You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
GRAANKRISIS –<br />
Maak nuwe planne<br />
Ontmoet VL<br />
<strong>se</strong> <strong>Jongboer</strong><br />
Tydskrif van die Senwes Groep • Julie 2005
Pieter van Zyl<br />
Landboudienste<br />
Graankrisis:<br />
maak vernuwende planne<br />
Die graanbedryf in Suid-Afrika beleef een van sy grootste uitdagings nog. Hoe gaan<br />
die bedryf die uitdagings in geleenthede omskep? Pieter van Zyl van Senwes<br />
Landboudienste ontleed navorsingsdata wat in die Noord-Vrystaat ingewin is om te<br />
bepaal op watter standaard boere hul boerderye bestuur.<br />
Gegewe die verwagte groot oes en<br />
die groot oordragvoorraad, sal mieliepry<strong>se</strong><br />
neig om die volgende twee tot<br />
drie jaar redelik laag te bly, tensy iets<br />
onvoorsiens gebeur. Wat staan die<br />
individuele produ<strong>se</strong>nt te doen? Teen<br />
die heer<strong>se</strong>nde mieliepry<strong>se</strong> maak top<br />
boere op goeie grond nie eens ‘n<br />
wins nie. Gelukkig beteken dit dat<br />
finansierders nie geld sal kan uitleen<br />
vir plantdoeleindes nie. Finansierders<br />
sal wel geld kan uitleen om mielies te<br />
koop. Dit is uiteraard goedkoper om<br />
mielies te koop as om dit te produ<strong>se</strong>er.<br />
Wat kan oor tyd gedoen word om<br />
die mielieprysrisiko beter te bestuur,<br />
koste te verlaag en opbrengste te ver-<br />
16 Senwester, Julie 2005<br />
hoog? Die volgende grafieke vanuit<br />
studiegroepdata word gebruik ter<br />
ondersteuning van die gevolgtrekking<br />
dat daar boere is wat <strong>se</strong>kere<br />
fa<strong>se</strong>tte van hul boerdery goed onder<br />
beheer het, terwyl ander weer minder<br />
goed vaar.<br />
Diversifi<strong>se</strong>er versus<br />
spesiali<strong>se</strong>er<br />
Uit Figuur 1 is dit duidelik dat 26 van<br />
die 33 medewerkers (80%) <strong>se</strong> graaninkomste<br />
meer as 90% van hul totale<br />
boerdery-inkomste uitmaak. Heelwat<br />
medewerkers is dus grootliks afhanklik<br />
van graan, hoofsaaklik mielies, om<br />
inkomste te genereer. Die vier medewerkers<br />
heel links in die figuur het<br />
Figuur 1: Graaninkomste as per<strong>se</strong>ntasie van totale inkomste gedurende 2003/2004<br />
in die Noord-Vrystaat.<br />
Figuur 2: Gemiddelde boerprys per ton mielies in die Noordwes-Vrystaat.<br />
behalwe graan geen ander boerderyinkomste<br />
nie. Medewerkers 27 tot 33<br />
het almal weer relatief groot vleisbeesvertakkings.<br />
Laasgenoemde <strong>se</strong><br />
veevertakkings sal vanjaar, siende dat<br />
graanpry<strong>se</strong> laag is, tot hulle redding<br />
kom. Vleispry<strong>se</strong> is redelik goed en<br />
kan vir ‘n goeie inkomste uit die veevertakking<br />
sorg.<br />
Medewerkers wat hoofsaaklik<br />
staatmaak op hulle graanvertakking<br />
om inkomste te genereer, is nie noodwendig<br />
verkeerd geposisioneer nie.<br />
Enkele van hulle kan as spesialis<br />
mielieprodu<strong>se</strong>nte beskou word.<br />
Die volgende is kenmerke van<br />
hierdie produ<strong>se</strong>nte: hulle maak<br />
gebruik van presisieboerdery tegnieke,<br />
hul uitgawe-items is onder<br />
beheer, oorlêstel<strong>se</strong>ls word toegepas<br />
en hulle graanprysbestuur is bo<br />
gemiddeld. Die vorige twee jaar kon<br />
hulle goeie winste reali<strong>se</strong>er en ook<br />
genoeg re<strong>se</strong>rwes wegbêre vir ‘n<br />
moeilike jaar soos vanjaar. Doen<br />
eerder bestaande dinge beter voordat<br />
gediversifi<strong>se</strong>er word. Dit kos tyd<br />
en geld en is in elk geval nou te laat<br />
om te wil diversifi<strong>se</strong>er.<br />
Graanprysbestuur<br />
Die gemiddelde graanprodu<strong>se</strong>nt is<br />
nie op sy gemak met graanprysbestuur<br />
nie. In Figuur 2 word medewerkers<br />
<strong>se</strong> gemiddelde netto mielieprys<br />
(boerprys) soos gereali<strong>se</strong>er oor twee<br />
<strong>se</strong>isoene weergegee. Medewerkers<br />
<strong>se</strong> gemiddelde pry<strong>se</strong> is van hoog na<br />
laag gerangskik. Medewerker 1 van<br />
2002/2003 is nie noodwendig medewerker<br />
1 van 2003/2004 nie. Dit is duidelik<br />
dat groot variasies in gereali<strong>se</strong>erde<br />
mieliepry<strong>se</strong> voorkom. Die verskil<br />
tus<strong>se</strong>n elke jaar <strong>se</strong> hoogste en<br />
laagste netto mielieprys is onderskeidelik<br />
R611/ton en R304/ton vir
Wat kan oor tyd gedoen word om die mielieprysrisiko beter te bestuur, koste te verlaag en opbrengste te verhoog?<br />
2002/2003 en 2003/2004. Dit is duidelik<br />
dat produ<strong>se</strong>nte miljoene rande verbeur<br />
net omdat hulle swakker pry<strong>se</strong><br />
reali<strong>se</strong>er as ander. Moet dit so wees?<br />
Graanprysbestuur is eintlik niks<br />
anders as ‘n rekenkundige oefening<br />
nie: “Watter Safexprys moet ek reali<strong>se</strong>er<br />
om my kostes te dek?” Senwes<br />
<strong>se</strong> Landbou-ekonome het saam met<br />
Senwes Graan ‘n model ontwikkel<br />
hoofstorie<br />
waarmee elke boer maklik en vinnig<br />
sy eie gelykbreekprys op Safex kan<br />
bereken.<br />
Uit die studiegroepdata is dit ook<br />
duidelik dat sommige produ<strong>se</strong>nte<br />
18 <br />
Senwester, Julie 2005<br />
17
hoofstorie<br />
17 ⊳<br />
elke jaar goeie graanpry<strong>se</strong> reali<strong>se</strong>er<br />
(goeie graanprysbestuurders), terwyl<br />
ander weer elke jaar lae pry<strong>se</strong><br />
reali<strong>se</strong>er (swak graanprysbestuurders).<br />
Produksiekoste per ton<br />
mielies<br />
Figuur 3 wys op die groot variasie<br />
in produksiekoste per ton, soos<br />
gereali<strong>se</strong>er deur die onderskeie medewerkers.<br />
Kostebestuur sal vir die<br />
volgende twee jaar krities wees aangesien<br />
graanpry<strong>se</strong> laag sal wees.<br />
Data wat oor tyd ingesamel is, toon<br />
dat sommige produ<strong>se</strong>nte neig om<br />
