Tjaart Jurgens Maré Doctor Legum Universiteit van die Vrystaat
Tjaart Jurgens Maré Doctor Legum Universiteit van die Vrystaat Tjaart Jurgens Maré Doctor Legum Universiteit van die Vrystaat
he would possess where the source of the power is statutory. In either case the act in question is the act of the executive.” 129 In dieselfde hofsaak gaan regter Diplock verder voort en verskaf die volgende redes vir die feit dat uitvoerende optrede onderhewig moet wees aan judisiële hersiening. Hierdie redes is soos volg - 1. Onregmatigheid (Illegality) 2. Onredelikheid (Irrationality) 3. Prosedurele onbillikheid (Procedural Unfairness) ʼn Oorsig van bogemelde gesag toon duidelik aan dat al die gronde van hersiening wel van toepassing is op prerogatiewe magte. Indien die wetgewer wel enige bedoeling gehad het om prerogatiewe funksies en bevoegdhede uitsluitlik aan die oppergesag toe te vertrou, sonder dat die uitvoering van die funksies en bevoegdhede onderhewig sal wees aan hersiening deur die howe, is dit nie as sodanig in die Grondwet vervat nie. Die teendeel is egter waar, aangesien dit ingevolge Artikel 84 statutêr uitgespel word. Die administratiewe-geregtigheidsklousule, vervat in Artikel 33, vind wel toepassing op bogemelde prerogatiewe funksies en bevoegdhede, wanneer gekyk word na Artikel 8(1), wat bepaal dat die Handves van Menseregte van toepassing is op die totale reg. Dit bind die wetgewende, die uitvoerende en die regsprekende gesag en alle staatsorgane. In die SARFU-saak het die hof ʼn gulde geleentheid gehad om die hersieningsbevoegdheid van die howe aangaande die oppergesag se prerogatiewe regte onder die oë te neem. Die hof het egter ʼn analise van die magte van die president gemaak, veral die vergelyking van die historiese ontwikkeling en die statutêre magte wat tans in die Grondwet vervat word. Dit is verder te betwyfel of daar nog prerogatiewe is wat nie in die Grondwet vervat is nie. Indien daar tog nog sulke prerogatiewe is, is dit vatbaar vir hersiening? In die hofuitspraak in President of the Republic of South Africa v Hugo282 is dit duidelik gestel dat die Suid-Afrikaanse President nie meer oor magte, afgelei vanaf die ”Royal Prerogative”, beskik as wat daar aan hom verleen word in Artikel 82(1) van die Interim- Grondwet nie. Artikel 82(1) van die Interim-Grondwet is intussen vervang deur Artikel 84 van die Finale-Grondwet. 282 1997(4) SA 1 (CC).
130 Wat is die siening van ons skrywers oor die aspek van geregtelike kontrole oor die prerogatiewe van die president? Devenish en andere is van mening dat dit duidelik is dat die Grondwet nie die argaïese prerogatiewe magte bewaar het nie en dat daar geredeneer kan word dat die konsep van prerogatiewe onversoenbaar is met die Finale-Grondwet. 283 Rautenbach en Malherbe verklaar weer dat prerogatiewe, soos vervat in Artikel 84(2), nou statutêre magte geword, wat wel onderhewig is aan geregtelike hersiening. 284 Die skrywers is egter van mening dat die President, as oppergesag, vanweë sy amp geen magte beklee nie. Hy is hoof van die staat, hoof van die nasionale uitvoerende gesag en hoofbevelvoerder van verdediging. Die skrywers is egter van mening dat al sy magte vanaf die Grondwet of nasionale wetgewing, wat versoenbaar is met die Grondwet, verkry is. Barrie sê die volgende 285 : “It must be kept in mind, however, that certain powers vested in the head of state (in practice, the head of state acting as part of the executive) by virtue of the common law. Some of these powers were referred to as ‘acts of state’. 286 In general, acts of state were seen as non-justifiable acts of a high executive nature. 287 One such act of state was the prerogative relating to foreign affairs.” Hy vra tereg sekere vrae oor hierdie staatsprerogatief : “(1) The question arises of whether this prerogative referred to as the ‘act of state relating to the conduct of foreign affairs’ does not still exist in South Africa? (2) The second question which arises is whether the exercise of this prerogative is justifiable, and if so, to what degree?” Wat die eerste vraag aanbetref, kan dit bevestig word dat daar wel so ʼn prerogatief bestaan. Rakende Vraag 2, laat Barrie homself soos volg uit : “I cannot see this judicial reviewability going any further than as stated above, viz determining whether the prerogative power exists, whether it has been exercised, in the appropriate form, whether it was exercised within its limits etc. I do not see the court, when it comes to judicially reviewing the prerogative of acts of state relating to foreign relations, being component to examine the disability, appropriateness, 283 Devenish et al, 2001:53. 284 Rautenbach en Malherbe, 1999:212. 285 Barrie, 2001:410. 286 Carpenter, 1987:172. 287 Beckman v Minister of the Interior 1962(2) SA 223 (E), Bam v Minister of Justice 1976(4) SA 643 (TK); Inter-Science Research and Development Services (Pty) Limited v Republica Popular de Mocambique 1980(2) SA 111 (T); Booysen 1980:225; Dugard 2000:67.
