JUNE 2008 - OVK

Inhoud • Contents
BELANGRIK • IMPORTANT
Hierdie .pdf is interaktief opgestel om navigasie
daarvan te vergemaklik. Klik op die bladsy nommer
in die inhoudsopgawe, op bladsy 2, om by die artikel
uit te kom. Om terug te keer na die inhoudsopgawe
klik op die woorde (in rooi) ‘Inhoud • Contents’. Die
sleutel ‘Page Up’ of ‘Page down’ word gebruik om
van een blad na ’n ander te wissel. Druk die ‘Esc’
sleutel om skerm te herset.
This is an interactive .pdf document. Click on a
page number in the contents list, on page 2, to
jump to that article, to return to the contents page,
simply click on the words ‘Inhoud • Contents’ (in
red). Use the Page Up or Page Down keys to move
from page to page. Press the Esc key to reset the
computer screen.
Artikels wat eksklusief vir OVK geskryf is, kan
aan die redakteur voorgelê word. Voorkeur
sal gegee word aan aktuele artikels. English
material welcome.
Menings wat in artikels uitgespreek word, verteenwoordig
nie noodwendig die mening van
die maatskappy nie.
1
VOORBLAD • COVER
JUNIE / JUNE 2008
Hierdie pragtige betonbrûe is die trots van Bethulie. Die ontsaglike
pad- en treinbrug oor die Gariep (voorblad) is 1.2 kilometer lank, en die
ander een, die hoë treinbrug (sien binne-agterblad), is by Bethulie, kort
onder kant die dorpsdam se wal. Beide is gebou in die laat sestigerjare,
om saam te loop met die bou van die Gariepdam. (Sien bladsy 37)
These beautiful concrete bridges are the pride of Bethulie. The
enormous combined road and rail way bridge over the Gariep (front
page) is 1.2 kilometre long, and the other one, the high concrete
railway bridge (see inside back page), is at Bethulie, close to the wall
of the town dam. Both were built in the late 1960’s at the time when
the Gariepdam was built. (See page 37)
Uitgewers • Publishers
OVK Bedryf Bpk, Posbus / P.O. Box 96 Ladybrand 9745
19 Dan Pienaar Street /-straat 19, Ladybrand
Redakteur • Editor
M.C. Fourie (Sien bladsy 11)
Posbus / P.O Box 96, Ladybrand 9745,Tel: (051) 923 4500
Faks/Fax: (051) 923 4736 • Sel/Cel: 082 823 0198
e-pos/e-mail: mcf@ovk.co.za

UIT DIE WOORD 3
REDAKSIONEEL 4
VERHAAL VAN DIE OU STAALBRUG OOR DIE CALEDON 9
STAALMEESTER TUSSEN ROUXVILLE EN SMITHFIELD 10
CHRIS JOOSTE, NUWE REDAKTEUR 11
NEW HOLLAND T7000-REEKS TREKKERS 12
VERHAAL VAN DIE WELBEDACHTDAM IN DIE CALEDON 13
NOORDOOS-VRYSTATERS HOU VLEIS BEESINLIGTINGSDAE 20
ABOUT A POSITIVE FRAME OF MIND... 21
OVK / VRYSTAAT LANDBOU JONGBOER-INLIGTINGSDAG 23
DORMERTELERS SE DAG OP GOEDEHOOP, EDENBURG 25
DIE WONDER VAN VOERMOL SUPERLAMKORRELS 26
AGRI OOS-KAAP HOU KONFERENSIE TE ALIWAL-NOORD 27
SA WÊRELD BOERBOKSKOU IN BLOEMFONTEIN 28
BETHULIE MAAK HARTE OOP VIR NAAS VAN STRAATEN 29
TOYOTA EN OVK VERKEN OOS-LESOTHO 30
SANDSTONE ESTATE BIED KUIERGELEENTHEID AAN 31
ARLINGTON SE JAARLIKSE INLIGTINGSDAG 32
SA VLEISMERINO KAMPIOENSKAPPE 32
VRYSTAATSE JONGBOERE HOU KONGRES 33
INHOUD • CONTENTS
2
LAPPIE VAN MENSEHARE SE VERHAAL 34
OU ENGELSE VERKYKER, STIL GETUIE UIT OORLOG 35
DEWETSDORP HOU SKOU 36
IN MEMORIAM 37
VRYSTAAT LANDBOU GROET VIR LULLU DE JAGER 39
KORINGKULTIVARAANBEVELINGS: NEEM KENNIS 40
KANON VAN DER MERWE 41
GRAAN SA HOU VERGADERING 43
VERSEKER JOU WEIVELD TEEN BRAND 45
CHOOSE LIFE, NOT TOBACCO 48
VERANDERLIKES BINNE DIE EKOSISTEEM 49
SMITHFIELD SE OVK-HANDELSTAK KRY NUWE PAKSTOOR 51
2008 TAX SEASON TIMELINES AND CHANGES 51
KLOP HOË INSETKOSTE MET AANPASBARE NGUNI’S 52
JAN LODEWYCKX, NUWE LANDBOUKUNDIGE 53
DIE STAALBRUG OOR DIE RIETRIVIER BY JACOBSDAL 54
ATTIE VAN ZYL 55
STEFAN OBERHOLZER 56
DIE HUMAN BEEFMASTER STOET 57
DUURSTE BUL NÓG IN SA 58

UIT DIE WOORD
Jona: Suid-Afrika het christene nodig wat
oor die Nineve-brug sal loop
Die gebeure in Zimbabwe en die re ge ring se hantering daarvan,
saai groot onrus onder blanke Suid-Afrikaners. Verder is die
gesprek oor grondverde ling ’n groot bron van kommer onder
boere. ’n Mens hoor dikwels in gesprek ke dat die kloof tussen
swart en wit tans baie groter is as wat dit ooit was in die
apartheidsjare. Selfs in die kerk beleef ’n mens dat christene
dit moeilik vind om by die fi siese en geestelike nood van swart
en bruin mense betrokke te raak. Hoewel dit nooit goedgepraat
kan word nie, is dit nie moeilik om hierdie gevoelens van selfs
christene te verstaan nie. Vir my as christen en herder van
God se skape bly die groot vraag egter altyd, wat sê God vir
ons. Hy toon beslis baie begrip vir ons gevoelens. Ons God is
nie naïef en blind nie. Hy verstaan ons verhaal, maar wat sal
verander in ons denke en optrede as Hy die outeur word van
ons verhaal? Die vraag is wat wil God deur óns doen in hierdie
stukkende land?
Die Boek Jona trek na my mening ’n paar sterk lyne vir die
omstandighede van ons tyd. In die Boek Jona lees ons van ’n
God wat sy onwillige profeet stuur na Israel se grootste vyand
om aan hulle verlossing te gaan verkondig. Ons lees ook van
die innerlike stryd wat Jona beleef. Hy worstel met God se
opdrag omdat Nineve juis ’n simbool was van Assirië wat
Israel vreeslik sleg behandel het. Die boodskap van verlossing
kom hulle nie toe nie, so voel en dink Jona. Hy probeer vlug,
maar God haal hom in.
3
Watter boodskap het dit vir ons as christene in die nuwe Suid
Afrika? Eerstens kan ons verstaan as sommige van ons “Jonagevoelens”
beleef. Die sleg wat sommige blankes beleef is
nie ongegrond nie. Die Zimbabwe-situasie maak soms spoke
wakker en verder help die geweld en baie ander ontstellende
berigte nie om rus in gemoedere te skep nie. God vra egter van
ons om juis die boodskap van die evangelie aan ons “vyande”
te demonstreer en te verkondig. Suid-Afrika het christene
nodig wat in hierdie dae eerlik God se wil soek en vrede en
versoening demonstreer. Dit is natuurlik om gevoelens van
aversie of teësin te hê, maar christene behoort anders op te
tree as wat algemeen verwag word.
Die enigste hoop wat ons in hierdie land het, is dat mense se
harte deur die evangelie aangeraak sal word. Ons as christene
dra hierdie skat. As ons dit van die “Nineviete” weerhou omdat
ons die hele tyd op die slegte konsentreer en toelaat dat dit ons
juis van hulle onttrek, sal die genesende salf nooit by die won de
uitkom nie. God wou nie net vir Nineve red nie, God wou ook
vir Jona bevry. As ons toelaat dat ons swartgallig word en ons
onttrek van die stukkende Suid-Afrika, is ons gevangenes en
moet ons ook soos Jona bevry word. Die gesprek in die Boek
Jona het nooit gegaan oor hoe sleg Nineve was nie, almal het dit
geweet. Die Boek handel oor die profeet wat dit moeilik vind
om sy eie gevoelens eenkant te sit en God se verlossing te gaan
verkondig. God kan ons help om ons gevoelens eenkant te sit
en God se genesende salf in stukkende wonde te laat tuiskom. Contents
•
’n Laaste persoonlike woord aan MC Fourie wat oor jare
hierdie boek van OVK bestuur het. Hy was na my mening ’n
“bekeerde” Jona, wat graag ’n positiewe boodskap beklemtoon
het. Hy was nooit naïef positief nie, maar sy positiewe in- Inhoud

Contents • Inhoud
gesteldheid vloei vanuit sy geloof in God wat mense met op die Christelike weg, op ’n manlike manier. Vandag, in
potensiaal geskep het. OVK en sy boere sê graag dankie vir ons land soos ook wêreldwyd, is daar meer mans wat soos
jou betrokkenheid met die boeregemeenskap deur hierdie boek vrouens wil wees, met maniertjies en met klere en praat wyses,
oor die jare. Dit het ons almal verryk. Dankie dat jy, anders as ens. Kyk net bietjie hoe skeef is die spulletjie wêreldwyd al
Jona, oor die Nineve-brug geloop het om die boodskap van ver- op alle terreine, selfs in besonder by opvoedingsplekke waar
lossing te demonstreer. – Dr. Danie Kleynhans mense rigting moet kry vir die lewe. En oral is dit oënskynlik
REDAKSIONEEL / EDITORIAL
aanvaarbaar. Die basiese goed in gesinne en gemeenskappe
moet reg wees, anders trek dinge op vele terreine maklik
Oor Angus Buchan, sy fl iek, die samekomste, skeef!
en geloof sake. En oor boerdery midde-in die
natuur. Die fl iek “Faith like potatoes” oor Angus Buchan
Maar, na alles gesê en bedink is, moet boere tog asseblief
net nie boer en hul praktyke inrig soos Angus met sy
aartappels die keer gedoen het nie! Want dan is misoeste
het Suid-Afrikaners almal diep getref. Angus se boodskap en uitverkopings hulle voorland. Buchan was kinderlik
en sy verhaal het boere se geloof en vertroue in die toekoms gelowig en God was hom genadig daardie keer, maar niemand
met God aan die stuur daar van bevestig en versterk. Boere hét moet tog ooit God se genade só opneem dat gedink word
nog altyd daardie geloof gehad en dra dit saam met hulle. Die Hy is op ’n manier aanspreeklik vir gesoekte uitkomste nie!
groot saamtrekke in Natal, oorkant die Vaalrivier en elders het (Let wel, ons sê glad nie Angus was so nie). Die natuur, met
die toewyding, bewustheid van en positiwiteit oor Godsgenade sikliese weerpatrone en verskynsels van nat, droog, winde,
baie versterk en mense opnuut gerig op wat werklik saak maak blitse en stiltes, alles waarbinne boere en hul boerderye hulle
in die lewe – hulle gesinsrolle en geloofslewe. Mens aanvaar bevind, is ’n ontsaglike stuk van God se skepping binne Sy
dat almal op ’n manier ook ’n betrokkenheid en toewyding in almag. Binne boerdery moet almal inbuig en aanpas daarby
hul plaaslike kringe met hul geloof- en kerklike lewe het, en om sukses te kan behaal. En steeds dán, selfs met praktyke
dit ook daar sal voortsit en uitbou. Want geestelike integriteit mooi in pas met die seisoene in die natuur, moet boere steeds
is daar ewe belangrik, daar waar spitwerk alledaags in die in kinderlike afhanklikheid en vertroue aan God se voete
akker stil-stil gestalte moet vind.
vir Sy genade kom aansit. Pasop!, God bepaal die seisoene
Die duidelike defi niëring van mans en vrouens se onder- waarby ons moet aanpas, en ons kan nie sommer iets doen en
skeie rolle binne gesinne en in samelewings is een van dan die Voorsienigheid aanspreeklik maak vir sukses nie. Al
Angus se waardevolste beklemtonings in sy boodskap. Dis is dit in vroom gebed en toewyding. As Hy in sy almagtige
soos God dit bedoel het, elkeen gedefi nieerd anders, uniek. voorsienigheid, in pas met sy langtermynpatrone, daardie
Die man, hoof en leier van die huis, moet ’n ware vader wees, noodsaaklike reën terughou is almal en alles met een slag
4

planke toe. Want insetkoste vir aartappels is enorm ruimer as
dié van byvoorbeeld ’n eenvoudige hawer-aanplanting wat
misluk. Een mislukking kan ’n doodskoot wees. Immer steeds
dikteer Hy die seisoene, en jy moet oordeel om te doen of nie.
Boere maak hul bestaan binne ’n natuurwetenskaplike
wêreld van natuurpatrone en weersiklusse en hulle moet
getrou by bewese praktyke binne gevestigde riglyne
bly wat oor jare oorwegend sukses verteenwoordig, uitgesorteer
deur waarneming, kennis, ondervinding en
ook wetenskaplike studies. Boere het in die natuur en vanuit
Bybelse opdrag van “beheer en heers oor die aarde” geleer,
soos landbounavorsers en landboukundiges ook, medereisigers
op die landboupad. Hoor hoe praat God se woord oor dit alles.
In Job 28: 26 staan “toe Hy vir die reën reëls gemaak het.” Die
hele Job 38 praat oor God se bepalende krag oor die natuur, en
verder sê Psalm 74: 17 “U wat aan die son en maan hulle plek
gegee het, U wat al die seisoene van die aarde vasgestel het;
somer en winter is die werk van u hand.”
Oor die gouras, ook genoem lesibas, van
die swart mense. Soos belowe het ons hulle toe in
Lesotho gaan soek, en gekry. Ek was vroeg-Mei bevoorreg
om deel van ’n Toyota en OVK-span te wees wat met 4x4dubbelkajuitbakkies
oor drie wonderlike dae die ongereptheid
van die hoë berge en diep ravyne van Oos-Lesotho naby
Oxbow gaan verken het. ’n Besoek aan die wêreldbekende
“Letseng Diamantmyn”, ’n enorme oopgroefmyn in Lesotho,
was die fokuspunt van die besoek (sien bladsy 30). Daar naby,
by Tlaeng-pas, gaan jy die berge oor op 3251 meter bo seevlak.
Daar rond lê die laaste spierwit sneeu sommer nog dik en
5
stewig behoue, beskerm deur die ysige koue, en die yskoue
bergwinde. Met die bergpaadjies sak (of klim) jy daar sommer
binne ’n paar kilometers 1000 meter in hoogte. Geen trekker
sal dit daar maak nie (oor die landjies se skuinstes; sal omval),
’n donkie en ’n basterbees maak dit net-net. En daar, in die diep
onherbergsame diepte van die Khubelu rivier, sytak van die
Senqu (verder stroomaf bekend as die Gariep), is hy toe gekry.
Hier’s ons sketse uit Desember 2007 se boekie oor hoe hy lyk:
(Sien bl 3 van die OVK boek)
En hier’s ’n ware een in die hand van ’n goura-kunstenaar:
(Sien bl 3 van die OVK boek)
Die goura is Lesotho se nasionale musiekinstrument, die enigste
mondgeblaasde snaarinstrument ter wêreld, eeue lank al
deel van Suid-Afrika.
Nou weet almal.
Totsiens aan OVKaners en ander lesers. Een
of ander tyd moet elkeen groet, en ek groet julle nou. Op 60. Dis
wanneer ons diensjare by OVK eindig. Landbouvoorligting
was my lewe lank ’n interessante werkterrein wat baie bevrediging
meegebring het, met beide die natuurwetenskappe
en die menswetenskappe daar binne-in. Joernalistiek, deur
nuus briewe aan die boeregemeenskap, was altyd deel van
landbouvoorligters se wêreld, en dit het die laaste jare bietjie
sterker na vore gekom met my noue betrokkenheid by OVK
se boekie. (Ons landbouminister sê nou die dag sy wil sommer Contents
•
gou 7000 “extension offi cers” aanstel oor daar te min van
hulle is. Sy bedoel eintlik “admin offi cers”, mense wat fakse
kan stuur en vorms kan invul. Ons sal tog met haar in die
gerig moet tree, want sy is oningelig en verward oor ’n rêrige Inhoud

landbouvoorligter (“extension offi cer”) se taak, en hoe moet
die dunvelliges onder ons mense dan nou voel?)
Om naby boere te leef, en in hulle angs, risiko’s en vertroue
te deel, was baie vervullend. Dit was ’n voorreg om deel te kon
hê aan gesprekke en besinning oor boerderyplanne, praktyke,
verhoudinge, toekomsplanne, drome, frustrasies, toevertroude
vertroulikhede, ens. Maar ook ’n groot verantwoordelikheid.
In Desember 1971 het ek toegetree op hierdie pad. Hier en
daar was daar frustrasies, maar dit het met verloop van tyd
sagter geword na gelang ek beter begrip en insig gekry het
en sekere goed van mense en hulle aard begin verstaan het.
Elke mens wil op ’n eie manier bietjie erken en gereken word,
en hoe maklik haak jy nie by ’n boer aan as jy dit weet nie!
En waar is daar ’n lekkerder gesonder humor as dié van ’n
boermens. (So hier en daar is daar wel ’n kru rakker, maar ons
bedoel eintlik mos darem die baie ander.)
Suid-Afrikaanse boere is van die heel beste mensemateriaal
ter wêreld! Want hulle is lief vir die bodem, en hulle werk
elke dag met die Skepping se boustene. Hulle is kunstenaars –
mense met DNA-kwassies in hul hande wat deur hul keuses in
parings pragdiere kan teel, en ook deur hul kundigheid, kennis
en goeie oordeel mooi, waardevolle oeste help skep in belang
van die mensdom. Vriendelike, intelligente, standvastige, beginselvaste,
kundige, opgevoede, ordentlike, nederige mense van
hoë integriteit. Daar is oor die algemeen baie min twakke in
die landbou. As jy sewe-en-dertig jaar tussen die boere geleef
het, en opgelet het in die klas, kon jy alles sien wat te sien
is. Elke tweede mens in dorpe of stede is ook eintlik binnein
maar ’n boer, en dit kom opvallend uit wanneer jy hulle
6
skilletjies afkrap. Gaan kyk maar rond by Nampo en praat met
hulle. Boere-adel. Meeste.
Daar is egter ook ’n paar onnodig dwarsbeneuktes onder
hulle. Opvallend is daar ook sommiges wat wil styl wys en
dan maklik beledigend (selfs bedrieglik) teenoor medemense
is, teen medeboere en ook koöperasie- en ander soorte amptenare.
Amper of dit ’n toegeëiende reg is om so te wees.
Gelukkig is hulle min, maar hulle moet weet almal in hulle
gemeenskappe, hulle medeboere ook, ken hulle en hulle
maniertjies en hulle word nie juis geag daaroor nie. Baie van
diesulkes het geil ontvang met hulle toetrede tot boerdery, en
baie geld en baie goed in mense se hande het ’n manier om
hulle soms onlekker te maak. Is ook so buite die landbou.
Hier en daar is selfs liggewig-boere ook so! Dwars. Wil ook
seker saamspeel met die oënskynlik waardige onwaardige
swaargewigte. Die landbou se Meulenaar, wat mense slyp en
sagmaak en gladmaak deur stampe en stote en swaarkrytye,
sal hulle vroeër of later regkry, want baie min ontglip Hom
op die lang duur. So hulle sál regkom, sommiges vat net
bietjie langer. Mense in die landbou moet intussen begrip hê
vir hulle, en mooi werk met hulle. (Vanuit die binnekring van
OVK se direksie is ’n mooi en toepaslike sê-ding gebore, “jy
moet oppas vir bors-uitstoot, want dan val jou broek af!”) Hoe
presies toepaslik is dit dan nie ook hiér nie!
Landbou-ontwikkeling: Dit was ’n groot voorreg om sedert
1985 deel van die pragtige Oos-Vrystaatse gebied te kon wees – Contents
•
aanvanklik as bestuurder: landbou-ontwikkeling by Ladybrand
Koöperasie, en sedert die totstandkoming van OVK in 1993
as bestuurder: skakeling en voorligting. Die gebied was tóe
skielik sommer veel groter, verspreid oor drie provinsies, ’n be- Inhoud

sondere mooi en diverse omgewing van besondere potensiaal,
sy mense daarby ingesluit. Die redakteurskap van OVK Nuus
/ News was van die begin af ’n aparte taak binne my groter
pos.
Joernalistieke pad. Die joernalistieke grense waarbinne
OVK Nuus / News kon beweeg was baie ruim en ek waardeer
die direksie en hoofbestuur se vertroue baie. Daar’s selde beperkinge
op my inisiatiewe en belangstellings geplaas en ek is
toegelaat om met allerlei soorte nuus en gebeurtenisse te roei
wat ek gereken het opwindend en interessant vir boere behoort
te wees, dikwels van wyd uiteenlopende aard. Vir hierdie wye
ruimte en lojale steun, opreg dankie! OVK se hoofbestuur is
die redaksionele komitee en hulle bydrae deur vraagtekens
hier en daar, en ook notas, waarskuwings, aanbevelings en
suggesties oor inhoud, aangebring op proewe van die boekie,
was altyd waardevol om rigting en balans daaraan te help
gee. ’n Samesteller van so ’n soort boekie se visie is dikwels
verduister deur sy eie belangstellings en vooroordele, en ook
deur sy lewensdrif en entoesiasme. ’n Mens is baie kwesbaar
teen sy eie eienskappe en voorkeure. Daarom is ander se insig
en advies onontbeerlik in die noodsaaklike sif- en skaafproses
om die fi nale inhoud gebalanseerd te vestig en af te rond.
Om sedert 1993 saam met OVK-kollegas te deel in die opwin
ding van ’n ontwikkelende jong landboumaatskappy
was lekker. En om kwartaalliks deur die boekie nuus van
die maatskappy, nuusberigte en verhale oor en van boere en
gebeure aan medeboere te bring, was baie bevredigend. Ons
wil glo dat dit oor die jare, saam met die ander inisiatiewe,
’n bydrae gemaak het om die OVK-kultuur van samesyn,
er ken ning en aanvaarding van mense teenoor mense, en ’n Inhoud • Contents
7
eendragtigheid in belang van mekaar en die maatskappy as
familie, te vestig en uit te bou.
Elke mens het ’n storie. Hoe jammer meeste se stories, of
nuus goedjies, sal nooit op papier kom nie. Want dit sal ewe
goed en lekker kan wees as enigiets van ander mense wat wel
al êrens verskyn het. Mense het ’n verantwoordelikheid om
iets van hulle unieke lewenspad op papier vir hulle nageslag
na te laat. Gaan begin sommer nou daarmee, want jou storie
is uniek en jy’s ’n uiters belangrike skakel in jou nageslag se
lewensketting!
Dankie. Baie dankie aan almal wat my pad gekruis het
– bestuurspersoneel van verskaffermaatskappye, advertensiemaat
skappye se vriendelike en medewerkende personeel,
gra fi ka huise se mense, redakteurs en personeel van ander
tyd skrifte en koerante, kundiges en spesialiste in sekere landboubedrywe,
lede van boereverenigings, stoetboere, men se
van telersgenootskappe, skoubesture, kollegas, historici,
sterk landbouleiers, openbare fi gure en ook skrywers. Noem
maar op. Ook aan die leraars wat oor die jare kosbare bydraes
in “Uit die Woord” gemaak het.
’n Spesiale dankie aan die paar grafi ka-mense wat oor die
jare gehelp het om OVK Nuus / News se gedrukte teks
mooi te maak en af te rond. Onder andere was daar Susan
Kymdell van Sentrale Pers, Ficksburg, Vicky van Vuuren
van Dreyer Drukkers, Eric Hüsselmann (’n wyse alleenloper,
denker, fi losoof en grafi ka-meester van ’n besondere soort,
’n vertroueling wat telkens kwartaalliks vars en ywerig saam
koersgevat het met nuwe inhoud na ’n nuwe eindproduk toe,
“’n praktiserende pessimis”, in sy eie woorde, maar ’n man

