Tjaart Jurgens Maré Doctor Legum Universiteit van die Vrystaat

179
3.3 DIE VERMOË OM DIE TEORETIESE OP DIE PRAKTIESE TE KAN TOEPAS EN
DIT AS SODANIG AAN DIE GEMEENSKAP TE KAN VOORHOU
Tans leef ons in ʼn snel veranderende wêreld waarin die druk dat geregtigheid moet
plaasvind al meer en meer gevoel word. Die howe word skerp deur die
gemeenskap oor hul uitsprake gekritiseer, veral waar die billikheidsgevoel vir die
gemeenskap aandui dat geregtigheid nie heeltemal in die hofsaak geseëvier het nie.
Die hof kan in sy uitsprake oorredend en opbouend wees, maar die inhoud van die
uitspraak sal van gener waarde wees, indien dit nie die gemeenskap oortuig nie.
Verskeie buitefaktore het veral ʼn invloed op die wysheid van die hof in sy uitspraak.
Hier kan byvoorbeeld verwys word na die afskaffing van die doodstraf, wat groot
teleurstelling by die gemeenskap teweeggebring het.
Artikel 11 van die Handves van Menseregte bepaal dat elkeen die reg op lewe het.
In Suid-Afrika word daar daagliks moorde gepleeg. Dit verbaas geensins dat die
gemeenskap skerp kritiek uitspreek teen die howe se uitspraak van lewenslange
gevangenisstraf vir ʼn moordenaar nie. Die gemeenskap is van mening dat die
vonnis vir moord, indien skuldig bevind, nie meer enige afskrikmiddel vir die
misdadiger inhou nie.
Die hof se uitspraak moet die nodige oortuigingskrag by die publiek inboesem. Een
van die buitefaktore wat wel by hofuitsprake ʼn rol speel, is die rol van die media en
sy beriggewing. Wanneer kritiek wel deur die gemeenskap uitgespreek word
rakende hofuitsprake, word gou agtergekom dat die grootste kritici meestal glad nie
die uitspraak gelees het nie. Die kritiek word slegs gebaseer op wat die
gemeenskap in die koerante rakende die uitspraak gelees het. Dit is dus duidelik
dat die regter in sy uitspraak rekening moet hou met verdraaide beriggewing in
koerante. Sowel die howe as die media het gevolglik ʼn noemenswaardige rol om te
speel in die skoling van die gemeenskap, veral op konstitusionele terrein.
Indien die inbreukmaking van die publiekreg op die privaatreg, en veral op die
gebied van die kontraktereg, selfs vir die regslui ʼn vreemde veld daarstel, sal dit ook
vir die gemeenskap verrassings meebring. Die kontrak wat tussen my en my
buurman gesluit is en ons albei as billik en regverdig beskou, word nie deur die hof
as billik beskou nie.
Die hof het ʼn opvoedingstaak, veral waar daar met die oningeligte gemeenskap te
doen gekry word. Een van die vertrekpunte hiervan sal wees om die hof se
uitspraak só deur te gee dat dit vir die publiek maklik verstaanbaar sal wees. Die
media moet hierdie rol van die hof ondersteun, en nie heengaan en beriggewing
daarstel wat verdraai en sensasioneel is nie. Beriggewing moet die korrekte
uitspraak aan die publiek deurgee. Daar rus ʼn groot taak op veral die