elke jaar ‘n hoë koste produ<strong>se</strong>erder te<br />
wees, terwyl ander weer elke jaar<br />
regs op die figuur lê (lae koste produ<strong>se</strong>erder).<br />
Enkele medewerkers<br />
links op die figuur (hoë koste produ<strong>se</strong>erders)<br />
het wel gedurende die<br />
afgelope <strong>se</strong>isoen droogtetoestande<br />
ervaar en gevolglik ‘n hoë koste per<br />
ton gereali<strong>se</strong>er.<br />
Dit is uiters belangrik dat produ<strong>se</strong>nte<br />
moet weet hoekom en waar<br />
hulle op die figuur lê. Twee medewerkers<br />
kon dit regkry om in een <strong>se</strong>isoen<br />
van ‘n hoë koste produ<strong>se</strong>erder<br />
te beweeg na ‘n lae koste produ<strong>se</strong>erder.<br />
Beide het wel hoër opbrengste<br />
gereali<strong>se</strong>er as die vorige jaar, maar<br />
hulle totale koste het met bykans<br />
R700/ha gedaal. Hulle onderskeie<br />
koste-items is klinies en krities geevalueer<br />
en veranderinge is aangebring.<br />
Oorhoof<strong>se</strong> koste per<br />
hektaar<br />
In Figuur 4 word die oorhoof<strong>se</strong> koste<br />
per hektaar graan uiteengesit. Oorhoof<strong>se</strong><br />
kostes sluit bankkoste, ouditeursfooie,<br />
telefoon/<strong>se</strong>lfoon, elektrisiteit,<br />
li<strong>se</strong>nsies, korttermyn ver<strong>se</strong>kering<br />
Figuur 3: Produksiekoste per ton mielies 2003/2004 in die Noordwes-Vrystaat.<br />
Figuur 4: Oorhoof<strong>se</strong> koste per hektaar graan 2003/2004 in die Noord-Vrystaat.<br />
Figuur 5: Kunsmiskoste per hektaar mielies 2003/2004 in die Noordwes-Vrystaat.<br />
18 Senwester, Julie 2005<br />
en kantooruitgawes in. Aldus die figuur<br />
kom groot variasies weer eens<br />
tus<strong>se</strong>n individuele produ<strong>se</strong>nte voor.<br />
Heelwat ruimte bestaan dus vir sommige<br />
produ<strong>se</strong>nte om hul oorhoof<strong>se</strong><br />
koste te verminder. Moenie alle kosteitems<br />
as van<strong>se</strong>lfsprekend aanvaar<br />
nie. Uit die studiegroepdata is dit dan<br />
ook duidelik dat boere wat groot<br />
oppervlaktes bewerk links en regs op<br />
die figuur lê.<br />
Kunsmiskoste per hektaar<br />
mielies<br />
In Figuur 5 word drie studiegroepe <strong>se</strong><br />
kunsmiskoste per hektaar mielies<br />
weergegee, kalk uitgesluit. Let op die<br />
groot variasie binne die onderskeie<br />
groepe. Dit is nogal kommerwekkend<br />
dat diegene wat hoë kunsmiskoste<br />
reali<strong>se</strong>er (links op figuur) nie noodwendig<br />
goeie opbrengste afhaal nie.<br />
Hulle het ook nie noodwendig ‘n hoë<br />
langtermyn gemiddelde opbrengs nie.<br />
Die hoofrede hoekom baie van die<br />
medewerkers links op die figuur lê<br />
(hoë kunsmiskoste) is dood eenvoudig<br />
omdat hulle hoër pry<strong>se</strong> betaal vir<br />
hulle kunsmis as ander boere. Pry<strong>se</strong><br />
wat boere vir die<strong>se</strong>lfde kunsmis betaal<br />
wis<strong>se</strong>l maklik met tus<strong>se</strong>n R300 en<br />
R600 per ton. Kan onderhandelingsvaardighede<br />
dalk opgeskerp word?<br />
Samevatting<br />
• Kostebestuur sal die wagwoord<br />
moet wees vir die volgende twee<br />
jaar, want graanpry<strong>se</strong> gaan laag<br />
bly. Bestudeer elke uitgawe-item<br />
krities en kyk klinies daarna.<br />
• Ekonome verwag nie dat die randwis<strong>se</strong>lkoers<br />
in die komende paar<br />
jaar veel gaan verswak nie.<br />
Produkprysstygings, gedryf deur<br />
‘n verswakking in die wis<strong>se</strong>lkoers<br />
van die rand, word dus nie voorsien<br />
nie. Verhoogde doeltreffendheid<br />
is nodig vir oorlewing en nie<br />
stygende pry<strong>se</strong> nie. Dit alleen verg<br />
‘n nuwe benadering vir die Suid-<br />
Afrikaan<strong>se</strong> graanboer. Graanpry<strong>se</strong><br />
kan nog lank onder druk bly, maar<br />
dit beteken nie boere kan nie wins<br />
maak nie.<br />
• Fokus op dit wat bestuur kan<br />
word. Fokus op daardie 20% van<br />
die aktiwiteite wat 80% van die<br />
wins genereer.<br />
• Oorlewing verg nuwe denke en<br />
nuwe planne. Ou planne werk nie<br />
meer nie.
Beplan vir verder as môre<br />
Magdeleen Venter<br />
- die visie van ‘n jongboer<br />
“Glo in jou<strong>se</strong>lf en jou Skepper – dan sal groei ver<strong>se</strong>ker volg.” Dit is Andries Els, Agri<br />
Risiko Spesialiste en Vrystaat Landbou <strong>se</strong> tiende <strong>Jongboer</strong> van die Jaar, <strong>se</strong> motto.<br />
Magdeleen Venter het by hom en sy vrou op die plaas gaan inloer.<br />
Andries het al van sy kinderdae saam<br />
met sy pa, Jannie Els, op die plaas<br />
Bloemhof in die Heilbrondistrik geboer<br />
en geweet dat hy eendag <strong>se</strong>lf wil<br />
boer. “My pa het die grondslag gelê<br />
vir my boerdery. Ek het baie by hom<br />
geleer, maar hy het my steeds die<br />
ruimte gegee om my<strong>se</strong>lf uit te leef,”<br />
verduidelik hy.<br />
Andries het sy Nasionale Diploma<br />
in Landbou Hulpbronbenutting aan<br />
die Pretoria Technikon behaal en tien<br />
jaar gelede voltyds begin boer. Sy pa,<br />
Jannie, was baie betrokke by georgani<strong>se</strong>erde<br />
landbou en is ook ‘n<br />
Direkteur van Senwes. Hy het daarom<br />
baie van die verantwoordelikhede<br />
van die boerdery aan Andries oorgelaat<br />
en Andries voel dat dit hom ook<br />
Andries het ‘n Limousine kudde en is veral trots op dié bul, “66”.<br />
22 Senwester, Julie 2005<br />
baie vinniger meer <strong>se</strong>lfstandig gemaak<br />
het.<br />
Andries glo dat landbou in die<br />
platteland ekonomie<strong>se</strong> ontwikkeling<br />
teweeg bring en dat jongboere soos<br />
hy die geleentheid het om met nuwe<br />
denke hierdie ontwikkeling verder te<br />
vat. Hy is nederig oor sy toekenning<br />
as Vrystaat Landbou <strong>se</strong> <strong>Jongboer</strong> van<br />
die Jaar, maar hy sien dit ook as ‘n<br />
mylpaal. “Dit wys jou darem jy is op<br />
die regte pad…,” is sy kommentaar.<br />
