Tjaart Jurgens Maré Doctor Legum Universiteit van die Vrystaat
Tjaart Jurgens Maré Doctor Legum Universiteit van die Vrystaat Tjaart Jurgens Maré Doctor Legum Universiteit van die Vrystaat
185 3.5 ʼn KORREKTE BEGRIP VAN DIE OORBRUGGING VAN DIE ONDERSKEID TUSSEN DIE PUBLIEK- EN DIE PRIVAATREG 391 2001(4) SA 661 (WLD). Die Handves van Menseregte maak verskeie deure oop vir ʼn hof om die “onderskeid” wat daar bestaan, indien sodanige onderskeid enigsins geldig is, tussen die publiekreg en die privaatreg te oorbrug. By die toepassing van ʼn bepaling van die Handves van Menseregte op ʼn natuurlike of regspersoon ingevolge Artikel 8(3)(a) van die Grondwet moet ʼn hof ten einde gevolg te gee aan ʼn reg in die Handves, die gemenereg toepas, of dit indien nodig ontwikkel, in die mate waarin wetgewing nie aan daardie reg gevolg gee nie. Artikel 8(3) van die Handves van Menseregte sluit verder aan by Artikels 39(2) en (3) van die Grondwet, wat soos volg bepaal : “(39)(2) By die uitleg van enige wetgewing, en by die ontwikkeling van die gemenereg of gewoontereg, moet elke hof, tribunaal of forum die gees, strekking of oogmerke van die Handves van Menseregte bevorder. (39)(3) Die Handves van Menseregte ontken nie die bestaan van ander regte of vryhede wat deur die gemenereg , gewoontereg of wetgewing erken of verleen word nie, in die mate waarin daardie regte of vryhede met die Handves bestaanbaar is.” ʼn Korrekte uitleg en ontwikkeling van veral die gemenereg gaan in die toekoms meebring dat die onderskeid wat tussen die publiekreg en die privaatreg bestaan, gaandeweg sal vervaag. Die eerste spore hiervan word reeds gevind in die beslissing van Eastern Metropolitan Substructure v Peter Klein Investments, 391 soos hierbo in besonderhede bespreek. Die hof vermeld ook dat die gemenereg in die vermelde saak nie daarvoor voorsiening gemaak het om estoppel in werking te stel om te voorkom of te verhoed dat ʼn statutêre plig nagekom of uitgevoer word nie. Die hof vra tereg die vraag of die gemenereg nie ingevolge Artikel 39(2) van die Grondwet as sodanig uitgebrei kan word om die gees, doel en oogmerk van die Handves van Menseregte weer te gee deur die pleit van estoppel deur die verweerder te handhaaf nie. Die hof stel dit duidelik dat die Grondwet ʼn verandering aan die inhoud van die leerstuk van estoppel teweeggebring het, veral waar dit van toepassing was op die publiekreg. Binne die raamwerk van die Grondwet is dit nou vir die hof moontlik om die nodige uitbreidings rakende die gemenereg aan te bring. Die aanwending van
186 die leerstuk van estoppel maak nie inbreuk op die bepalings van die Grondwet nie. Die blatante toepassing van estoppel, veral waar dit strek tot voordeel van die owerheidsorgaan om sy negering van statutêre voorskrifte na te kom of goed te keur, druis wel in teen die bepalings van die Handves van Menseregte en die gees van die Grondwet. Die verweerder is benadeel deur die eiser se voorstelling om nie die nodige heffings betyds te verhaal nie. Die hof is deeglik bewus van hierdie benadeling en stel dit soos volg : “To permit the plaintiff to take advantage of the established rule against the raising of an estoppel, where there was no alleged or minimal countervailing benefit to the plaintiff, would be inconsistent with the entrenched constitutional value of reasonable public administration. To allow the plea of estoppel in the limited and peculiar circumstances of the present case would prevent hardship and injustice and give content to the object of the Constitution and the basic values underlying it. Estoppel was after all an equitable doctrine which was pertinently concerned with questions of fairness in particular contests. One of its functions was to protect relationships of trust and confidence in the sense that it would hold parties to their representation to one another where there had been detrimental reliance.” 392 Uit hierdie beslissing is dit duidelik dat die privaatregtelike leerstuk van estoppel wel ter sprake gebring kan word teen ʼn owerheidsorgaan, veral waar hy nie die statutêre verpligting wat opgelê word na behore uitvoer nie en sodanige negering vir die onderdaan in die publiekregtelike verhouding benadeel. 393 Is die Handves van Menseregte van toepassing op die privaatreg? Wat sê die buitelandse reg hieroor? In Duitsland, die Verenigde State van Amerika en Kanada is daar verskeie grondwetlike bepalings toegepas om alternatiewe vir die direkte toepassing van die Grondwet op die privaatreg daar te stel. In Duitsland is die siening van die regbank en skrywers dat regte vervat in die Handves van Menseregte slegs indirek op die gebied van die privaatreg toegepas kan word. Die argument word geopper dat die Grondwet nie ʼn uitdruklike bepaling bevat wat vereis dat die Handves van Menseregte op privaat verhoudings toegepas 392 2001(4) SA 661 (WLD) by 665. 393 2001(4) SA 661 (WLD) By bladsy 665 E-F beslis die hof soos volg: “Further, that the facts of the present case called for an indirect application of the fundamental rights provision embodied in the Constitution. The degree of development of the common law that was required was of a limited nature. What was required is not a setting aside of common law rule but an incremental change in its application, necessary to ensure that the underlying values and objectives of the Constitution were achieved. Instead of permitting a barrier to the raising of estoppel against a public authority exercising public power, the common law had to be developed to emphasise the equitable nature of estoppel, and its function as a rule allocating the incidence of loss. (Paragraph (40) at 685 F-H) The exception on the estoppel issue was dismissed.”