vol lekker humor), Ansie Coetzer en Michelle Reynecke (en
ook die vloerpersoneel) van Handisa Drukkers, en dan oor
die laaste jare, Roné Viljoen van Artsmart in Bloemfontein
(sien bladsy 2), ’n besondere en waardevolle spanmaat in
die proses, uiters professioneel en lekker erg kleinserig oor
gehalte. Klas. Wat ’n kosbare bondgenootskap van vriende
en meelopers het die Voorsienigheid my nie gegun nie!
Dankie ook aan al die kollegas en kennisse van die destydse
Departement Landbou Tegniese Dienste (meeste sekerlik
nou al aan die ouer kant), die LNR, Suidwes Landbou en ook
van al die ander koöperasies en landboumaatskappye in die
bedryf. Groot en opregte waardering teenoor die direksie en
hoofbestuur van OVK wat die maatskappy van die begin af
bekwaam, toegewyd en met insig suksesvol bestuur het en
sodoende die ruimte geskep het waarbinne ons die boekie
met vertroue kon bedryf.
Dankie aan my kollegas vir begrip en verdraagsaamheid
teenoor my mistastings en foute – hulle is darem nooit anders
as bona fi de gepleeg nie! ’n Baie groot dankie aan hulle en
alle ander OVKaners oor die laaste 23 jaar vir ’n baie kosbare
persoonlike erfporsie van familieskap.
Vorentoe. My vrou, Ronél, hou einde 2008 op met skoolhou
(DV), na lange jare se toewyding. Sedert ons ontmoeting
in 1968 en troue in 1971 ken en verdra sy al my swaktes,
strewes en nuuskierige woelighede. Ons het baie vreugde in
ons onderskeie beroepe ervaar en is dankbaar vir gespaarde
gesondheid en vir geleenthede om te kon werk. Ons wil
beide graag nog diens bly lewer binne die ekonomies aktiewe
samelewing, maar tog ook bietjie dink en maak soos Kris
8
Kristofferson en Rita Coolidge jare terug oor goed en spoed
in een van sy vroeëre liedjies, “Slow Down”, gesing het:
“I said slow down and live, my friend, Take
time to understand, The things you hope to
win, Before your journey’s end, Slow down
and try to do, The things that’s right for you,
You know the soul you save could be your
own;
Albert Abernathy never spent a foolish dime,
Rising at the crack of dawn and working
overtime, You know, he never told me how
much happiness he found, Yesterday we laid
him in the finest grave in town.
Little Sally Tremble is a Music City Queen, You
can see her picture now on every magazine,
Sally’s come a long way from the life she left
behind, She’s had six gold records and been
married seven times!
By alle mense sit die belangrikste spiere tussen die ore en
ons sal graag wil bybly, bly belangstel, bly dinge ervaar,
plekke sien en die beste maak van die sowat 30 jaar wat oor
is, menslik gesproke, DV. Die laaste vyf mag dalk bietjie
stram wees. ’n Nuwe fase wink en ons sal hom gewis probeer
opwindend maak!
Baie dankie aan almal op ons pad – vir oorsien en verdraagsaamheid,
en ook vir die baie liefde en aanvaarding wat ons
Inhoud • Contents

so oorvloedig ontvang het. Ons wens aan elkeen besondere
voor spoed, vreugde en vervulling, en ook Gods seën toe.
Vriendelike groete / Kind regards
DIE VERHAAL VAN DIE OU
STAALBRUG OOR DIE CALEDON BY
COMMISSIEDRIFT TUSSEN ROUXVILLE
EN SMITHFIELD (1884 – 1958)
In die tye voor 1884 was die pont by Commissiedrift in die
Cale donrivier tussen Rouxville en Smithfi eld van die pro minentste
oorgange oor die Caledonrivier. In die 1860’s het die
pont aan ’n sekere mnr. James Lloyd behoort. Die vinnige en
wilde rivier was dikwels maar ’n probleem vir die pont en dit
het selfs ook op ’n keer gesink.
“My lewensfi losofi e
werk so – die genot wat ek put uit dit
wat ek doen wat vir my lekker is, is
dubbeld soveel werd as die salaris wat
ek kry vir die werk wat ek doen en wat
vir my ’n pyn in die agterent is”
– Org Hamman van Aliwal-Noord,
gewere-man, deesdae van Nylstroom
9
Om ’n idee te gee van die verkeer by die pont rapporteer ons die
volgende detail van die periode 15 Oktober tot 12 November
1884, die getalle in hakies: Karre en spaaiders met vier perde
(7), karre en spaaiders met twee perde (60), perdewaens (6),
beeste of grootvee (41), kleinvee (2992), perderuiters (46),
gelaaide bokwaens (60), leë bokwaens (20), voetgangers (26),
ontvangste £65/6/4 (65 pond 6 sjielings en 4 pennies)
Op ’n tyd, voor die brug gebou is, het ’n sekere Hugo Com -
missiedrift besit en hy het ook die pont bestuur. Die pont
is met osse getrek. Hy was erg oor ’n dop en het sy bamboes
sweepstok se agterkant uitgehol en sy dop daarin gegooi
sodat sy vrou nie daarvan moet weet nie. Af en toe was dit
dan maar net sweep in die lug. Sy vrou het tog uiteindelik
daarvan uitgevind! Saans het hy die holtetjie volgemaak, en
dan is dit met ’n kurkprop toegemaak, reg vir die volgende
dag! (Verwysing: My Vrystaat, sy politiek, sy mense” deur
Kosie Pansegrouw)
In September 1881 is ’n begin gemaak om die brug by Commissiedrift
te bou. Daar is deeglike werk gedoen en die heuglike
inwydingsgeleentheid van die brug was op 14 Oktober
1884. Die openingsplegtigheid is deur president Brand
waargeneem, vergesel van sy vrou en twee dogters. Daar
was baie feestelikhede die voorgaande dae op Smithfi eld en
die 14de is almal toe brug toe. Daar was ’n ereboog met die
woorde “Welkom”, en die groep wat die president vergesel
het is met 64 waens en ander rytuie daarheen. Lady Brand het
die brug geopen. ’n Glinsterende bottel “Monopo” is met ’n
hamer van hout en staal, wat met die bou gebruik is, gebreek.
Inhoud • Contents

(Verwysing: Die ge skiedenis van Smith fi eld en die Cale donri
vierdistrik 1819 - 1952), deur A. Prins loo, On der wyser.
Gedruk: N.G. Sen ding pers, Bloemfontein 1955)
SO HET HIERDIE OU STAALMEESTER
TUSSEN ROUXVILLE EN SMITHFIELD
OP SY DAG GELYK...
Die enkelbaan staalbrug oor die Caledon tus sen Rouxville
en Smithfi eld wat in 1958 deur die huidige betonbrug by die
plaas Waterford vervang is. Die brug is in 1959 deur Lesotho
se regering aangekoop, afgebreek en in Lesotho oor die Gariep
tussen Mohaleshoek en Quting opgerig.
EN SO LYK DIESELFDE STAATMAKER
STEEDS VAN DAG NOG, IN LESOTHO
Die soeke na die Commissiedriftbrug se nuwe staan plek in
Lesotho het ons uiteindelik na Sydney Townsend van Zastron
gelei, en hy het geweet! Op 23 Junie is ons toe Lesotho in, oor
die Telebrug. En daar naby, in die suide van Lesotho oor die
Gariep, ’n klein entjie stroomop vanaf die nuwe betonbrug,
het hy vir ons gewag.
Sydney Townsend het op die plaas Mag haleen, Zastron by
die Maghaleenbrug grootgeword, die oudste kind. Hulle was
drie broers en ’n suster. Presies by daar die brug verander die
naam van die Makhalengrivier en word dit Kornetspruit aan
die Suid-Afrikaanse kant. Sy pa het die plaas in 1936 gekoop.
Sydney is in 1937 gebore en hy’t op hierdie plaas grootgeword.
(Sy pa was Ivor Townsend. Hy was op Stellenbosch en het vir
10
die WP, Grens en Natal rugby gespeel, vleuel. In 1932 was hy
’n Junior Springbok.) Sydney het in Queenstown skoolgegaan,
sy vrou Bunny Hamer van Lesotho ook, en hulle is later
getroud. Hulle het lang jare op Maghaleen geboer, maar met
hulle kinders groot en elkeen op ’n eie koers, het hulle in 1992
die plaas verkoop en het hy by BKB se werwingskantoor in
Zastron betrokke geraak. Hy praat Sotho uitstekend, en dit is
van groot waarde in sy werk.
In daardie vroeër jare was daar ’n lewendige Engelse gemeenskap
in Lesotho, sosiaal baie bedrywig. Daar was heelwat
sake- en ander bedrywighede – skole, kerke hospitale, landbouvoorligters,
dokterspraktyke, kleinhandelaars, soos Frasers,
ens. Ook sport van allerlei soorte, met krieket veral prominent.
Dorpe soos Quting, Mohaleshoek en Mafeteng het altyd
onderling meegeding. Daar is selfs teen plekke soos Maseru
meegeding. Interessant – die krieket-Springbok, Peter Heine,
was van Wepener, en hy was een van hulle teestanders. Hy het
daardie tyd vir Mafeteng gespeel. Sydney het selfs Lesotho in
krieket verteenwoordig in ’n wedstryd teen Swaziland.
In 1953 is hy as jong seun met ’n pont oor die Gariep, net daar
waar die staalbrug staan, om krieket vir Mohaleshoek teen
Quting te gaan speel. In 1956 is hy weer daar oor, weer agter
krieket teen Quting aan, maar die keer per boot aangesien die
pont ’n tydjie tevore gesink het. Dit was met die terugtog van
daardie uitstappie dat Alan Higgs (wyle Alan, van Richmond,
Zastron, later van Richmond, Hobhouse, Dohne stoetboer) met
’n krieketkolf help roei het en die boot aanhoudend skeefgestoot
het – wat die swart bootsman natuurlik baie ontstel het!
Inhoud • Contents

Hiermee sluit ons dan die verhaal van Commissiedrift
se brug fi naal af. Belangstellendes wat vir hom wil gaan
kuier kan my skakel by 082 823 0198 – Berig: MC Fourie
CHRIS JOOSTE IS OVK NUUS / NEWS
SE NUWE REDAKTEUR
Chris Jooste neem vanaf 1 Augustus 2008 die leisels oor as
redakteur van OVK Nuus/News. Ons stel hom nou graag aan
ons lesers bekend:
• Chris het in 1971 aan die Hoërskool Sentraal in Bloemfontein
gematrikuleer.
• Hy is getroud met Esmé van der Merwe van Phillipstown.
Esmé werk by ’n reken meestersfi rma, Niël Pienaar en medewerkers,
in Bloemfontein.
• Vanuit hul huwelik is drie dogters gebore: Chrisna (25)
werk by die Universiteit van die Vrystaat en studeer nog
nagraads in die rigting Politieke Wetenskap en Frans.
Marina (22) is ’n onderwyseres en is besig met nagraadse
studie in remediërende onderwys. Sanli (19) is ’n
eerstejaarstudent in Drama. Sy sing en het al aan ’n aantal
produksies en konserte soos onder andere Rapport se Sing
jou Taal deelgeneem.
• Na skool het Chris aan die Universiteit van die Vrystaat
gestu deer en die grade BA, BA Hons in Staatsleer en MA
in Staatsleer behaal.
• In 1978 het hy by Die Volksblad as verslaggewer begin
werk en daarna vertaler geword. Hy was ’n jaar lank vertaler
voor hy ’n sub geword het. (Subs is die mense wat
11
bladuitleg, taalversorging en herskryf van berigte doen).
Daarna was hy hoofsub van die Bylaekantoor van Die
Volksblad, en toe hoof van hierdie kantoor. Van daar af het
hy in die “stuurkas” gewerk waar die koerant se inhoud
bepaal word. Buiten hierdie werk het hy soms afgelos as
Motorredakteur van Die Volks blad en het by tye ook in die
Sportkantoor gewerk.
• In 1996 is hy na Landbouweekblad as Streekredakteur
van die Vrystaat en Noord-Kaap, ’n pos wat hy al die ja re
met onderskeiding beklee het totdat hy vanaf 1 Mei 2008
by OVK diens aanvaar het. Deur sy interessante artikels
en foto’s in Land bouweekblad het OVKaners dus in der
waar heid lankal reeds op ’n manier met Chris se werk te
doene gekry, maar met sy nuwe ver antwoordelikheid as
redakteur van OVK Nuus / News sal daar beslis voortaan
’n nouer verbintenis met ons mense wees.
• Chris ry graag fi ets vir oefening. Hy het al nege Argusfi
etswedrenne voltooi, maar ver kies deesdae bergfi etsry
bo die teerpaaie. Hy hou ook baie van fotografi e en het al
pryse met van sy goeie foto’s gewen.
Namens alle OVKaners heet ons Chris en sy gesin graag
hartlik welkom in die OVK-familie. Dis duidelik dat hy die
joernalistieke wêreld deeglik ken en geniet, en in besonder
dan ook die leefwêreld van die boere. Ons wens hom alle
sterkte en sukses, en ook baie vreugde en plesier, tussen OVK
se boere toe.
Let wel, alle lede, lesers en adverteerders, vir enigiets rakende
OVK Nuus / News skakel Chris asseblief in die toekoms. Sy
kontakbesonderhede is as volg:
Inhoud • Contents

Telefoon: 051-9234723 / Faks: 051-9234736 /
Selfoon: 083 460 3749 / E-pos: chrisj@ovk.co.za
NEW HOLLAND T7000-REEKS
TREKKERS
Die nuwe reeks New Holland T7000 Trekkers is gedurende
2007 aan die Suid-Afrikaanse landbouers bekend gestel. Die
reeks bestaan uit vier modelle naamlik die T7030 van 123 kW,
T7040 met 134 kW, T7050 wat 145 kW uitsit en die T7060
van 157 kW.
Hierdie nuutontwerpte trekkers is toegerus met ’n nuwe 6.73
liter New Holland enjin. ’n “Common Rail”-brandstofstelsel
word gebruik. Die stelsel beheer die inspuiters elektronies
en ’n baie hoë druk word gebruik om die diesel in die verbrandingskamer
in te spuit. Dit lei tot beter ontbranding en
verseker dat optimum kraguitset vir elke brandstofeenheid
ontwikkel word.
Vier kleppe per suier verbeter brandstofverspreiding en lugvloei
in die verbrandingskamer, wat verder help met beter
brandstofverbranding en gevolglik beter brandstof-ekonomie.
Met die brandstof wat elektronies beheer word, is dit ook
moontlik om die krag van die masjien met tot 26 kW te verhoog
deur ’n enjin-beheerstelsel. Hierdie verbetering kan slegs geskied
vanaf 10de rat (vervoer ratte) of as die kragaftakker
gebruik word.
Die trekkers word toegerus met ’n 18-spoed kragratwisselingratkas.
Dit kan vooraf geprogrammeer word sodat die trekker
12
outomaties die mees effektiewe rat sal inskakel. Dit verseker
dat die trekker op die mees doeltreffende manier funksioneer,
deur die optimale kombinasie van spoed, kraguitset en brandstofverbruik
te verseker.
Die kragaftakker se spoed kan verander word vanaf 540 o.p.m.
ekonomies, na 1000 o.p.m. om ’n wye reeks kragmasjinerie en
implemente te kan hanteer. Die kragaftakker skakel outomaties
in en uit as die implemente opgelig of laat sak word.
“Supersteer” is opsioneel op alle modelle. Hierdie sisteem help
om die draaisirkel van die trekker met tot 30% te verminder.
Die gevolg is dat tydbesparings van tot 8% gemaak kan word
in die draaie in vergelyking met ander produkte op die mark.
Die trekkers is ook toegerus met ’n omdraai-hulpstelsels.
Dit beteken dat die boer sekere funksies in die rekenaar
kan insleutel, wat herhaaldelik gedoen moet word, wanneer
gedraai word by die wenakker. Die werk sal dan outomaties
deur die trekker gedoen word. Tot 30 funksies, soos die inen-uitskakel
van die vierwieldryf, ewenaarslot, optel en sak
van die implement en ratskakeling ensovoorts kan hierdeur
beheer word. Hierdie funksies word geaktiveer deur slegs een
skakelaar te druk as daar in of uit die land beweeg word.
Die doelwit van die rekenaars in die trekkers, is eerstens om
die trekker te beskerm en tweedens om die operateur te help
om die maksimum produktiwiteit te behaal met die werk wat
gedoen moet word. Dit verseker dus beter brandstofverbruik
en ekonomiese afhandeling van die werk.
Die trekkers is ook toegerus met ’n hidrouliese pomp met
’n reuse lewering van 217 liters olie per minuut, wat bydra
Inhoud • Contents

daartoe dat die trekkers met swaar gesleepte implemente kan
werk. Dit verleen genoegsame verstelvermoë op die eksterne
hidrou liese silinders en implemente se toebehore, sodat
reaksietyd optimaal verstel kan word en effektiewe werking
van die implemente verseker kan word.
Ander kenmerke van die reeks sluit in:
Die geraasvlakke binne die ruim kajuit is ook verlaag na 69,6
db. Dit is 21% laer as enige van die konkurente.
Daarbenewens is die kajuit uiters luuks en geriefl ik gemaak
vir die gemak van die operateur.
Om die kroon te plaas op prima-reeks trekkers is die eenhede
reeds voorberei om met presisie-boerdery implemente te kan
werk.
New Holland Suid-Afrika het ’n groot handelaarsnetwerk vir
die ondersteuning van die kwaliteit trekkers wat deur hulle
versprei en bemark word.
Om op te som: Die nuwe T7000 trekkers van New Holland,
is ’n nuwe generasie trekker wat optimale werkverrigting na
’n nuwe vlak voer. Kan u nog bekostig om met die Tweede
Wêreldoorlog se tegnologie te boer – en ook die dieselrekening
wat daarmee saamgaan?
The greatest secret to winning shared
thinking is having the right people
around the table – John C. Maxwell
13
DIE TRAGIESE VERHAAL VAN DIE
WELBEDACHTDAM IN DIE CALEDON IN
WEPENER
Verkeerde politieke besluit in die laat 1960’s plaas
dam op verkeerde plek met verkeerde, baie duur,
gevolge!
Die tyd om die hartseerverhaal van die toegeslikte Welbedachtdam
in die Caledon tussen Wepener en Smithfi eld te
skryf het nou gekom. Die nagevolge van die verkeerdgeplaaste
damwal in die rivier het die boeregemeenskap en plaaslike
ekonomie swaar getref – Wepener-distrik en sy boere, baie
plaaswerkers, besighede op die dorp, en uiteindelik ook die
geldkas van die RSA. Dit is onmoontlik om die omvang van
die koste-effekte, verliese en skadebeheermaatreëls oor jare in
syfers te probeer omskryf, maar die prys daarvan is ontsaglik
groot. En daar is geen einde daarvan in sig nie.
Dit was ’n laat Novembermiddag laasjaar toe Kosie Pan segrouw
(90) van Rouxville my bel. Die Suidoos-Vrystaat is sy
gebied, hy ken sy mense en die geskiedenis goed en hy dra ’n
besondere liefde en passie vir alles daarvan saam met hom.
Toe hy begin praat was dit duidelik hier’s ’n ding wat swaar
op sy hart lê en dat dit baie belangrik is dat ons dit moet reg sê
soos dit is – die verhaal van die verkeerdgeplaasde damwal in
die Caledonrivier.
Inhoud • Contents