Valentia<br />
Die 30-jarige Andries en sy vrou,<br />
Marizé, het twee jaar gelede na die<br />
Bothaville-distrik verhuis en op die<br />
plaas Valentia tus<strong>se</strong>n Bothaville en<br />
Hoopstad begin boer. Marizé sê sy en<br />
hul twee dogtertjies, Rize-Mari en Alida<br />
en die hondjie Vlooi is baie gelukkig<br />
op Valentia. “Hier is wonderlike<br />
men<strong>se</strong> in die omgewing en ons het<br />
regtig lekker by die gemeenskap ingeskakel,”<br />
vertel sy.<br />
Die Valentia-boerdery is in vier bedryfsvertakkings<br />
verdeel waarvan<br />
75% graanverbouing is wat uit mielies<br />
en koring bestaan, 18% Drakensberger<br />
kudde en 7% Limousine stoet.<br />
Marizé behartig die administrasie<br />
van die boerdery en doen die boeke<br />
met die Winfin program. Hulle bestuur<br />
die finansies weekliks en voel<br />
dat dit belangrik is om dit <strong>se</strong>lf te kan<br />
doen omdat en sodat jy presies weet<br />
wat aangaan. Dit is dan prioriteit om<br />
elke <strong>se</strong>s maande ook ‘n volledige<br />
24
profiel<br />
Andries Els is lief vir sy grond en hy ken sy plaas. Koringaanplantings vorm 20% van Andries <strong>se</strong> boerdery – hierdie koring is in<br />
Mei geplant.<br />
Senwester, Julie 2005<br />
23
22 ⊳<br />
begroting saam met die bankbestuurder<br />
op te stel. Ten spyte van die<br />
skommelings in die graanpry<strong>se</strong> het<br />
Valentia <strong>se</strong> om<strong>se</strong>t gestyg.<br />
Ken jou plaas en benut<br />
jou hulpbronne<br />
Andries definieer suk<strong>se</strong>s in boerdery<br />
as die handhawing van optimale en<br />
winsgewende produksie oor die lang<br />
termyn. Dit is ook sy visie vir sy eie<br />
boerdery. Hy wil onder meer met vogbestuur,<br />
presisieboerdery en Safex ‘n<br />
volhoubare en winsgewende graanproduksie<br />
bewerkstellig. Om dit in die<br />
lang termyn te bereik, beteken dit op<br />
die kort termyn dat die opbrengs van<br />
sy produk moet verbeter. Hiervoor<br />
gebruik hy die hulpmiddele tot sy<br />
beskikking.<br />
Andries het na ‘n deeglike paar<br />
tegnie<strong>se</strong> gesprekke met Senwes <strong>se</strong><br />
Presisieboerdery- en Akkerbouafdelings,<br />
sy eerste stap na presisieboerdery<br />
met ‘n opbrengsmonitor geneem.<br />
Op die uitslae van die monitor<br />
het hy redelike variasie in sy grond<br />
gesien en besluit om die grond te laat<br />
karteer. Hy het die opbrengsmonitordata<br />
en die grondfisie<strong>se</strong> eienskappe<br />
met mekaar vergelyk en kon hy <strong>se</strong>lfs<br />
verskillende scenario’s antisipeer om<br />
in alle gevalle sy grond optimaal te<br />
kan benut. Hy sorg vir goeie vogbewaring<br />
en sy grond word op ‘n 200<br />
meter ruitpatroon gekarteer. Hy doen<br />
ook regstellings aan die grond deur<br />
Andries hou daarvan om <strong>se</strong>lf te stroop; as<br />
jy hom soek, sal jy hom in ‘sy kantoor’ kry<br />
– in die stroperkajuit.<br />
kalk, fosfaat en kalium byvoegings te<br />
maak. Andries is van mening dat ‘n<br />
mens tot ‘n 15% opbrengsverhoging<br />
met presisieboerdery-hulpmiddels<br />
kan bewerkstellig. Die uitgawes van<br />
presisieboerdery sien hy as ‘n bateuitgawe<br />
en hy herinner dat die kostes<br />
daaraan verbonde egter gelykstaande<br />
is aan net een derde van jou<br />
kunsmisrekening.<br />
Die werklike waarde lê vir Andries<br />
egter in die feit dat hy sy plaas en<br />
grond al hoe beter leer ken en hy leer<br />
hoe om dit optimaal te kan benut. Om<br />
hierdie rede doen hy ook baie navorsing<br />
op sy plaas. Daar word gereeld<br />
proewe gedoen tus<strong>se</strong>n verskillende<br />
kultivars, onkruiddoders en bemestingspyle.<br />
Dit word gemonitor en<br />
kontroles word uitgestroop met ‘n<br />
oesmonitor om opbrengsverskille<br />
noukeurig vas te stel. Wanneer<br />
strooptyd aanbreek, stroop Andries<br />
ook graag <strong>se</strong>lf, want dan kan hy eerstehands<br />
sien waar foute lê en waar<br />
hy kan verbeter.<br />
Hulpbronbewaring is vir Andries<br />
ook baie belangrik. Hy kon<strong>se</strong>ntreer<br />
sterk op wis<strong>se</strong>lbou- en wis<strong>se</strong>lweidingspraktyke.<br />
Veesuipings word op<br />
spesifieke plekke geplaas om erosie<br />
te verhoed. “Ek rip op die ry om verdigtingslae<br />
te breek en te verhoed dat<br />
erosie in sandgrond voorkom,” verduidelik<br />
Andries.<br />
Neem <strong>se</strong>lf beheer<br />
Andries neem verder beheer oor sy<br />
boerdery deur nie alle besluite aan ‘n<br />
graanmakelaar oor te laat nie. Hy het<br />
‘n makelaar<strong>se</strong>ksamen afgelê en hou<br />
<strong>se</strong>lf ook die marktenden<strong>se</strong> dop.<br />
Wanneer hy produksiebesluite neem,<br />
neem hy die verwagte prys, in<strong>se</strong>tkoste,<br />
moontlike risiko’s, gewaskennis<br />
en uitbreidingsmoontlikhede in ag.<br />
Hy gebruik die internet en media vir<br />
markinligting en vir werklike bemarking<br />
gebruik hy Senwes, vooruitkontrakte<br />
en Safex vir verskansing. Hy<br />
verskans ‘n derde voor en tydens<br />
planttyd, ‘n derde tydens die midsomergedeelte<br />
en ‘n derde tydens<br />
strooptyd.<br />
By die veekomponent in sy boerdery<br />
kyk hy na veilingsverslae en<br />
weeklik<strong>se</strong> abattoirsverslae om op<br />
hoogte van marktenden<strong>se</strong> te bly. Sy<br />
beeste word nie verkoop voordat<br />
hulle nie markgereed is om direk na<br />
die slagpale of eindverbruiker te gaan<br />
nie. Hy voeg só waarde tot produksie<br />
op die plaas toe.<br />
Wees doelgerig en beplan<br />
Verder bestuur die El<strong>se</strong> hul plaas met<br />
doelgerigte doeltreffendheid. Die<br />
loopkoste en werkkrag van hul voertuie,<br />
implemente en toerusting word<br />
noukeurig dopgehou. Andries kyk na<br />
die wis<strong>se</strong>lkoers en wanneer ‘n goeie<br />
Die jong Els-gesin op Valentia. Van links is klein Alida, Andries en Rize-Mari sit op<br />
mamma Marizé <strong>se</strong> skoot.
