Tjaart Jurgens Maré Doctor Legum Universiteit van die Vrystaat

Hoofstuk 5
DIE INVLOED VAN DIE PUBLIEKREG OP DIE PRIVAATREG, MET
SPESIFIEKE VERWYSING NA DIE KONTRAKTEREG
1. INLEIDING
189
In hierdie onderafdeling sal daar veral gekyk word na die invloed wat die toepassing van
die Grondwet en veral die Handves van Menseregte het op die kontrak en die
kontrakteervryheid van die kontrakpartye. Speel begrippe soos “geregtigheid” en
“billikheid” ʼn rol wanneer die kontrak gesluit en/of afgedwing word? Welke rol speel die
howe om toe te sien dat die waardes vervat in die Grondwet gehandhaaf word?
Die aspek van die ontwikkeling van die gemenereg en ʼn moontlike weg beweeg van die
beginsel van pacta sunt servanda word vervolgens ook ondersoek. Die horisontalevertikale
toepassing van die Handves van Menseregte en die invloed op die kontrak, word
verder in oënskou geneem.
2. DIE TOEKOMS VAN DIE SUID-AFRIKAANSE KONTRAKTEREG
Wanneer ʼn kontrak gesluit word, het die individu ʼn verwagting dat die Grondwet nie net
toegepas sal word om die kontrak te verbeter nie, maar dat billikheid en geregtigheid ook
die norm sal wees, waarvolgens ʼn kontrak gesluit en uitgeleef sal word.
Die terrein van die kontraktereg leen hom by uitstek daartoe dat die kontrakpartye,
wanneer daar ʼn ooreenkoms gesluit word, grootliks sal staatmaak op beide partye se
eerlikheid om sodoende billikheid en geregtigheid te bewerkstellig.
Word daar egter gekyk na die Suid-Afrikaanse hofverslae, kom ʼn mens gou tot die besef
dat daar nie so-iets soos ʼn foutlose ooreenkoms bestaan nie. Die ekonomiese bestel
bring verder mee dat kontrakpartye dikwels op ongelyke voet met mekaar moet
kontrakteer. Aan die ander kant kom ʼn party te staan teen ʼn magtige staatsorgaan, wat
self sy funksies moet uitoefen en sekerlik van die kontrakvorm gebruik sal maak om sy
doel te bereik.
In hoe ʼn mate kan ʼn kontrakparty, wat hom/haar verontreg voel ten opsigte van die
uitoefening van die kontrakvoorwaardes, ʼn beroep maak op die fundamentele regte
waarvoor die Grondwet voorsiening maak? Die toekoms van die Suid-Afrikaanse
kontraktereg sal ongetwyfeld afhang van hoe dit daarin gaan slaag om reg op gelykheid
tussen kontrakpartye toe te pas. Die kontraktereg beheer opemark-ooreenkomste en
substantiewe gelykheid bied die uitdaging om die verdelende skema wat deur die
kontraktereg geskep is, te evalueer. Die herverdeling van rykdom en kennis word nie deur