- Page 89 and 90: esondere verdeeldheid tot gevolg ge
- Page 91 and 92: gestel kan word. 180 Alhoewel ons r
- Page 93 and 94: 190 Soos aangehaal deur Barrie, 198
- Page 95 and 96: 194 Wiechers, 1967:325. 195 Chaskal
- Page 97 and 98: 197 Sien Wiechers, 1984:330. onder
- Page 99 and 100: en The issue is whether we can reta
- Page 101 and 102: 206 Wiechers, 1993: 262. Daar kan m
- Page 103 and 104: Afdeling D Hoofstuk 1 ADMINISTRATIE
- Page 105 and 106: sedert die Tweede Wêreldoorlog wel
- Page 107 and 108: 212 Boulle et al, 1989:174. 213 196
- Page 109 and 110: largely the creation of administrat
- Page 111 and 112: 100 omdat die hersieningsbevoegdhei
- Page 113 and 114: 102 wees. Indien dit nie die geval
- Page 115 and 116: 238 Govender, 1993:179. and maintai
- Page 117 and 118: 106 Bophuthatswana-howe krag en bet
- Page 119 and 120: 251 Nichol en Bell, 1997:6. assembl
- Page 121 and 122: not to avoid the influence of one
- Page 123 and 124: 112 Die huidige Finale-Grondwet bes
- Page 125 and 126: “Volgens my mening kan die admini
- Page 127 and 128: 116 administratiewe geregtigheid te
- Page 129 and 130: 118 openbare aksie binne ʼn bepaald
- Page 131 and 132: 120 Administratiewe Geregtigheid sa
- Page 133 and 134: of haar regte of belange raak, tens
- Page 135 and 136: “... is the power which under the
- Page 137 and 138: 126 wetgewende organe ingelyks teen
- Page 139: 128 getoets word aan die hand van d
- Page 143 and 144: 132 self die kommissie aan te stel
- Page 145 and 146: 292 2002(1) SA 204 (CPD) by 6. “N
- Page 147 and 148: 136 Kaap te vermoor. Dit het tot ʼn
- Page 149 and 150: Stawing hiervoor word in sy gevolgt
- Page 151 and 152: 140 Die billikheidsgevoel dui aan d
- Page 153 and 154: 142 funksies en bevoegdhede wat aan
- Page 155 and 156: The President’s conduct is constr
- Page 157 and 158: Hoofstuk 4 DIE IMPAK VAN DIE PUBLIE
- Page 159 and 160: That you need me? If, it’s a thri
- Page 161 and 162: 150 vind dan ook direkte toepassing
- Page 163 and 164: 152 alle reg, is dit ook van toepas
- Page 165 and 166: 154 Die grootste probleem rakende h
- Page 167 and 168: 156 Dit is duidelik dat die aandste
- Page 169 and 170: 158 owerheidsorgaan benadeel is nie
- Page 171 and 172: 160 maar slegs gevind word in die o
- Page 173 and 174: 162 waar dit die ongebonde uitoefen
- Page 175 and 176: 164 (c) Die feit dat die tenderraad
- Page 177 and 178: 166 kontrakteer, in die onbenydensw
- Page 179 and 180: 371 2004 EWHC 472 by 25(100). 372 2
- Page 181 and 182: 170 Die verweerder moes die geleent
- Page 183 and 184: 172 kan word om die uitvoering en n
- Page 185 and 186: 174 Daar is ʼn groot verskil tussen
- Page 187 and 188: 382 Raath, 2005:149. 176 administra
- Page 189 and 190: 178 onregmatige of ultra vires optr
he would possess where the source of the power is statutory. In either case the act in<br />
question is the act of the executive.”<br />
129<br />
In <strong>die</strong>selfde hofsaak gaan regter Diplock verder voort en verskaf <strong>die</strong> volgende redes vir <strong>die</strong><br />