- Page 145 and 146: 292 2002(1) SA 204 (CPD) by 6. “N
- Page 147 and 148: 136 Kaap te vermoor. Dit het tot ʼn
- Page 149 and 150: Stawing hiervoor word in sy gevolgt
- Page 151 and 152: 140 Die billikheidsgevoel dui aan d
- Page 153 and 154: 142 funksies en bevoegdhede wat aan
- Page 155 and 156: The President’s conduct is constr
- Page 157 and 158: Hoofstuk 4 DIE IMPAK VAN DIE PUBLIE
- Page 159 and 160: That you need me? If, it’s a thri
- Page 161 and 162: 150 vind dan ook direkte toepassing
- Page 163 and 164: 152 alle reg, is dit ook van toepas
- Page 165 and 166: 154 Die grootste probleem rakende h
- Page 167 and 168: 156 Dit is duidelik dat die aandste
- Page 169 and 170: 158 owerheidsorgaan benadeel is nie
- Page 171 and 172: 160 maar slegs gevind word in die o
- Page 173 and 174: 162 waar dit die ongebonde uitoefen
- Page 175 and 176: 164 (c) Die feit dat die tenderraad
- Page 177 and 178: 166 kontrakteer, in die onbenydensw
- Page 179 and 180: 371 2004 EWHC 472 by 25(100). 372 2
- Page 181 and 182: 170 Die verweerder moes die geleent
- Page 183 and 184: 172 kan word om die uitvoering en n
- Page 185 and 186: 174 Daar is ʼn groot verskil tussen
- Page 187 and 188: 382 Raath, 2005:149. 176 administra
- Page 189 and 190: 178 onregmatige of ultra vires optr
- Page 191 and 192: 180 Konstitusionele Hof om die waar
- Page 193 and 194: 182 tussen reg en geregtigheid, sal
- Page 195: 390 Bauman, 1993:54. 184 As voorbee
- Page 199 and 200: 188 hulle daargestel het. ʼn Volgen
- Page 201 and 202: 190 die reg verbied nie, maar dit e
- Page 203 and 204: 401 1984(4) SA 874 (A). 402 1989(1)
- Page 205 and 206: 408 Artikel 1 van die grondwet. 194
- Page 207 and 208: 196 Die vertroue kan slegs uitgespr
- Page 209 and 210: 3. DIE ONTWIKKELING VAN DIE KONTRAK
- Page 211 and 212: 200 gelaat vir sogenaamde “simple
- Page 213 and 214: 424 1987(2) ALL ER 620 (CA) 628. 20
- Page 215 and 216: (e) ʼn minder beperkende wyse om di
- Page 217 and 218: ”Contractual autonomy is part of
- Page 219 and 220: 208 om die sogenaamde “restraint
- Page 221 and 222: 444 Johnston, 1999:113. 210 Die taa
- Page 223 and 224: 2.2.2 DIE MIDDELEEUSE TYDPERK 212 K
- Page 225 and 226: 214 Die Glossators kon nie ʼn teori
- Page 227 and 228: 216 gaan die howe toepas om inbreuk
- Page 229 and 230: 459 Van der Ginten, 1978; Van der W
- Page 231 and 232: 220 menseregtehandves geïnkorporee
- Page 233 and 234: 222 Dit beteken geensins dat billik
- Page 235 and 236: 224 bedanking vir ʼn tydperk van 12
- Page 237 and 238: 226 mag gebruik maak van openbare b
- Page 239 and 240: 228 toepassing gemaak is deur die v
- Page 241 and 242: 230 kontraktereg op sigself is nie,
- Page 243 and 244: 511 2000(1) SA 315 (C). 512 1972(2)
- Page 245 and 246: 234 Dit wil egter voorkom of die ri
186<br />
<strong>die</strong> leerstuk <strong>van</strong> estoppel maak nie inbreuk op <strong>die</strong> bepalings <strong>van</strong> <strong>die</strong> Grondwet nie.<br />
Die blatante toepassing <strong>van</strong> estoppel, veral waar dit strek tot voordeel <strong>van</strong> <strong>die</strong><br />
owerheidsorgaan om sy negering <strong>van</strong> statutêre voorskrifte na te kom of goed te<br />
keur, druis wel in teen <strong>die</strong> bepalings <strong>van</strong> <strong>die</strong> Handves <strong>van</strong> Menseregte en <strong>die</strong> gees<br />
<strong>van</strong> <strong>die</strong> Grondwet.<br />
Die verweerder is benadeel deur <strong>die</strong> eiser se voorstelling om nie <strong>die</strong> nodige heffings<br />
