Kalahari - Bonsmara

Bonsmara seëvier in Kalahari
Die Hartebeestloop Boeredag op 26 Mei het soos
gebruiklik ‘n goeie opkoms gehad waar
produsente meer geleer het van pelvismetings,
die natuur en parasietbeheer,
dragtigheidsondersoeke en ultrasoniese
skanderings. Kenners se besprekings van
veilingdiere, almal Bonsmaras, was nog ‘n
bron van kennis waaruit boere kon put.
Nagenoeg 180 mense het die boeredag
bygewoon. Op 27 Mei, die vei lingdag,
was opwinding soos gebruiklik aan die
orde van die dag. Meer as 200 koppe is
getel en mense het tot in die gange tussen
die pawiljoene gesit. Dit was Hartebeestloop
se vierde produksieveiling en
soos die rekordpryse, ook Afrika-rekordpryse,
jaar ná jaar ingeryg word, kan daar
met reg na die Hartebeestloop Veiling
as die voorloper-vei ling in Namibië verwys
word – ook ‘n spogproduk vir Agra
Stoetveedienste. ‘n Mens sien elke jaar
nuwe gesigte en al meer telers van ander
rasse wat ook produksie veilings aanbied. Vanjaar het
Hartebeestloop Bonsmaras ook die eerste keer ‘n inligtingsdag
in Windhoek aangebied. Dié geleentheid
op 16 Mei is baie goed ondersteun waar dr. Joggie
Briedenhann onder meer gesels het oor die Hartebeestloop-teelbeleid,
kuddeprestasies en die waarde
van stambome. By dieselfde geleentheid was Günther
Roeber van Agra se Professionele Dienste aan die
woord oor wat jy in aanmerking moet neem as jy ‘n
bul koop, terwyl stoetveekenners Kiep Lepen, Barend
Dorfling en Japie Bestebreurtje die veilingdiere bespreek
het.
Die nuwe Namibiese rekordprysbul, HART 08-
62, wat vierde onder die hamer gekom het en vir
N$480 000 aan Edward Hansen (regs) van Hochfeld
verkoop is. Edward was ook ‘n gasverkoper op
die Hartebeestloop Produksie veiling. HART 08-62
se vader is AG 01-52, wat die Hartebeestloop Bons-
marastoet beskou as die teelbul waarmee hulle sek-
erlik die grootste sukses behaal het. Hy is ook onver-
Kalahari
Nuwe rekordprysbul
want aan die bekende AG 98-338 bloedlyn wat sterk
gebruik word op Hartebeestloop. Onder sy eienskappe tel lae geboortegewig met groei, GDT en voeromsetverhouding
wat ver bo die rasgemiddeld is en ‘n buitengewone erfdwang.
AgriForum Aug 2011 Vol 24, No 5, P 23-37

Bonsmara seëvier in Kalahari
Die Namibiese rekordprys vir ‘n bul staan vir
die derde agtereenvolgende jaar agter Hartebeestloop
Bonsmaras se naam. Edward Hansen
van Emok Bonsmaras in die Hochfeld-om gewing,
was die koper van die duurste bul van
N$480 000 – N$30 000 meer as verlede jaar se
rekordprys. Die totale veilingomset van N$7,3
miljoen is ook die hoogste nog vir ‘n stoetveeveiling
in die land. Dit sluit die diere in van die
ses gasverkopers. Hartebeestloop-bulle se ge middelde
prys op N$87 333 hou weer eens die Afrika-stoetveilingrekord.
Die omset vir Hartebeestloop-diere (39 bulle en sowat
150 stoet- en kommersiële vroulike diere) alleen was
sowat N$6 miljoen. Verlede jaar was die
totale veilingomset N$5,2 miljoen en
die gemid delde prys vir bulle N$82 258.
Ongekende opwinding het langs die
veiling ring geheers toe nog twee bulle vir N$200 000 elk
onder die hamer gekom het. Die ko pers was onderskeidelik
Tollie van Tonder van Goba bis en die stoetvennote Rolf
Kirsten en Ernst Erni van Maltahöhe. ‘n Verdere vyf bulle
het vir meer as N$100 000 verkoop. Die kopers was Roland
Horn, Ronnie Coleman, Streicher en Hella Coetzee, Jörg von
Dewitz en die Pieter de Lange Trust. In totaal is agt bulle vir
meer as N$100 000 verkoop. Die hoogste prys vir ‘n koei met
‘n kalf was N$34 000.