profiel<br />
Strooptyd is vir Andries Els besonder lekker, want dan pluk jy<br />
die vrug van jou arbeid.<br />
transaksie hom voordoen probeer hy om sy trekkers ná<br />
elke 4 000 uur te vervang. Hy probeer ook sover moontlik<br />
om sy werktuie te vervang sodra die drie jaar waarborgtermyn<br />
verstryk het.<br />
Valentia het ‘n klein, maar hardwerkende arbeidsmag.<br />
Goeie men<strong>se</strong>verhoudinge met sy werkers is vir Andries<br />
belangrik en hulle boer almal sáám. Hy heg groot waarde<br />
aan die opleiding van arbeiders in boerderye. “John Deere<br />
het byvoorbeeld ‘n diens waar hulle arbeiders oplei om<br />
die nuutste tegnologie op die werktuie te verstaan. Dit bemagtig<br />
hulle om die optimale waarde uit die werktuie te<br />
kry,” vertel hy.<br />
Hy ervaar <strong>se</strong>lf ook dat wanneer die werkers meer kennis<br />
oor die vee het, daar minder veevrektes voorkom want<br />
probleme word gouer geïdentifi<strong>se</strong>er.<br />
Die moeilike tyd wat voorlê<br />
Dit is vir Andries belangrik om gedurende die volgende<br />
twee jaar, met die krisis in die graanbedryf, positief te bly.<br />
Hy haal Johan Dique (Besturende Direkteur van Senwes)<br />
<strong>se</strong> woorde aan en stel dat alhoewel landbou vol pyne is,<br />
daar nou ook baie geleenthede geskep word.<br />
“Die boere moet saamstaan en alles in hulle vermoë<br />
doen om nie langer by hierdie lae mielieprys te vertoef<br />
nie,” stem Andries saam met Johan Dique. “Hierdie tyd<br />
gaan ook verbygaan, ons moet oordeelkundig werk en<br />
positief bly.”<br />
Andries wil die tyd wat voorlê gebruik om sy<br />
mielielande skoon te hou en vog te versamel. Hy beplan<br />
om ‘n minimum mielie-aanplantingstrategie volgende jaar<br />
te volg en wil bietjie meer aandag en tyd aan die veekomponent<br />
van sy boerdery bestee. Hy het ook sy koringaanplantings<br />
uitgebrei om sy boerdery <strong>se</strong> kontanvloei vir die<br />
komende tydperk te verlig.<br />
Drome<br />
Andries wil hê sy boerdery moet in die lang termyn ‘n<br />
winsgewende produksie lewer. Hy wil ook sy oorhoof<strong>se</strong><br />
koste per hektaar beperk en die opbrengste en inkomste<br />
per hektaar opstoot. Sy droom is om vir so lank as moontlik<br />
te kan boer.<br />
SLAAN DIE REGTE RIGTING<br />
IN EN<br />
HIERDIE<br />
GPS!<br />
WEN<br />
Tegnologie beteken<br />
nou eenmaal optimale<br />
opbrengs. Plant<br />
vanjaar Monsanto <strong>se</strong><br />
Roundup Ready® en<br />
Yieldgard®<br />
biotegnologies<br />
verbeterde saad en<br />
kry 'n verdere<br />
tegnologie<strong>se</strong><br />
hupstoot as jy die<br />
GPS in die afbeelding wen<br />
Hoe kwalifi<strong>se</strong>er jy?<br />
Indien jy 125 sakkies biotegnologies verbeterde<br />
Dekalb-saad (ekwivalent aan 60000 pitte per sak)<br />
aankoop, ontvang jy 'n gratis GPS soos in die<br />
afbeelding. Die volgende topkultivars kwalifi<strong>se</strong>er:<br />
Yieldgard®-geel<br />
DKC 61-25B<br />
DKC 63-16B<br />
DKC 80-12B<br />
Yieldgard®-wit<br />
DKC 78-15B<br />
Roundup Ready®-geel<br />
DKC 63-28R<br />
DKC 80-30R<br />
Roundup Ready®-wit<br />
DKC 78-35R<br />
Om teleurstelling te voorkom, bestel jou saad nou<br />
by jou naaste Monsanto-saadhandelaar, want slegs<br />
'n beperkte hoeveelheid van sommige topkultivars<br />
is beskikbaar. Die GPS sal aan die einde van die<br />
plant<strong>se</strong>isoen gelewer word.<br />
eady TM<br />
MAIZE<br />
<br />
In<strong>se</strong>ct Protected Maize<br />
Die GMO-wet, Wet 15 van 1997, die Wet wat geneties veranderde gewas<strong>se</strong> in die RSA beheer, die<br />
Plantverbeteringswet, Wet 53 van 1976, asook die Wet op Planttelersregte, Wet 15 van 1976,<br />
beheer ook Roundup Ready®- en Yieldgard®-mielies. Dit is gevolglik 'n oortreding van die wet om:<br />
• Roundup Ready®- of Yieldgard-mielies te plant sonder 'n wettige, getekende li<strong>se</strong>nsieooreenkoms<br />
met die patentereghouer, Monsanto SA (Edms) Bpk.<br />
• Nie kennis te neem van die li<strong>se</strong>nsie-voorwaardes en dit stiptelik na te kom nie. (Neem ook<br />
kennis van die strafklousules in die kontrak wat u teken indien die li<strong>se</strong>nsie-voorwaardes<br />
verbreek word.)<br />
Forte 0349
Bernard Muller<br />
Landboudienste<br />
Ontwikkeling van nuwe tegnologie<br />
stel hulpmiddele soos presisieboerdery<br />
daar wat aangewend kan word<br />
om produksiedoeltreffendheid te verbeter<br />
en optimale ekonomie<strong>se</strong> produksie<br />
per eenheidsoppervlakte na te<br />
streef. Ten einde hierdie hulpmiddels<br />
met suk<strong>se</strong>s te gebruik is dit noodsaaklik<br />
om bepaalde inligting in te<br />
win en korrek te interpreteer.<br />
Presisieboerdery<br />
Daar is ‘n verskeidenheid presisieboerdery<br />
mutasies, sienswy<strong>se</strong>s en<br />
benaderings met gepaardgaande be-<br />
34 Senwester, Julie 2005<br />
Interpreteer en bestuur<br />
opbrengsvariasies<br />
Verskillende fundamentele parameters beïnvloed die gebruikswaarde van opbrengskartering.<br />
Bernard Muller, Vakhoof: Akkerbou by Senwes Landboudienste lig ‘n paar<br />
bestuurbare aspekte uit wat ‘n direkte invloed op opbrengspotensiaal kan hê.<br />
Figuur 1: Mielieopbrengskaarte vanaf 1998 tot 2001.<br />
markingsgerigte aansprake oor<br />
gebruiksaanwendings en verhoogde<br />
winsmarges. Opbrengskartering met<br />
stropermonitors is ‘n algemene en<br />
bekende metode wat reeds vanaf<br />
1998 deur die meeste verskaffers van<br />
presisieboerderytoerusting aangebied<br />
word. Variasie tus<strong>se</strong>n sones<br />
binne ‘n land en oor <strong>se</strong>isoene word<br />
meestal waargeneem wanneer opbrengskaarte<br />
van verskillende <strong>se</strong>isoene<br />
met mekaar vergelyk word.<br />
Figuur 1 is ‘n voorbeeld van 1998,<br />
1999, 2000 en 2001 <strong>se</strong> mielieopbrengskaarte.<br />
Dit is duidelik in Figuur 1 dat die<br />
opbrengsvlakke en patrone van die<br />
onderskeie jare nie noodwendig die<strong>se</strong>lfde<br />
is nie. Opbrengstenden<strong>se</strong> kan<br />
wel waargeneem word by die areas<br />
wat beter presteer (groen skakerings)<br />
en kom duideliker na vore by 1998 tot<br />
2000 <strong>se</strong> kaarte, terwyl 2001 <strong>se</strong> kaart<br />
nie die<strong>se</strong>lfde tendens toon nie. Die<br />
oranje, blou en pers kleure verteenwoordig<br />
swakker opbrengste. Die<br />
1998 opbrengskaart dui veral groot<br />
swakker presterende areas aan wat<br />
nie by die ander jare uitgewys word<br />
nie. Die algemene tendens wat
Hulpmiddele in die landbou<strong>se</strong>ktor kan help om produksiedoeltreffendheid te<br />
verbeter.<br />
gewoonlik met opbrengskartering<br />
waargeneem kan word, is dat patrone<br />
tot ‘n mate voorkom en dat verskillende<br />
lande soms meer of minder<br />
variasie oor <strong>se</strong>isoene aantoon wat die<br />
gevolg van ‘n verskeidenheid faktore<br />
en onderlinge interaksies kan wees.<br />
Ruitpatroon opnames<br />
Die spil waar rondom presisieboerdery<br />