feit dat uitvoerende optrede onderhewig moet wees aan judisiële hersiening. Hier<strong>die</strong> redes<br />
is soos volg -<br />
1. Onregmatigheid (Illegality)<br />
2. Onredelikheid (Irrationality)<br />
3. Prosedurele onbillikheid (Procedural Unfairness)<br />
ʼn Oorsig <strong>van</strong> bogemelde gesag toon duidelik aan dat al <strong>die</strong> gronde <strong>van</strong> hersiening wel <strong>van</strong><br />
toepassing is op prerogatiewe magte.<br />
In<strong>die</strong>n <strong>die</strong> wetgewer wel enige bedoeling gehad het om prerogatiewe funksies en<br />
bevoegdhede uitsluitlik aan <strong>die</strong> oppergesag toe te vertrou, sonder dat <strong>die</strong> uitvoering <strong>van</strong><br />
<strong>die</strong> funksies en bevoegdhede onderhewig sal wees aan hersiening deur <strong>die</strong> howe, is dit nie<br />
as sodanig in <strong>die</strong> Grondwet vervat nie. Die teendeel is egter waar, aangesien dit ingevolge<br />
Artikel 84 statutêr uitgespel word.<br />
Die administratiewe-geregtigheidsklousule, vervat in Artikel 33, vind wel toepassing op<br />
bogemelde prerogatiewe funksies en bevoegdhede, wanneer gekyk word na Artikel 8(1),<br />
wat bepaal dat <strong>die</strong> Handves <strong>van</strong> Menseregte <strong>van</strong> toepassing is op <strong>die</strong> totale reg. Dit bind<br />
<strong>die</strong> wetgewende, <strong>die</strong> uitvoerende en <strong>die</strong> regsprekende gesag en alle staatsorgane.<br />
In <strong>die</strong> SARFU-saak het <strong>die</strong> hof ʼn gulde geleentheid gehad om <strong>die</strong> hersieningsbevoegdheid<br />
<strong>van</strong> <strong>die</strong> howe aangaande <strong>die</strong> oppergesag se prerogatiewe regte onder <strong>die</strong> oë te neem.<br />
Die hof het egter ʼn analise <strong>van</strong> <strong>die</strong> magte <strong>van</strong> <strong>die</strong> president gemaak, veral <strong>die</strong> vergelyking<br />
<strong>van</strong> <strong>die</strong> historiese ontwikkeling en <strong>die</strong> statutêre magte wat tans in <strong>die</strong> Grondwet vervat<br />
word.<br />
Dit is verder te betwyfel of daar nog prerogatiewe is wat nie in <strong>die</strong> Grondwet vervat is nie.<br />
In<strong>die</strong>n daar tog nog sulke prerogatiewe is, is dit vatbaar vir hersiening?<br />
In <strong>die</strong> hofuitspraak in President of the Republic of South Africa v Hugo282 is dit duidelik<br />
gestel dat <strong>die</strong> Suid-Afrikaanse President nie meer oor magte, afgelei <strong>van</strong>af <strong>die</strong> ”Royal<br />
Prerogative”, beskik as wat daar aan hom verleen word in Artikel 82(1) <strong>van</strong> <strong>die</strong> Interim-<br />
Grondwet nie. Artikel 82(1) <strong>van</strong> <strong>die</strong> Interim-Grondwet is intussen ver<strong>van</strong>g deur Artikel 84<br />
<strong>van</strong> <strong>die</strong> Finale-Grondwet.<br />
282 1997(4) SA 1 (CC).
Change language