Tjaart Jurgens Maré Doctor Legum Universiteit van die Vrystaat

227
gemaak op Artikel 27(1)(a) van die Grondwet nie. 494 Die respondent het nie die
bewering gemaak dat daar ʼn direkte konflik tussen die vrystellingsklousule en Artikel
27(1)(a) van die Grondwet bestaan het nie. Die respondent se verweer was daarop
gebaseer dat Klousule 2.2 inbreuk gemaak het op die gees, strekking en oogmerk
van die reg van toegang tot gesondheidsorgdienste. Daarom moes dit gesien word
teenstrydig te wees met die openbare beleid, in terme van Artikel 39(2) van die
Grondwet, wat dit aan die howe opdra om die gees, strekking en oogmerk van die
Handves van Menseregte te bevorder by die uitleg van wetgewing, of waar die
gemenereg en inheemse reg ontwikkel moes word.
In die lig van beslissings soos Carmichele v Minister of Safety and Security and
Another (Centre for Applied Legal Studies Intervening) 495 en die bevinding van
regter Cameron in die Brisley-saak496 was appèlregter Brand in die Afrox-saak
bereid om ingevolge Artikel 39(2) van die Grondwet te aanvaar, dat die bepaling of
ʼn kontrakvoorwaarde teenstrydig met die openbare beleid is, al dan nie, afgelei
word uit die waardes van die Grondwet.
Met hierdie afleiding sluit regter Brand aan by Christie se siening497 van die
belangrikheid wat openbare belang speel as ʼn meganisme vir die daarstelling van
Handvesregte. 498 Aangesien begrippe soos “openbare beleid” en “onregmatigheid”
geëtiketteer kan word as “black letter”-konsepte en dit tesame met meer spesifiek
afgebeelde konsepte en reëls, die komponente van regsleerstellings daarstel, baan
Artikel 8(3) met verwysing na die gemenereg , die weg vir die toepassing van goeie
trou, soos verwoord in die Brisley- en Afrox-sake. Die waardes vervat in die
Handves van Menseregte, tesame met “uiterste onbillikheid... en ander
beleidsoorwegings”, word nou die impulse wat die kontoere vir gemeneregkonsepte,
soos openbare beleid, bepaal.
2.4 DIE ONTWIKKELING/UITBREIDING VAN DIE GEMENEREG MET VERWYSING
NA DIE KONTRAKTEREG
Nadat die invloed van goeie trou en fundamentele regte in die Afrox-saak erkenning
geniet het, word die hoop uitgespreek, dat dit die weg sal baan vir die ontwikkeling
van nuwe substantiewe regsreëls in die Suid-Afrikaanse kontraktereg. Na ʼn
uitgebreide bespreking van die stare decisis-leerstuk in die Afrox-saak499 , word
bevind dat die hof daaraan gebonde is om gemeenregtelike reëls tersyde te stel,
welke reëls in stryd is met grondwetlike beginsels, selfs indien die reëls reeds van
494 Afrox-saak, 2002(6) SA 21 (HHA), paragraaf 15 op 36C-E.
495 2001(4) SA 938 (CC), paragraaf 35.
496 “… to the effect that in its modern guise ‘public policy’ is now rooted in our Constitution and the fundamental values it enshrines” by bladsy 9I-34G-H van
Brisley v Drotsky 2002(4) SA 1 (A).
497 Christie, 1998:paragraaf 348.
498 Afrox-saak, 2001(4) SA 938 (CC) pararagraaf 7 op 34I Vertaling:Extreme unfairness …. and other policy consideration!
499 Afrox-saak, 2001(4) SA 938 (CC), paragraaf 27 op 39B-C.