Deurgaans was kopers se menings dat
Hartebeestloop se bulle vanjaar van ‘n besondere
kwaliteit was. Die pryse is ‘n bewys
daarvan. Mel ding moet voorts daarvan gemaak
word dat die voorslag-afslaer, Deon
Klopper van Suid-Afrika, op sy stukke was.
Hy verdien ‘n pluimpie vir die manier waarop
hy die ononderbroke ses uur lange veiling
vir Agra behartig het.
Altesame 98 kopers het vir die veiling
gere gi streer.
Die volgende Bonsmara-telers het ook
elk ‘n bul en vroulike diere op die veiling
aangebied: Nick van Wyk van Millikena
Bonsmaras, Tol lie van Tonder van
Komaweer Bonsmaras, Ben Mouton van Wagner Bonsmaras,
dr. Johannes Smith van Swartrant Bonsmaras, Streicher
en Hella Coetzee van Hochfeldstreek Bonsmaras en
ds. Hendrik von Wielligh van Sonnegloed Bonsmaras.
Deon Klopper, bekende Suid-Afrikaanse Gemiddelde pryse vir die aanbod van
afslaer, in aksie.
stoet diere was N$78 340 vir 50 bulle (Hartebeestloop
se 39 bulle was gemiddeld N$87
333), N$20 407 vir die 43 koeie met kalwers,
N$17 309 vir die 47 dragtige koeie, N$19 929 vir die 14
dragtige verse en N$14 227 vir 11 verse.
Kyk ‘n mens na die deurlopende sukses van die Hartebeestloop
Veiling, en jy moet dit toedig aan moontlike redes,
kom die volgende bestanddele vir dié suksesresep op:
kwaliteit die re, goeie bemarking, ‘n Hartebeestloop-span
wat baie ekstra myle lank voor die veiling loop om sake te
laat vlot, die gratis vervoer van die re volgens enkele voorwaardes
en ‘n waarborg op diere wat verkoop word.
Twee bulle verkoop vir N$200 000 - naashoogste prys
Hart 08-40 wat vir
N$200 000 gekoop
is deur Rolf Kirsten
(links) en Ernst Erni
(regs) van Maltahöhe
wat onlangs die Urusis
Bonsmarastoet begin
het. Dié bul se moeder is WAT 04-339 van die Suid-Afrikaanse teler
Frikkie Kruger. Sy het die eerste keer op 27 maande gekalf en
het ‘n TKP van 383 dae oor vyf kalwers met ‘n reproduksie-indeks
van 114. Sy pa kom uit die El 98-80/BG 96-125 bloedlyn. Hart 08-
40 het ‘n top ekonomiese veldbul-indeks van 128. Hy was ook ‘n
top-presteerder in die Fase D-groeitoets. Sy skrotum-omvang is
‘n perfekte 37,5 cm.
Hart 08-37 wat vir N$200 000 verkoop
is aan Tollie van Tonder (inlasfoto) van
Goba bis. Dié bul is ‘n top-presteerder
en het groeitoetssyfers van 115 vir GDTindeks,
109 vir Kleiber-indeks en 112
vir ekonomiese veldbul-indeks opgelewer.
Hy is volgens die meeste BLUP-teelwaardes bo die
rasgemiddeld met uitstekende eienskappe vir karkaskwaliteit.
Sy ma, BHE 00-22 het ‘n TKP van 392 dae en speen
8 kalwers teen 49.6% van haar liggaamsgewig. Haar data
vir produksie en reproduksie klop die gemiddeld. Hart 08-
37 se pa, WAT 04-339, is op die veiling vertoon van wie nog
seuns op die veiling aangebied is.