(Laat ons net ’n oomblik hier talm, want baie van die
jonger geslag ken hom moontlik nie, so ons som gou
op. Hy is ’n veteraan politikus, op sy dag Nasionale
Party LPR (Lid van die Provinsiale Raad, vir Rouxville,
en ook parlementslid (Lid van die Volksraad) vir die
Smithfi eld-kiesafdeling, kommissaris-generaal van
die Suid-Sotho Volkseenheid te Qwa-Qwa, direkteur
van etlike maatskappye, baanbreker vir die Suid-
Afri kaanse Saalperdvereniging in die veertigerjare,
’n lojale Rouxville-boer (nou nog aktief!), pa van
Koos Pansegrouw van Paulsfontein, veemedisyneverteenwoordiger,
vrolike aankondiger by skoue, ens.,
einste “Kleinkoos” soos baie boere hom ken. (Sien
verder ook bladsy 15 in die OVK boek)
Ons het sy verhaal oor die Welbedachtdam aangestip en op
19 Februarie 2008 het hy en Hendrik Jordaan spesiaal van
Rouxville af gereis en het ons al die plekke in Wepener saam
besoek sodat alles reg verstaan moes word. Hy’t saamgestap
om daardie ideale keep tussen die twee skerp rante op Rohallion
uit te wys, presies daar waar die dam eintlik ge bou moes
wees. Daarna is die Welbedactdam besoek, die omgewing
by die wal en ook stroom-op waar die toeslikking so erg is.
Daar’s ook by Wepener se begraafplaas aangedoen om ’n paar
grafstene te gaan deurblaai agter ou bekendes en herinne ringe
aan. Lord Fraser Gastehuis is ook besoek, daardie statige
pragtige eertydse woning van Lord Fraser van Lonsdale,
die blinde Engelsman, stigter en eienaar van Frasers, die
14
baanbrekermaatskappy vir die kleinhandel in Lesotho. Fraser
was destyds ’n vriend en vertroueling van hom.
Die telefoongesprek laas November het só geloop: “Jong,
die Welbedachtdam sit heeltemal op die verkeerde plek, en sy
storie moet in die OVK-boekie geskryf word sodat ons mense
kan weet daarvan. ’n Komitee van 19 kundiges, waarvan
ek ook deel was, het destyds baie moeite gedoen met ’n ondersoek
na ’n dam. Op grondige feite en korrekte inligting het
ons besluit die dam moet op Rohallion, die grensplaas teen
Lesotho, gebou word. Die plek daar is uitstekend geskik vir
die doel, dis hoogliggend in die noordelike deel van Wepener,
’n ideale plek. Die skerp inkeping daar is ideaal vir kosteeffektiewe
bouwerk, en die water sou vryelik en kosteloos kon
vloei na Bloemfontein. Ons komitee van kundiges het alles
ondersoek en Rohallion is as die regte bouplek vir die dam
op grondige feite gekies. ’n Politieke besluit op kabinetsvlak
het egter hierdie keuse ongedaan gemaak, en uiteindelik het
die dam verrys waar hy vandag is, by Welbedacht. Dis die
verkeerde plek en die groot klomp slegte en duur gevolge is
onherroeplik deel van ons geskiedenis.”
“Onder ons 19 komiteelede wat die posisie vir die damwal
ondersoek het was daar, onder andere, I.P.J. du Plessis, hoof
van Glen, en ander vakkundiges, en ook ander ondersteunende
paneellede, onder andere ook Hans Swanepoel (van Daspoort,
Dewetsdorp). Vanaf Rohallion sou die water onder gravitasie
maklik Bloemfontein toe geloop het, sonder enige pompkoste!
Daar was destyds nie goeie gesindhede tussen Lesotho
en SA nie en met die water wat in ’n gebied sou opgestoot
het, deels in Lesotho en deels in SA, was daar implikasies
Inhoud • Contents

oor onderhandelinge en ook moontlik voordele aan Lesotho
waarvoor die Nasionale Party-leierskap nie geneë was nie. ’n
Kabinetsbesluit is dus in 1968 geneem wat bepaal het dat die
dam eerder sowat 25 km verder stroomaf vanaf Rohallion, in
die laerliggende gedeelte van Wepener, gebou moes word.”
“Tydens die openingseremonie op 2 April 1975 het ek as
destydse volksraadslid die wonderli ke struktuur aangeprys,
maar ook onomwonde gesê ‘die dam is op die verkeerde
plek gemaak en hy sal toeslik, maar ek sal dit seker nie in
my leeftyd sien nie.’ En nou sien en ervaar ek dit wel. Wat ’n
jammerte.”
Wanneer die totale prentjie bekyk word kristalliseer
die volgende effekte en nagevolge uit:
• Daar is ongeveer 31 boere geraak (óf volledig uitgekoop
of ten dele) vir die damkom-gebiede van die Welbedachtdam
(25 boere betrokke) en later die Knellpoort-dam nader
aan Wepener (6 boere betrokke), laasgenoemde ’n dam wat
noodwendig op ’n later tydstip gebou is om te red wat besig
was om verlore te gaan of te misluk by Welbedacht, en ook
om die stelsel aan te vul.
Die oprigtingkoste van die Knellpoortdam is natuurlik ook
op die rekening te plaas van die verkeerde besluit oor die
bou van die Welbedachtdam, maar hierdie dam het darem,
in positiewe sin, ’n realistiese toekomsverwagting en is
derhalwe waardevol. Hy slik ook nie juis toe nie, want
sy opvangsgebied is ’n gesonde veldbedekte gebied waar
verantwoordelik geboer word. Hierdie besondere dam is in
1988 digby die Caledon in Rietspruit, ’n sytak stroomop
15
vanaf Welbedachtdam, aanvullend tot die Welbedachtdamskema
gebou. In pas met die beplanning is water oor die
afgelope jare by Tienfontein vanuit die Welbedachtdam
oorgepomp na die Knellpoortdam, maar as gevolg van die
toeslikking speel die Welbedachtdam nie eintlik nou meer
’n besonder positiewe, bydraende rol nie, want die oorpomp
van water na Knellpoortdam geskied grootliks net wanneer
die Caledon in vloed is.
• Meeste van hierdie geraakte boere het die gebied verlaat en
die plase, of dele daarvan, het onder die water-area verlore
gegaan. Dele van die plase is egter ook weer saamgroepeer
en as ‘nuwe’ plase aangebied vir aankope deur boere met
verdienstelike voorleggings. Feit bly, bruikbare be sproei -
ingslande en ook potensiële lande, is uit produksie geskakel.
• Die Jim Fouché-brug oor die Caledon, stroom-op vanaf
Welbedacht, is in 1958 gebou en dit het destyds ’n vry hoogte
van 18 meter vanaf die riviervlak tot op die ryvlak gehad.
Hy is nou volledig toegeslik. ’n Nuwe brug het redelik
onlangs onvermydelik en baie dringend nodig geword, en
hy word nou sowat 80 meter stroomop daarvan gebou. Dit
is ’n ongeloofl ike stuk ingenieurswerk, ’n sieraad in eie reg,
maar ook iets onnodig indien die dam destyds te Rohallion
gebou was. Tesame met die padverstellings en -opgradering
is die koste van hierdie projek meer as R100 miljoen.
• Die Welbedachtdam se toeslikking en die ge volglike wateropdamming
terugwaarts stroomop vanaf die wal het toenemend
veroorsaak dat die water vanuit Sandspruit, ’n
oostelike sytak vanuit Lesotho wat deur Wepener vloei,
Inhoud • Contents

ten tye van vloede nie by die Caledon se water kan aansluit
nie en derhalwe geweldig hoog begin opdam het binne-in
Wepener. Gevolglik het ’n groot deel van die suid-oostelike
woongebied in Wepener ’n groot vloedrisiko-gebied ge raak
en kan dit in werklikheid as ‘vernietig’ be skou word. Ongeveer
30% van die dorp se huise en erwe, in die gebied
algemeen bekend as “Klein Wepener” aan die suid-ooste
kant, is gevolglik in die periode ongeveer tussen 1992 en
1996, na die vloed van 1988 en ook ander kleiner vloede,
deur Departement Waterwese in ’n onderhandelingsproses
uitge koop en die eienaars is vergoed. Hierdie erge impak
van ontvolking, tesame met die leemte gelaat deur boere
wat uit die dam-gebied weg is, het meegebring dat die dorp
se hele struktuur, en ook die bevolkingstruktuur, opgebreek
is. Gevolglik is besighede in die dorp wesenlik benadeel.
• Om die Welbedachtdam se water vanuit die laerliggende
ge bied van Wepener-distrik in Bloemfontein te kry moet
dit noodwendig gepomp word. Dit verteenwoordig ’n
nim mereindigende, onvermydelike en deurlopend groeiende
bedryfskoste, met die omvang daarvan onbeheerbaar
– hoof saaklik elektrisiteitskoste van Eskom, maar ook
instandhoudingskoste van die strukture in die stelsel.
• Met die toegeslikte Jim Fouché-brug ’n tyd lank nou al uiters
kwesbaar vir oorstromings tydens reëntye, word padverkeer
noodwendig via Wepener, en dan verder oor die ou enkelbaan
staalbrug by Jammerdrif, herlei. Aangesien dié wonderlike
ou brug nie destyds beplan was vir hoë trokke en
hul swaar vragte nie, is die boogstrukture van die brug met
verloop van tyd almal fl enters gery. Gelukkig staan die
ou ysterman steeds sterk, al is dit selfs sonder sy boonste
16
boogstukke. Ons vertrou net hy sal weer herstel kan word,
want hy’s ’n prag stuk. Daardie spesifi eke soort ysterwerk
van die boë is gewis nie meer maklik te kry nie, maar Mike
Slabbert en Grace Mentz-hulle van Departement Paaie in
Bloemfontein het baie passie vir dié ou brûe en hulle sal
seker darem ’n plan kan maak.
• ’n Waardevolle pluspunt is darem gewis die feit dat die
Welbedachtdam voorkom het dat die slik wat nou in Wepener
lê in die Gariepdam beland het. Mens sal seker met reg kan
sê Rohallion sou teen hierdie tyd weliswaar ook grootliks
toegeslik gewees het. Die res van die distrik sou egter steeds
op hierdie tydstip grootliks onaangetas gewees het, met
ongeveer 30 jaar se waardevolle produksie agter die rug, en
met die gemeenskapskoopkrag van dorp en distrik behoue.
DIE TOEKOMS?
• Die verdere vernietiging van die Welbedachtdam sal
voort gaan deur afgevoerde slik deur vinnigvloeiende reënwater
vanuit Lesotho. Lesotho se ontblote, vertrapte veld
en skuinstes sal nooit beter word nie en kan net verder
versleg. Die verwoestende kommunale boerderystelsel is
daar in bedryf, ’n sisteem waarbinne slegs gemeenskapen
kultuurnorme van veebesit geld en geen grond- en natuurbewaringsnorme
’n plek het nie. Daaronder word
altyd te veel vee aangehou en van weidingsbestuur is daar
geen sprake nie. Hierdie hoë veegetalle, wat “rykdom” of Contents
•
“waardigheid” vir die eienaars verteenwoordig, verwoes
die bodem pro-aktief, die maerste beeste word wintertyd
weg geslag of begrawe, en die slik van die aarde vloei
Wel bedachtdam toe! Dis hier, soos ook landswyd, ’n on- Inhoud

oorkomelike hartseer teenoor die bodem waarvoor geen
oplossing bestaan nie. Die bietjie slik vanuit die Oos-
Vrystaat is minimaal. Dieselfde verwoestende praktyke as
in Lesotho word op dorpsmeente en in ander leefgebiede
onder die kommunale stelsel in die RSA gepleeg.
• Onder groeiende getalle sal Bloemfontein se waterbehoeftes
bly toeneem, en die Caledon (en die netjiese natuurlike keep
tussen die rante by Rohallion) sal altyd iets wees waarna
gekyk sal word vir ’n moontlike oplossing. Die meriete van
’n dam by Rohallion is steeds volledig daar, want sy ideale
ligging en sy voordelige hoogte, relatief tot Bloemfontein,
is ’n gegewe. Die water is daar, die plek is daar, die behoefte
is daar. En die Welbedachtdam se tyd loop uit!
• Indien ’n dam by Rohallion ooit vorentoe sou realiseer, en
sy waters vloei na Bloemfontein, sal dit saam met die Knellpoortdam
’n gawe stelsel van watervoorsiening vir Bloemfontein
wees. Die Welbedachtdam kan dan rustig verder
toeslik en deel van die geskiedenis raak, in wese ’n besondere
groot stuk grondbewaringswerk. (In die terminologie van
die destydse Departement Landboutegniese Dienste sou
gepraat kon word van “’n mooi, massiewe meerdere grondbewaringswerk
teen gronderosie.”) Hoewel ’n dam by Rohallion
watervloede wel sal stuit en afvloei sal beheer sal dit
waarskynlik tog raadsaam en nodig wees om die langtermyn
effek van verdere toeslikking van die Welbedachtdam, en
die sywaartse uitstoting van vloedwaters na die sykante toe
daar, te ondersoek. Want so iets sal waarskynlik tog wel
met verloop van tyd plaasvind en sal ook ’n impak op die
omgewing hê. Waarskynlik sal die opblaas van ’n stuk wal
vir ’n vloeiroete die aangewese ding wees.
17
Baie dankie aan elkeen wat op een of ander wyse gehelp het,
of deel gehad het aan ons besoek in Wepener en die plekke
ter sprake. Dankie ook aan die volgende persone vir oop
gesprekke waarin ons kon deel en ook vir inligting en menings
en perspektiewe tydens die gesprekke: Roelf Jacobs van
Mentorskraal, Wepener, Ben Jacobs, vroeër van Mentorskraal,
nou van Bloemfontein, Johan le Roux, voormalige administrasieingenieur
van Departement Water wese, van Bloemfontein,
Vaughn Victor, van die plase Rohallion en Aanvang, Wepener
(waar ons besoek kon afl ê), Kobus Oosthuizen, Ceylon,
Wepener, Annemarie Groenewald van Hofmansrus, Wepener,
Gerrie Coetzee, van Wepener Drukkery, en in besonder Kosie
Pansegrouw en Hendrik Jordaan van Rouxville wat spesiaal
soveel moeite gedoen het.
IETS MEER OOR KOSIE PANSEGROUW
Dit pas dat ons ’n oomblik stilstaan by hierdie kleurryke
man van Rouxville. Hy het ’n besondere rol op vele terreine
in die geskiedenis van die Suidoos-Vrystaat, en ook die
RSA, gespeel. Hy is op 23 April 1918 gebore en het in 1934
matriek geskryf. Daarna is hy na Pretoria Universiteit vir
landboustudies, maar sy belangstelling in die politiek het hom
egter gou teruggeneem Rouxville toe, voor hy sy studies kon
voltooi. Van die begin af was hy hart en siel in die politiek.
Op 3 Februarie 1942 is hy op Hermanus met Natalia Fick Contents
•
getroud. Sy is aan die Hugenote Universiteitkollege te Wellington
opgelei. Na haar opleiding het sy ’n pos as huishoudkunde
onderwyseres by die Huishoudskool in Zas tron
aanvaar. Dit was juis in daardie tyd dat hulle paaie ge kruis het. Inhoud

Na ’n politieke loopbaan as LPR (Lid van die Provinsiale
Raad) vir die kiesafdeling Rouxville sedert 1954 en as LV
(Lid van die Volksraad) vir die kiesafdeling Smithfi eld sedert
1964, is hy op 1 Oktober 1975 aangestel as Kommissaris-
Generaal van die Suid-Sotho Volkseenheid, en is hulle na
Qwa-Qwa. Op 9 November 1983 het hy sy laaste openbare
taak gedoen as Kommissaris-generaal van die Suid-Sotho
Volkseenheid. Hy was toe 65. Hoofminister Kenneth Mopeli
het hom baie aangeprys, maar in besonder ook vir Natalia – vir
haar stylvolheid, puik onthale en ondersteuning. Die volgende
kinders is uit hulle huwelik gebore: Jacobus Gustavus (“Koos”)
gebore 25.12.1942, Corneil gebore 7.7.1948, Johan Fick gebore
1.6.1951 en Jacobus Stephanus gebore 24.6.1953.
Sy pa was ’n gemeenskapsleier, ook tussen die boere. Hy het
in ’n moeilike tyd, in 1931, LPR vir Rouxville geword, en was
dit tot 1943.
Kosie was altyd hartstogtelik lief vir perde en het op 5 sy eer ste
perd gekry. Selfs as volksraadslid in die Kaap het hy ’n perd
gehad wat by Milnerton, by ’n perdevriend van hom, Jan Schep,
se stalle gestaan het. Hy het gereeld gaan ry, onder andere langs
die see tot by Bloubergstrand, en ook selfs vele kere oor die
vlei by Sir De Villiers Graaff (destydse leier van die opposisie,
die Verenigde Party) se plaas. Hy het ook in Qwa-Qwa ’n perd
gehad en het dikwels van hul woning by Phuthaditjhaba af ritte
van etlike ure na omliggende plekke onderneem.
Hy gesels lekker oor perde se plek in SA oor die
jare. Ons staan graag ’n oomblik stil by die geskiedenis
van perde in SA wat hom so na aan die
hart gelê het.
18
Op 19 jarige ouderdom, in Mei 1937, het hy sy eerste stoethings
van die bekende boereleier en perdeliefhebber, Claude Orpen
van New England, Barkly-Oos, gekoop, ’n perd wat geteel is
vanuit die eerste Amerikaanse saalperde wat hy jare tevore
ingevoer het. Deur sy inisiatief is die Ryperd Telersvereniging
van SA en Rhodesiës gestig. Hierdie vereniging het ’n groot
bydrae tot die herstel en heropbou van perde in die RSA
gemaak.
Na die Angloboere-oorlog het die perdestapel in SA in ’n
ernstige toestand van verval en verwaarlosing geraak en wou
hy dit weer help opbou.
In April 1652 is die eerste perde in SA in Saldanha afgelaai
en in 1653 het ’n verdere vier gevolg. Een was ’n pragtige
hings, maar dié is egter deur leeus verskeur. Hierdie eerste
perde was vanuit die Ooste afkomstig, warmbloedperde uit
Java. Daar is verbasend baie moeite gedoen om perde van
hoë gehalte in te voer. Teen 1778 is ’n hele klompie puik
perde ingebring vanuit Suid-Amerika. Stoetperde is ook
vanuit Persië ingevoer en in 1782 het 8 volbloedhingste uit
Engeland hier aangeland. In dieselfde jaar het 5 stoetperde
uit Boston in die VSA hier aangekom. In 1807, tydens die
Napoleontiese oorloë, is twee Franse skepe buitgemaak met
onder andere ’n aantal baie waardevolle teelperde aan boord,
’n uiters waardevolle vrag. In 1814 het Lord Charles Somerset Contents
•
goewerneur aan die Kaap geword, ’n groot perdeliefhebber en
kenner. Op sy beurt het hy ook ’n klompie perde ingevoer, van
die bestes. ’n Verbetering was al sigbaar in die perdestapel en
geleidelik het al meer perde die land binnegekom. Inhoud

Suid-Afrika se perde het wêreldbekend geword. Tydens
die Krimoorlog, in die middel 1800’s het die Cape Horse
geweldig indruk gemaak. In die “Charge of the light brigade”
was dit manne wat op Kaapse perde gery het wat beter gevaar
het. Die bestes onder hulle was weer op perde wat met ’n “P”
gebrandmerk was. Dit was die brandmerk van ’n Pienaar van
die Hantam in Colesberg!
Skelmstreke het egter ook kop uitgesteek. Swak perde is
vanuit Europa hier teen duur pryse aan mense afgesmeer en dit
het daartoe gelei dat belangstelling later getaan het. Teen die
tyd van die Angloboere-oorlog was die perde nie meer op so
’n hoë standaard nie, maar die boere het egter hul heel bestes
slagveld toe gevat. Na die Angloboere-oorlog het belangstelling
in perde verder getaan, veral onder die invloed van
motors wat as nuwigheid die land begin binnekom het.
“In die tyd toe ek in perde begin belangstel het was perde se
gehalte redelik aan die swak kant, en belangstelling in hulle
was ook swak. ’n Paar telers het die gevaar van agteruitgang
egter raakgesien en probeer red, onder andere Claude Orpen
van New England, Barkly-Oos. In 1916 en weer in 1922 het hy
twee suksesvolle Amerikaanse saalperde ingevoer. In 1934 het
Fanie Fouché van Constantia, Rouxvillle, ’n top Ame ri kaanse
saalperd ingevoer. Sy saalperdstoet het later wê reldbekendheid
bereik. Net die bestes was goed genoeg. Hy het mense ook baie
van perde geleer. Op ’n keer het hy die droomperd “Edgeview
King” ingevoer wat ’n geweldige indruk op kenners gemaak
het. Dit het die geesdrif opnuut aangesteek onder die
perdeboere. My eerste perd is in 1937 van Orpen gekoop.
Orpen het ’n geweldige invloed op my lewe uitgeoefen. Deur
19
sy invloed het ek in Mei 1938 ’n brief aan Farmers Weekly
geskryf waarin ek gepleit het vir die stigting van ’n vereniging
waarin perdetelers en perdeliefhebbers ge orga niseerd kon
optree, iets soortgelyk aan die bekende “American Saddle
Horse Breeders Association.” Op Rouxville het mnr. Paton
McDonald (jongste broer van mev. Lettie Fouché, ons latere
Staatspresidentsvrou), my raakgeloop en gelukgewens met
die brief. Dit het my geweldig aangespoor. Op 27 Maart 1940
het ek weer ’n brief geskryf, ’n volle bladsy in die Farmers
Weekly, met foto’s en al. Hierdie keer is wyd daarvan notisie
geneem. Die reaksie op die brief was pragtig. Op 10 Mei
1940 is die stigtersvergadering van ons Ryperdvereniging te
Colesberg gehou. Meer as 80 telers het dit bygewoon. Mnr.
Oswald Turner van The Ridges, Somerset-Oos is toe as
voorsitter en ek as sekretaris gekies.”
“Die Tweede Wêreldoorlog was daardie tyd egter aan die gang
en eers op 21 November 1942 kon weer ’n groot saamtrek van
perdemanne in die Clarendonsaal in Bloemfontein gehou word.
By daardie geleentheid is fi naal beslag aan die vereniging gegee.
Daar is hard gewerk, perdedae is gehou en beoordelaarskursusse
en eksamens is aangebied. Ek kon my heerlik uitleef in my
belangstellingsveld, en het my vertroud gemaak met die fynste
vereistes en kennis van perdeteelt. As gevolg van dit alles het
ek jarelank as beoordelaar dwarsoor SA opgetree. Op 23 April
1982 is ek genooi om ’n gedenksteen ter ere aan die perd op
Bethulie te onthul, ’n besondere heuglike gebeurtenis omdat Contents
dit ook op my verjaarsdag gebeur het. Die beeld is deur Laura •
Rautenbach in opdrag van die Rapportryers gemaak.”
“Terug na ander goed: Ons wortels in Rouxville lê diep. My
oupa was saam met generaal Jan Hendrik Olivier toe hy op 22 Inhoud

November 1899 deur Rouxville met sy burgers getrek het om
die Engelse Mag in Molteno te gaan aanval. Oorkant die Oranje
het my oupa Pansegrouw toe die rang van kommandant van die
koloniale burgers ontvang. Die Slag van Stormberg het eindelik
op 10 Desember 1899 plaasgevind. My oupa is later saam met
generaal Marthinus Prinsloo by Surrender Hill, tussen Clarens
en Fouriesburg, gevange geneem. As gevolg van ’n breuk is hy
toe na ’n kamp by Tokai in die Kaap gestuur in plaas van, soos
sy broers, na Ceylon. Maar hierdie is stories vir ’n ander keer.”
Namens alle OVKaners groot waardering aan Oom Kosie
en Tant Natalia vir hul besondere bydraes oor soveel jare,
veral aan die Vrystaat en sy mense. “Ons wens vir julle
mooi en sagte dae toe op die pad vorentoe!”
NOORDOOS-VRYSTATERS HOU UITSTEKENDE
VLEIS BEESINLIGTINGSDAE, IN STEYNSRUS EN
IN VENTERSBURG
STEYNSRUS SE DAG BY RIAAN CROUS
(BONSMARAS) EN PIET HUMAN
(BEEFMASTERS)
Op 3 Junie het die manne vroegdag reggestaan by Riaan Crous
(DIV Bonsmaras) om te leer van Ashley Whitfi eld, teler van
Kroon stad, wat gesels het oor positiewe eienskappe wat gesoek Dave het gesels oor alle aspekte tersake by suksesvolle teling
word in die teling van Bonsmaras. Elke ding is prakties in die van skape en beeste. Hy het in besonder uitgewys watter effekte Contents •
veilingsring uitgewys en bespreek. Charl Hunlun, redakteur selfs klein foutjies in die proses gemaak kan word en wat groot
van SA Stud Breeder, het ook ’n praatjie oor weidingstelsels negatiewe effekte meebring. Voeding en ook gesondheidsaspekte
gegee en spesifi ek die benadering van Dr Arno Moore-hulle,
waar 1/3 van ’n plaas ’n volle jaar rus kry, toegelig. Inhoud
20
Daarna is die boere na Piet Human se plaas Rietkuil om verder
te gaan leer en luister. Dr. Hannes Dreyer van Vrede het gesels
oor veld bultoetse en Veldbul SA, ’n koördinerende liggaam wat
beheer uit oefen oor veldbultoetse. Vervolgens het Dr. Pierre van
Rooyen, hoof bestuurder van SA Stamboek in Bloemfontein,
oor die waarde wat stoetbulle tot kuddes kan toevoeg, sowel
by kommersiële as stoet kuddes, gesels. Vervolgens het Herman
Labuschagne van SA Stam boek prakties gedemonstreer waarna
telers moet soek in bulle vir spesifi eke doelwitte. Hy het verwys
na eienskappe wat in die Stam boekkatalogus aangetoon word. Dit
is ook prakties in die ring uitgewys.
Daarna is lekker saamgeëet en gesellig verder gekuier.
VLEISBEESDAG BY GAWIE EN FRIK
ROUX EN HULLE DRAKENSBERGERS
VAN KALK FONTEIN, VENTERSBURG
TREK WYE BELANGSTELLING
Net die volgende dag, op 4 Junie, was dit die Ventersburgers,
en die omstreke se mense se beurt om op die plaas Kalkfontein
van Gawie (“Rouxtjie”) en Frik Roux na die bekende veearts
van Pfi zer, Dr. Dave Midgley, te gaan luister en leer. Wat ’n
heerlike en leersame gesprek was dit nie!
is aangespreek. Hierdie twee fasette se invloed op vrugbaarheid
en uiteindelike besettingssyfers is in detail bespreek.

