Tjaart Jurgens Maré Doctor Legum Universiteit van die Vrystaat

118
openbare aksie binne ʼn bepaalde staat daarstel. Goeie voorbeelde is ʼn individu se reg op
lewe en vryheid, billike behandeling ingevolge die reg, die vryheid van godsdiens, spraak
en privaatheid. Wanneer ʼn amptenaar se besluit of optrede (of dit wetgewend, uitvoerend
of judisieel van aard is) enige grondwetlike reg sou skend, is die individu daarop geregtig
om die regmatigheid van die besluit of optrede te beveg om, waar moontlik, regstelling te
verkry.
Waar die Suid-Afrikaanse Reg tekortkominge gehad het, is daar in die uitleg en toepassing
van wetgewing baie maal teruggeval op die gemenereg om ʼn oplossing te vind. Indien
daar geen parallelle lyne getrek kon word nie, is daar teruggeval op die Engelse Reg om
die nodige antwoorde te verskaf.
Die afwesigheid van ʼn geskrewe Grondwet in die Verenigde Koninkryk beteken nie dat die
regte geen regsbeskerming daargestel het nie. Beide die gemenereg en statutêre reg het
substansiële beskerming verleen. Dit het veral gedurende veranderlike vlakke van
doeltreffendheid op verskillende tye en in ʼn veranderlike sosiale en politieke konteks
geskied. Behalwe vir parlementêre optredes en prosesse, is openbare optredes van alle
tipes openbare owerhede, vanaf die sewentiende eeu, in beginsel onderhewig gestel aan
die aanvegting van regmatigheid ingevolge die Engelse Reg. Die aard en omvang van die
aanvegting van die regmatigheid in verskillende sake en omstandighede is óf beperk, óf
totaal deur parlementêre wetgewing verwyder. Die Engelse leerstuk van parlementêre
soewereiniteit het ʼn belangrike buffer geplaas op die ontwikkeling van gewaarborgde
beginsels van grondwetlike geldigheid. Sodoende kon die regmatigheid van parlementêre
wette op sigself nie so maklik aangeval word nie.
As gevolg van bogemelde leerstuk, het dit onlangs in die Verenigde Koninkryk meegebring
dat geen Wet van die parlement aanvegbaar is nie. Parlementêre soewereiniteit het
meegebring dat "it is not for [a] court to say that a parliamentary enactment, the highest law
in this country, is iIIegal”. 270 In ʼn bepaalde konteks, waar die Engelse parlement ʼn Wet
afgekondig het wat ʼn beperking stel op, of wettige individuele beskerming verwyder, is die
wetgewing beskou as onaanvegbaar in die howe en tribunale van die Verenigde
Koninkryk. Dit is duidelik dat die Engelse Regering toe oor ʼn gemaklike meerderheid in die
Engelse laerhuis (House of commons) beskik het en dat die regering beheer uitgeoefen
het oor die parlement. Dit is nie moeilik om te verstaan dat grondwetlike regte en die
beskerming daarvan uiters kwesbaar is, en onderhewig gestel word aan die heersende
politieke filosofie van die lede van die regerende party.
Waar die administratiewe geregtigheidsklousule nou opgeneem is in die Handves van
Menseregte in Hoofstuk 3 van die Grondwet, moet dit nie in isolasie gesien word as iets
vreemds nie. Die politieke historiese opset het meegebring dat administratiewe
270 Cheney v Conn 1968(1) ALL E.R. 779 by 782.