Tjaart Jurgens Maré Doctor Legum Universiteit van die Vrystaat

424 1987(2) ALL ER 620 (CA) 628.
202
Daar kan slegs voorgestel word dat ʼn breë statutêre raamwerk deur die wetgewer
aan die howe voorgelê sal word, wat moet dien as rigtingwyser wanneer die howe ʼn
ooreenkoms moet interpreteer. Die howe staan nie voor ʼn maklike taak nie. In
Phillips Products Limited v Hyland424 is daarop gewys dat die billikheid van ʼn
kontrak of bepaling oorweeg word ten opsigte van die kontrak in elke besondere
geval en nie ten opsigte van dergelike kontrakte of bepalings in die algemeen nie.
Toekomstige regspraak sal ʼn antwoord op dié onsekerheid moet lewer. Verskeie
vrae kom na vore, soos aan welke norm redelikheid in kontrakverband moet
voldoen? Verskil dit wel van “unconscionableness” en “oppressiveness”, wat tog
ook maar onredelikheid impliseer. Die howe is huiwerig om kontraktuele billikheid
aan te spreek. Dit het jare geneem om redelikheid as ʼn onafhanklike
hersieningsgrond in die administratiefreg te vestig, en dit sal sekerlik net so lank
neem vir die howe om af te sien van die pacta sunt servanda-beginsel. Die
antwoord hierop kan slegs wees dat dit regsonsekerheid in die hand gaan werk.
Die duidelike mate van onbillikheid in die kontraktereg word deur die openbare
belang bepaal. Ons howe het dit dekades lank in die openbare belang geag dat
partye hulle verpligtinge wedersyds nakom. Die vraag kan egter gevra word -
(1) of dit al die jare ʼn verkeerde vertolking van die gemeenskapsgevoel was, en
indien nie,
(2) of plaaslike omstandighede intussen dermate verander het, dat die pacta sunt
servanda-beginsel getemper behoort te word, en indien wel, tot watter mate
dit gedoen moet word? Daar moet verder ook begryp word dat openbare
belang immers veranderlik is, nie net van tyd tot tyd nie, maar ook van plek tot
plek en van land tot land.
Ten slotte kan gesê word dat die howe sonder wetgewing genoop sal wees om die
probleem van onbillikheid in die kontraktereg vierkant in die oë te kyk en ʼn
oplossing te vind. Groter billikheid moet in openbare belang oorweeg word.
Die sukses van die billikheidsbeginsel in die kontraktereg sal grootliks afhang van
die korrekte toepassing deur die howe.
Slegs die toekoms sal bepaal welke sukses daar met die toepassing van die
billikheidsbeginsel in die kontraktereg behaal sal word.