AgriForum Aug 2011 Vol 24, No 5, P 23-37

Bonsmara seëvier in Kalahari
Op die veilingpawiljoene
Variasie in aanbod is een van die groot trekpleisters op die
Hartebeestloop Produksie veiling. Soos dr. Joggie Briedenhann,
stuurman van die stoet, tereg opgemerk het in ‘n kort
gesprek met voornemende kopers is dit Hartebeestloop se
teelbeleid om genetika te voorsien oor die hele spektrum
van die produksiestelsel. So was daar bulle op aanbod vir die
teel van speenkalwers, vervangingsverse en osprodusente.
BLUP-teelwaardes vir Namibiese ekstensiewe toestande het
voorts die keuse vir kopers vergemaklik.
‘n Verdere voordeel was dat Hartebeestloop-bulle uit die
Kalahari-sandveld, die klipperige suidweste en die grasvelde
van Omitara aangebied is – ‘n bul vir elke area en koper.
“Meer as twintig stoetvaars sorg vir genetiese verskeidenheid
in die Hartebeestloop Stoet,” het dr. Joggie gesê. Hy
het daarop gewys dat elke geregistreerde bul nie ‘n stoetbul
is nie. Tussen 50 en 55% van bulkalwers wat aankom,
is onder die rasgemid deld. Dit beteken dat net sowat die
helfte vir registrasie in aanmerking kom, terwyl seleksie
vir sekere eienskappe meebring dat 30% van die bulkalwers
uiteindelik op standaard is vir veilingkeurings. Dit is die
meerderwaardige bulle in ‘n kudde. Dan is daar ook die enkele
bulle wat ons trendsetters noem en gebruik om daardie
besondere eienskappe
te teel wat die mark
verlang. Voorts het die
sorgvuldige verwerking
van data van Meatco se
Tydens die bulspreking die dag voor die Hartebeestloop
Produksieveiling is van links dr. Joggie
Briedenhann, Danie Bosman en Kiep Lepen.
Ekatho-skema meegebring dat die beste bulle vir kommersiële produsente uitgekies
kon word.” Dr. Joggie het verduidelik dat die Hartebeestloop-diere ook ‘n
tweede vlak van keu ring
deurloop het met Kiep
Lepen en Barend Dorfling
van Agra se Stoetveedienste
en konsultante Japie
Bestebreurtje en Danie
Bosman wat hulle fenotipies
gefynkam het vir
markvereistes met die
klem op karkaskwaliteit.
Op die veilingpawiljoene
AgriForum Aug 2011 Vol 24, No 5, P 23-37

Bonsmara seëvier in Kalahari
Botswana
se Koos die
grootste koper
Die koper wat die grootste
bedrag vir diere op die Hartebeestloop
Vei ling betaal het,
het ‘n leertas (geborg deur
Standard Bank) as ‘n geskenk
ontvang. In die koperspan
van Hackette Farms wes van
Ghanzi in Botswana is van
links plaasbestuurder Cobus
Brown, konsul tant Kobus du
Toit en eienaar Koos Raubenheimer
saam met Nico Visser
van Hartebeestloop Bonsmaras
en Kiep Lepen van Agra
Stoetveedien ste. Die Botswana-span
het meer as N$500
000 vir agt bulle betaal.
Dit is die eerste keer dat ‘n bank, in
hier die geval Standard Bank, ingekoop
het op ‘n veiling. André Botes,
die landboubestuurder van bankierdienste,
het gesê Standard Bank beweeg
nou op ‘n vlak om produsente
in staat te stel om goeie genetika te
bekom. Kopers kon van dié bank se
aanbod gebruik maak om finansiering
oor ‘n tien maande lange tydperk
teen die prima-uitleenkoers
te bekom om top-genetika op
die Hartebeestloop Produksieveiling
aan te skaf. ‘n Deposito van
20% depo sito is vereis en die diens
was vir almal beskikbaar, nie net vir
kliënte van dié bank nie. Kopers het
nie die geleentheid laat verbygaan
nie en van dié diens gebruik gemaak.
Bank koop in op veiling
‘n Blik op die
veilingterrein op
Hartebeestloop
waar verbeteringe
en nuwe
geriewe jaarliks
opgemerk word.
