Tjaart Jurgens Maré Doctor Legum Universiteit van die Vrystaat

214
Die Glossators kon nie ʼn teorie daarstel om laesio enormis te omskryf nie,
maar spesifieke omstandighede is opgeteken wanneer laesio enormis van
toepassing sou wees. ʼn Billike prys vir ʼn voorwerp (iustum pretium) is
beskou as ʼn algemene markverwante prys.
Die Middeleeuse Reg is ook beïnvloed deur die clausula rebus sic stantibus,
wat gefunksioneer het as ʼn stilswyende voorwaarde, wat bepaal het dat ʼn
kontrak nie nagekom moes word nie, veral wanneer die omstandighede na
kontraksluiting drasties verander het. Die clausula het sy ontstaan in die
Kanonieke Reg gehad, en is deur die werke van Augustinus vervat in die
Decretum Gratiani. Bartolus het verder die clausula op die siviele reg
toegepas, en die dekreet beperk tot renuntiatio. Die clausula rebus sic
stantibus is later uitgebrei om alle beloftes te omvat. Teen die vyftiende eeu
is dit algemeen toegepas ten opsigte van alle ooreenkomste. 449
Gedurende die 16de en 17de eeu het die Humaniste tydens die
herontdekking van die etiese werke van Aristoteles die rol van die epieikeia
en dié se verbintenis met aequitas geherevalueer. Soos in die Middeleeuse
Reg, het die begrippe van “goeie trou” en “billikheid” vaag gebly, en die idees
van regslui van dié tyd het werklik grootliks verskil. Die vader van die Franse
regshumaniste beweging, Budaeus (1540), het die begrip epieikeia aan die
humanistiese regswetenskap voorgestel. Hy het nie bloot die epieikeia aan
die aequitas gelykgestel nie, maar het dit ook gekoppel aan die diskresie van
die regter. In sy poging om goeie trou en billikheid te omskryf, het hy mildelik
gebruik gemaak van bronne uit die Romeinse Reg, veral die bona fidei iudicia
waardeur verwys is na beide aequitas en bona fides. Cujacius het weer
aequitas as ʼn eties-teologiese begrip gesien, wat toegepas kan word om die
ius strictum reg te stel.
Dit is dus duidelik dat die Humaniste sowel aequitas as bona fides toegepas
het om te dien as regstellende maatreël om die rigiditeit van die streng reg
(strict law) reg te stel en om te dien as maatreël om die praktiese ontwikkeling
van die reg te stimuleer.
2.2.3 ROMEINS-HOLLANDSE REG
449 Zimmermann, 1990:579. Sien ook Thomas, 2002:248.
Die Romeins-Hollandse Reg het ʼn groot invloed gehad op die ontwikkeling
van die begrippe “goeie trou” en “billikheid” veral op die gebied van die
kontraktereg. Die Romeins-Hollandse Reg was uit en uit geskoei op ʼn
billikheidsgrondslag, maar die begrip “billikheid” het nooit as konsep die