Tjaart Jurgens Maré Doctor Legum Universiteit van die Vrystaat

193
indien die voorwaardes nie aan die vereistes van eenvoudige geregtigheid tussen
individu en individu voldoen nie. In Tuckers Land and Development Corporation
(Pty) Limited v Hovis403 het die hof die geleentheid gehad om die uitwerking van ʼn
statutêre verpligting in ʼn kontrak op die basis van bona fides in oënskou te neem.
Die beslissing in Rand Rietfontein Estates Limited v Cohn404 het gehandel oor ʼn
botsende interpretasie. Dit kan by wyse van bona fides wat tot ʼn billike interpretasie
sal lei, reggestel word. Die uitbreiding en toepassing van die huidige reëls van
kontraktereg kan aan die hand van die basis van goeie trou plaasvind. 405
ʼn Nuwe era het in die regspleging aangebreek, veral met die totstandkoming van die
nuwe grondwet. Hierdie nuwe bedeling bring veral mee dat daar ʼn breuk met die
verlede plaasgevind het. Akademici het reeds baie geskryf oor die invloed wat die
Grondwet op die privaatreg sal hê en hoe private verhoudings benader moet
word. 406
Die volgende bepalings van die Grondwet sal ʼn rol speel in die ontwikkeling van die
Suid-Afrikaanse kontraktereg :
• Artikel 9(1) bepaal dat elkeen gelyk is voor die reg en die reg op gelyke
beskerming en voordeel van die reg het.
• In Artikel 9(2) word daar rigting gegee hoe gelykheid benader moet word.
Gelykheid sal ook insluit die volle en gelyke genieting van alle regte en vryhede.
• In Artikels 9(2) en 9(3) word onbillike diskriminasie aangespreek. Artikel 9(4)
bepaal dat geen persoon regstreeks of onregstreeks onbillik teen iemand op
een of meer gronde ingevolge Subartikel 3 mag diskrimineer nie. Dit is verder
ook duidelik dat die wetgewer wetgewing in plek gebring het om diskriminasie te
bekamp, en die voortou op die gebied van die arbeidsreg geneem het.
• ʼn Beperking word ook gestel op die gronde van diskriminasie in Subartikel 9(5),
wat vermeld dat diskriminasie onbillik is, totdat bewys word dat dit wel billik is.
Wanneer ʼn hof die Handves van Menseregte aan die hand van die kontraktereg
uitlê, moet daar ag geslaan word op die waardes wat ʼn oop en demokratiese
samelewing daarstel. Die samelewingsvereistes moet gebaseer word op
menswaardigheid, gelykheid en vryheid. 407
Dit lyk nie of die howe werklik ten volle daarin slaag om die nodige veranderinge,
wat bogemelde waardes vergestalt, in hofuitsprake die lig te laat sien nie. Hieronder
403 1980(1) SA 645 (A).
404 1937 AD 317.
405 Sien BK Tooling (Edms) Beperk v Scope Precision Engineering (Edms) Beperk 1979(1) SA 391 (A) en Plaaslike Boerdienste (Edms) Beperk v Chemfos
Bk 1986(1) SA 819 (A)
406 Sien in hierdie verband Van Aswegen, 1995:50; Visser, 1995:745; Carpenter en Botha, 1996:126; Sprigman en Osborne, 1999:25; Rautenbach,
2000:296; Van der Walt, 2000: 416 en 2000: 605.
407 Sien artikel 39 van die grondwet.