Standard Bank Namibië se borgskapoorhandiging vir die Hartebeestloop
Produksieveiling. Van links is André Botes, bankierdienste se landbou-bestuurder,
Herman Coetzee, streekbestuurder van bankier dienste, en die Hartebeestloop-stoetvennote,
dr. Joggie Briedenhann en Nico Visser.
AgriForum Aug 2011 Vol 24, No 5, P 23-37

Bonsmara seëvier in Kalahari
’n Bedrywige én kundige veearts van Heilbron,
dr. Piet van Zyl, het op die Hartebeestloop
Boeredag die erns van verhoogde
vleisproduksie uit verskeie hoeke bespreek.
As ’n spesialis op die gebied van pelvimetrie
was hy ook nie suinig met raad as
boere algemene vrae gehad het rondom
moeilike kalwings nie. Dr. Piet is die eienaar
van die Heilbron Dierekliniek, maar
het kliënte in al vier provinsies in Suid-Afrika
en in Mosambiek. Hy is ook ’n kenner
van wedvlugduiwe op beide gesondheid-
en voedinggebied. Lees van bl. 28 - 30 oor
sy bydraes op Hartebeestloop.
Kenner van pelvismeting
lig die feite uit vorde ring betref. As voorbeeld het
hy genoem dat ’n hoender aanvanklik
6 kg voer nodig gehad het om 1
Boere het al meer regop gesit, al fyner
geluister en ernstig oor pelvismetings
besin toe dr. Piet van Zyl van die Heilbron
Dierekliniek tydens die Hartebeestloop
Inligtingsdag aan die woord
gekom het. ’n Windhoekse veearts het
spesiaal na Hartebeestloop by Stampriet
gery om meer te wete te kom oor
dié stuk nuttige, nuwe tegnologie met
’n baie hoë akkuraatheid. Kortom gaan
dit hier oor verhoogde produksie en reproduksie
en die uitskakeling van moeilike
geboortes.
“Pelvisse het toevallig op my pad gekom
ná baie kalwers se trek. Ek het toe
navorsing daaroor begin doen. Aanvanklik
is pelvisme tings skepties ontvang,
maar vandag word dit wêreldwyd aanvaar
en die akkuraatheidsyfers is tussen
85 en 95%. Soos my oupa altyd gesê het,
die kaarte is nou op die tafel en ons gaan
nie terug na die toekoms nie.”
Dr. Piet beskou afwykings in pelvisgrootte
as die heel grootste oorsaak van
verliese in vleisbeeste – meer as enige
siekte. Distokie (moeilike kalwings) in
koeie veroorsaak ’n mortaliteit syfer van
52% in kalwers. Tot 10% kalwers sterf by
geboorte as gevolg van moeilike geboortes.
Vrektes weens moeilike kalwing
kom tot 14 dae ná geboorte nog voor,
ook weens ’n swak immuunstelsel omdat
biesmelk te laat ingeneem is.
Intussen word druk wêreldwyd op
landbouers uitgeoefen om meer te
produseer. “As ons as vleisprodusente
nie ons produksie opstoot nie, sal die
hoender- en varkprodusente dit doen.”
Volgens dr. Piet is hoender en vark die
vleisprodusente ver voor wat genetiese
LINKS: Dr. Piet
wys hoe die Ricemeter
werk.
kg vleis te produseer. Vandag het dieselfde
hoender net 1 kg voer nodig
om dieselfde produksie te lewer.
“Kyk ons na melkbeeste, word rekenaaranalises
al jare lank gedoen om
vir klein kalwers te selekteer. Ondanks
die groot hulp van BLUP-teelwaardes
wat melkprodusente die afgelope
twintig jaar gebruik, is daar geen vordering
gemaak op die gebied van
moeilike kalwings nie. Trouens, moeilike
kalwings het by die Holsteins in
die VSA van 19 tot 21% gestyg omdat
lae geboortemassa negatief korreleer
met geboortegemak.”
Hy het met die deur in die huis
geval. “Die siening dat alle vroulike
diere se pelvisse ewe groot is, was
’n groot denkfout. Seleksie beteken
niks as die koei se pelvis te klein is en
die kalf nie kan uitkom nie. Daar was
die geval van ’n bul wat by 100 verse
geplaas is. Altesame 85% van die
verse het gekalf. Die bul het die skuld
gekry vir die 15% van die verse wat
nie kon kalf nie. Tog was dit die verse
se skuld, want waarom kon 85% kalf?