Gawie het ’n paar Drakensbergerbulle in ’n Fase C toets daar
by die sentrum op sy plaas en die besoekers het ook na hule
gaan kyk. Die bulletjies vertoon al baie goed hoewel hulle nog
aan die begin van die toets is.
Hartlik geluk met hierdie twee uitstaande dae! Sulke inisiatiewe
is uiters waardevol en help om die belangstelling in die
plattelandse gemeenskappe skerp en wakker te hou. Sien die
advertensies op bladsye 25 en 74 in die OVK boek.
ABOUT A POSITIVE FRAME OF MIND
... AND CONSCIENCE ALWAYS GOING
WITH IT
“Please understand there is no depression in this house
and we are not interested in the possibilities of defeat,
they do not exist’’ – The words are Queen Victoria’s from
the South African War (1899 -1902), but they served Winston
Churchill just as well (in the 2nd World War). In the cabinet
meeting room this was a sign that Churchill had placed there
facing the seats in which the chiefs of the army, navy and air
force sat. (Reference: Internet)
(Generally speaking this saying, as such, is good and ac ceptable
– but the motives, the ways of doing, the integrity and the
conscience going with it – about right and wrong – always have
to be weighed because they determine its merit. And in the great
Anglo Boer War (1999 - 1902), at the end of Queen Victoria’s
memorable reign of 65 years (1837 - 1902), nothing about that
war was honourable for her and her victory – Editor)
The statistics about that war speak for themselves.
Sources vary slightly on exact casualty fi gures, but
21
that does not matter much when you look at the big
picture.
(1) From the internet: (http://www.rfc-rnas-raf-register.org.
uk/Boer%20War%20Casualties.htm): “The British Army
in the Anglo Boer War South Africa, 11 October 1899 - 31
May 1902”: “There are discrepancies in the Casualty fi gures
between the Offi cial History and those recorded in ‘The
Times’ Vol VII, whose fi gures are shown in brackets. British
Forces: Killed in Action or Died of Wounds: 7,582 including
712 offi cers (7,894; 706 offi cers). Died of Disease: 13,139
including 406 offi cers (13,250; 339 offi cers). Total Deaths:
20,721 (21,942, includes accidental deaths). All enquiries
should be made to DAVID J. BARNES c/o 148 Parkinson
Street, Burnley, Lancashire, England BB11 3LL
(2) Information from “The Boer War” by Thomas
Pakenham:
• The most humiliating war for Britain between 1815 and
1914 (approximately 450000 British soldiers fi ghting in
SA, with some 100000 casualties, the Boers fi ghting about
90000.) According to the British Department of War 400346
horses, mules and donkies were spent (used)
• A long and costly war (two years and nine months) costing
more than £200 million
Contents
• Bloodiest (at least 22000 Englishmen killed, 12000 non •
whites, 7000 Boers)
• Survivors returned to burnt down farms and demolished
homesteads, with millions of cattle, horses and sheep killed. Inhoud

Contrary to Pakenham’s fi gure on the number of Boer
soldiers in the war (about 90000) the offi cial fi gure of the
War Museum of the two Boer Republics at the Womens’
Memorial in Bloemfontein stands at about 66000, of which
at any stage a far lower number was actively involved. This
was mainly as a result of ill discipline (men coming and
going to their farms) and, especially in the later stages of
the war, the declined number of available men as a result
of them being caught and removed as prisoners of war.
(References: • Johan van Zyl, War Museum of the two Boer
Republics at the Womens’ Memorial in Bloemfontein) • Exact
details from: “Anglo-boer War a chronology” by Pieter G.
Cloete, printed in 2000 by J.P. van der Walt en Seuns.
• The British Government spending most of the promised £3
million to Boers at Vereeniging on hensoppers, with outlanders
and loyalists receiving about £10 million
• The biggest and most irreplaceable loss and tragedy: the
death of 28000 women and children in concentration camps
due to famine, diseases, transgression, and hardships. This
is probably in the long run the most devastating effect on
the population. (The generally accepted fi gure in SA for
women and children dead in the concentration camps, as
stated at the Womens’ Memorial, Bloemfontein, is 26471,
27000 rounded upwards. According to Johan van Zyl
of the offi ce at the War Museum of the Boer Republics
in Bloemfontein this fi gure is probably lower than the
actual fi gure because in many cases more than one body
22
was buried in one grave, and the administration and
documentation was not always done well.)
According to a census of 1897 the population fi gure of
the two republics (Transvaal and the Free State), at that
stage, was 340000 persons. The projected population from
the 27000 lost women and children today, more than a
hundred years later, (should they have been able to live
on and produce offspring), calculated by the Von Maltitzpopulation
formula, would have been about 3 million
people. (Reference: Johan van Zyl, War Museum of the two
Boer Republics at the Womens’ Memorial in Bloemfontein)
Tel: 051 447 3447.
To think that this enormously dear price had to be paid for
England just to have a little bit more gold, money and wealth!
England, at that stage was an immensely wealthy, infl uential
world country controlling a large portion of the world. And
South Africa is still paying today, because the effects of
having such a portion of good breeding stock ripped out of the
fl ock and destroyed 106 years ago still echo today, and will
forever in the future. With that the demographic balance in SA
suddenly changed greatly. This distortion of the South African
population is a lifelong legacy of the British.
In those years, when Rudyard Kipling was a war correspondent
for England, South Africa’s men fought for a future in SA for
their children, and the mothers and children faced and tried to
survive the deadly concentration camps, against all odds. They
had nowhere else to go. There was simply nothing else to do.
Inhoud • Contents

The Boer War, according to Rudyard Kipling, taught the
British “no end of a lesson”... over 20,000 British Troops were
laid to rest in the heat and dust of the South African veldt, with
another 22,829 being wounded.
Compared to the valuable “IFs” in Kipling’s
famous poem, the “Asse” in Afrikaans are the
same, and a few more can be added in the South
African context.
In two separate editions of OVK Nuus / News
(in 2003 and 2007) we published this epic, very
worthy poem, “IF”, written by Rudyard Kipling.
Below is an Afrikaans version written by Kobus
Oosthuizen of Ceylon, Wepener, based on
Kipling’s poem, but with a few small adaptations.
After his children started asking questions about
a framed “IF” of Kipling that he had in his house,
Kobus thought and worked a bit on the contents
to have something, based on that poem, in
Afrikaans – all of this happening between 1995
and 2003. Eventually he fi nalised it in 2003. In
the family they had a few discussions about the
values and norms embedded in the contents,
and at the end this was the result.
– Report: MC Fourie
23
OVK en VRYSTAAT LANDBOU se
Jongboer-inligtingsdag 2008
Alle jong boere 35 jaar en jonger, hartlik welkom!
Alles gebeur op 18 Julie 2008
Te “Big Willie”, Pantserskool, Tempe, Bloemfontein
Sprekers: Claude Möller, Manie Botha, Peter Milton
VIR BESONDERHEDE, KONTAK:
Julle OVK-handelstakbestuurder
Willa Green / Tel 051 4444609 /
Sel 082 3880088 / willa@vslandbou.co.za
Veronica de Waal / Tel 051-9234512 / hoofbestuur@ovk.co.za
Laugh at yourself, but don’t
ever aim your doubt at yourself.
Be bold. When you embark for
strange places, don’t leave any
of yourself safely on shore. Have
the nerve to go into unexplored
territory” – ALAN ALDA
Inhoud • Contents

AS - (Is nie altyd verbrande hout
Soms is dit die spil waarom alles draai, en dus ons behoud)
As jy kan kophou as almal kop verloor
en boonop jou blameer daarvoor
As jy kan bly glo in jouself as ander in jou twyfel
sonder om oorversekerd te wees of te huigel
As jy kan wag en moedhou
onder geduld se beheer
As jy sonder om daaraan deel te neem
’n aanslag van leuens kan trotseer
As jy mense se minagting en haat kan hanteer
en nie met haatdraendheid daarop reageer
As jy beterweterigheid kan verloën
en met jou lewe gepaste nederigheid betoon
As jy ’n belediging kan ignoreer
en nooit iemand anders sal verkleineer
As jy kan droom en idealiseer
sonder dat drome jou lewe beheer
As jy kan soek na die waarheid
met die wete arbeid adel bring ook klaarheid
As daar deur verdraaiing en geknoei
gepoog word om jou lewe te versuur
As jy jou beste bedoelings en die waarheid
se kwaadwillige verwringing kan verduur
As jy sien hoe dit wat vir jou kosbaar is
aan skerwe spat
As jy daarna kan buig en met oorgawe
jou juk kan vat
As jy selfs met verslete gereedskap oor kan bou
al is dit met ’n hart wat rou
As jy vir beide Ramp en Voorspoed met dieselfde ontsag kan
begroet wanneer jy hulle op jou lewenspad ontmoet
As jy in besigheid ’n kans kan waag met die hoop om te slaag
al weet jy dat jy baie kan verloor
As jy dan sonder om jou te verknies of te kla oor die verlies
opstaan om van nuuts af aan te voor
As jy jouself kan motiveer om meer te doen as jou deel
al is dit vir ander lankal te veel
As jy met ’n doel voor oë kan volhard en regop bly staan
deur gehoorsaam te wees aan die stem wat sê “Hou aan”
As jy na uitnemendheid kan streef
terwyl jy met die massas saam oorleef
As jy bevoorreg is en met hoë aansien bekroon
maar steeds die kleine en nederige met agting beloon
As beide vriend en vyand
nie in staat is om jou hart te breek
As jy na klein en groot kan luister en elke mens kan ag
vir dit wat in hom steek
As jy kan vergewe en vergeet
sonder om elke misstap oor en oor te meet
As jy kan doen wat reg is
as die regter weg is
As jy waarlik lief kan hê soos dit hoort
met jou lewensanker in die hemel – onverstoord
As jy jou tong kan beheer
en andere sag met wysheid begeester
As jy dit alles kan bemeester
sal jy jou aardse rol vervul met suiwer akkoord
Dan het jy gegroei my kind
dan eers word jy waarlik vol wasse en “groot”!
– KOBUS OOSTHUIZEN, Ceylon, Wepener
24
Inhoud • Contents

DORMERTELERS HOU PUIK DAG OP
GOEDEHOOP, EDENBURG
Besondere vleisskaapras opnuut in kollig
geplaas, trek wye belangstelling
Tydens die Dormer telersvereniging se jaarvergadering het Dr.
Johan Smit toestemming gevra om ’n Dormer-inligtingsdag
te hou. Dit was die beginpunt en onder inisiatief van Smit en
Theuns Barnard, beide Dormertelers van Edenburg, is hierdie
besondere dag gereël, ’n dag wat uitsluitend om Dormers
gewentel het.
Op 11 Maart het hierdie uitstekende Dormer inligtingdag toe
op Goedehoop van Johan Smit gestalte gekry. Erika Hanekom,
top teler en Dormer-kenner, het vanaf Malmesbury gekom
om in die verrigtinge te deel. Theuns-hulle het ook pragdiere
uitgestal en almal kon kyk en vat en voel aan die mooi diere.
Die program het om drie puik bydraes gewentel, saam met die
vertoning van diere:
● Erika Hanekom het ’n puik bydrae gemaak met ’n praatjie oor
die Dormerras en sy eienskappe. Elke eienskap is duidelik
uit gespel, en sy het ook prakties gedemonstreer en gewys
wat nagestreef moet word in die teling van ’n rasgetroue
dier. Sy het ook ’n ram geskeer om te demonstreer hoe dit
vir ’n skou gedoen moet word. Die manne het maar net
gestaan en kyk, en haar vernuf en bekwaamheid waardeer.
(Erika en haar man, Pieter, het sedert die sestigerjare hulle
doelgerig met die teling van top Dormers bemoei en die soet
smaak van sukses geproe deur etlike SA kampioene te teel.
25
Pieter het haar in 1993 ontval, maar sy het voortgegaan en
die stoet verder uitgebou. Dit was ’n lewenstaak vir haar,
“iets waaraan ek my hele lewe gewy het.”
● Theuns Barnard se gesprek met die boere was oor hoe om
’n ram uit te soek vir jou doel – vir stoetteling, opgradering
van jou kudde of vir kruisteling. Sy ondervinding en kennis
het duidelik uitgestaan en hy het alles mooi prakties en verstaanbaar
gemaak.
● Giepie Calldo van CMW het met sy kenmerkende entoesiasme
die bestuur en die bedryf van ’n skaapkudde bespreek.
Giepie is ewe entoesiasties oor hierdie mooi ras as oor merino’s
– ’n ras wat netjies by merino’s kan inskakel met
kruisteling vir vetlamproduksie. Giepie het al die klein jakkalsies
wat sukses in bestuur kniehalter uitgelig en praktiese
wenke gegee om dit te vermy en om bestuur reg toe te pas.
Hierdie pragtige geleentheid is geskep om die ras te bevorder, en
dis uitnemend reggekry. Theuns is ’n beoordelaar en ook senior
keurder van die ras, en was ook al voorsitter van die Sentraal
Oranje Dormer Klub. Johan Smit was ook al voorsitter van
die Sentraal Oranje Dormer Klub en verskeie termyne visevoorsitter
an die Dormer Raad. Beide teel jare al top Dormers.
Erika was ook vir baie jare lid van die raad, en op ’n tydstip ook
al vise-voorsitter.
Die belangstelling was groot en ongeveer 140 besoekers het
van ver af kom deel in die inligting – van distrikte so wyd
as Victoria-Wes, Jacobsdal, Molteno, Fouriesburg, Ficksburg,
Ladybrand, Doug las, Kimberley, Brandfort, Bethulie, Trompsburg,
Spring fontein, Reddersburg, Philippolis, Petrusburg
Inhoud • Contents

selfs vanaf Brits! Hoe lekker was dit nie daar nie, so rustig
onder die groot tent. Niks van ’n gejaag nie, alles só lekker
en leersaam, skaapboere bymekaar. Daar was heelwat
entoesiastiese borge, OVK ook onder hulle.
Belangstellendes kan enige tyd skakel: Johan Smit (bedags
by 051-7431307 en saans 082-8077874) en Theuns Barnard
(051-7431565 of 079-5113920).
Hartlik geluk Theuns en Johan met ’n baie besondere dag.
Julle het gewis die Dormers opnuut netjies en volledig in die
kollig geplaas.
DIE WONDER VAN VOERMOL
SUPERLAMKORRELS
Nelius Rossouw, Voermol Voere, Queenstown
(082 297 7214 & neliusros@vodamail.co.za)
Die probleem waarmee die meeste skaapboere wor stel, is
dat daar nie genoeg aangeplante weiding (groenvoer) vir
lammerooie en die afronding van speenlammers is nie. Die
onkoste om meer weiding aan te plant, is hoog en daar is meestal
ander be perkende faktore ook. Lammers neem gewoonlik lank
om op aangeplante weiding af te rond en die regte vetheidsgraad
te bereik. Voldoende lekinname is gewoonlik ook ’n probleem.
Dr. Jasper Coetzee het hierdie probleme, wat op groenweiding
ondervind word, aangespreek deur Voermol Superlamkorrels
(V17425) te ont wikkel. Met die aanvulling van Voermol
Superlamkorrels kan speenlammers vinniger op groenvoer
afgerond word en sodoende bly daar genoeg groenvoer vir die
lammerooie oor.
26
Voermol Superlamkorrels is ’n klaargemengde, ureumvryeaan
vulling in korrelvorm om vermorsing te beperk. Die hoë
melasse-inhoud verseker dat die produk smaaklik is en voldoende
inname bewerkstellig word. Voermol Superlamkorrels voorsien
hoë vlakke van deurvloeiproteïen wat essensiële aminosure
ver skaf wat spiergroei versnel en wat voeromsetting bevorder.
Die hoë vlakke van deurvloeiproteïen verseker dat die meeste
massatoename in die vorm van spiergroei plaasvind.
Voermol Superlamkorrels bevat ’n ionofoor wat die afbreking
van weidingsproteïen beperk en energiebenutting verhoog. Volgens
dr. Jasper Coetzee kan ’n ionofoor groei met tot 18% verhoog
en dit help ook om koksidiose te beperk. Die gesamentlike
gebruik van ’n ionofoor en ’n oorinplantaat kan die groeitempo
met tot 30% verhoog weens die siner gistiese werking. Die hoë
vlakke van energie in Voermol Superlamkorrels verseker dat dit
afronding versnel en dat voldoende vet aangesit word.
In proewe wat in Barkly-Oos op volop, groen en aktief-groeien de
korog- en rogweiding gedoen is, is groeitempo’s (GDT) behaal
wat vergelykbaar is met dié in voerkrale. Die GDT’s het van
310 - 367g per dag gewissel terwyl kruisraslammers se groei
so hoog as 405g/dag was. Die diere is 42 tot 60 dae vinniger
afgerond en A2- en A3-graderings is behaal. Oorinplant ate is
gebruik.
Die massatoename op groenweiding is goedkoper as dié in ’n
voer kraal aangesien weiding goedkoper is as voerkraalrantsoe ne.
Lammers vreet 1 - 1.5% van lig gaams massa van die aanvulling
op groenweiding terwyl die ooreenstemmende inname van die
voerkraalrantsoen 3.5 - 4.5% van liggaamsmassa is. Op groen
weiding is daar egter geen voerkraalfasiliteite nodig nie.
Inhoud • Contents

Daar is egter sekere faktore waaraan aandag geskenk moet
word om Voermol Superlamkorrels optimaal te benut. ’n Hoë
groeitempo word verseker deur ’n digte stand, volop aktief-groeiende,
smaaklike en groen, blaarryke weiding van hoë gehalte.
Die beste respons word verkry in periode van maksimum weidingsgroei.
Volgens dr. Jasper Coetzee word ’n hoër groei tempo
op groen koring as op groen hawerweiding gekry.
Luke Bell van die plaas Boshofskraal in die Dordrecht-distrik
het in 2007 Merinolammers op droëland stoelraaigras en korog
afgerond. Aangesien dit ’n droë, koue winter was, het die weiding
agteruitgegaan, maar hy was steeds in staat om sy lammerooie
op die weiding te laat lam aangesien sy speenlammers vinniger
op Voermol Superlamkorrels afgerond is. Hy het die lammers
vanaf 30 kg tot 44 kg gevoer teen ’n inname van 200 - 300g per
dag vir 60 dae. Ten spyte van die feit dat hy nie oorinplantate
gebruik het nie, en die agteruitgang van die weiding, het hy
steeds GDT’s van 200 - 300g per dag behaal. Al die lammers het
A2- en A3-gradering behaal.
Gesonde lammers met ’n groot karkas en ’n massa van 28 - 32kg
vaar beter. ’n Geskikte oorinplantaat soos Ralgro of Zeraplix
kan groei met tot 22% verhoog. Voermol Superlamkorrels kan
ad lib. aan diere gevoer word aangesien hulle selde meer as
500g per dag vreet. Die kwaliteit van die weiding is die grootste
bepalende faktor wat die sukses van die gebruik van Voermol
Superlamkorrels op groen weiding gaan bepaal.
AGRI OOS-KAAP HOU KONFERENSIE
TE ALIWAL-NOORD
27
Swart ekonomiese bemagtiging toegelig en bespreek
Op 25 April 2008 het sowat 70 boere van die dorpe bin ne
die Ekhuhlamba Munisipaliteitsgebied te Aliwal-Noord
saam getrek vir ’n vergadering oor SEB. Jakkie van Zyl, dagbe
stuurslid van Agri Oos-Kaap het leiding in die reëlings
geneem en twee puik sprekers bekom vir die geleentheid
naamlik Annelize Crosby, parlementêre verteenwoordiger van
Agri SA, en Deon van der Ross, bestuurder: SEB, van OVK.
Deon het die SEB-telkaart in detail met die boere behandel en
alles duidelik uitgespel, in besonder die geleenthede daarbinne,
maar ook die slaggate. Annelize Crosby het die omgewing en
uiteenlopende politieke sentimente geskets waarbinne daar op
parlementêre vlak gedebatteer word en hulle werkbenadering
en inisiatiewe omskryf ten einde insig en begrip vir die boere
se saak daar te bring.
Dit was ’n voorreg vir OVK om die sprekers te borg.
SALVO CAPITAL
Salvo Capital is ’n fi nansiële dienstemaatskappy wat vanuit
Bloemfontein kliënte regoor die land van kwaliteit fi nansiële
advies voorsien. Salvo Capital se kwaliteit en vlak van kundig
heid wat deur effektiewe dienslewering na kliënte se
portefeuljes gekanaliseer word onderskei hulle van ander welContents
•
vaartbestuurders. Salvo Capital bly daagliks in voeling met
die plaaslike en internasionale markte. Gevolglik word die
skommelings binne hierdie markte aktief binne portefeuljes
bestuur wat moontlike risiko verminder. Inhoud

’n Unieke eienskap van Salvo Capital is die bestuur van ’n
spesialis effektetrust naamlik die “Salvo Flexible Fund of
Funds”. Sedert die saamstel van hierdie fonds is infl asie konstant
uitpresteer. Huidiglik is hierdie fonds onder die top tien
fondse in sy sektor in Suid- Afrika.
Salvo Capital bied ook aan kliënte oplossings ten opsigte van
risiko bestuur. Finansiële beplanners doen ’n volledige analise
voordat ’n unieke plan vir elke kliënt voorgestel word wat sy
of haar behoeftes die beste sal aanspreek. Ons lewer ook, met
groot sukses, konsultasie en advies rakende aftreefondse van
verskeie maatskappye in Suid Afrika.
Salvo Capital se visie is om ten alle tye akkurate en relevante
fi nansiële advies te gee, dus is ’n groot deel van die maatskappy
se fokus op vernuwing, navorsing en ontwikkeling. ’n Voorbeeld
van laasgenoemde is die nuwe beleggings oplossing
in Valuta handel waar beleggers die geleentheid gebied
word om voordeel uit die wisselende vlakke van buitelandse
geldeenhede te trek.
Salvo Capital bied fi nansiële oplossings aan kliënte met ’n
groot klem op persoonlike diens. Ons doel is om nie net ons
kliënte se welvaart te bestuur en te bewaar nie, maar ook om
dit met die nodige verantwoordelikheid en kundigheid te
vermeerder.
Besoek ons gerus by ons kantore in Bloemfontein of skakel
ons enige tyd vir navrae. Ons webtuiste kan ook besoek word
by www.salvocapital.com vir meer inligting. Salvo Capital,
Hierdie was die 4de internasionale skou. Die vorige drie is Contents •
op Upington gehou. Die skou gaan volgende jaar weer op
Upington gehou word. Die telersvereniging bestaan uit 320
jou persoonlike welvaartbestuurder! Inhoud
28
BOERBOKTELERS SKOU HUL
PRAGDIERE OP DIE SA WÊRELD-
BOERBOKSKOU IN BLOEMFONTEIN
Groot dele van OVK is boerbokwêreld. Was
heerlik om in dié skou te deel
Van 29 April tot 1 Mei 2008 het Suid-Afrika en Namibië se
boerboktelers hul kampioenskappe in Bloemfontein gehou en
die aand van 1 Mei, tydens ’n heerlike dinee, is die wenpryse
aan presteerders oorhandig. Daar’s heerlik saamgekuier en
bokstories gesels. Die beste boerbokke in die wêreld was hier
te sien en hul base is trotse, bekwame boere!
Is daar ’n lekkerder reuk as ’n boerbok s’n? Ruik so aards, en
as jy hulle oë sien, en hulle maniertjies, die voorvoetjie wat
trap-trap, die tongetjie wat lek-lek en die grommerige stem
uit die kele, dan sien jy sommer die wil tot ’n uiters driftige
lewe binne-in hulle. Dit straal uit alles van hulle uit! Kan
mens nie hulle reuk in ’n aerosol vir jou kar kry nie? (Net
om die perspektief darem vir die dorpenaars reg te stel – daar
is natuurlik tog ’n effense wildheid daarin wat maak dat nie
almal ewe erg is daaroor nie! Is maar net soos by mense – nie
almal hou van dieselfde reuke nie).
lede – en is met 3 telersgenootskappe onder een dak, naamlik
SA Boerbok, Kalahari Red en Savanna.

