Tjaart Jurgens Maré Doctor Legum Universiteit van die Vrystaat

408 Artikel 1 van die grondwet.
194
word ʼn paar probleemareas wat verandering op die gebied van die kontraktereg
demp, bespreek.
Die aanhef tot die Grondwet spel dit ook duidelik uit dat die Republiek van Suid-
Afrika ʼn soewereine, demokratiese staat is, gegrond op menswaardigheid, die
bereiking van gelykheid en die uitbou van menseregte en vryhede. 408
Maar daar is ook beperkings op die toepassing van die Grondwet. Artikel 7(3) van
die Grondwet bepaal dat die regte in die Handves van Menseregte onderworpe is
aan die beperkings in Artikel 36, of waar dit elders in die Grondwet vermeld word.
Die waardes hierbo genoem, gesien in die lig van die Grondwet, dui sterk daarop
dat die Handves van Menseregte horisontaal toegepas moet word, hetsy direk of
indirek.
Sterk kritiek kan uitgespreek word oor die wyse hoe wetgewing saamgestel word.
Soos in die vorige afdeling vermeld, word daar betoog dat die Grondwet wel
horisontale werking geniet. Dit is ʼn groot leemte dat die wetgewer lewensbelangrike
aspekte, soos horisontale toepassing, nie eksplisiet in die Grondwet uitspel nie. Die
indruk kan wel by die uitleg van die Grondwet en die toepassing van die bepalings
van die Handves van Menseregte op die privaatreg gevorm word, dat ʼn speletjie van
raai-raai-ripa gespeel word. Is die bepaling van die Handves van Menseregte nou
op die kontraktereg van toepassing, of nie. Die individu se regte in die nuwe Suid-
Afrika moet nie deur die gooi van ʼn dobbelsteen bepaal word nie. Groot
regsonsekerheid word geskep by die persoon op straat as die howe nie ʼn
konsekwente benadering volg by die toepassing van menseregte, wanneer private
regte in konflik met mekaar verkeer nie. Dit is veral op die gebied van die
kontraktereg waar die probleem hoogty vier.
Die vraag kan tereg gevra word of die howe nie te veel vasklou aan die sekerheid
wat in die verlede deur die gemenereg daargestel is nie. Kontrakteervryheid het vir
jare lank aan die hand van die pacta sunt servanda-beginsel as anker in die
kontraktereg gedien. Het die tyd nie miskien aangebreek om weg te beweeg van
die bogenoemde sienswyse nie, veral noudat ʼn nuwe bedeling geld nie? Die pacta
sunt servanda-beginsel kan nie meer gesien word as die alfa en die omega nie.
Maar ʼn daadwerklike waarskuwing moet gerig word dat die toepassing van die
bepalings van die Handves van Menseregte op die gebied van die kontraktereg
uiters delikaat gedoen moet word. Groter onsekerheid oor die inhoud en toepassing
van die bepalings in ʼn kontrak moet ook nie na vore tree nie. Die howe het as’t
ware ʼn groot opvoedingstaak, veral ten opsigte van die persoon op straat. Die