Tjaart Jurgens Maré Doctor Legum Universiteit van die Vrystaat

178
onregmatige of ultra vires optrede die betrokke statutêre vereistes vir geldige
optrede te systap en die owerheid aan sy ondernemings gebonde te hou nie.
(k) Die algemene benadering van die howe behoort te wees om die grondwetlike
bepalings met betrekking tot administratiewe geregtigheid (Artikel 33) en
effektiewe en betroubare staatsadministrasie (Artikel 195), saamgelees met
Artikel 39 (ontwikkeling van die gemenereg ), op so ʼn wyse toe te pas dat dit
aan die gemeenregtelike beginsels van estoppel maksimale toepassing
verleen waar onderdane deur slordige staatsadministrasie nadelig getref
word.” 383
3.1.2 OWERHEIDSORGANE EN REGMATIGE VERWAGTING
Die administratiefregtelike begrip “regmatige verwagting” beskik oor geen
objektiewe korrelaat, indien dit by privaatregtelike toepassing kom nie. Dit is
nie ʼn kontraktuele term of ʼn wanvoorstelling nie. 384 Dit is dus duidelik dat
regmatige verwagting toepassing vind buite die kader van privaatregtelike
juridiese optrede, sodanig dat ʼn voorstelling wat nie op die privaatreg van
toepassing is nie, wel verpligtinge op die owerheidsorgaan plaas.
Die toepassing van die begrip “regmatige verwagting”, veral op die gebied
van die privaatreg (kontraktereg), verlang deeglike oorweging van die kant
van die howe. Die toepassing daarvan blyk veral van toepassing te wees op
voor-kontraktuele verpligtinge, waar die privaatreg veral tradisioneel die
kontrakpartye beskerm het teen regsverpligtinge. Die leerstuk van regmatige
verwagting in die administratiefreg kan hierdie situasie drasties verander.
Veral op die gebied van die kontraktereg, kan die leerstuk van regmatige
verwagting ʼn al groter rol speel, veral wat betref die optrede van die
owerheidsorgaan waar dit tot ʼn kontrak toetree. Die leerstuk van regmatige
verwagting sal saam met Artikel 33 van die Grondwet eng toegepas word. Dit
sal veral slaan op die “billikheidsaspek”, waar daar van die owerheidsorgaan
billike optrede verlang word, indien dit ʼn kontrak aangaan of uitvoer.
Dieselfde graad van optrede wat van die owerheidsorgaan in die
privaatregtelike situasie verlang word, sal geleidelik oorspoel na die
kontraktuele verpligtinge, waar daar met privaat organisasies of private
individue te doen gekry word. Die aspek van billikheid sal later onder die
kontraktereg meer toegelig word.
383 Raath, 2005:150.
384 In Gallagher v Norman’s Transport Lines (Pty) Limited 1992(3) SA 500 (W) at 506G-H word dit gestel:“Outside the field of administrative law, the
distinction must be clear between a right created by actual consensus or the equivalent thereof and which may, therefore create expectations, and an
expectation born of reasons other than the existence of a contractual term. When the ‘intent’, shared by the parties or vesting in the mind of one only, is
elevated to the level of being enforceably binding, and only then, does it become a consensual ‘intention’.”