Die skou is uitstekend ondersteun. Daar is 1070 bokke by die
skou deur 55 vertoners afgelaai. Die drie rasse het in hulle eie
klasse gekompeteer. Die beoordelaars was: Vir SA Boerbok:
Dirk Louw, Stephanus Malan, Lukas Burger / Vir Kalahari
Red: Izak Vorster, Kobus Lötter / Vir Savanna: Theuns Botha
en Johan Maritz.
Hartlik geluk aan al die vertoners dat julle julle pragtige diere
met mekaar kom deel het. Dit was baie lekker om deel aan
julle verrigtinge te kon hê. OVK bly loop die pad graag saam
met julle.
Kontak besonderhede: SA Boerboktelersvereniging
Botterblomstraat 5, Middelburg Oos-Kaap, 5900
Tel/faks: 049-8424411, Epos: boerbok@adsactive.com
Webtuiste: www.boerboksa.co.za
BETHULIE MAAK HARTE EN HANDE
OOP VIR NAAS VAN STRAATEN
Hou gemeenskapsfees, spitbraai 6 skape, alles vir
die Naas van Straaten-fonds
Op Sondag 14 Junie 2008 het Bethulie se Klub 101 ’n topklas
gemeenskapsete aangebied. Ses skape is gespitbraai, ondersteun
deur baie wors en heerlike bykosse. Hierdie ini siatief
was volledig ten bate van die Naas van Straaten-fonds. Die
steun vanuit die gemeenskap was uitstekend en uiteindelik
is R14960 ingesamel. Daar is 260 etekaartjies verkoop, en
verder was daar aanvullende skenkings vanuit die gemeenskap
tot die fonds. Die bestuur van Klub 101 bestaan uit Junior
Jacobs, voorsitter, Helene Calitz, sekretaresse, Mark Frewen,
29
ondervoorsitter, en Christel Jacobs, tesouriere. Vir hierdie
waardevolle inisiatief van Klub 101 was daar net die hoogste
lof vanuit die gemeenskap.
Naas was OVK se handelstakbestuurder te Bethulie. Ongeveer
vier maande gelede was hy in ’n ernstige ongeluk met ’n
vierwielmotorfi ets betrokke wat hom met bloeding op al vier
die breinlobbe, en verder ook bloeding op die breinstam, gelaat
het. Hy was lank in ’n diep koma en is nou in ’n rehabilitasiefase
met fi soterapeutiese ondersteuning. Daar is nog ’n lang
pad voor, maar hy toon mooi tekens van vordering.
Klub 101 is ’n plaaslike organisasie in Bethulie wat hom ten
doel stel om vanuit die gemeenskap vir die gemeenskap diens
te lewer en inisiatiewe te neem om gesonde skakeling en samewerking
tussen alle lede van die gemeenskap uit te bou. Die
klub het dan ook met hierdie geleentheid ’n spesiale Klub
101-pet aan Naas geskenk, saam met die opbrengs. Naas is ’n
ywerige petversamelaar en dit was baie spesiaal en lekker om
so iets ekstra vir hom te doen. Naas gaan nou tuis by sy ouers
in Molteno verder aansterk.
TOMMY EN ALET VAN STRAATEN SÊ DANKIE
Naas van Straaten se ouers, Tommy en Alet, van Molteno, sê
graag hiermee opreg dankie aan die gemeenskap van Bethulie
vir hierdie wonderlike fondsinsameling en ook vir die
welwillendheid en ondersteuning daarmee saam. Ook vir die
ondersteuning en liefde wat Naas en Elizma altyd ervaar het
van die gemeenskap. Verder sê hulle ook graag dankie aan
alle OVK-kollegas van Naas wat so getrou gaan kuier het,
altyd navraag gedoen het en ook in hul gebede vir Naas en
Inhoud • Contents

sy familie aan ons Hemelse Vader opgedra het. “Vir ons as
familie was dit ’n groot troos en onderskraging”
Namens alle OVKaners, ons beste wense vir
volkome herstel aan Naas. “Jy is vir ons almal
baie spesiaal” – Redakteur
VROUE LANDBOUVERENIGING VAN
DIE OOS-KAAP HOU KONFERENSIE IN
JAMESTOWN, 4 - 6 MAART 2008
Plaaslike vroue hang uit en maak dit ’n baie
be sondere geleentheid
Vanjaar was dit die Jamestown-vroue se beurt om die vrouens
van die Noordoos-Kaapse distrikte te ontvang tydens
hul jaarlikse kongres wat daar gehou is. Slegs 11 lede van
Jamestown het hierdie konferensie aangebied. Die tema was
“MAAK ’N VERSKIL”, en alle gesprekke en voordragte het
daarom gehandel. Tydens die aandfunksie is oorkondes aan
Casper en Mona Nel oorhandig vir ’n hele lewe wat gewy is
aan die gemeenskap van Jamestown. Knopies is ook oorhandig
aan Joy van Biljon vir 55 jaar lidmaatskap (Jamestown) en
Baby Cloete, vir 60 jaar lidmaatskap (Molteno).
Christell Venter (051-6410791, 082-7850497) of Ilse van Vuuren
(051 - 6410943, 076-6428819) kan geskakel word vir meer
inligting. – Berig MC Fourie
30
TOYOTA EN OVK VERKEN DIE STEIL
HOOGTES EN DIEP RAVYNE VAN
OOS-LESOTHO MET VIERTREK
DUBBELKAJUITE
Besoek ook Letseng Diamantmyn – ’n
massiewe oopgroefmyn, bedrywig op twee
Kimberliet-pype digby mekaar
Letseng Diamantmyn van Lesotho se bestuur het onlangs ’n
hartlike uitnodiging aan Toyota gerig om bietjie by hulle te
gaan kuier, daar in die diep bergbinneland waar daar bykans
nie meer hoër hoogtes beskikbaar is as waar hulle is nie, en
dit koud word! Dis ’n bitter yskoue wêreld met stormwinde
en erge sneeuvalle, ’n plek waar temperature van selfs tot
minus 28 grade Celcius al aangeteken is en dit soms dae lank
trotseer moet word. En waar die ligte voertuie wat vir die mynbedrywighede
gebruik word net Toyotas is. Dis ’n rowwe plek
en net die heel taaiste bakkies en voertuie maak dit daar, en
ook net die taaistes onder die mense. Met ons besoek, begin
Mei, het die sneeu nog sommer styf en stewig teen die skadukante
van die rotse gelê. Die wind het die Sondag met ons
terugreis stormsterk gewaai, en by ’n uitklimplek by ’n hoë Contents •
spits, toe die koue stormwind ons rêrig slaan, wou ons dood
van die ysigheid! Die 4x4’s was drie dubbelkajuit 3liter D -
4D’s, ’n 4 liter petrol Hilux en ’n 4500 Landcruiser. Almal
wenners. Besondere voertuie. Betroubaar. Sterk. Inhoud

Oor drie wonderlike dae is die ongereptheid van die hoë berge
en diep ravyne van Oos-Lesotho naby Oxbow verken en is die
wêreldbekende “Letseng Diamantmyn” besoek, ’n enorme wêreld
bekende oopgroefmyn. By Tlaeng-pas op pad daarheen,
nie ver weg nie en naby die bekende Afriski ski-oord, gaan jy
die berge oor op 3251 meter bo seevlak.
Ons oornagplekke was chalets, 14 kilometers weg van die mynwerf
af, diep berg-af aan die oewer van die Khubelurivier. Die
Saterdag het ons ’n roete oor 114 moeilike kilometers gery, die
oggend eers riviergebied op terug myn toe en die middag weer
stroom-af saam met die Khubelu in die rigting van Thaba Tseka.
Die rivier is by talle plekke oorgesteek, plekke erg diep nogal, en
teen die steiltes en skuinstes was die klippe en moeilike terrein
goeie uitdagings vir die bakkies. Die rygoed was skitterend,
en hulle het die toets uitstekend geslaag. Dit is baie duidelik
hoekom jy in Lesotho soveel Toyotas kry, allerlei soorte van
hulle. Hulle’s taai en kan bykans alles vat! Dis hoekom.
Ons was die Saterdagmiddag darem betyds terug by die
mynkantien, vir ’n dop en ’n coke en ’n gesellige kuier saam
met die myners en ander personeel. En om rugby te kyk, Super
14. Ounag was dit toe weer bergaf, slaapplek toe.
Die vreedsaamheid en rustigheid, die stilte en die vrien delikheid
van die Sothos met hul donkietjies en beeste was besonder
opvallend. Maar selfs ook daar het baie van die beeswagtertjies
ook selfone in die hand en op die ore! Met komberse, kieries
en al op die klippe. Selfs hier het die tegnologie die ongerepte
wêreld en sy mense ingehaal!
31
OVK bemark hierdie taai Toyota’s by
hul agentskappe te Ficksburg en Ladybrand.
Tel: 051 933 2381 (Ficksburg) en
051 923 4752 (Ladybrand)
SANDSTONE ESTATE BIED WEER
PUIK KUIERGELEENTHEID OM DIE
OU GOED AAN
Wonderlike nostalgie vind gestalte op
Hoekfontein, Ficksburg
Die week van 9 tot 13 April is weer vanjaar deeglik deur baie
entoesiastiese kuiergaste uit die stad, eintlik sommer van orals
af, benut om die nostalgie van stoomtreine en ou voertuie
en dinge te Sandstone Estate se pragplaas, Hoekfontein, in
Ficksburg te besoek. En sommer ook om saam met vriende te
kuier en alles net te geniet. Klassieke militêre voertuie is ook
vertoon. Die foto’s sê alles.
Die swier en stylvolheid van passasierswaens aan die treine van
weleer was uit ’n ander wêreld. Wêreldklas!
Integrity is so perishable in the
summer months of success
– Vanessa Redgrave –
Inhoud • Contents

ARLINGTON SE JAARLIKSE
INLIGTINGSDAG WAS GROOT EN GOED
Belangstelling groei steeds en gemeenskap is
baie betrokke!
Vanjaar was Arlington Boerevereninging se groot jaarlikse
inligtingsdag op 16 April. Tipies aan die gevestigde patroon
was daar weer uitstekende aktuele lesings deur land boukun
diges op hulle spesialis-terreine in die landbou, en dis
opgevolg deur ’n besigtiging in die lande van mielie- en
sonneblomproefaanplantings asook trekker- en implementedemonstrasies
in die lande. Etlike make is tentoongestel en
prakties getoets, bekyk en beleef. Netjies. En laatmiddag
was dit ’n saamkuier en saameet by die landbousaal om
die verrigtinge mooi af te sluit. Die tema van die dag was
“Ekonomies volhoubare landbou in die globale wêreld”
en Dr. Kobus Loubser, hoofbestuurder van Graan SA het
sy insiggewende praatjie mooi daarby ingepas. Hy het ontwikkelinge
en tendense in verskillende lande toegelig, met
China en Indië prominent betrokke, en ook die volgende
aanhaling beklemtoon: “How to do things today to make a
better tomorrow, because the future belongs to those who
make the hard decisions today.” Hy het ook beklemtoon
dat daar plaaslik geen beskerming vir die boer is nie en dat
boere hulle moet verbind tot aanpassing en ingeligtheid, en
dus dinamies en aanpasbaar moet leef. Randolf Meyer van
“Advanced nutrients” het die waarde van hulle goeie produkte
toegelig en Kobus Burger van Enviro Group het oor die details
en die groot waarde van presisieboerdery gesels.
32
SA VLEISMERINO KAMPIOENSKAPPE 12
TOT 14 MAART 2008 IN BLOEMFONTEIN
GROOT SUKSES
Kampioene word gekroon, gehalte is besonder
hoog, en die ras se toekoms lyk kerngesond!
SA Vleismerino’s se toekoms wink blink, want met die kampioenskappe
wat van 12 tot 14 Maart by die Bloemfonteinse
skouterrein gehou is was die belangstelling en entoesiasme
aansteeklik lekker en die skape van ’n puik gehalte. OVK
het meegedoen en die vertonersdinee die aand van 12 Maart
geborg.
Have the courage to say no. Have the
courage to face the truth. Do the right
thing because it is right. These are the
magic keys to living your
life with integrity”
– W. CLEMENT STONE
(American best selling Author and Founder of
Combined Insurance Co
(now a part of Aon Corp.), 1902-2002)
Inhoud • Contents

VRYSTAATSE JONGBOERE HOU
KONGRES
OVK belê stewig in die jong boere, daar was puik
sprekers, en die jonges praat kopstukke
Die Vrystaatse jongboere-kongres van 2008 van 17 en 18
April te Ilanga Estate was ’n mooi geleentheid en OVK
was ’n stewige borg vir die geleentheid. JP Landman en Dr.
Mohammed Karaan het die ekonomie en staatkundige en
demo grafi ese fasette van SA uitgelig en bespreek, terwyl
Ernst Yssel van Marquard ’n terugblik op die laaste 25 jaar
in die landbou gegooi, en op ’n paar wesenlike veranderinge
gefokus het.
Die fi naliste in die jongboer van die jaar-kompetisie was
netjiese manne, elkeen ’n wenner-boer in eie reg, en elkeen
ook ’n ambassadeur vir die boerderybedryf. Vrouens en al. Die
aand voor die kongres (die 17de), tydens die kongresdinee, is
J B van den Berg van Bothaville toe as die wenner van die
Jongboerkompetsie aangewys. Namens alle OVKaners hartlik
geluk aan JB, en sy vrou Cornél, en ook sy ouers, Japie en Alet
van den Berg.
Die ander fi naliste boer almal in distrikte waar OVK ook
betrokke is en ons is saam met hulle families en plaaslike
gemeenskappe trots op hulle. Hierdie jong boere hou die beeld
van die boerderybedryf in hulle boerderye en in hulle boerderygemeenskappe
hoog. Ons hartlike gelukwense dan ook
aan Roelf en Wilmarie Jacobs van Mentorskraal, Wepener,
33
Gideon en Maryna Lamprecht van Sameloop, Lindley en
Hannes en Sarita Swanepoel van Memoria, Senekal.
Baie van hierdie kongresgangers gaan ook deel hê aan die
gesamentlike Jongboeredag van OVK en Vrystaat Landbou
wat op 18 Julie 2008 by Pantserskool, Tempe, aangebied gaan
word, en ons sien julle graag daar. Almal is baie welkom!
Verwys voorblad en binne-agterblad:
INLIGTING OOR DIE TWEE GROOT
BRÛE BY BETHULIE
Ons kon die planne van beide hierdie brûe by “Transnet Freight
Rail Bridge Offi ce” se kantore in Johannesburg opspoor (Spoorweë
se brugafdeling). Vanuit hierdie planne is die volgende
interessante inligting bekom:
Die Hennie Steyn-brug oor die Gariep:
- Dit is ’n gekombineerde pad- en spoorlyn-brug.
- Totale lengte is 1.2 kilometer, die langste brug in die RSA.
- Die brug bestaan uit 26 boë van 39.64 meter elk (130 voet) en 25
pilare. ’n Dubbelbaan pad gaan oor hom, sowel as ’n treinspoor.
- Die planne van die brug is op 28 Junie 1965 afgeteken.
- Die totale hoeveelheid beton gebruik in die brug: 119920
kubieke meter (156849 kubieke jaarts), met ’n massa van
287808 ton (1 kubieke meter = 2.4 ton).
Die treinbrug by Bethulie, onderkant die dorpsdam:
- Die lengte van die brug is ongeveer 250 meter.
- Die brug bestaan uit 8 boë van 31.39 meter uit mekaar (tussen
die middelpunte van die pilare), die boë as sulks 28.34 meter
wyd (93 voet).
Inhoud • Contents

- Daar is ’n enkele treinspoor bo-oor, maar daar is ook voorsiening
op die pilare gemaak vir die vestiging van ’n ekstra spoorlyn.
- Die planne vir die brug is afgeteken op 15 Maart 1965.
- Die spoorlyn oor die brug loop teen ’n helling en ook met ’n boog.
- Die totale hoeveelheid beton gebruik in die brug: 8685 ku bieke
meter (11359 kubieke jaarts), met ’n massa van 20844 ton (1
kubieke meter = 2.4 ton). (Vergelykenderwys is dit onge veer
7.2% van die beton gebruik in die Hennie Steyn-brug).
Die ontwerp en bou van beide brûe is gedoen deur die SA
Spoorweë en Hawens. Die puik bouwerk van hierdie departement
staan lands wyd in die RSA verspreid as monu men te
van uitnemendheid van wêreldklas ingenieurs en bou spanne,
onlosmaaklik deel van ’n trotse verlede van ’n puik spoornetwerk.
Met padvervoer deesdae meer prominent, verteenwoordig hulle
’n verbygegane era.
Groot waardering aan Albé Vos en Peet Visagie van Transnet,
Johannesburg vir hulle vriendelike samewerking en vir inligting
oor die planne van die onderskeie brûe. – Berig: MC Fourie
AL OVK SE AFDELINGS DEEL ’N AAND
MET HUL KLIËNTE OM DANKIE TE SÊ
VIR STEUN DIE AFGELOPE JAAR
Die aand van 7 Maart het Ficksburg se gemeenskap lekker saam
vleisgebraai en feesgevier, en saam met OVK terugwaarts gekyk
na ’n suksesvolle 2007. Die Kersiefeessaal is goedgunstig deur
Johan du Toit, die Kersiefeeskomitee se voorsitter en ook OVK
se plaaslike versekeringsman, vir die doel beskikbaar gestel. Al
OVK se afdelings was betrokke by die reëlings van die aand
– ’n heerlike feestelike geleentheid van saamkuier.
34
HERINNERINGS- OF BYBELLAPPIE
VAN MENSEHARE SE UITSONDERLIKE
VERHAAL
Gevat tydens afbrand van ’n plaashuis in ABO,
later teruggestuur vanuit Skotland
Jan van Biljon van Viljoenskroon se SA Kampioene-bloed van
SA Vleismerino’s loop dik in OVKaners se kuddes, en Trix van
Biljon is Jan se woelwater vrou. Hulle is al amper eie familie, by
wyse van spreke. Die kort verhaal gaan om Trix se oumagrootjie
Helena Dorothea Serfontein (1847 -1998) van wie se hare so ’n
lappie gemaak is, en wat tydens die Angloboere-oorlog, tydens
die afbrand van die Serfonteins se opstal op Turfdraai, Boshof,
deur ’n Skotse Gordon geneem is. In 1903 het die Gordons die
lappie te ruggestuur na die landdros te Boshof en so het dit weer
in die oorlede vrou se man se hande beland. Die briefi e, vol
deernis en ordentlikheid, spreek vanself.
PANNAR BIED PUIK SOMERGEWAS-
DEMONSTRASIEDAG OP 13/3 TE
KROONSTAD AAN
Indrukke van gehalte, netheid, presiesheid,
integriteit, slaan vas
In hierdie 50ste bestaanjaar van Pannar was daar ’n tydjie
gelede ’n groot feestelikheid te Greytown. Soos boere ook al
van hierdie saadmaatskappy geleer het, was al hulle somergewasdemonstrasiedae
vanjaar weer eens ’n uitstal venster vir
Inhoud • Contents