behoort te draai is om die plantegroei-<br />
en oesopbrengsreaksie te<br />
probeer verstaan en uiteindelik beter<br />
te bestuur. Ten einde hierdie doelwit te<br />
bereik is dit nodig om die grond-plantklimaat-<br />
en bestuursinteraksies binne<br />
die konteks van die produksiestel<strong>se</strong>ls<br />
te evalueer. Bestuurbare aspekte wat<br />
opbrengs direk beïnvloed is grondmorfologie<strong>se</strong><br />
en -chemie<strong>se</strong> faktore<br />
wat met grondopnames geïdentifi<strong>se</strong>er<br />
kan word.<br />
Die eerste stap in die rigting van<br />
presisieboerdery behoort ook te<br />
wees om ruitpatroon grondprofielbeskrywings<br />
en chemie<strong>se</strong> ontledings<br />
te doen. Deur byvoorbeeld grondsuurheid<br />
en ander opbrengsbeperkende<br />
faktore aan te spreek, kan produksieverbetering<br />
en besparings<br />
dadelik met hierdie inligting bewerkstellig<br />
word. Aksies soos kolbekalking<br />
kan ook sonder die kapitale uitleg<br />
van elektronie<strong>se</strong> beheerstel<strong>se</strong>ls<br />
gedoen word deur die verskillende<br />
behoeftesones fisies op die land uit te<br />
merk en dienoorkomstig kalk te<br />
strooi. In kort kom dit daarop neer dat<br />
die aspekte wat opbrengs beïnvloed<br />
dadelik met ruitpatroon opnames<br />
uitgewys kan word, in teenstelling<br />
met opbrengskartering wat slegs die<br />
uiteindelike vlak van opbrengste wat<br />
vir ‘n bepaalde <strong>se</strong>isoen geld aantoon,<br />
maar nie noodwendig die oorsaak en<br />
werklike omvang van probleme identifi<strong>se</strong>er<br />
nie.<br />
Opbrengskartering het egter ‘n<br />
uiters noodsaaklike funksie in die sin<br />
dat “relatief haalbare teikenopbrengste’’<br />
van gronde of bestuursones vir<br />
spesifieke groei<strong>se</strong>isoen omstandighede<br />
bepaal kan word. Dit kan gevolglik<br />
slegs die potensiële opbrengspotensiaal<br />
van gronde in afwesigheid van<br />
chemie<strong>se</strong> beperkings definieer. Verder<br />
is dit ook wenslik om die doeltreffendheid<br />
van veranderlike behandelings<br />
met die instrument te meet.<br />
Water – die mees<br />
beperkende faktor<br />
Die begin<strong>se</strong>l van beperkende faktore<br />
bepaal dat die grootte van die afwyking<br />
van maksimum opbrengs deur<br />
die mees beperkende van al die<br />
es<strong>se</strong>nsiële plantegroei faktore bepaal<br />
word. Waar gewas<strong>se</strong> onder droëland<br />
toestande verbou word is water<br />
meestal die mees beperkende faktor.<br />
Hierdie hipote<strong>se</strong> is getoets deur die<br />
verwantskap tus<strong>se</strong>n die profielbeskikbare<br />
waterstoorkapasiteit (PBWSK)<br />
van grond en opbrengsverskille van<br />
mielies wat onder ekstensiewe droëlandtoestande<br />
verbou is, te ondersoek.<br />
Metode:<br />
Ruitpatroon grondprofielbeskrywingsdata<br />
is ingesamel en die geografie<strong>se</strong><br />
ligging is met ‘n DGPS toestel<br />
in praktyk<br />
vasgelê. PBWSK wat hoofsaaklik deur<br />
die gronddiepte en tekstuur beïnvloed<br />
word, is beraam en vergelyk met die<br />
mielie-opbrengsdata wat met behulp<br />
van ‘n opbrengsmonitor ingesamel is.<br />
Grondchemie<strong>se</strong> anali<strong>se</strong>s is ook<br />
gedoen by voorafbepaalde opnamepunte<br />
wat dominante opbrengs verspreidingsvlakke<br />
en grondvorme verteenwoordig.<br />
Resultate:<br />
Dit was opvallend dat die mate van<br />
opbrengsvariasie betekenisvol tus<strong>se</strong>n<br />
lande verskil. Daar is gevind dat<br />
die ruimtelike variasie van PBWSK<br />
tus<strong>se</strong>n 40% en 87% van die variasie in<br />
opbrengs binne die landerye wat<br />
ondersoek is, verklaar. Hierdie resultate<br />
moet ook binne die konteks van<br />
die betrokke groei<strong>se</strong>isoen beskou<br />
word. Die rede is dat in gevalle waar<br />
reënval gedurende die groei<strong>se</strong>isoen<br />
voldoende is en goed verspreid<br />
voorkom, daar gewoonlik aan die<br />
waterbehoeftes van die gewas voldoen<br />
word, met die gevolg dat die<br />
PBWSK van die grond dan nie so ‘n<br />
groot rol speel nie en omgekeerd.<br />
‘n Verskeidenheid ander faktore<br />
soos grondsuurheid, chemie<strong>se</strong> wanbalan<strong>se</strong>,<br />
voedingstofbeperkings, klimaatsverskille,<br />
laterale sowel as<br />
grondoppervlakte waterbeweging,<br />
onkruidkolle en bestuursverwante<br />
aspekte kan in die praktyk aan<br />
opbrengsverskille gekoppel word.<br />
Figuur 2 illustreer ‘n vergelyking<br />
tus<strong>se</strong>n die PBWSK en opbrengs op ‘n<br />
67 hektaar land met 62 opnamepunte.<br />
Hierdie land het ‘n positiewe korrelasie<br />
tus<strong>se</strong>n PBWSK en opbrengs<br />
getoon met ‘n korrelasie koeffisiënt<br />
van 0,85 (P
35 ⊳<br />
verbeterde bestuur. ‘n Belangrike oorweging<br />
sal wees om eers die gronde<br />
met PBWSK waardes van 100 mm en<br />
minder te onttrek van kontantgewasverbouing,<br />
gegewe dat die ligging<br />
en verspreiding dit toelaat.<br />
Ondersoeke rakende die gemete<br />
hoeveelhede anorganie<strong>se</strong> stikstof<br />
(ammonium en nitraat) wys ook uit<br />
dat gronde met ‘n lae PBWSK en<br />
dienooreenkostige lae opbrengste,<br />
hoër in N ontleed as gronde met ‘n<br />
hoër PBWSK (hoër opbrengs) wat<br />
Figuur 2: Verwantskap tus<strong>se</strong>n PBWSK en mielie-opbrengs.<br />
weer laer in N ontleed. Beter voedingstofbenutting<br />
(N) vind dus by<br />
gronde met ‘n hoër PBWSK plaas.<br />
Slotopmerkings<br />
Die gebruikswaarde van opbrengskartering<br />
in isolasie en sonder die<br />
korrekte interpretasie van betroubare<br />
grond- en klimaatsdata, is relatief<br />
beperk. Ten einde sinvolle veranderlike<br />
toedieningskaarte te skep en<br />
opbrengsvariasie te bestuur behoort<br />
fundamentele parameters soos<br />
landbou in praktyk<br />
PBWSK van die grond, grondwaterstatus<br />
voor plant, opbrengsreaksie<br />
tydens optimale voedingstofvoorsiening<br />
en klimaatsvooruitsigte vir die<br />
beraming van relatiewe teikenopbrengste<br />
gebruik te word. Stikstof,<br />
fosfaat- en kalsiumbehoeftes kan aan<br />
die hand van die toeganklike hoeveelhede<br />
asook die relatiewe teikenopbrengste<br />
van die onderskeie datavangspunte<br />
(bestuursones) beraam<br />
word. Aanpassing van plantpopulasie<br />
moet verkieslik gedoen word met<br />
deeglike oorweging van kultivar-eienskappe<br />
en die relatiewe teikenopbrengs<br />
wat bereik wil word.<br />
Ongelukkig is dit nie vir alle<br />
boerderye ekonomies haalbaar om<br />
“elektronika” vir presisieboerdery aan<br />
te skaf nie. Dit moet egter nie as<br />
afskrikmiddel dien nie. Sekere begin<strong>se</strong>ls<br />
wat verbeterde produksie kan<br />
bewerkstelling kan ook sonder “elektronie<strong>se</strong><br />
apparate” toegepas word.<br />
Navrae<br />
Indien u enige navrae het, skakel<br />
gerus vir Bernard Muller by (057) 354-<br />
2125 of stuur vir hom ‘n e-pos na<br />
bernard.muller@<strong>se</strong>nwes.co.za.