Ons gaan nie slaag op die ou pad en
met dit wat ons die afgelope veertig
jaar gedoen het nie. Net so kan ons
nie toelaat dat een koei ’n kalf van 40
kg gee en die ander koei ’n kalf van
20 kg nie. Selekteer vir balans – nie
vir uitermate groot of te klein pelvisgroottes
nie. Skot die afwykings uit
volgens drie metings in cm, naamlik
die pelvishoogte, die pelviswydte en
die pelvisuitgang se wydte.”
Dr. Piet het die voordele van pelvimetrie,
wat uitwendig geen korrelasie
het nie, uitgespel as –
ONDER: Groot belangstelling het geheers toe dr.
Piet van Zyl, ‘n Suid-Afrikaanse veearts, ‘n praktiese
demonstrasie oor pelvismetings gegee het.
• ’n afname in moeilike kalwings (distokie)
• verhoogde reproduksie
• verhoogde produksie met swaarder
kalwers en verse wat vroeër gedek
word
• ’n afname in vrektes rondom kalwing,
en
• ’n besparing op veeartsenykoste.
Hy sê pelvimetrie is belangriker as seleksie
vir geboortemassa ten einde distokie
te bekamp. Die bul se geboortemassa
staan tiende op die lys van die 25
oorsake van distokie. Hy skryf distokie
toe aan ’n wanverhouding tussen die
grootte van die kalf en die pelvisopening
van die moeder. In die verlede is pelsvisgroottes
van moeders geïgnoreer, terwyl
dit radikaal verskil. Interne pelvismeting
is, volgens hom, ook in twee studies in
Suid-Dakota en Oklahoma as die betroubaarste
meting vir kalwingsgemak uitgewys.
Uitwendige meting en beoordeling
met die oog het ’n 0% korrelasie met
kalwings gemak, volgens ’n studie wat op
45 000 Simmentalerverse in Duitsland
gedoen is en twee studies in Amerika.
Net so het die uitwendige bouvorm van
die kruis in koeie (hangkruis, wye sitbene
en wye heupe) geen korrelasie met
kalwingsgemak nie.”
Hy het gewys op die Wêreldbeeskongres
in Boedapest in 2008 wat 88,4%
moeilike kalwings toegeskryf het aan
fetale kneu sings, bloeding, gebreekte
ribbes en nekwerwels, terwyl infeksies
net tot 5% van die kalfvrektes rond om
geboorte bygedra het. Intussen bestee
die wêreld biljoene dollars aan navorsing
oor infeksies en niks op moeilike
kalwings nie.
Hy het die twee bene van distokie as
volg verduidelik:
• Kalf – geboortegemak: Die grootte
van die kalf by geboorte bly belangrik
asook die bouvorm (dubbel bespiering
en ’n abnormale persentasie kalwers
wat verkeerd lê).
• Koei – kalwingsgemak: Die pelvis
van ’n koei bepaal hoe gemak lik ’n
AgriForum Aug 2011 Vol 24, No 5, P 23-37

Bonsmara seëvier in Kalahari
kalf daardeur gaan beweeg. Die
meeste kalwings met ’n nek wat
gedraai is of bene wat terug lê,
word veroorsaak deur ’n klein pelvisopening.
Oor normale geboortes het hy gesê
die sukses van elke kalwing word
bepaal deur die grootte van die kalf
(geboortegemak) en die moeder
se vermoë om te kalf (kalwingsgemak)
met 50% van die probleme
wat by die moeder se pelvis lê. “Dit
was daarom nutteloos om vir jare
net op een eienskap, naamlik lae geboortegewig,
te konsentreer.”
Volgens dr. Piet was twee eenvoudige
oplossings in die verlede
om bulle met ’n lae geboortemassa
te gebruik en die ondervoeding van
koeie in die laaste negentig dae van
dragtigheid. “Albei het ’n negatiewe
invloed op produksie en die probleem
het vererger.”
Hy het voorts gewys op ’n rits nadele
van bulle met ’n lae geboortemassa.
