Tjaart Jurgens Maré Doctor Legum Universiteit van die Vrystaat

205
regsreëls enersyds en die optrede van hetsy publieke of private partye andersyds, waar
albei volgens wettige reëls optree .
Wanneer mag die howe die gemenereg ontwikkel? Die antwoord lê opgesluit in Artikel
8(3), wat bepaal dat daar ʼn reg bestaan in ʼn privaatverhouding en dat die bestaande reg
nie voldoende beskerming aan die reg in die verhouding verleen nie. In die Khumalo-saak
het regter O’Regan beslis dat die aard van die saak (laster) meebring dat spraakvryheid
direkte horisontale toepassing geniet soos bepaal deur Artikel 8(2). Sou daar in dié saak
bevind word dat die gemenereg ongrondwetlik was, sou dit ʼn geleentheid bied aan die hof
om die gemenereg te ontwikkel om sodoende die nodige regsbeskerming aan die
verontregte partye te verleen.
By die bespreking van die horisontale werking van die Grondwet hierbo, is verwys na die
onsekerheid wat bestaan rakende die impak van die publiekreg op die privaatreg. Die
mening is ook uitgespreek dat in die meeste van die gevalle genoeg gemeenregtelike
remedies bestaan waarvolgens ʼn verontregte party sy regte kan beskerm.
Dit is egter duidelik dat die Handves van Menseregte ʼn belangrike regsontwikkelingsveld
op veral die gebied van die privaatreg na vore gebring het.
Die vraag kan gevra word of die Handves van Menseregte met sy invloed en uitwerking op
die gebied van die privaatreg sal voldoen aan die optimistiese verwagtinge wat daargestel
word deur die akademici en die howe.
2. DIE INVLOED VAN DIE GRONDWET OP DIE KONTRAKTEREG
By die ontleding van die impak van die Grondwet op die gebied van die privaatreg, blyk die
volgende aspekte belangrik te wees :
430 2002(4) SA 1 (A).
2.1 KONTRAKTEERVRYHEID EN OPENBARE BELEID
Die Suid-Afrikaanse kontraktereg is gebaseer op die beginsel van
kontrakteervryheid. Dit stel ʼn party, wat bevoeg is om hom/haar in ʼn kontrak te
verbind, vry om te besluit met wie gekontrakteer kan word en wat die bepalings van
sodanige ooreenkoms sal wees. ʼn Regsgeldige en ʼn afdwingbare ooreenkoms
word tot stand gebring. Die Hoogste Hof van Appèl het bevind dat
kontrakteervryheid intrinsiek is tot twee fundamentele grondwetlike waardes,
naamlik vryheid en menswaardigheid.
In Brisley v Drotsky 430 word dit soos volg gestel deur appèlregter Cameron: