Tjaart Jurgens Maré Doctor Legum Universiteit van die Vrystaat

151
Artikel 8(1) van die Grondwet bepaal dat die Handves van Menseregte van toepassing is
op die totale reg en bind die wetgewende, die uitvoerende en die regsprekende gesag en
alle staatsorgane.
Artikel 8(2) bepaal dat die Handves van Menseregte ʼn natuurlike of ʼn regspersoon bind,
indien, en in die mate waarin, dit toepasbaar is met die inagneming van die aard van die
reg en die aard van enige plig deur die reg opgelê.
Artikel 8(3) bepaal dat by die toepassing van ʼn bepaling van die Handves van Menseregte
op ʼn natuurlike of regspersoon ingevolge Artikel 8(2) -
(a) ʼn hof, ten einde gevolg te gee aan ʼn reg in die Handves, die gemenereg moet
toepas, of indien nodig ontwikkel, in dié mate waarin wetgewing nie aan daardie reg
gevolg gee nie;
(b) kan ʼn hof reëls van die gemenereg ontwikkel om die reg te beperk, mits die
beperking in ooreenstemming met Artikel 36(1) is.
Vir eens en vir altyd is die grondwetlike wetgewing tog duidelik oor die horisontale
toepassing. Die vraag handel nie hier of daar te make is met die direkte of indirekte
gelding van die Grondwet nie. Dit gaan eerder daaroor of die implikasies sonder
voorbehoud aanvaar moet word. Is daar regsreëls en optrede waarop die Handves nie
toegepas behoort te word nie? Ons het hier veel eerder te doen met die uitleg en
toepassing van die Grondwet, as om te bepaal of dit nou juis op die publiek- of privaatreg
slaan.
Selfs die Grondwetskrywers het geworstel met die opstel daarvan. In die grondwetlike teks
van Mei 1996 het die Suid-Afrikaanse grondwetlike vergadering bepalings verorden
waarvolgens sekere bestaande wette geldig sou wees, nieteenstaande die bepalings van
die Grondwet.
Artikel 2 van die Grondwet lui :
“Hierdie Grondwet is die hoogste reg van die Republiek, enige regsvoorskrif of
optrede daarmee onbestaanbaar, is ongeldig en die verpligtinge daardeur opgelê,
moet nagekom word.”
Dit is daarom ook nie vreemd nie dat die Konstitusionele Hof aan die hand van Artikel 2
geweier het om hierdie bepalings te sertifiseer, omdat dit gebots het met die grondwetlike
beginsels waaraan die Grondwet moes voldoen.
Dit is duidelik dat Artikel 8(1) alle onsekerheid uit die weg ruim oor die toepassing van die
Handves op die gemenereg en gewoontereg. Omdat die Handves van toepassing is op