’n maatskappy wat geleidelik ’n stewige reputasie van gehalte,
toewyding en integriteit in die Suid-Afrikaanse landbou gevestig
het. Die Kroonstad-dag by Tattie Crause-hulle het presies
mooi by die patroon ingepas – die aanplantings was netjies,
die aanbiedinge by die stoppunte baie goed, en die bekende
ekonoom, Dr. Roelof Botha, het almal in die groot tent lekker
wawyd wakker en opgewonde gehou met sy vinnige gesels en
skerp humor toe hy as hoofspreker die vloer gevat het.
OU ENGELSE VERKYKER, STIL GETUIE
VAN ’N VREEMDE VERHAAL UIT DIE
ANGLOBOERE-OORLOG
Van tragedie en hartseer, ook van
lewens ervaring en lotsbestemming
Hierdie verhaal gaan om ’n besondere Engelse verkyker van
’n jong Engelse soldaat, Thomas Brown Junior, wat tydens
die Angloboere-oorlog te Mequatlingsnek, tussen Excelsior
en Clocolan, gesneuwel het. Rondom hierdie verkyker het
uiteindelik ’n interessante stuk geskiedenis ontwikkel van
vy an delike vreemdelinge van twee vastelande, duisende kilo
meters verwyderd van mekaar, wat uiteindelik jarelange
vriende geword het. Philippie Olivier (80), Ladybrander van
geboorte, woon die laaste klompie jare op Excelsior, en die
verkyker se verhaal is diep ingeweef in sy familiegeskiedenis
in. Hier is die verhaal van daardie besondere Engelse verkykertjie,
en van die mense waaraan hy verbind was.
In ’n kort briefi e omskryf Philippie die verhaal as volg: “Hier
is die storie van die verkyker. Ek het die verkyker van my
35
oupa, Jan van Zyl, ontvang (Johan Petrus van Zyl, 1882 -
1963). Hulle het in Ladybrand op die plaas Mont Blanc op
Viervoetberg, naby Modderpoort, gewoon. Gedurende die
Angloboere-oorlog was hy ’n penkop in die Oos-Vrystaat, ’n
jongman van ongeveer 18. Hy en vier ander penkoppe was ’n
keer op ’n verkenning-sending in die gebied tussen Excelsior
en Clocolan, naby die plaas Mequatlingsnek. Dit was daardie
tyd die plaas van Dr. Waltman. Hulle het een nag in ’n klipkraal
oornag en ’n paar Engelse het op hulle afgekom. In die vinnige
oor en weer skietery het twee Engelse soldate gesneuwel en die
penkoppe is toe vinnig op hul perde en het weggejaag.
Met hul aankoms by die kommando het die kommandant
gevra wat van die gesneuweldes geword het. In die harwar
tydens die skermutseling was daar natuurlik geen geleentheid
om die soldate te begrawe nie, en die kommandant het hulle
toe beveel om die volgende dag terug te gaan en die lyke te
gaan begrawe. Met die omdraai van een van die lyke is hierdie
verkyker toe onder hom ontdek. Die twee Tommies is toe in
vlak grafte daar begrawe.
’n Hele ruk na die oorlog al verby was het my oupa die verkyker
mooi bekyk en toe die verkyker na die betrokke fi rma in
Engeland, waarvan die naam daarop ingegraveer was, gestuur.
Die inskripsie op die verkyker lees as volg: “Presented to
Thomas Brown Junior on his departure for South Africa. From
his fellow workmen at Bass’s.”
Contents
•
Na ’n hele paar jaar was die verkyker weer terug by my oupa
deur die pos, saam met ’n brief van Brown se suster. Sy skryf
toe daarin dat my oupa die verkyker moet hou, en vra toe
ook of sy na Suid-Afrika kan kom sodat sy kan help dat haar Inhoud

oer herbegrawe kan word. Uiteindelik het sy toe per boot in
Kaapstad aangekom en is verder per trein tot op Modderpoort
waar my oupa haar met ’n perdekar gaan haal het. Brown is toe
herbegrawe in die begraafplaas vir Engelse soldate in Clocolan.
Soos ek dit het moes dit teen ongeveer 1916 gewees het.
Die suster wou toe ook graag sien hoe dit in Kimberley lyk. My
oupa en ouma is toe saam met haar per trein na Kimberley. Met
die kuier daar, by my oupa se broer Pieter, ontmoet die suster
toe ’n jongman en na ’n tyd is hulle toe ook getroud. Hulle het
in Kimberley distrik gevestig en het enduit daar geboer.
DEWETSDORP HOU SKOU
Bereik nuwe hoogtes, en die skou is die
grootste nóg!
Laasjaar het Dewetsdorp Studiegroep hul mondigwording
gevier, op 21, en dit lyk of hulle daarmee petrol gekry het vir
die toekoms. Want die plaaslike skou – hulle inisiatief van jare
gelede wat hulle sedertdien jaarliks getrou aanbied en uitbou – se
kurwe loop steeds opwaarts. Vanjaar was daar 700 inskrywings
vir skape en 280 vir beeste, die meeste in die geskiedenis! Saam
daarmee groei die belangstelling en die besoekersgetalle en die
lekkerte van die samesyn. Hartlik geluk, Dewetsdorp!
Reflective thinking turns
experience into insight
– John C. Maxwell –
36
BELANGRIKE NUUS VAN KLIËNTE-
FINANSIERING / IMPORTANT NEWS
FROM CLIENT FINANCING
RENTEKOERS
AFWAGTINGSREKENINGFASILITEIT
Soos u bewus is, bestaan daar ’n fasiliteit by OVK, soos
goedgekeur deur die direksie, bekend as ’n afwag tingsrekening.
Die doel van die rekening is om ’n rekening te skep
waarop ’n aandeelhouer ’n bedrag kan inbetaal waar op die lid
rente verdien en waarvan die saldo aangewend kan word om
aankope van die aandeelhouer by OVK, te vereffen.
Die Direksie het goedgekeur dat die rentekoers wat op die
rekening verdien word, wysig vanaf die primabankkoers van
ABSA bank soos van tyd tot tyd vasgestel minus 3.5% per
jaar na die primabankkoers van ABSA bank soos van tyd tot
tyd vasgestel min 3% per jaar. Tans 12.5%.
Sou u belangstel om van die fasiliteit gebruik te maak, kontak
die bestuurder: Kliëntefi nansiering, Mnr Bertie van Zyl of die
naaste kliëntefi nansieringsbestuurder.
SUSPENCE ACCOUNT FACILITY
As you are aware a facility known as a suspense account Contents •
facility, as approved by the board, is available to share holders.
The purpose of this facility is to create an account into which
a shareholder can deposit an amount which earns interest, and
can be used to settle purchases by the shareholder at OVK. Inhoud

The existing interest rate earned on the account is presently
the prime rate charged by ABSA bank, as determined from
time to time less 3.5% per annum. The Board has approved
that the interest rate applicable to the account, be amended to
the prime rate charged by ABSA bank, as determined from to
time, less 3% per annum. Presently 12.5%.
Should you be interested in making use of this facility, kindly
contact the manager: Client Financing, Mr. Bertie Van Zyl, or
the nearest client fi nancing manager.
OPGESTEL/COMPILED: PB DIPPENAAR
DORDRECHT-BOERE BESOEK OVK
SE WESSTREEK
Agt Dordrechters, vanuit die noordelike hoë berg gebied by
Clanville, het van 6 tot 8 Mei ’n interessante toer na plekke
in OVK se wesstreek onderneem. Die Vanderkloofdam en
ook besproeiingsboerderye in Petrusville is besoek, en daar
is gesien en gehoor hoe word op groot skaal met water, en
mielies en koring, gewerk. OVK se Gariep abattoir te Strydenburg
was ’n verdere stoppunt, vir ’n uitgebreide vergeselde
toer deur hierdie wonderlike, moderne slagplek, waar vier
dierespesies geslag kan word en waar die puik standaarde op
uitvoerstandaard is.
Rina Wiid van Doornbult, Hopetown het uit haar pad ge gaan om
die groepie al die besienswaardighede vanuit die Angloboereoorlog
by Oranjerivierstasie, die blokhuis by Groot rivier,
en verder die konsentrasiekampterrein, kampkerk hof en die
museum op hul plaas Doornbult te wys. Wat ’n ervaring om die
hartseerverhaal vanuit daardie tyd so te sien en te beleef. Rina
37
is ’n bekwame en deeglike toergids en sy het haar passie vir die
bewaring van items uit daardie tyd en die feitelike boek stawing
van die gebeure vanuit daardie geskiedenis in dade omgesit. Om
artefakte uit die kampgebied te versamel is belangrik, maar ewe
so is dan ook die ordening en boekstawing van feitelike inligting
vir die nageslag, en vir geskiedenis-navorsers. Belangstellendes
kan haar skakel by 053 203 3810, Sel 083 727 5124.
Die toer is voortgesit met ’n besoek aan OVK se netjiese,
mo derne graansilo te Oranjerivierstasie en is afgesluit met ’n
besoek aan Andries en Jacques Pienaar van Klipplaatsfontein,
Colesberg se Mega Merino stoet. Die Pienaars het moeite gedoen
om die besoek lekker en leersaam te maak en het hulle
benadering in die boerdery, en met die stoet, omvattend met die
boere bespreek. Hulle het ook hul skape gewys en bespreek,
kampioenskapwenners op nasionale vlak, pragdiere.
OVK het hierdie toer vir die boere gereël, maar ook vir die
betrokke OVK-personeel wat ook die groep vergesel het, was
dit ewe heerlik om alles saam so te ervaar, en te deel in die
entoesiasme en opwinding by al die plekke en dinge.
IN MEMORIAM
Jacques Moll (1943-2008)
Hiermee huldig ons graag die nagedagtenis aan een van OVK
se groot seuns, Jacques Moll, ’n besondere gemeenskapsleier
in Ficksburg en ’n toegewyde gesinsman. Selfs in die groot Contents
•
landbou-arena van die RSA het sy leier skap en kwaliteit as
innoverende boer uit gestaan. Hy het nie net as teler van topgehalte
Jerseys besondere hoogtes be reik nie, maar ook as
saaiboer uitstaande prestasies behaal, hoofsaaklik met mielies, Inhoud

koring en sonneblomme – die laaste jare saam met sy jongste
seun, Xavier. Hy en Jacques (Jnr) het ook ’n paar jaar gelede
met Boran beeste begin boer en embrios van uit Kenia ingevoer.
Uitstekende sukses se is dan ook al met hierdie vertakking
behaal.
Sy wetenskaplike benadering en nougeset heid om die regte
praktyke reg en tydig te doen, en om selfs die kleinste detail
met sorg te benader het daartoe gelei dat die soet vrugte van
sukses met top-opbrengste binne Mollshoop Boerdery jarelank
ge smaak kon word. Hy was uitgesproke daaroor dat hy sy heil
en sy lig en wysheid by die Here ge soek en ook gekry het.
Baie ander boere het ook gelet op sy besondere voorbeeld en
het baie van hom geleer, en hy was altyd baie toeganklik en
bereid om sy kennis en insig met ander te deel.
Hy kon op die punt af en goed beredeneerd enigiets met enigeen
bespreek en hierdeur het hy baie vir ander beteken. As
OVK-direkteur was hierdie eienskap ’n besondere stuk mondering
wat van hom ’n baie waardevolle spanmaat gemaak
het. Hy het onbeskroomd sy Christenskap uitgeleef en sterk
leiding in die gemeenskap geneem.
KORTLIKS JACQUES SE PAD VAN KLEINTYD AF:
Jacques Moll is 7 Julie 1943 in Kaapstad gebore. Op vierjarige
ouderdom het sy ouers, Koos en Eliza, na Bloemfontein getrek
en in 1954 het die gesin na die plaas Stolberg in Ficksburg
verhuis – Eliza se erfplaas, so tussen al die Von Maltitze.
Jacques het sy skoolloopbaan op Ficksburg voortgesit waar
hy dan ook gematrikuleer het. Op skool het hy as ’n kranige
atleet en rugbyspeler uitgeblink. Na skool het hy aan die
38
Universiteit van die Oranje-Vrystaat verder gaan studeer en
die honneursgraad in Landbou-ekonomie, en ook ’n onderwysdiploma,
verwerf.
Na universiteit was hy ’n onderwyser aan die Anna Scheepers
Huishoudskool in Tweespruit waar hy Biologie gegee het. In
daardie tyd het hy by die Oelrich-gesin op Oelrietta, Tweespruit,
ingewoon. Daarna het hy ’n tyd lank as verslaggewer vir
Farmers’ Weekly gewerk voordat hy saam met sy ouers op
Stolberg begin boer het. Hy het as leierboer uitgestaan en was
vir etlike jare direkteur van Ficksburg Koöperasie Bpk, en
later ook van OVK. Hy was ook ’n direkteur van Sentraoes
en het ook op die skoolraad van Ficksburg Laerskool en ook
Ficksburg Hoërskool gedien, o.a. ook as voorsitter.
Jacques is in 24 April 1971 met Genene Roux van Clocolan
getroud en twee seuns is uit die huwelik gebore – Jacques in
1972 en Xavier in 1974.
Vanuit die kort notas wat elke kind, en ook Genene, na sy
dood gemaak het, en wat hulle met die kerkgangers tydens die
roudiens met sy begrafnis gedeel het, was dit duidelik dat met
Jacques se wegval die intieme gesinskring ’n geliefde en baie
besondere steunpilaar verloor het. Almal wat deel was van sy
pad is diep deur sy oorlye geraak, want hy het ook goeie betekenis
tot die lewe vir ander mense toegevoeg.
Contents
•
Namens alle OVKaners ons innige mee gevoel aan Tant
Eli za, Genene, Jacques en Linda, Xavier en Martie, en
die ses kleinkinders. – Redakteur Inhoud

JACQUES MOLL (JR.) IS 2008 SE
VRYSTAATSE SUIWELBOER VAN DIE
JAAR VIR 2008
Jacques Moll (jr.), met sy Jerseystoet, is van jaar weer as
die LNR se Meestersuiwelboer van die Jaar vir die Vrystaat
aangewys. Hy het dié gesogte toekenning ook in 2007 ontvang.
Jacques kon ongelukkig nie self die geleentheid bywoon nie
en Han nes Pretorius, ’n vriend, het die tro fee namens hom
ont vang. Hy ding nou verder teen wen ners van die an der
provinsies mee om die titel van na sionale Meester sui welboer.
BESTUURSKOMITEELEDE VAN
VRYSTAAT LANDBOU – VAN BAIE JARE
– GROET VIR LULLU DE JAGER
Boereleiers van wyd en syd kuier saam,
glim lag en skaterlag oor ervaringe
Kort voor Lullu de Jager fi naal afgetree het, het voormalige
lede van Vrystaat Landbou se bestuurskomitee by die Oudstudenteklub
bymekaargekom en ’n middagete en tyd saam
met hom spandeer. Daar’s besin oor tye terug se geleenthede
en insidente, en ook lekker oor sommige goed gelag. Maar
daar is ook dankie gesê vir ’n samesyn met een van Vrystaat
Landbou se grotes oor baie jare wat uiteindelik na ’n leeftyd
van diens en toewyding aan die Vrystaatse boe regemeenskap
die tuig op 68 neergelê het – Lullu de Jager.
39
Hiermee dan ook van alle OVKaners se kant af ’n opregte
dankie aan Lullu vir sy onbaatsugtige en toegewyde diens aan
die boere. Sy voorbeeld en vriendelikheid was besonders en
dit was altyd lekker om sy pad te kruis. Kyk hoe lekker was
die manne se samesyn daardie dag.
DIE VRYSTAATSE VROUELANDBOU-
UNIE BEDERF HUL BORGE
Sê op ’n spesiale manier dankie, en
kuier saam een aand
Die vroue van die VVLU het onlangs baie moeite gedoen en
tydens ’n aandfunksie te Ilanga Estate hul borge baie bedank
vir hul ondersteuning en meelewing deur die jaar. As een van
die borge was OVK se mense ook die aand daar. Dit is ’n groot
plesier om deel van die Vrystaatse vrouens se bedrywighede
te wees, en hulle kan vir seker weet, OVK wil graag deel van
hulle toekomsplanne bly.
OVK BORG DIE SUID-VRYSTAAT
PLATTELANDSE RUGBY SPAN VIR
LAERSKOLE BY DIE MINI CRAVENWEEK
Span presteer toe ook uitstekend en wen
twee van sy vier wedstryde!
Contents
•
Met ’n stewige borgskap vir hierdie plattelandse spannetjie
het OVK ’n waardevolle daad by sy ander dienste in belang
van die boere en die platteland gevoeg. Vir OVK is landbou
sy besigheid, en die platteland van uiterste belang, en juis Inhoud

daarom was daar geen huiwering toe hy vir ’n borgskap genader
is nie.
Die oorhandigingsgeleentheid van die truie, broekies en an der
uitrusting aan die kinders by die Protea Hotel in Bloem fontein
was ’n heerlike uithanggeleentheid, op 21 Mei. Die or ganiseerders
het selfs Dr. Derek Coetzee, spandokter en spin dokter
(vir motivering en teen spier pyne) van die wêreldkampioen
Spring bokspan van 2007, gekry om die mannetjies en hul le
ouers en grootouers reg te kry vir die toernooi. En was dit nie
lekker om hom so lekker saam te beleef nie. G’n wonder hulle
het toe sommer ook goed gevaar nie!
SMITHFIELD SE BIBBERFEES WAS ’N
LEKKER HERFSFEES – VOL VAN BAIE
DINGE EN PLESIER!
Gemeenskap baie betrokke, en besoekers
kom van heinde en verre
Vanjaar was 24 Mei die Bibberfees-dag van die Smithfi elders.
Daar was baie aktiwiteite. Die stalletjies in een van die
drie groot tente was lekker om by aan te doen terwyl die
skeerkompetisie en -demonstrasies by ’n tweede tent aan die
gang was, en mooi vrouens met mooi klere hulle stappe gestap
het in die derde tent. By hierdie tent was daar ook ’n plekkie
vir ’n dop en ’n koeldrank teen die dors.
Die kunstenaars het ook ’n waardevolle bydrae
tot die fees gemaak met uitstallings by “The Red
Barn” in die dorp.
40
Koringkultivaraanbevelings:
Neem kennis
Die amptelike Koringkultivaraanbevelings word op die jaarlikse
werkwinkel van die Nasionale Kultivarwerk groep, waarop alle
teel maatskappye, asook Universiteite en Departemente
van Landbou verteenwoordig word, voor gelê en goedgekeur.
Hierdie riglyne word wyd ver sprei onder produsente via die
“Produksiehandleiding vir die Somerreënvalgebied” wat vanjaar
in die eerste week van April versend is.
Die verskille in die kultivarlyste wat in Maart se uit gawe van OVK
Nuus verskyn het en die “amptelike” aanbevelings is soos volg:
Die volgende kultivars is reeds deur hulle eienaars aan die
mark onttrek: SST 363 (onttrek in 2003), ST 983 en SST 367
(onttrek in 2004), PAN 3191 en PAN 3235 (onttrek in 2007)
Die volgende, nuwer kultivars moet in die lyste ingesluit
word: SST 935, SST 322, PAN 3144, PAN 3118, PAN 3120,
Komati, Matlabas
Verwysing: Willem Kilian, Kleingraaninstituut
Ons sal voortaan, volledigheids- en orde-onthalwe, anders
as in die verlede toe die lyste met maatskappyverteenwoordigers
uitgesorteer is, met die Nasionale Kultivarkomitee
saamwerk in die samestelling daarvan – Redakteur
Inhoud • Contents

OVK OPEN WEER KLIËNTEFINAN-
SIERINGSKANTOOR TE CRADOCK
Behoefte is aangespreek, boere word
uitgenooi om behoeftes te kom bespreek
Na deeglike oorweging het OVK besluit om weer ’n kliën te -
fi nansieringskantoor in Cradock te vestig en is hy dan ook al
mooi aan die gang. Die kantoor staan onder be stuursbeheer
van Julius Ball, bygestaan deur Erica Pros ser as assistente.
Alle lede in OVK se suidstreek word dan hiermee hartlik
uitgenooi om hulle behoeftes met Julius te gaan bespreek.
Daar sal al tyd koffi e en ’n vriendelike glim lag wees!
CRADOCK VERSEKERINGSKANTOOR
AANGEWYS AS OVK SE VERSE-
KERINGSKANTOOR VAN DIE JAAR
Presteer uitmuntend met uitstekende diens,
gesonde groei en onderskrywing
OVK se Cradock versekeringskantoor het die afgelope fi nansië
le jaar uitnemend presteer en op al hulle dienster reine
goed ge vaar, naamlik met oesversekering en ook korttermynversekering.
Die kantoor bedien die distrikte van Cradock,
Hofmeyr, Middelburg en Graaff-Reinet. Adriaan Coetzee en
Monica Erasmus is aan die stuur van sake en hulle nooi graag
alle OVKaners, en ook ander belangstellendes, hartlik uit om te
enige tyd die kantoor te besoek of hulle te skakel vir kwotasies.
Hul le deure staan altyd oop en hulle is vriendelike mense.
41
Skakel die kantoor (Monica) by 048-8811690 of vir Adriaan by
selfoon 082-8500642.
KANON VAN DER MERWE WAS OP ’N
EIESOORTIGE MANIER SPESIAAL IN DIE
LAND BOUWÊRELD VAN DIE VRYSTAAT
Kanon van der Merwe het meeste van sy laaste jare op Clocolan
gewoon, waar hy ’n karakter van ’n besondere soort
was. En hy’t nogal gehou daarvan om bietjie anders te
wees – hy was nie sommer net nie! In sy lewe het hy ver
paaie geloop en diep spore in bewaringsboerdery en in die
landbouvoorligtingswêreld getrap. Teen die einde van sy pad
– in Clocolan hoofsaaklik, maar ook ’n tydjie op Soutpan
en Brandfort – het osteoporose hom bykans volledig laat
wegkwyn tot ’n baie klein stukkie mens. Sy optrede was
soms koddig en vreemd, veral vir die wat hom nie verstaan
het nie, maar Kanon het hy gebly. Onblusbaar. Die skrywer
Dolf van Niekerk het ’n stukkie uit sy kindertyd so mooi
toegelig – sien verderaan.
Ons paaie het in 1972 gekruis, binne Departement Landboutegniese
Dienste. Hy was daardie tyd ’n beheerteg nikus
by Departement Landbou Tegniese Dienste te Glen, ’n
verantwoordelike toesighoudende pos oor grond bewa ringstegnici
wat opmeet- en beplanningswerk op plase in die
Vrystaatstreek gedoen het. Hierdie subspesie mens was altyd
goudwerd, maar hulle het nou bykans verdwyn. Hy het my
ver tel hoe hy daardie eerste stootskraper bestuur het waarmee
Inhoud • Contents

die eerste grondbewaringswerke in Suid Afrika op Tempel hof
in Ficksburg gedoen is. Hy was ook intens betrokke by ander
groot grondbewaringswerke en ook opleiding van tegnici binne
die landboudepartement. Latertyd, in die negentiger- en
ook in die twintighonderds het hy ’n aantal jare op Clocolan
ge woon en het hy deel van hierdie leefwêreld geraak. Hy was
altyd baie lojaal teenoor OVK.
Hier is Dolf van Niekerk se storie oor sy skooldae
saam met Kanon van der Merwe op Edenburg, spesiaal
vir ons geskryf:
Priester word Kanon
Deur Dolf van Niekerk
Die ware oorsprong van sy eerste bynaam lê in die
newels van die klipskool se geskiedenis. Miskien
oor die asketiese gesig, benerig met donker oë
wat ver kyk. Daarby ’n stadige, waardige stap soos
iemand wat hom gedurig binne ’n plegtige oomblik
bevind. Priester, of Pries. Ek en sy jongste broer
was vriende, en hy was ietwat van ’n geheim vir ons
albei. Maar in die skool se eerste rugbyspan had hy
geen geheime nie, behalwe vir sy opponente wat
hy met systappe en verskuilde aangeë in die lug
laat gryp het.
Een skemeraand nadat hy gehoor het dat hy matriek
goed geslaag het, sit ek en sy broer op hulle huis
42
se stoep toe hy daar aankom. Sy gesig stroewer
as ge woonlik. Hy loop ver by sonder om iets te sê.
Maar ons hoor hoe hy met sy ma praat. “Dit was
die laaste probeerslag, Ma. Niemand wil my help
nie. Niemand het geld nie, tot die rykes ook nie. Ek
kan sien hoe lieg hulle. Buitendien, wat wil ek nou
eintlik op universiteit gaan maak?”
Hy skryf hom by die Land boukollege Glen in vir ’n diplomakursus
in grond bewaring. Sy duikprestasies
in die Modder rivier besorg aan hom ’n nuwe bynaam:
Kanon. Ka non van der Merwe. Hy raak betrokke
by Tempelhof, die pionier-bewaringsplaas
naby Ficksburg waaroor ek ’n radiovervolgverhaal
in die jaar van die Fees van die Grond skryf, min
wetende dat Kanon die teg nikus was wat aan die
bewaringswerke gestalte gegee het.
Ons paaie het slegs enke le kere weer gekruis, maar
van sy aanwesigheid op Glen en onder bewaringsboere,
was ek baie bewus. ’n Jaar of wat voor sy
dood had ons een aand ’n lang tele foongesprek
oor gedeelde herinneringe. Hy was byna uitgelate,
anders as wat ek van Priester van Edenburg sou
verwag.
Maar toe onthou ek: hy is Kanon.
Inhoud • Contents