Maximi<strong>se</strong><br />
Neil du Sautoy<br />
Agricultural Services<br />
your soil potential<br />
Dr Neil du Sautoy, Natural Resources Specialist of Senwes Agricultural Services, discus<strong>se</strong>s<br />
the challenges and opportunities that modern technology and re<strong>se</strong>arch bring<br />
to soil as<strong>se</strong>ssments.<br />
Plant growth is driven by trapping<br />
energy from the sun and using it to<br />
convert carbon dioxide into plant<br />
material through the process of photosynthesis.<br />
A plant acquires carbon<br />
dioxide by opening the stomata in the<br />
leaf (Figure 1). When the stomata are<br />
open, water is lost from the plant in a<br />
process known as transpiration. Loss<br />
of water is the natural tax that a plant<br />
must pay to get its basic requirements!<br />
Ba<strong>se</strong>d on this principle, Tanner<br />
and Sinclair showed in 1983 that daily<br />
plant growth is directly proportional to<br />
the amount of water a plant transpires<br />
38 Senwester, Julie 2005<br />
per day and inver<strong>se</strong>ly proportional to<br />
the dryness of the atmosphere (i.e.<br />
vapour pressure deficit), thus:<br />
Daily plant growth = k*(T/V)<br />
Where k is a plant constant known<br />
as the dry matter water ratio, T is transpiration<br />
in mm and V is the vapour<br />
pressure deficit.<br />
Put numbers to<br />
intuitive ob<strong>se</strong>rvations<br />
This principle, coupled with a<br />
<strong>se</strong>ries of other algorithms describing<br />
Figure 1: Diagrammatic repre<strong>se</strong>ntation of transpiration – open stomata in a leaf<br />
allow carbon dioxide intake, whilst losing water.<br />
crop growth proces<strong>se</strong>s is the basis of<br />
re<strong>se</strong>arch done by the University of<br />
Pretoria (funded by the Water<br />
Re<strong>se</strong>arch Commission) to establish<br />
the Soil Water Balance Model. This<br />
re<strong>se</strong>arch has shown that by following<br />
the water balance in the soil-plantatmosphere-continuum,<br />
a very good<br />
indication of the production potential<br />
of a soil-climate unit can be derived.<br />
Re<strong>se</strong>arch done by the University of<br />
the Free State has also shown the<br />
value of including climate in as<strong>se</strong>ssments,<br />
i.e. the SWAMP model.<br />
The value of the<strong>se</strong> models are<br />
that, with the u<strong>se</strong> of modern technology<br />
such as desktop computers and<br />
automated climate monitoring systems,<br />
it is possible to put numbers to<br />
intuitive ob<strong>se</strong>rvations. For example<br />
we know maize yields in the<br />
Bethlehem district are lower than<br />
other regions due to lower heat units<br />
while the Schweizer-Reneke district<br />
has ample heat units, but rainfall is a<br />
limitation.<br />
New opportunities and<br />
challenges for soil<br />
cartographers<br />
The<strong>se</strong> models have opened new<br />
opportunities, as well as challenges,<br />
to soil cartographers when as<strong>se</strong>ssing<br />
lands. The opportunity is that by<br />
adopting the<strong>se</strong> techniques soil cartographers<br />
can derive more accurate<br />
and scientifically ba<strong>se</strong>d estimates on<br />
yield potential of soils. This is es<strong>se</strong>ntial<br />
for effective precision farming and<br />
sound management of the natural<br />
resources.<br />
The challenge is to numerically
ecord the soil features that have a<br />
direct effect on the soil-profile-waterholding<br />
characteristics and link the<strong>se</strong><br />
features to the crop’s respon<strong>se</strong> to climatic<br />
factors such as:<br />
• rainfall (distribution instead of <strong>se</strong>ason<br />
total),<br />
• energy (temperature and heat<br />
units) as well as<br />
• atmospheric evaporative demand<br />
(evapo-transpiration).<br />
By doing this, it is possible to quantify<br />
the expected yield respon<strong>se</strong> for a<br />
soil characteristic, e.g. effective depth<br />
for different areas. This is shown in<br />
Figure 2.<br />
When incorporating weather data<br />
in the yield potential calculations, the<br />
effect of rainfall distribution is clearly<br />
identified. Generally it is possible to<br />
identify three types of <strong>se</strong>asons:<br />
• a very good <strong>se</strong>ason where rainfall<br />
distribution as well as quantity is<br />
very favourable for maize growth,<br />
• a good <strong>se</strong>ason where there is sufficient<br />
rain, but distribution is poor,<br />
and then<br />
• a poor <strong>se</strong>ason where rainfall is<br />
either just low or there is a <strong>se</strong>vere<br />
midsummer drought.<br />
This effect is shown in Figure 3 for<br />
simulated yield respon<strong>se</strong>s done for<br />
soil and climate data from the Bethal<br />
district.<br />
Although this technique was initiated<br />
in South Africa and the first work<br />
done only in 2003, excellent agreement<br />
between predicted and actual<br />
results have been obtained where it<br />
has been possible to do comparisons<br />
with field trials or yield monitor data.<br />
Where differences have been identified,<br />
this has been as a result of either<br />
nutrient deficiencies or another overriding<br />
yield limiting factor.<br />
Enquiries<br />
If you require any further information<br />
about soil as<strong>se</strong>ssments plea<strong>se</strong> contact<br />
Dr Neil du Sautoy at Senwes<br />
Agricultural Services on 082 419 0949<br />
or (018) 464-7391 or <strong>se</strong>nd an e-mail<br />
to neil.dusautoy@<strong>se</strong>nwes.co.za.<br />
At pre<strong>se</strong>nt Senwes Agricultural<br />
Services is implementing this approach<br />
to soil potential as<strong>se</strong>ssments<br />
and building up its databa<strong>se</strong>. We<br />
would therefore appreciate the cooperation<br />
of anybody who has yield<br />
monitor data that could be u<strong>se</strong>d.<br />
landbou in praktyk<br />
Figure 2: Simulated yield potential increa<strong>se</strong>s with increa<strong>se</strong> in root depth for two<br />
districts.<br />
Figure 3: Simulated yield potential increa<strong>se</strong>s with increa<strong>se</strong> in root depth for three<br />
<strong>se</strong>ason types in the Bethal district. Percentage values are the frequency of occurrence<br />
for a specific type of <strong>se</strong>ason.<br />
