Tjaart Jurgens Maré Doctor Legum Universiteit van die Vrystaat

460 2001(1) SA 464 (C).
219
voorwaardes in ʼn kontrak af te dwing, en dat hulle self die inhoud van die
ooreenkoms mag verander, wanneer die voorwaardes in stryd is met goeie
trou. ʼn Ooreenkoms in die kontrak sou nie bogenoemde bevoegdheid van
die howe kon uitsluit nie.
Die voorstel van die Regskommissie is nie entoesiasties aanvaar nie. ʼn
Moontlike rede kan wees dat die regterlike bevoegdheid om voorwaardes te
verander beter werk, as wanneer te doen gekry word met ʼn gekodifiseerde
regstelsel.
Wat die aspekte van goeie trou en billikheid as normatiewe bronne tot die
Suid-Afrikaanse kontrakteregstelsel betref, sal dit interessant wees om die
ontwikkeling hiervan dop te hou. Is regter Davis se siening in die saak van
Mort v Henry Shields-Chiat460 dalk die voorloper om die impak van die
Handves van Menseregte op die gebied van die kontraktereg in Suid-Afrika
verder te ontwikkel? Kan die norme van boni mores en bona fides binne die
waardesisteem, soos vervat in die Grondwet, opgeneem word? Volgens
regter Davis se siening het die Finale-Grondwet die rol en die funksie van
bona fides in die Suid-Afrikaanse kontraktereg beïnvloed. Alle optredes moet
in ooreenstemming met die huidige Grondwet voldoen aan die waardes van
vryheid, gelykheid en waardigheid.
Wat die begrip “vryheid” betref, is dit in ooreenstemming met kontraktuele
vryheid, maar wat gelykheid en waardigheid betref, sal dit moet geskied aan
die hand van sosiale waardes wat tot voordeel van die gemeenskap sal werk.
Hiervolgens is regter Davis van mening dat, indien ʼn kontrak gesluit is met
voorwaardes wat nie in ooreenstemming is met die waardes wat in die
Grondwet weergegee word nie, die howe wel die bevoegdheid moet hê om
die kontrakvoorwaardes te kan wysig, indien die voorwaardes teenstrydig is
met die goeie trou of gemeenskapsopvattings.
Dit gaan sekerlik nie lank duur alvorens die howe ʼn koersverandering gaan
inslaan en afwyk van die standpunte gehandhaaf in die Bank of Lisbon-saak
nie. Openbare beleid en goeie trou gaan in die toekoms ʼn al groter rol speel
in die hantering van kontrakvoorwaardes. Die beginsel van billikheid in die
kontraktereg sal al meer uitgelig word.
Dit sal miskien totaal ongevraag wees om weer eens sekere aspekte van die
gemenereg te kodifiseer om sodoende bona fides en openbare belang as
norme in die Suid-Afrikaanse Reg uit te lig. Dit is reeds ʼn rare verskynsel dat
administratiewe geregtigheid in Artikel 33 in die Grondwet onder die