Tjaart Jurgens Maré Doctor Legum Universiteit van die Vrystaat

Hoofstuk 3
ʼn KRITIESE ANALISE VAN DIE ADMINISTRATIEWE
GEREGTIGHEIDSKLOUSULE, SOOS VERVAT IN ARTIKEL 33 VAN
DIE FINALE-GRONDWET
121
Vanuit die staanspoor moet begryp word dat die administratiewe geregtigheidsklousules in sowel
die Interim- en die Finale-Grondwette nie ʼn kodifikasie van die administratiefreg daarstel nie. Die
klousule poog eerder om die basiese elemente van administratiewe geregtigheid in die Grondwet
te vervat. Die vraag kan egter gevra word welke voordele en nadele so ʼn toevoeging dan inhou.
Dit is belangrik om in gedagte te hou dat dit die hoofdoel van die Grondwet is om te verseker dat
die staat verantwoordbaar gehou kan word vir sy administratiewe handelinge.
Rakende toerekenbaarheid huldig Corder die volgende standpunt :
“Accountability can be achieved through a range of structures and can, theoretically at least,
be attained through the exercise of other constitutionally guaranteed rights such as the right
to equality and through the individual’s constitutional right to challenge all justifiable matters in
a court of law.” 271
Soos die outeur dit duidelik stel272 , is die feit dat Suid-Afrika se Grondwet op so ʼn laat stadium
geskryf is, voordelig, aangesien die relatiewe moderne kwelpunte rakende administratiewe
geregtigheid by alle partye ʼn wesentlike konsensus tuisgebring het om te verseker dat die
menseregte-akte wel voorwaardes bevat wat die reg op administratiewe geregtigheid waarborg.
Die reg op administratiewe geregtigheid is nóú verskans in Artikel 33 van die Handves van
Menseregte, wat in Hoofstuk 3 van die Finale-Grondwet, vervat is.
Voordat die administratiewe geregtigheidsklousule aan die hand van die Grondwet geanaliseer
kan word, moet eers gekyk word na die samestelling van die klousule.
Die teks van die eerste grondwetlike verskansing van die reg op administratiewe geregtigheid in
Suid-Afrika het aanvanklik soos volg gelees :
"Elke persoon het die reg-
(a) op regsgeldige administratiewe optrede waar enige van sy of haar regte of belange
geraak of bedreig word;
(b) op prosedureel billike administratiewe optrede waar enige van sy of haar regte of
regmatige verwagtings geraak of bedreig word;
(c) om skriftelik voorsien te word van redes vir administratiewe optrede wat enige van sy
271 Van Wyk et al, 1994:388.
272 Van Wyk et al, 1994:390.