Tjaart Jurgens Maré Doctor Legum Universiteit van die Vrystaat

212 Boulle et al, 1989:174.
213 1961(2) SA 587 (A) op 602.
214 1979(4) SA 793 (T).
215 1981(1) SA 187 (A).
Boulle, Harris en Hoexter beskryf hierdie oorheersing van die oppergesag as een
van die uitstaande kenmerke van die Suid-Afrikaanse konstitusionele
geskiedenis. 212 Die resultaat was dat die howe gekniehalter was deur die
beperkings wat daar deur die parlement op hulle geplaas was. In ʼn opvolgende
gedeelte, sal veral aandag geskenk word aan veiligheidswetgewing en die
sogenaamde “ouster clauses”.
In 1961 het regter Holmes hom soos volg uitgelaat in die saak van Minister of the
Interior v Lockhat :
“.. that the group areas programme was a ‘colossal social experiment’, the
discriminatory effect of which was inevitable (and by implication that this was
just too bad for those affected by it, since the will of parliament could not be
questioned.” 213
Ongeveer twintig jaar later het die hof in die saak van S v Adams214 , S v Werner215 verseg om te bevind dat die wetgewing rakende die groepsgebied so onredelik was
dat dit inderdaad ongeldig was, nieteenstaande die feit dat die persone wat deur die
wetgewing benadeel is, geen ander alternatiewe akkommodasie kon vind nie.
Daar moet, wat bogemelde betref, in gedagte gehou word, dat dit vermeld is in die
vorige afdeling dat redelikheid nog nie ten volle ontwikkel het as ʼn afsonderlike
hersieningsgrond nie. Die toenmalige regering het in sy wysheid besluit om
onafhanklike tuislande te skep. Hierdie was ʼn poging om selfbeskikking te verleen
en ʼn eie regeringstelsel te skep vir diegene wat nie tuisgebring kon word binne Suid-
Afrika se eie politieke bestel nie.
Apartheid kon egter nie die oplossing bied vir Suid-Afrika se konstitusionele
probleme nie. Die platform was derhalwe geskep om meer aandag te bestee aan
die totstandkoming van ʼn Grondwet. Die eerste stappe word in 1979 geneem en
kort hierna volg die Drie-kamerparlement, wat ook voorsiening gemaak het vir die
verteenwoordiging van Indiërs en Kleurlinge.
Die 1983-Grondwet het die lig gesien, sonder ʼn Handves van Menseregte. Hierna
het die regering ʼn noodtoestand met veiligheidswetgewing, wat veral “ouster
clauses” bevat het, afgekondig. Uitsprake van die howe, wie se
hersieningsbevoegdheid rakende veiligheidswetgewing uitgesluit was, het skerp
onder kritiek deurgeloop. Terselfdertyd het akademici begin om die daarstelling van
ʼn grondwet te propageer. Verskeie konsep-grondwette het uit alle oorde na vore
getree.
96