betyds te verhaal nie. Die hof is deeglik bewus <strong>van</strong> hier<strong>die</strong> benadeling en stel dit<br />
soos volg :<br />
“To permit the plaintiff to take ad<strong>van</strong>tage of the established rule against the<br />
raising of an estoppel, where there was no alleged or minimal countervailing<br />
benefit to the plaintiff, would be inconsistent with the entrenched constitutional<br />
value of reasonable public administration. To allow the plea of estoppel in the<br />
limited and peculiar circumstances of the present case would prevent hardship<br />
and injustice and give content to the object of the Constitution and the basic<br />
values underlying it. Estoppel was after all an equitable doctrine which was<br />
pertinently concerned with questions of fairness in particular contests. One of<br />
its functions was to protect relationships of trust and confidence in the sense<br />
that it would hold parties to their representation to one another where there had<br />
been detrimental reliance.” 392<br />
Uit hier<strong>die</strong> beslissing is dit duidelik dat <strong>die</strong> privaatregtelike leerstuk <strong>van</strong> estoppel wel<br />
ter sprake gebring kan word teen ʼn owerheidsorgaan, veral waar hy nie <strong>die</strong> statutêre<br />
verpligting wat opgelê word na behore uitvoer nie en sodanige negering vir <strong>die</strong><br />
onderdaan in <strong>die</strong> publiekregtelike verhouding benadeel. 393<br />
Is <strong>die</strong> Handves <strong>van</strong> Menseregte <strong>van</strong> toepassing op <strong>die</strong> privaatreg? Wat sê <strong>die</strong><br />
buitelandse reg hieroor?<br />
In Duitsland, <strong>die</strong> Verenigde State <strong>van</strong> Amerika en Kanada is daar verskeie<br />
grondwetlike bepalings toegepas om alternatiewe vir <strong>die</strong> direkte toepassing <strong>van</strong> <strong>die</strong><br />
Grondwet op <strong>die</strong> privaatreg daar te stel.<br />
In Duitsland is <strong>die</strong> siening <strong>van</strong> <strong>die</strong> regbank en skrywers dat regte vervat in <strong>die</strong><br />
Handves <strong>van</strong> Menseregte slegs indirek op <strong>die</strong> gebied <strong>van</strong> <strong>die</strong> privaatreg toegepas<br />
kan word. Die argument word geopper dat <strong>die</strong> Grondwet nie ʼn uitdruklike bepaling<br />
bevat wat vereis dat <strong>die</strong> Handves <strong>van</strong> Menseregte op privaat verhoudings toegepas<br />
392 2001(4) SA 661 (WLD) by 665.<br />
393 2001(4) SA 661 (WLD) By bladsy 665 E-F beslis <strong>die</strong> hof soos volg: “Further, that the facts of the present case called for an indirect application of the<br />
fundamental rights provision embo<strong>die</strong>d in the Constitution. The degree of development of the common law that was required was of a limited nature. What<br />
was required is not a setting aside of common law rule but an incremental change in its application, necessary to ensure that the underlying values and<br />
objectives of the Constitution were achieved. Instead of permitting a barrier to the raising of estoppel against a public authority exercising public power, the<br />
common law had to be developed to emphasise the equitable nature of estoppel, and its function as a rule allocating the incidence of loss. (Paragraph (40)<br />
at 685 F-H) The exception on the estoppel issue was dismissed.”