GRAAN SA HOU VERGADERING OP
VANDERKLOOF
Spel toestande in bemarking uit, lig hul
inisiatiewe toe, verkeer gesellig met die
pro dusente
Op 27 Februarie 2008 het graanprodusente met Graan SA
se mense op Vanderkloof vergadering gehou en aktuele
sake van die bedryf bespreek. Hierdie boere produseer hul
graan oorwegend met besproeiingswater vanuit die Gariep
en Rietrivier. Die lewen dige belangstelling het duidelik
beklemtoon dat graansake hulle erns is en dat hulle graag
luister na die manne binne-in die bedryf.
OVK BORG ’N SOKKERSPAN UIT EIE
GELEDERE VAN FICKSBURG
Speel puik, wen Metropolitan liga sommer
in hul eerste jaar
Vanjaar het ’n sokkerspan in Ficksburg spontaan op eie inisiatief
vanuit die geledere van OVK se werkers by verskillende
af delings verrys. Die passie en entoesiasme is hoog, en hulle
was van die begin af lekker skerp op hulle snykant. Toe OVK
hulle boonop verder ondersteun met ’n borgskap van truie en
broeke was daar geen keer nie. Die gevolg was uiteindelik
’n uitstekende seisoen en ook ’n wen van die beker in die
Metropolitan liga! Hierdie liga be staan uit spanne van die dorpe
Ficksburg, Clocolan, Marquard, Senekal en Fouriesburg.
43
Hartlik geluk aan die span. Julle het OVK se naam mooi hoog
gehou. OVK soek niks anders nie as net julle beste, elke keer,
altyd.
GRAAN SA BIED TREKKERKURSUS
TE LADYBRAND AAN
Boere leer om ’n enjin uitmekaar te
maak, reg te maak, weer toe te maak
Graan SA se werktuigkundige opleidingsbeampte het onlangs
’n weeklange trekkerkursus te Ladybrand aangebied en ’n
aantal opgewonde, entoesiastiese opkomende boere het kom
leer. Hulle het ’n trekkerenjin volledig uitmekaar gehaal
en teen die end van die kursus het hy weer geloop! Elke
kursusganger was dit eens, hierdie was ’n onontbeerlike en
waardevolle kursus op hulle landboupad.
KUDDEKOMPETISIE IN TROMPSBURG
ERG LEWENDIG
Pragdiere van etlike skaaprasse al deel van
die geleentheid, en ander dinge ook!
Vir jare lank hou Trompsburg se Boere-unie al kud de kompetisies.
Vanjaar het ’n klomp entoesiastiese jong manne die
leisels oorgeneem, en watter groot sukses was die dag nie! Die Contents
•
wolskaap inskrywings het met 10 groepe tot ’n totaal van 38
groepe gestyg en uitstallers vir dames en boerdery uitstallers
was teenwoordig. Dan word daar nog glad nie van ’n totaal
van 26 borge gepraat nie. Inhoud

Reeds van baie vroeg af het die reuk van koffi e en pannekoek
die lug gevul, en dit ten spyte daarvan dat dit Trompsburg se
beurt vir beurtkrag was. Die jong ma’s van die Stoute Kabouter
Kleuterskool moes heeldag bontstaan om die manne (en vroue)
se mae gevul te hou en het hul uitstekend van hul taak gekwyt.
Die dag het egter oor die skaap-uitstallings gegaan. Van heinde
en verre het skaaptelers gekom om hul skape uit te stal. Gawie
van Heerden het vanaf Victoria-Wes gekom om ’n ram uit te
stal en sy ramme te bemark. Hy was ook ’n borg van die dag,
en amper al die wenners het al van sy teelmateriaal gebruik
gemaak. Daar was ook Dormers vanaf Venterstad (Jan Harm
van Wyk), en merino’s van Joklin Merino stoet. Beeste is
ten toon gestel en Central Vet van Bloemfontein het verskeie
boerderydinge uitgestal, en het ook van die pryse geborg. Jan
Alexander het ’n groep van 4 Dormer lammers ten toon gestel
en belangstellendes kon raai wat die gemiddelde gewig van
die vier lammers was. Die gemiddelde gewig was 63,7kg (ses
maande oud) en Arno en Anphia van der Walt was die naaste
skatters. Hulle het onderskeidelik 63kg en 64kg geraai. ’n
Demonstrasie van sae is ook deur Bestbier Sawmills gehou.
Hierdie soort saag kan baie dik stompe in ’n ommesientjie in
balke saag.
’n Damesprogram is aangebied en ’n groot aantal vroue het
by Hilda Faber, ’n kunstenaar van Bloemfontein geleer om
keramiek kruise te maak. Elke vrou het haar eie kruis versier,
en Hilda Faber neem dit dan terug na Bloemfontein waar sy
dit gaan glasuur en bak.
Nadat die beoordeling voltooi was en terwyl die punte opgetel
en geverifi eer is, het mnr. Eddie Archer, wat onlangs die wêreld-
44
skeerrekord in Australië help beoordeel het, ’n skyfi everto ning
oor sy ervarings in Australië met die skou-gangers gedeel. Die
landbouers daar werk met geen ander hulp as die van die gesin
nie. Die gemiddelde skaapboerdery daar bestaan uit nagenoeg
10000 skape. Dit word met die mini mum mannekrag hanteer,
omdat die wolboere daar uit stekende hanteringsfasiliteite het.
In Suid-Afrika boer wolboere ongeveer vier tot ses persent
rente op hul kapitaal uit, maar in Australië sukkel die boere om
by 2% uit te kom. Die wêreld-skeerrekord staan op 466 merino
ooie in 8 ure en 513 Merino ooi in 9 ure. Dwayne Black hou
laasgenoemde rekord, asook beide rekords vir lammers, wat op
570 me rino lammers in 8 ure en 664 merino lammers in 9 ure
staan. Eddie Jones (wat die Springbokke help slyp het vir die
Wêreldbeker) het Dwayne Black se uithouvermoë getoets en
bevind sy uithouvermoë is 25% beter as die beste Australiese
rugbyspelers s’n!
In die stoet afdeling van die Dorpers het Francois Botha
skoonskip gemaak en amper al die pryse gewen. Vir die
groepe het hy eerste tot derde prys verower en vir die enkel
ooie het hy eerste en tweede prys gekry, met Dawid van
der Merwe van Edenburg in die derde plek. In die kudde
afdeling was SRJ Familie Trust in die eerste plek met Dawid
van der Merwe tweede en derde. Die Dorper afdeling is
beoordeel deur Wickus Cronje wat binnekort die Dorper
wêreldkampioenskappe in Upington gaan beoordeel.
Daar was ook ’n slaglamkompetisie. Die beste vleislam Contents
•
aan die hak is gewen deur C.J. Grobbelaar. Hierdie lam het
’n totaal van 99,94 punte uit ’n moontlike 100 punte gekry.
Hierdie lam was ongelukkig nie vir besigtiging beskikbaar
nie. Hierdie karkas word tans soos goud opgepas en gaan Inhoud

innekort na die Royalskou. Indien hierdie karkas daar ook
goed beoordeel word, kan hy later vanjaar aan die Suid
Afrikaanse Kampioenskappe aan die Rand gaan deelneem.
Die Dormer afdeling is gewen deur die Calldo boerdery van
Laingsburg. Die Döhne Merino afdeling is gewen deur Rudi en
Zach van Zyl, albei nog leerlinge aan die Hoër Landbouskool
Marlow op Cradock, met Abe Roux in die tweede plek. By die
Letelle skape was Hendrik Botha die wenner en Basie Grobbelaar
in die tweede plek. Hendrik Botha was ook die wenner in ’n
gelukstrekking vir ’n paar Rossi stewels, geborg deur Central
Vet. Wat die Merino’s betref het die uitslae in die kudde afdeling
as volg daar uitgesien. In die vyfde plek was Louis van Zyl,
Pieto Louw van Jagersfontein was vierde, Ernst van Rooyen
van Edenburg in die derde plek, C.J. Grobbelaar was tweede en
Frans Alexander, verlede jaar se wenner, het weer so gemaak.
In die stoet afdeling was Heuningkrans Merino’s van Smithfi
eld in die derde plek, Piet Louw, Swartkoppies, Jagersfontein
was tweede en Freddie en Erik Alexander van Korthoek,
Trompsburg die wenner.
Die reëlingskomitee, be staande uit Johan Botha (voorsitter),
Danie Louw, Louis Kotze, W.J. Botha, Erik Alexander en
Heleen Botha (sekretaresse) kan baie trots voel op ’n uiters
suk sesvolle dag. Ons sien uit na ’n nog groter en beter kuddekompetisie
vir volgende jaar.
“Laughter is the shortest distance
between two people” – Victor Borge
45
VERSEKER JOU WEIVELD TEEN BRAND
Johan van den Berg, Santam Agri,
Bloemfontein
Die werklike waarde van weiding
Brand kan weiveld binne ’n ommesientjie ver nietig en groot
skade en ontwrigting veroorsaak. ’n Mens is nie altyd bewus
van die werklike waarde van weiding nie totdat voer gekoop
moet word om weiding te vervang. ’n Gemiddelde grootvee
eenheid benodig tussen 10kg en 12kg droë materiaal daagliks
om lewensprosesse te kan handhaaf. Indien net 10kg voer
daagliks per grootvee eenheid aangekoop moet word, kan
dit met huidige voerkoste tussen R400 en R600 per maand
beloop. Oor 12 maande kan dit meer wees as die waarde van
die dier. Wat is die geld- of vervangingswaarde van weiding?
Indien die drakrag in die orde van 10ha per grootvee is (1.7ha
per kleinvee-eenheid) en die waarde van ’n kommersiële
grootvee-eenheid is R5000, dan kan die waarde van een
hek taar se weiding ongeveer R500 per jaar wees. Indien die
drakrag byvoorbeeld 5 ha per grootvee eenheid is, is die
waarde aansienlik hoër en kan dit in die orde van R1000 per
hektaar per jaar beloop.
Op ’n plaas van 1000ha met ’n drakrag van 10ha per grootvee
eenheid, kan die weidingswaarde ongeveer R500 000 wees. Contents •
Weidingsverliese as gevolg van brand is meer waarskynlik na
afl oop van goeie reëns wat die tydperke van goeie toestande
waarop die veeboer moet kapitaliseer, ernstig erodeer. Dit is
gewoonlik ook spaarkampe waar meer brandbare materiaal Inhoud

teenwoordig is wat die hoogste risiko loop om af te brand. In die
geval van droogte, vloede en afbrand van weiding veroorsaak
dit ’n fi nansiële skok met lang nagevolge. Kuddebestuur word
ook erg nadelig beïnvloed.
Brandversekering van weiveld
Weiding is die hulpbron wat ekstensiewe veeboerdery
moontlik maak. Beskadiging van weiding deur brand het ’n
korttermyn maar ook ’n langer termyn impak. Herstelvermoë
nadat reën voorgekom het word tot ’n groot mate bepaal deur
die bestuur van die weiding direk nadat die skade plaasgevind
het. Hierdie periode is vir die boer ’n krisistydperk waar daar
aan die een kant kos vir die diere voorsien moet word maar
aan die ander kant herstel van weiding moet plaasvind om
langer termyn skade te voorkom.
Santam se unieke brandversekeringsproduk stel die veeboer
nou in staat om direk nadat ’n brand sy weiding vernietig
het, fi nansieel in staat te kan wees om sy vee van die veld
te kan onttrek en voeding vir sy diere te kan koop om veldherstel
toe te laat. Versekering word dus gekoop om die langtermynweidingswaarde
of weidingskapasiteit te verseker.
Die veeboer het die keuse om met die uitneem van die polis
na gelang van sy behoefte en sy tipe veld, self te besluit vir
watter periode (skadeloosstellingsperiode) hy sy veld wil laat
herstel na ’n brand. Hy is egter vir ’n volle 12 maande (met die
uitsondering van die eerste 7 dae) gedek teen brandskade.
Keuse van herstelperiode
(skadeloosstellingsperiode)
• 3 maande
46
• 6 maande
• 9 maande
• 12 maande
Neem ’n voorbeeld: Die veeboer neem die Brand op Weiveld
versekering op 1 Junie uit en besluit op ’n skade loosstel
lingsperiode van 6 maande. Indien ’n brand sou voorkom
in die periode vanaf 8 Junie in die huidige jaar tot
31 Mei in die daaropvolgende jaar, kan hy 6 maande se
weidingsvervangingswaarde eis op die afgebrande gedeelte.
Dit wil sê die boer is vir ’n periode van 12 maande verseker
dat indien ’n brand sou voorkom, hy die gekose periode (6
maande) se weidingsvervangingswaarde kan eis vir die afgebrande
oppervlakte om voer te koop of die geld na goed dunke
te kan gebruik.
Wat kos die versekering?
Neem ’n voorbeeld van ’n plaas van 1000ha in die Zastron distrik
met ’n langtermyn drakrag van 6ha per grootvee eenheid.
Indien die waarde van ’n kommersiële grootvee eenheid geneem
word as R5000, dan is die versekerde waarde van die weiding
op die plaas vir die volle jaar ongeveer R833 333. Indien daar
’n 6 maande skadeloosstellingsperiode (herstel periode) gekies
word met die uitneem van die polis, is die waarde van die ses
maande se weiding dus die helfte, R416 667.
Die premiekoers vir Zastron is 1.1% wat beteken dat ’n volle Contents
•
jaar se dekking met ’n 6 maande skadeloosstellingsperiode
(herstel periode) vir die hele plaas van 1000ha dan R4583.33
(BTW uitgesluit) of R4.58 per hektaar per jaar gaan kos.
Indien die hele plaas sou afbrand sou die eis dus R416 667 Inhoud

- R20 833.33 (bybetaling) = R395 834 wees. Dit beteken dat
op die plaas van 1000ha met ’n drakrag van 6ha per grootvee
eenheid, die boer dus 167 grootvee-eenhede kan aanhou. Dus
is daar R395 834 beskikbaar om vir 166 grootvee eenhede vir
6 maande kos te koop. Dit werk uit op ongeveer R13 per
dag per grootvee eenheid wat beskikbaar is. Indien daar 3 kg
mielies teen R2/kg en 7kg hooi teen R1/kg aangekoop word,
sal dit ongeveer R13 kos. Teruggewerk na kleinvee eenhede
kan daar teoreties ongeveer 1000 kleinvee eenhede aangehou
word (1 grootvee eenheid is ongeveer gelyk aan 6 kleinvee
eenhede). Dit beteken dat daar ongeveer R2.17 per dag per
kleinvee eenheid beskikbaar is vir 6 maande. Dit kan 0.5 kg
mielies en 1 kg hooi per dag per kleinvee eenheid koop.
Dus behoort die bedrag wat geëis kan word baie naby aan die
bedrag te wees wat benodig word.
Die voordele wat brandversekering van weiveld
vir die veeboer inhou
• Kontant is vinnig beskikbaar vir voeraankope om afgebrande
weiding te vervang
• Optimum veldherstel word moontlik gemaak
• Belastingvoordele: Premies is belasting aftrekbaar
• Kuddebestuur word nie nadelig beïnvloed nie.
• Geld kan vir ander doeleindes ook gebruik word en nie
nood wendig om voer te koop nie.
Waar is “Brand op Weiveld” versekering
beskikbaar?
Die “Brand op Weiveld”-versekeringsproduk, asook inligting
rondom die produk, is by u plaaslike OVK-versekeringskan-
47
toor asook u plaaslike of enige Santam Agri kantoor beskikbaar.
Daar kan ook kontak gemaak word met die Santam Agri
hoofkantoor in Bloemfontein.
Onthou dat u ook u vee teen brand en weerlig kan verseker.
Vir verdere inligting kan Johan van den Berg, Bestuurder
Besig heidsontwikkeling Santam Agri, of Hanjo Fourie, Area
bestuurder Santam Agri, gekontak word:
Epos: johan.vandenberg@santam.co.za / Tel: 051 407 3089
Sel: 082 374 4692 Of Epos: hanjo.fourie@santam.co.za /
Sel: 082 3710773
“The most wasted day of all is
that on which we have
not laughed” – Nicolas Chamfort
THERE IS NO MORE NOBLE
OCCUPATION IN THE
WORLD THAN TO ASSIST
ANOTHER HUMAN BEING –
TO HELP SOMEONE SUCCEED
– Alan Loy McGinnis –
Inhoud • Contents

DORDRECHTERS HOU VELDSKOUDAG –
NABY ROSSOUW, HOOG IN DIE BERGE
Kuddekompetisie lok puik skape vanuit
groot gebied, en die boere kuier saam
Dit was trietsig, reënerig en koud, vanjaar daar langs die
spruitjie by Frans Slabbert op Avondson die 30ste Mei. Maar
die boere het gekom met hulle bakkies en hulle mooi skape.
En die vrouens het almal se harte en hulle binnevoerings
warm gehou met pannekoek en koffi e en allerlei ander lekker
eetgoed. Dit was ook vir OVK aangenaam om deel daaraan
te kon hê, so tussen die vriendelike Oos-Kapenaars. Hierdie
inisiatiewe is só waardevol vir die gemeenskap.
NEW FACE AT PANNAR GREYTOWN
Christin English joined Pannar Seed’s Marketing Department
in February 2008. Following her com pletion of BA (Hons)
Politics (cum laude) and a BA Journalism at the University of
Johannesburg, Christin worked for the Student Affairs division
of the University, before joining Pannar.
Big thinkers are specialists in
creating positive forward-looking,
optimistic pictures in their own minds
and in the minds of others
– David J. Swartz –
48
MEDIA RELEASE FROM THE CANCER
ASSOCIATION OF SOUTH AFRICA (CANSA)
26 MAY 2008
CHOOSE LIFE, NOT TOBACCO
BE SMART, NEVER START.
This is the message from the Cancer Association of South
Africa (CANSA) for its anti-tobacco campaign in May leading
up to World No Tobacco Day on 31 May. This year’s theme
is Youth Against Tobacco, so CANSA encourages all young
people to be smart and never start this deadly habit in any
shape or form. Avoid cigarettes, snus, snuff, hookah pipes and
hubbly bubbly.
Smoking is not cool. It makes you stink and feel sick. Smoking
puts so many poisons in your body that you could get these
nasty diseases:
Many cancers (eg lung, throat, mouth, tongue, bladder, cervix,
pancreas, kidney, stomach), Heart attacks, Strokes, Blood
vessel disease, Emphysema, Chronic bronchitis, Peptic ulcers,
Impotence. If you don’t die from tobacco, you are likely to be
very ill for many years, fi ghting for your breath.
Stop second-hand smoke. Even if you don’t smoke, breathing
in someone else’s smoke is dangerous too. A non-smoker
sitting in a smoke fi lled room for 8 hours will breathe as
many cancer-causing chemicals as if he or she had smoked
36 cigarettes.
Inhoud • Contents

Tobacco and second-hand smoke contain over 4 500 chemicals.
Smoke from the burning end of a cigarette has more poisons
than smoke inhaled by the smoker. Some of these poisons
include acetone (in paint stripper), naphthalene (in mothballs),
butane (in lighter fl uid), arsenic (in ant poison), ammonia (in
toilet cleaner), phenol (in disinfectant) and carbon monoxide
(in exhaust fumes).
Children who breathe second-hand smoke are more likely to
get colds, allergies, asthma, middle ear infections, and “glue
ear”, which is the most common cause of deafness in children.
Exposure to second-hand smoke and smoking while pregnant
are both linked to miscarriage, low birth weight and stillborn
births. Babies who breathe in second-hand smoke have a
higher risk of Sudden Infant Death Syndrome (SIDS).
Push for a smoke-free South Africa!
• Strive to make your home, school, workplace and
community smoke-free.
• Get a group of friends together to sign a pledge that you
will never smoke.
• Support the Anti-Tobacco Laws and report those who
break them.
• Don’t allow smokers to smoke around you or in your
home.
• If you live with smokers, set up a place outside where
they can smoke, and help them quit.
For more information call CANSA toll free on 0800 22
66 22 or see www.cansa.org.za
49
NATUURLIKE VELD
VERANDERLIKES BINNE DIE
EKOSISTEEM MET SPESIALE
VERWYSING NA DIE SUURVELD
GEDEELTES VAN DIE OVK GEBIED
– Dr. Mias van der Westhuizen, Vrystaat Provinsiale
Departement van Landbou
Privaatsak X01, Glen 9360. E-Pos: mias@glen.agric.za
INLEIDING: Natuurlike veld is ’n dina miese sisteem wat
onderhewig is aan gedurige ver anderings as gevolg van
verskillende faktore wat daarop inwerk. Hierdie veranderings
beïn vloed nie net die produktiwiteit van veld nie, maar dit
kan ook die winsgewindheid van boerdery beïnvloed. Die
effek van veranderings op die weidingekosisteem moet dus
deur boere verstaan en bestuur word om te verseker dat beide
plante en diere die grootste voordeel daaruit kan trek en ook
om te verseker dat ons natuurlike veld nie verswak nie. ’n
Kennis van die basiese beginsels van die ekologie moet as
basis dien vir optimale hulpbronbenutting. Die eenheid, of
gebied waarin plantekologie funksioneer, staan bekend as die
weidingekosisteem. ’n Plaas kan dus gesien word as ’n weidingekosisteem
waarbinne die ekologiese interaksies tussen
plante, diere en die omgewing plaasvind.
Die weidingekosisteem kan ingedeel word in drie hoof komponente
naamlik insette, energievloei en uitsette (Figuur 1).
Inhoud • Contents

UITSETTE
DIEREPRODUKSIE VELDVERANDERING
- VERBETERING
- DEGRADASIE
- EROSIE
ENERGIE-
VERLIESE
ENERGIEVLOEI
DIERE
PLANTEGROEI
SON KLIMAAT GROND
INSETTE
Figuur 1: Diagramatiese voorstelling van die
weidingekosisteem
ONT-
BINDING
50
1. Insette
Die insette in die weidingekosisteem is sonligenergie, klimaat
en grond. Klimaat en spesifi ek reënval is die dryfkrag van die
sisteem. Vog bepaal die omvang en duur van die biologiese
aktiwiteit van die sisteem en sodoende die produktiwiteit van
die weidingekosisteem.
2. Energievloei
Energie vloei deur opeenvolgende trofi ese peile van die sisteem
en word nie hersirkuleer nie. Plantegroei vorm die kern
van die sisteem. Dit voorsien voedsel aan die diere, beskerm die
grond en is die hoofbron van organiese materie wat die fi siese
en chemiese vrugbaarheid van die grond beïnvloed asook die
omvang van mikrobe-aktiwiteit. Nadat die vogbalans herstel
het, is plante die belangrikste primêre produseerders. Die diere
as verbruikers voorsien noodsaaklike produkte vir die mens se
voortbestaan.
3. Uitsette
Daar is basies twee uitsette naamlik diereproduksie en veldveranderings.
Verliese a.g.v. degradasie en erosie moet so
laag as moontlik gehou word om maksimum uitsette in diere
produksie te verseker. Die boer as bestuurder van die
ekosisteem, moet sorg dat die veld in ’n gesonde toestand is,
sodat maksimale hoeveelheid energie na die diere toe oor gedra
kan word. Indien veld oorbewei word, is die energie aanvraag
vanaf die diere hoër as wat die veld kan produseer met die
gevolg dat degradasie van veld plaasvind.
Sien fi guur 1, links (Diagramatiese voorstelling van die weiding
ekosisteem.)
Inhoud • Contents