The effect of rainfall distribution has a great effect on yield potential calculations.<br />
39
Johan Mouton<br />
Landboudienste<br />
40<br />
Benut oesreste tot<br />
die vee <strong>se</strong> voordeel<br />
Met die strooppro<strong>se</strong>s goed op dreef is daar nou heelwat ruvoer vir die vee op die<br />
gestroopte lande beskikbaar. Johan Mouton van Senwes Landboudienste bespreek<br />
die waarde van oesresbenutting en gee raad teen moontlike gevare vir die vee.<br />
Oesreste vul ‘n we<strong>se</strong>nlike gaping in<br />
die meeste gemengde boerderye <strong>se</strong><br />
voervloei. Hoewel dit ‘n goeie ruvoerbron<br />
is, het dit eiesoortige bestuursuitdagings.<br />
Hoeveel kos is daar?<br />
Die oesreste word uit die graan sowel<br />
as stoppelfraksie opgemaak. Hierdie<br />
verhouding bepaal die kwaliteit van<br />
die reste. Van die vernaamste faktore<br />
wat die opbrengs en kwaliteit van<br />
oesreste beïnvloed is die tipe stroper,<br />
kultivar en verwering. Aan die stroper<br />
en kultivar kan ons nie veel doen nie,<br />
maar die beste diereprestasie word<br />
verkry deur so vinnig moontlik ná die<br />
strooppro<strong>se</strong>s die land te laat bewei.<br />
Vir die saaiboere wat nie laat bewei<br />
nie geld die<strong>se</strong>lfde begin<strong>se</strong>l wanneer<br />
dit gaan om die organie<strong>se</strong> materiaal in<br />
die grond terug te plaas. Esterhuy<strong>se</strong><br />
(1990) vind dat die grootste<br />
komponent van die blaarfraksie wat<br />
diere benut in elk geval binne vier<br />
weke verlore gaan as gevolg van windverwering<br />
wat op onbenutte lande<br />
plaasvind. Vir organie<strong>se</strong> materiaalbewaring<br />
moet lande dus so vinnig<br />
moontlik na stroping gesny word.<br />
‘n Duimreël wat goed werk is dat<br />
daar vir die vee ‘n halfton benutbare<br />
materiaal is vir elke ton graan<br />
gestroop. ‘n Bees benut twaalf kilogram<br />
per dag en ‘n skaap twee kilogram,<br />
wat verder ‘n eenvoudige<br />
Vir elke ton mielies gestroop, is daar minstens ‘n halfton benutbare materiaal vir die vee.<br />
berekening is om te doen. Hou in<br />
gedagte dat die weiding <strong>se</strong> kwaliteit<br />
drasties verlaag ná die eerste vier<br />
weke van beweiding wat van<strong>se</strong>lf<br />
spreek dat aanwending met produksiegroepe<br />
moet geskied. Room die<br />
weiding af met hoë produ<strong>se</strong>erders<br />
voor en droë diere agter.<br />
Maak <strong>se</strong>ker jou stroper is goed<br />
ingestel. Daar is nadat koppe opgetel<br />
is gevind dat die pitfraksie wis<strong>se</strong>l<br />
tus<strong>se</strong>n 100 kg en 500 kg afhangende<br />
van stropertipe en instelling. Dit<br />
Tabel 1: Leksamestellings vir die voorkoming van asido<strong>se</strong>.<br />
Bestanddeel Asido<strong>se</strong>lek Produksielek<br />
Sout 30 20<br />
Koeksoda 10 5<br />
Voerkalk 50 15<br />
Ureum 8<br />
Mielie- of Molas<strong>se</strong>meel 50<br />
Blomswael 1 2
landbou in praktyk<br />
beteken dat daar vyf keer meer kos vir die vee met een<br />
stroper as met ‘n ander is, of ‘n verlies van R200/hektaar<br />
teen ‘n mielieprys van R400/ton!<br />
Wat is die gevare?<br />
Siektetoestande wat tydens oesresbenutting kan voorkom<br />
is pasteurella omdat die diere onder stres gaan met koue<br />
nagte en ‘n hoë koolhidraatdieet. Tweedens kan bloednier<br />
voorkom, waarvoor net soos vir pasteurella geënt kan<br />
word. ‘n Ander stresverwante toestand wat kan voorkom<br />
by veral lammers is koksidio<strong>se</strong> wat wel behandelbaar is.<br />
Moet ook nie verras wees as lammerooie wat op oesreste<br />
aangepas word, haarwurm kry nie.<br />
Die grootste probleem wat <strong>se</strong>kerlik voorkom met oesresbenutting<br />
is asido<strong>se</strong>, oftewel suurpens. Die oorsaak is<br />
die skielike hoë graandieet wat die rumen pH vinnig laat<br />
daal, met ‘n dooie skaap as die eindresultaat. Die behandeling<br />
is die<strong>se</strong>lfde soos in die vorige Senwester oor weimielies<br />
bespreek. Hier is weer die hoofpunte vir voorkoming:<br />
• Pas skape geleidelik oor <strong>se</strong>we dae aan met tot 500 gram<br />
mielies per dag voordat hulle op die lande gejaag word.<br />
• Moenie honger diere op die lande jaag nie.<br />
• Gebruik ‘n buffer in jou lek. Daar is kommersiële lek<br />
beskikbaar met buffers in maar as jy <strong>se</strong>lf meng kan<br />
koeksoda as buffer gebruik word. Tabel 1 gee voorbeelde<br />
van lekke wat gebruik kan word. In ‘n <strong>se</strong>lfmenglek<br />
is die teikeninname tien gram koeksoda per dier per<br />
dag. Wees versigtig vir te hoë innames en moenie die<br />
koeksoda in die water gooi nie.<br />
• Indien jy wel diere met suurpens het, kan twee eetlepels<br />
koeksoda in 200 ml water opgelos en ingegee word. Dit<br />
is ter<strong>se</strong>lfdertyd sommer voorkomend vir pasteurella.<br />
Mielies het ‘n ongunstige kalium/fosfor verhouding vir ‘n<br />
herkouer <strong>se</strong> behoefte. Dit word gewoonlik waargeneem<br />
by koeie wat gedurende die laat winter op die oesreste<br />
begin kalf en melkkoors ontwikkel. Die voorkoming van<br />
die toestand is om die verhouding in die dier <strong>se</strong> dieet reg<br />
te stel. Voerkalk is ‘n uitstekende kaliumbron hiervoor. Die<br />
lekke soos getoon in Tabel 1 maak reeds voorsiening vir<br />
die probleem.<br />
Opsommend<br />
Om oesresbenutting te vergemaklik, moet die volgende in<br />
gedagte gehou word:<br />
• Elke ton graan produ<strong>se</strong>er ‘n halfton benutbare materiaal.<br />
• Benut met produksiegroepe.<br />
• Ent teen siektes.<br />
• Pas diere geleidelik aan.<br />
• Benut asido<strong>se</strong>-lekke.<br />
Navrae<br />
Vir enige navrae oor oesresbenutting of die bostaande<br />
skakel gerus vir Johan Mouton by (056) 212-2291 of 083<br />
278 7746.<br />
Verwysings<br />
Esterhuy<strong>se</strong> CD, M.Sc. (Agric) U.P., 1990. Die Voedingspotensiaal van<br />
somergraanoesreste vir wolskape op die Oos-Transvaal<strong>se</strong> Hoëveld.<br />
Esterhuy<strong>se</strong> CD, 1996. Vorderingsverslag, Nooitgedacht L.O.S., In Vitro<br />
bepaling van geskikte buffers vir die voorkoming van asido<strong>se</strong>.<br />
Moore A & Muller M, 1995. Persoonlike mededeling: reaksie van lammers<br />
op verskillende proteïenbronne tydens oesresbenutting.<br />
DIE “NUWE”<br />
VOERMOL SB 100<br />
Selfs beter as ooit<br />
Ulrich Müller, Tegnie<strong>se</strong> Bestuurder<br />
