Tjaart Jurgens Maré Doctor Legum Universiteit van die Vrystaat

152
alle reg, is dit ook van toepassing op wetgewing, gemenereg en gewoontereg wat private
verhoudings reël. 333
Die bepalings van Artikel 8 verleen beskerming teen alle staatsorgane, en sluit veral
organe in wat nie formeel deel vorm van die wetgewende, uitvoerende en regsprekende
gesag nie. Die omskrywing van “Staatsorgaan” in Artikel 239 van die Grondwet omvat alle
gevalle waarin openbare bevoegdhede of openbare funksies kragtens wetgewing
uitgeoefen of verrig word. Hierdie omvatting bestaan afgesien daarvan of die persoon of
instelling wat dit uitoefen, gewoonlik of formeel as ʼn staatsorgaan beskou word en
afgesien daarvan of dit deur tipiese staatsorgane gekontroleer word. 334 Die gebondenheid
van staatsorgane beteken in beginsel dat die Handves van toepassing is op alle
handelinge wat hulle as staatsorgane verrig, en op die resultate van al hulle handelinge.
In Du Plessis v De Klerk het die hof ʼn onderskeid gemaak tussen die vrae op watter
regsreëls die Handves van toepassing was (“alle reg” ingevolge Artikel 7(2)) en ook wie
deur die Handves gebind is. (Slegs die wetgewende en die uitvoerende organe ingevolge
Artikel 7[1]). Die gekunsteldheid van die konstruksie blyk daaruit dat die gevolgtrekking
van die hof was dat die howe inderdaad verplig was om die Handves in alle litigasie oor die
privaatreg toe te pas (hetsy direk of indirek) en dat die Handves op alle reëls van die
privaatreg toegepas moes word (hetsy direk of indirek). Die weglating van die
regsprekende gesag en private persone in Artikel 7(1) het slegs ʼn uitwerking gehad op die
vraag of die Handves direk of indirek deur die howe op die gemenereg in litigasie tussen
private persone toegepas moes word.
Regter Mahomed gee self die antwoord, as hy verklaar “the law never runs out” 335
Die gebondenheid van natuurlike en regspersone aan die Handves beteken dat private
persone gebind word ten opsigte van die Handvesregte aan ander natuurlike en
regspersone. Die staat kwyt die plig om die Handvesregte van aantasting deur ander
private persone te beskerm, hoofsaaklik deur middel van die verordening en afdwinging
van reëls van die strafreg en die privaatreg. 336 Vir sover Artikel 8(2) dus bepaal dat private
persone in hulle private verhoudings nie die regte van ander mag skend nie, bevat dit ook
die beginsel dat private persone hulle gewaarborgde regte in die Handves teenoor ander
private persone in hulle private verhoudings kan afdwing. Die reg in Artikel 38 om ʼn
bevoegde hof na aanleiding van ʼn beweerde skending van ʼn Handvesreg vir gepaste
333 Artikel 8(2) 'n Bepaling van die Handves van Menseregte bind 'n natuurlike of 'n regspersoon indien, en in die mate waarin dit toepasbaar is met
inagneming van die aard van die reg en die aard van enige plig deur die reg opgelê.
334 Daarenteen word instellings wat ingevolge wetgewing opgerig word en funksioneer, maar wat nie openbare bevoegdhede uitoefen of openbare funksies
verrig nie (bv private maatskappye), nie ingevolge Artikel 8(1) deur die Handves gebind nie. Die omskrywing sluit ook nie persone en instellings in wat
openbare funksies verrig, maar dit nie ingevolge wetgewing doen nie, byvoorbeeld nadat die staat 'n openbare funksie geheel en al geprivatiseer het.
335 Du Plessis and Others v De Klerk and Another 1996(3) SA 850 (CC) by Paragraaf 79: “I am not persuaded that there is, in the modern State, any right
which exists which is not ultimately sourced in some law, even if it be no more than an unarticulated premise of the common law and even if that common
law is constitutionally immunized from constitutional invasion. Inherently there can be no ‘right’ governing relations between individuals inter se or between
individuals and the State the protection of which is not legally enforceable and if it is legally enforceable it must be part of the law.”
336 Sien Visser, 1996:698.