Die erkenning en handhawing van die balans binne die eko sisteem
behoort die basiese uitgangspunt in die instandhouding,
verbetering en benutting van die weidingekosisteem te wees.
Plantegroei in ewewig is ’n dinamiese sisteem m.a.w. dit is
gedurig onderhewig aan veranderings a.g.v. veldbestuur praktyke
en variërende klimaattoestande. Die feit dat veld uit ’n
verskeidenheid van plante bestaan, wat elkeen verskillend
op beweiding en klimaatveranderings reageer, verhoog die
stabiliteit van die weidingekosisteem.
SMITHFIELD SE OVK-HANDELSTAK KRY
NUWE PAKSTOOR
’n Groot waardevolle tree vorentoe
vir die gemeenskap
Die handelstak op Smithfi eld het van die begin af mank gegaan
aan genoegsame en bruikbare pakstoorruimte. Die personeel
en die boere het maar die beste gemaak van dit wat daar was,
en het ook selfs van stoorruimte elders in die dorp gebruik
gemaak. Maar dit was lastig en oneffektief. Hulle vasbyt was
uiteindelik die moeite werd, en in 2007 is ’n pragtige nuwe
pakstoor gebou en op 27 Maart 2008 is dit amptelik geopen.
Hierdie noodsaaklike ontwikkeling is reeds besig om vrugte af
te werp aangesien genoegsame voorraad van lekke, voere, ens.,
nou gemaklik en veilig geberg kan word en die administrasie
en hantering daarvan vir almal sommer baie beter en makliker
is. Hierdie fasiliteit beklemtoon net weer die verbintenis van
OVK om in die platteland en sy mense te belê in erkenning
daarvan dat sy heil in die landbou, en nêrens anders nie, lê.
51
2008 TAX SEASON TIMELINES
AND CHANGES
(Gert Nel – Tax Director & Hesna Rheeder – Senior
Tax Manager of PricewaterhouseCoopers)
The Finance Minister Trevor Manual launched the SARS
2008 Filing Season on 15 May 2008.
PAYE process
The process of employers deducting and paying over tax on
behalf of em ployees (annual PAYE reconciliation process)
formed the cornerstone of the Personal Income Tax process.
SARS reformed the PAYE reconciliation pro cess for the 2008
year to improve the effectiveness of the interaction between
employers and SARS. New forms and a more streamlined
reconciliation pro cess have been introduced. A key re quire ment
of the new process will be that employers reconcile their PAYE
payments to SARS upfront which will improve the quality of
the data and allow SARS to pre-populate in formation into the
tax returns before they are sent to taxpayers.
2008 TIMELINE FOR EMPLOYERS
1 July 2008:
Filing Season for employers start
EMP501 (Employees Tax Reconciliation form) available
SARS payroll software available
29 August 2008:
Deadline for submission of PAYE reconciliation
Personal Income Tax Return
Inhoud • Contents

Taxpayers will have to request their 2008 tax returns either
through a toll free number, by visiting their nearest branch of
through eFiling. The two income tax returns (IT12S and IT12C)
introduced last year will be merged into a single income tax
return for individuals. Taxpayers earning up to R120,000 per
annum who have a single employer and no additional income
or deductions to declare will not be required to submit an
income tax return.
2008 TIMELINE FOR INDIVIDUALS
1 September 2008:
Filing Season for individuals start
21 November 2008:
Deadline for submission of manual returns
23 January 2009:
Deadline for submission of electronic returns (eFiling)
Other Tax Season timelines
TRUSTS
19 December 2008
Deadline for submission of manual returns
20 February 2009
Deadline for submission of electronic returns (eFiling)
EXEMPT ENTITIES AND COMPANIES
Deadline for submission of returns:
12 months after fi nancial year end
CONTACT DETAILS:
Hesna Rheeder: Tel: 051 503 4100, Fax: 051 503 4399
Email: hesna.rheeder@za.pwc.com
52
Gert Nel: Tel: 051 503 4100, Fax: 051 503 4399
Email: gert.nel@za.pwc.com
PricewaterhouseCoopers (www.pwc.com) provides industryfocused
assurance, tax and advisory services to build public
trust and enhance value for its clients and their stakeholders.
More than 146,000 people in 150 countries across our network
share their thinking, experience and solutions to develop fresh
perspectives and practical advice.
“PricewaterhouseCoopers” refers to the network of member
fi rms of PricewaterhouseCoopers International Limited, each
of which is a separate and independent legal entity.
KLOP HOË INSETKOSTE MET
AANPASBARE NGUNI’S
Hulle trek opnuut aandag nou dat die
koste-tang knyp!
Pryse van alle inset-items in boerdery klim kommerwekkend
– vanaf saaiboerderye tot selfs dié van beesboere. Hierdie
scenario beklemtoon opnuut die verskil tussen ’n geldmaakbees
en ’n geldkos-bees. Die geharde, vrugbare Nguni’s gaan
beslis in die toekoms toenemend in die kollig wees, want telers
raak al meer bewus van hulle waarde.
’n Groep van 10 Nguni stoetboere uit die Suid- en Suidoos-
Vrystaat, het in 2007 ’n produksiegroep, die Caledon Nguni
Telers, gestig wat ten doel het om jaarliks produksieveilings
aan te bied waartydens die beste teelmateriaal vir stoet- en
kommersiële boere beskikbaar gestel word. Binne hierdie
Inhoud • Contents

groep word met van die heel beste bloed in die land geboer. Die
betrokke telers is Jaco Smith en Henk Truter (Dewetsdorp),
Philip Swanepoel en Peter Templeton (Zastron), George
Theron (Reddersburg), Jaap Mostert (Bainsvlei), Hannes Haasbroek
(Bethulie), Frikkie Senekal (Smithfi eld) en Adriaan
Lamprecht (Ladybrand en Smithfi eld). Die diere word ekstensief
op die veld geboer.
Nguni’s is ’n vroegryp ras wat gemaklik op 24 maande kan
begin kalf en wat klein kalwers van ongeveer 25 kg met
geboorte lewer. As suiwer ras produseer hulle uitstekend,
maar hulle kruis ook ewe uitstekend met ander rasse. Hierdie
besondere Afrika-beesras rond uitstekend op die veld af, en dit
is een rede waarom sy gewildheid so toeneem. Vir dié wat dalk
nie weet nie – die Nguni’s is die ras met die tweede meeste
geregistreerde diere, en die meeste geregistreerde telers by
SA Stamboek in die land! In veldbultoetse op die veld vaar
die bulle uitstekend. Stewig bo-gemiddeld. Nie net is die ras
vroegryp nie, die diere het ’n uitstekende hoë vleis : beenverhouding,
en hulle is uitstaande goeie veldbenutters.
Die telersgroep nooi graag almal hartlik uit na hul tweede
produksieveiling op Woensdag, 29 Oktober 2008 te Jimmy
Roos Skool, Dewetsdorp. Hier is nou die geleentheid om top
genetiese materiaal te bekom.
Vir nadere besonderhede, skakel Henk Truter by
082-5709455). Sien ook die advertensie vir verdere
kon taknommers.
53
JAN LODEWYCKX IS OVK SE NUWE
LANDBOUKUNDIGE TE FICKSBURG,
VANAF 1 JULIE 2008
OVK het onlangs ’n nuwe tree vorentoe gegee deur die
aanstelling van ’n landboukundige, Jan Lodewyckx van die
LNR te Potchefstroom, vir die noordelike OVK-gebied. Ons
stel Jan dan hier mee graag aan ons lede bekend.
• Jan Willem Lodewyckx is op 14 Augustus 1956 te Vredefort
gebore, die oudste van drie kinders van Ben en Louis
Lodewyckx van die plaas Doornhoek, Ottosdal.
• Hy het aan Laerskool Ottosdal skoolgegaan en daarna
aan die Hoërskool Sannieshof, waar hy dan ook in 1974
gematrikuleer het.
• Na skool het hy sy weermagopleiding in 1975 en 1976
deurloop.
• Van 1977 tot 1978 het hy aan die Technikon Pretoria studeer
waar hy dan ook in 1978 sy Nasionale Diploma in Landbou
verwerf het.
• Van 1978 het hy op Doornhoek, Ottosdal geboer, met mielies,
sonneblomme en grondbone, skape en beeste.
• In 1995 het hulle die plaas verkoop en het Jan diens te
Potchefstroon by die LNR as Senior Tegnikus, met die
werkterrein mielies, grondbone, sonneblomme, soja bone,
droë bone, lupiene, canola, akkerbone, koring en gars aan vaar.
In daardie tyd was hy ’n senior taksateur vir Sentraoes.
Inhoud • Contents

• In 1997 verwerf hy status as Sansor Inspekteur vir sojabone,
sonneblomme en grondbone.
• In 1999 verwerf hy die kwalifi kasie as gradeerder vir
PPECB Gradering. Dit is ’n nasionale instansie, gebaseer
te Grabouw, wat uitvoere van landbouprodukte beheer.
• In 2002 het hy ’n kortkursus in risikobestuur aan die UOVS
deurloop.
• In 2005 het hy die AVCASA Gewasbeskermingskursus van
die Landbou en Veeartsenykundige Chemikalieë Vereniging
van SA geslaag.
• Jan is getroud met Linda Rykaard van Ventersdorp, en
hulle het drie kinders: Hardus (20), wat aan die PUK op
Potchefstroom studeer, en ’n tweeling, JW en Corné (18),
in standerd 9.
Hartlik welkom aan die Lodewyckxs in die OVK-familie!
– Redakteur (Lede kan vir Jan skakel by 051 933 2381.)
DIE STAALBRUG OOR DIE RIETRIVIER
BY JACOBSDAL WAS OOK ’N
WONDERLIKE OU YSTER!
Puik struktuur afgetakel na dit in on bruik
geraak het
Al wat oor is van hierdie besondere brug oor die Rietrivier is die
pragtige sandsteenklip-pilare wat ongestoord elke jaar tydens
die somerreëns die aanslae van vloede van die Rietrivier vat,
sonder probleme. Die netjiese brughoofde teen die kante is
nou besig om te verweer onder die aanslag van boomwortels,
54
maar die pilare makeer niks. Volgens mev. Gudrun Snyman,
vroeër van Jacobsdal landbouskool, is die klippe van hierdie
pilare destyds vanaf Ladybrand bekom!
Uit die Jacobsdal Gedenkboek van 1960 kom die volgende
inligting: “ Die behoefte aan ’n brug oor die Rietrivier is baie
lank al gevoel. In 1899 is daar ’n begin met die bou van die
brug gemaak. Die ingenieur was ene Garrett. Ongelukkig was
nog net die pilare klaar toe die Driejarige Oorlog voorlopig
’n einde daaraan gemaak het” (bladsy 11). Die bou van die
brug oor die Rietrivier is ook nou (in 1904) weer hervat Die
ingenieurs was mnre. Watson en Herman. Die brug is in 1906
voltooi en die amptelike ingebruikname is deur die agerende
luitenant-goewerneur waargeneem. Die aand was daar ’n
dinee en dans waarvoor die kaartjie £1/1/0 stuk gekos het (een
pond een sjieling en 0 pennies). Vir sy verblyf hier het die
hoë besoeker en sy gevolg vier kamers in die hotel tot hulle
beskikking gehad” (bladsy 20 in OVK boek).
GRAAN SA, OVK EN ANDER
ROLSPELERS KONFEREER AS
MEDEWERKERS VIR SEB-PROJEKTE
VIR 2008 / 2009
Samewerking maak sin, duidelike roldefi niëring
vergroot impak en effektiwiteit
Graan SA, Santam Agri, Pannar en ook ander rol spelers het onlangs
weer saam met OVK te Ladybrand verga der om te besin
oor die same werkingsprojekte met opkomende boere wat vir die
Inhoud • Contents

komende jaar aandag moet kry. Van die sake wat onder die loep
was, was onder andere ’n vars groep nu weling boere wat met
steun op koers gesit sal word op die kommersiële landboupad.
ATTIE VAN ZYL,
hoofbestuurder: handel en meganisasie
van OVK tree af
Groot rolspeler binne OVK se suksesvolle be trokkenheid
en toewyding kom van die laat 1960’s af
Attie van Zyl, hoofbestuurder: handel en meganisasie het einde
Maart 2008 by OVK afgetree na jare van waardevolle diens,
strekkende oor ’n periode van af 18 Februarie 1969 tot 31
Maart 2008. Hy is op 1 Maart 1948 te Excelsior gebore waar
hy ook sy skoolloopbaan in 1966 voltooi het. Na 9 maande se
weermagdiensplig het hy saam sy pa in Excelsior geboer tot
Februarie 1969. Op 15 De sember 1973 het hy Maxie Gilpen
van Bloemfontein getrou en uit hulle huwelik is vier dogters
gebore, Lizelle, Marinda, Nadia en Audrey.
Op 18 Februarie 1969 het hy diens as takassistent by Ladybrand
Koöperasie se handelstak te Excelsior aanvaar. Vanaf 1 Januarie
1975 is hy bevorder tot asssistant takbestuurder te
Ladybrand en vanaf 1 Januarie 1981 verder bevorder tot
takbestuurder te Wepener. Vir ’n kort rukkkie van 14 maande,
vanaf 1 Mei 1983 tot 30 Junie 1984 het hy weggebreek en by
Protea meubelwinkel op Ficksburg gaan werk. Op 2 Julie 1984
is die Van Zyl gesin weer terug Ladybrand toe waar hy weer
die pos van handelstakbestuurder te Ladybrand opgeneem
het. Vanaf 1 Maart 1990 is hy bevorder tot hoofaankoper
55
by die hoofkantoor te Ladybrand en het hy ook ’n kursus in
aankoopsbestuur aan die Universiteit van Pretoria voltooi.
Met die amalgamasie van die koöperasies van Ladybrand, Ficksburg
en Clocolan in 1993 en die meegaande totstandko ming van
OVK is hy bevorder tot handelsbestuurder: noord (Clocolan,
Ficksburg, Rosendal en Fouriesburg). Vanaf 1 Desember 1993
is hy bevorder tot streekshandelsbestuurder: suid. Gedurende
1995 het hy die Bestuursontwikkelingsprogram (BOP) aan die
UOVS deurloop, maar kon as gevolg van werksverpligtinge
nie die fi nale eksamen afl ê nie. Vanaf 1 Januarie 1997 het
At tie op die bestuurskomitee van OVK begin dien. Vanaf
1 April 1998 is hy bevorder tot handelsbestuurder: suid, en
vanaf 1 April 2002 verder bevorder tot handelsbestuurder:
suid & veevoere. Vanaf 1 Oktober 2002 was daar ’n verdere
bevordering tot senior bestuurder: handel en meganisasie te
hoofkantoor, Ladybrand. Hierdie posbenaming is later omvorm
tot assistent hoofbestuurder: handel en meganisasie.
Vanaf 1 Junie 2004 is hy bevorder tot hoofbestuurder: handel
en meganisasie en hierdie pos het hy tot en met sy aftrede op
31 Maart 2008 met onderskeiding beklee.
Namens almal in OVK sê ons graag aan Attie dankie en ook
hartlik geluk met ’n suksesvolle en waardevolle pad wat hy in
belang van OVK afgelê het. Sy toewyding, hardwerkendheid
en verantwoordelikheidsin was deur sy lewe ’n besondere
kenmerk.
Ons beste wense aan hom en Maxie vir ’n geseënde en
gelukkige aftrede. Ons weet hulle is gesinsmense wat hulle
kinders en kleinkinders baie geniet en ons vertrou dat hulle
baie geseënde en gesonde jare saam sal beleef.
Inhoud • Contents

STEFAN OBERHOLZER,
hoofbestuurder: graan en ny werhede
van OVK word verder bevorder tot hoofbestuurder:
bedryf
Neem ook verdere verantwoordelikhede
van han del en meganisasie oor
Met Attie van Zyl se aftrede teen einde Maart 2008, het sy
verantwoordelikhede ten op sigte van handel en megani sasie
addisioneel op die skou ers van Stefan Oberholzer ge val. So
’n wye toedeling van ver antwoordelikhede na een man mag
wenkbroue laat lig, want hy het reeds graan en nywerhede op
sy vurk. Binne OVK se bestuurstruktuur is daar egter ’n puik
onderbou van bekwame afdelingsbestuurders asook ’n uiters
effek tie we bestuursinligtingstelsel, en dit maak so iets moontlik.
Iets meer oor Stefan se pad tot nou toe:
Hy is op 10 Januarie 1971 te Roodepoort gebore en het op
’n plaas in Aberfeldy grootgeword. In 1988 het hy aan Paul
Erasmus Hoërskool in Senekal gematrikuleer. Terwyl hy sy ’n
rekenmeestersklerkskap deurloop het, het hy deeltyds aan Unisa
studeer en die grade B.Compt en B.Compt Honneurs behaal.
Stefan het op 1 Julie 1995 diens by OVK as handelsrekenmeester
aanvaar en met verloop van tyd het bevorderings gevolg:
• Op 1 Maart 1996 as administratiewe bestuurder: bedryf
• Op 1 Februarie 1998 as hoofbestuursassistent
• Op 1 Mei 1998 as bestuurder: nywerhede
56
• Op 1 Julie 1998 as bestuurder: graan
• Op 1 April 2002 as senior bestuurder: graan & nywerhede
• Op 1 Julie 2004 as hoofbestuurder: graan & nywerhede
• Op 1 April 2008 as hoofbestuurder: bedryf
Stefan gesels so oor sy wortels en sy belangstellings: “My
pa was ’n boer en my ma ’n onderwyseres. Ek het ook twee
broers, een in die polisie en die ander een boer in Ficksburg.
Ons het ook ’n suster wat in Nieu-Seeland onderwys gee.”
“Ek het vier Comrades Marathons voltooi en geniet dit baie om
te reis. So het ek al Australië, Nieu-Seeland, Spanje, Portugal,
Frankryk, België en Amerika gesien. Ek het ’n tydjie gelede ’n
plaas in Ficksburg gekoop, en geniet die wegbreek daarheen
ongeloofl ik, want dit is waar my batterye herlaai word. Ek hou
baie van uitdagings en hou ook daarvan om hard te werk en
te presteer. OVK is vir my baie belangrik en is deel van my
passie in die lewe.”
Binne OVK het ons oor die jare dié jongman se drif en entoesiasme
duidelik raakgesien en sê ons graag dan hiermee
namens alle OVKaners hartlik geluk aan Stefan. Ons beste
wense vergesel hom vir verdere vervulling en sukses op sy pad
en ons weet dat hy ten volle en met groot verantwoordelikheid
OVK se belange sal uitdra in belang van al die aandeelhouers.
Creativity comes from trust. Trust
your instincts. And never hope more
than you work – Rita Mae Brown
Inhoud • Contents

DIE HUMAN BEEFMASTER STOET
In 1995 het Piet en Marika Human van Delarina, Steynsrus,
hul Beefmaster Stoet begin met beeste wat hulle by Reenen
Ranch in Marquard gaan koop het. Voor daardie tyd, sedert
Piet in 1975 op Delarina, Steynsrus begin boer het, het hy met
melkbeeste, koring en mielies geboer. Na 1995 het die fokus
vol op die Beefmasters geval en het hulle deur doelgerigte
seleksie vinnige en stewige teelvordering gemaak. Die Human
Beefmasterstoet is tans een van die beste stoeterye in die land –
met geharde, veld-aangepaste, funksioneel doeltreffende diere.
Benadering: Fase D toetse word op die veld gedoen met slegs
’n onderhoudlek in die winter en ’n fosfaatlek in die somer.
Dr. Hannes Dreyer van Veldbul SA word as adviseur in hierdie
kudde gebruik. Die LNR is betrokke en sluit die toetse af ten
einde die data amptelik vas te lê. Die keuring van bulle en verse
word deur Linton Vermaak van Irene gedoen – op bouvorm,
maar ook op grond van produksiesyfers. Die data word deur
Stamboek gehou. Bulle wat slaag word op twee jaar ouderdom
op kommersiële Beefmaster koeie gebruik, die volgende winter
afgerond en dan as drie jaar oud bulle verkoop.
Om bulle se kompeteerbaarheid in die mark te toets word
die bulle na ’n veldbulklub gestuur om teen ander bulle te
kompeteer. Sedert 2003 kompeteer Human Beefmasters binne
die veldbulklub van Vrede, en hulle presteer uitstekend, met
wenner (beste groei in 2003 en 2005), ook wenner van titel
“beste teler in die klub in 2004 en 2007”, al 10 bulle slaag
groeitoets in 2006, en een bul is die beste groeier in die toets.
57
In 2008 se veldbultoetse het die stoet die tweede beste bul op
veldgroei opgelewer, en ook die tweede beste bul op bouvorm.
Human Beefmaster was vanjaar die Beefmaster stoet wat
die langste ononderbroke tyd aan die veldbultoets deelneem.
Hierdie toewyding en gerigtheid op verbetering en vordering
is in belang van die stoet, maar in besonder in belang van die
kopers van hierdie topklas diere.
Human Beefmaster se veiling is vanjaar op 29 Julie 2008 om
11h00 op Rietkuil, Steynsrus. Die aanbod is 30 stoetbulle (van
3 jaar), 160 dragtige kommersiële verse (van 3 jaar) en 40 koeie
(dragtig, kommersieel). Elite Afslaers hanteer die veiling.
“Ons sien julle graag daar” – Piet en Marika Human (082-
4178981 & 056-4710879)
THE DIFFICULTY LIES
NOT SO MUCH IN
DEVELOPING NEW
IDEAS AS IN ESCAPING
FROM THE OLD ONES
– John Maynard Keyes (Economist, 5 June
1883, Cambridge, England - 21 April 1946,
Tilton, East Sussex, England)
( He also once said that it is better to be vaguely
right than precisely wrong )
Inhoud • Contents

DUURSTE BUL NÓG IN SA, HAAL SY
PRYS IN OVK-GEBIED, IN EXCELSIOR
Veiling was by Circle C – veilingskompleks,
en sy pa staan nog by Circle-C
Hierdie besondere bul, Koning (TLM 05-26), van Eloff Muller
van Mosselbaai, is onlangs deur ’n sindikaat van ses lede vir
die soliede bedrag van R900000 gekoop, die duurste prys
nóg vir ’n vleisbeesbul in SA se geskiedenis. Die gemiddelde
pryse behaal was R81612 per bul (vir die 34 bulle) en R49640
per vroulike dier (50 stuks) op die veiling. Circle-C Ranch
behoort aan die mede-eienaars Kevin Cloete en Pieter van der
Walt. Hulle is ook die base van Koning se pa, Buffel. Ons het
sommer hier beide seun en pa op die foto’s, en ook vir Pieter.
Belang stellendes kan met Pieter oor die interessante Boranne
gesels by 083-2558665 en 051 973 7068 (kantoor)
Six essential qualities
that are the key to
success: Sincerity,
personal integrity,
humility, courtesy,
wisdom, charity
– William Menninger –
58
LEARN, EARN, RETURN
these are the three phases of life
– Jack Balousek
(... wh en you think unselfi shly
and invest in oth ers , you
gain th e opp ort unity to
create a legacy that will
outlive you)
– JOHN C. MAXWELL –
You can’t use up creativity.
The more you use, the
more you have
– MYA ANGELOU
Inhoud • Contents