Tjaart Jurgens Maré Doctor Legum Universiteit van die Vrystaat

154
Die grootste probleem rakende horisontale toepassing van die Handves van Menseregte is
dat die toepassing daarvan die private outonomie sal aantas en die feit dat, sodra regte in
die Handves van Menseregte direk in private verhoudings geld, hulle absoluut geld en daar
geen afweging teenoor beskermde regte van die verweerder plaasvind nie.
Ernstige kritiek kan uitgespreek word teenoor die optrede van die doemprofete. Die
Handves van Menseregte het nou soos ʼn kat in die “private” hoenderhok beland, en dit
veroorsaak ʼn groot geskarrel. Dit is ongetwyfeld maar ʼn afwegingsproses. Dit is geen
nuwe en vreemde proses in die privaatreg nie. Die afwegingsproses het nog altyd
ingevolge die gemenereg en die statutêre reg en met toepassing van die algemene
privaatregtelike begrippe op besondere gevalle plaasgevind. 337
3. KRITIEK TEEN DIE HORISONTALE TOEPASSING VAN DIE HANDVES VAN
REGTE
Wat die horisontale toepassing van die Handves van Menseregte betref, het skerp kritiek
en wantroue egter nie agterweë gebly nie. 338
Die hoofdoel van die Handves van Menseregte is om die individue te beskerm teen
magsmisbruik deur die owerheidsorgaan, hetsy by wyse van wetgewende bepalings, of by
die uitvoering hiervan, of deur administratiewe optrede. In die verlede het geregtelike
hersiening hier die balans gevorm om as remedie onregmatige owerheidsoptrede teen te
werk.
Kommer word egter uitgespreek oor die horisontale werking van die Handves van
Menseregte. Wat hierdie aspek betref, betree die skip nou vreemde waters en die
bemanning (Konstitusionele Hof) sal vinnig die korrekte rigting moet bepaal.
Dit is duidelik dat die Konstitusionele Hof nie ʼn maklike taak opgelê word nie. Die hof kan
verder met die volgende gekonfronteer word :
welke regte horisontaal toegepas moet word;
welke regte aanwending moet vind en watter nie;
welke regte voorkeur moet geniet en watter nie;
welke remedies van toepassing is, en indien remedies ontoepaslik is, moet dit
verander of aangepas word, en welke basis hier gebruik sal moet word;
welke nuwe verwere aanvaarbaar is;
welke nuwe wending sal die gemenereg daarteen moet inslaan en of die gemenereg
noodwendig verander of uitgebrei moet word.
337 Die oorwegings wat ingevolge Artikel 36(1) met toepassing van die algemene beperkingsbepaling in aanmerking geneem moet word, is byvoorbeeld
beslis nie vreemd aan oorwegings wat nog altyd ten opsigte van regverdigingsgronde in die deliktereg in aanmerking geneem is nie.
338 Sien in die verband Jeffery, 1997:10.