Voermol SB 100 het hom oor die jare deeglik bewys as ‘n<br />
koste-effektiewe voerkraalkon<strong>se</strong>ntraat waarmee speenkalwers<br />
doeltreffend afgerond kan word.<br />
Die eenvoudige meng- en voerinstruksies ver<strong>se</strong>ker dat boere<br />
op klein- en grootskaal kalwers suk<strong>se</strong>svol kan voer.<br />
Speenkalwers kan <strong>se</strong>lfs op veldweiding in ‘n klein kamp<br />
afgerond word. Onder <strong>se</strong>kere toestande in ‘n voerkraal, kan<br />
<strong>se</strong>lfs heel mielies gevoer word, wat voerkostes verder verlaag.<br />
Die veelsydigheid van SB 100 bevestig verder sy suk<strong>se</strong>s<br />
deurdat rantsoene vir jong speenkalwers, kruipvoerrantsoene,<br />
“backgrounding”-meng<strong>se</strong>ls, uitgroei van bulle en vele meer<br />
suk<strong>se</strong>svol op die plaas vermeng kan word.<br />
In die nuwe SB 100-formule is die proteïen verhoog en<br />
die kwaliteit verbeter. Verder is die opname van sommige<br />
minerale in die produk verbeter deur gebruik te maak<br />
van organie<strong>se</strong> spoorminerale. Hierdie veranderinge het die<br />
produk heelwat verbeter. Verbeterde groei (GDT) en<br />
uitslagper<strong>se</strong>ntasies is behaal met die Nuwe SB 100. Dit<br />
beteken verhoogde winste van tot 20 % in die voerkraal.<br />
Tabelle 1 en 2 gee die menginstruksies vir Voermol SB 100.<br />
Tabel 1 Volledige voere<br />
Hierdie menginstruksies is vir volledige voere en moet ad<br />
libitum voorsien word. Geen addisionele ruvoer is nodig nie.<br />
Rantsoen Aanvangs Groei Afrond+Zilmax<br />
Massa van kalf < 250 kg 250 – 380 kg 380 – 420 kg<br />
kg kg kg kg kg kg<br />
Voermol SB 100 100<br />
(V4498)<br />
100 150 150 175 175<br />
Voermol HPK 36 50<br />
(V8097)<br />
50 – – – –<br />
Voermol Zilmol<br />
(V16978)<br />
– – – – 80 80<br />
Mieliekuilvoer<br />
(nat)<br />
200 – 300 – 400 –<br />
Mieliemeel 400 450 600 600 600 670<br />
Hooi 80 120 50 120 – 100<br />
Totaal 830 720 1 100 870 1 255 1 025<br />
Droë materiaal<br />
(%)<br />
75.0 87.9 73.1 87.6 70.4 87.3<br />
Geskatte<br />
voerinname* (kg)<br />
7 6 11 9 14 12<br />
* Gemiddelde voerinname soos verwag oor die<br />
rantsoenperiode.<br />
Tabel 2 Voermolstel<strong>se</strong>l<br />
Onderstaande menginstruksies is vir die kragvoergedeelte<br />
van die rantsoen. Voer onderstaande meng<strong>se</strong>l ad libitum<br />
tesame met hooi apart en ad lib.<br />
Voerstel<strong>se</strong>l Voermolstel<strong>se</strong>l<br />
Beginmassa < 250 kg > 250 kg<br />
van kalf kg kg<br />
Voermol<br />
SB 100<br />
200 200<br />
Voermol<br />
HPK 36<br />
50 –<br />
Mieliemeel * 750 800<br />
Totaal 1 000 1000<br />
* Vir speenkalwers kan heel<br />
mielies gebruik word.<br />
Tindrum 4/218
Mariana Purnell<br />
Agricultural ServicesLand reform<br />
As at August 2004, a total of 3 457<br />
662 hectares has been delivered<br />
through the various land reform pro-<br />
42 Senwester, Julie 2005<br />
update<br />
The Minister of Agriculture made revi<strong>se</strong>d figures of the land delivery process available<br />
on 18 October 2004. Of the almost 3,5 million hectares, some 354 421 ha is in the four<br />
provinces <strong>se</strong>rved by Senwes namely Free State, North West, Gauteng and Northern<br />
Cape. Mariana Purnell from Agricultural Services discus<strong>se</strong>s the most recent figures.<br />
grammes (Figure 1). This is equivalent<br />
to 4,2% of the total commercial<br />
agricultural land in 1994. The official<br />
Figure 1: Only 4,2% of commercial agricultural land has been delivered since<br />
1994. This includes non-agricultural land, state land and land already under black<br />
occupation to which tenure has been <strong>se</strong>cured.<br />
target for redistribution is 30% of agricultural<br />
land by 2015.<br />
Land delivered, however, includes<br />
non-agricultural land (e.g. protected<br />
areas) and land already under black<br />
occupation to which tenure has now<br />
been <strong>se</strong>cured. According to the quarterly<br />
bulletin tracking land reform in<br />
South Africa, Umhlaba Wethu, it also<br />
includes the clo<strong>se</strong> to 800 000 ha of<br />
state land that was not previously<br />
included in some reports.<br />
Progress with<br />
redistribution<br />
Between 1994 and September 2004,<br />
some 1 877 754 ha has been redistributed.<br />
This is an increa<strong>se</strong> of 194<br />
480 ha on the figure reported in the<br />
November issue of Senwester.<br />
Number of projects<br />
There were only 251 land delivery<br />
Figure 2: The progress with number of<br />
projects and area of agricultural land<br />
delivered since 1994.
projects during 2004 (until September)<br />
compared to the 502 and 742 in<br />
2003 and 2002 respectively (Figure<br />
2). The total number of projects that<br />
have been transferred to beneficiary<br />
hou<strong>se</strong>holds since 1994, currently<br />
stands at 2 686.<br />
In 1994 the first five land redistribution<br />
projects compri<strong>se</strong>d some 14<br />
331 ha on average. Since then the<br />
size of land per project has declined<br />
considerably (Figure 3) and currently<br />
the average size of a project is 731<br />
ha. Over the entire ten years, 1994 to<br />
2004, project size has been quite<br />
variable and in 2003 averaged only<br />
316 ha each. However, since the<br />
inception of land reform, the longterm<br />
average is 699 ha.<br />
landbou in praktyk<br />
Progress with restitution<br />
Despite no change in the area of<br />
land reported for land restitution,<br />
total “land cost” has increa<strong>se</strong>d from<br />
R1 billion to R1,56 billion, or by<br />
over 50%. This repre<strong>se</strong>nts either<br />
a major revision of historical costs<br />
or provision for future land purcha<strong>se</strong>s.<br />
The total value of awards has<br />
increa<strong>se</strong>d dramatically over the<br />
period, from R3 billion to R4,2 billion.<br />
Non-land costs account for<br />
54,4% of total awards for the<br />
<strong>se</strong>ven months March to September<br />
2004 and 63% of the total<br />
since 1994.<br />
The<strong>se</strong> figures exclude the operating<br />
costs of the commission.<br />
Figure 3: The size of projects has decrea<strong>se</strong>d since inception of the programme<br />
in 1994.<br />
Figure 4: Restitution costs of land and total awards in the provinces <strong>se</strong>rved<br />
by Senwes.
Change language