Die enigste voordeel van
dié bulle is dat verse en koeie met
’n klein pelvisopening ook van hulle
kan kalf.
Die nadele is:
• ’n Negatiewe korrelasie met alle
produksie-eienskappe.
• Verhoogde distokie in die volgende
generasie met kleinraam verse.
• Verhoogde perinatale vrektes met
’n baie lae geboortemassa.
• Die profielverandering van rasse
met ’n oormatige seleksie vir lae
geboortemassa.
• Verlaagde produksie deur koeie
en verse deur hulle onnodig met
bulle met ’n lae geboortemassa te
paar.
Kurweknakkers kombineer egter
lae geboortemassa met positiewe
produksie en groei.
Opsommenderwys het
hy genoem dat die aanhoudende
gebruik van bulle
met lae geboortemassas
en kalwingsgemak (direk)
veroorsaak dat ons teen inherente
kalwingsgemak in
’n kudde selekteer. Daar is ’n
60% korrelasie tussen manlike
en vroulike pelviseienskappe,
wat die bul na sy dogter
oordra. Navorsing in Nebraska
het bevind daar is ’n klein
verskil tussen rasse, maar
groot verskille binne rasse. Simmentalerbulle
van dieselfde ouderdom
en gewig se pelvisareas het byvoorbeeld
dras ties gewissel tussen 160
cm² (kleinste) en 220 cm² (grootste).
Die pelvisarea se erfbaarheid is
hoog op 61% teenoor kalfgeboortemassa
se matige oorerfbaarheid
van 45%.
Dr. Piet raai vleisbeesprodusen-
te aan om pelvimetrie deel van hul
versontwikkelingsprogram te maak
tesame met die beoordeling van die
geslagstelsel (RTS 1 - 5), liggaamskondisietelling
(1 - 5), entprogram,
genetiese advies vir die
toekoms, beplanning van teelseisoene
en KI-programme en
voeding advies.
Hy het produsente gemaan
om egter versigtig te wees vir
die volgende:
• Die oormatige seleksie vir
groot pelvisse. Dit kan geboortemassa
verhoog. Seleksie vir
baie groot pelvisse kan ook
die volwasse raamgrootte verhoog.
• Koeie of verse met voldoende
pelvismate wat mediumgrootte
kalwers dra, sal lae maar nie
zero geboorteprobleme nie hê.
Dr. Piet het voorts gewys op reproduksie
wat op 50% die belang rikste
ekonomiese eienskap is, gevolg deur
25% vir groei-eienskappe en 25% vir
karkas/prys/produk (kalf).
Voeding en distokie
Volgens dr. Piet word die ondervoeding
van verse en koeie
in die laaste drie maande van
dragtigheid tans aanvaar en
toegepas as ’n oplossing vir
moeilike geboortes in Suid-
Afrika. Die feit is dat suboptimale
voeding in die laaste drie
maande die kalf se geboortemassa
verlaag. Op sy beurt verhoog
ondervoeding in verse
weer moeilike kalwings omdat
pelvisgroei in die laaste
drie maande net versnel indien
voeding optimaal is.
Pelvishoogte: Meet die vertikale afstand
tussen die dorsale en pelviese
tuberkel (12 – 18 cm)
Hy het afgesluit deur te sê Australiese
navorsing het die belang rikheid van
pelvismeting, voe ding en die dratydperk
bevestig.
Pelviswydte: Meet die horisontale afstand
tussen die linker- en regter-ileum
op die wydste plek (11 – 15 cm).
Praktiese meting
Dit kan met die hand of die Rice-pelvimeter
(goedkoop en akkuraat) gedoen word.
Meet jy met die hand, moet jy seker maak
van die mates van jou hand in verskillende
posisies. Gebruik jou vry hand om die posisie
van jou hand in die pelvis na te boots
en meet dit met ’n lineaal of ’n maatband
met behulp van ’n assistent.
Pelvisuitgang: Meet die afstand
tussen die twee sitbene inwendig
(10 – 14 cm). Hierdie meting word
net in Suid-Afrika gedoen en dit is
by sommige rasse baie belangrik
“As jy nie jou hand ná pelvismeting kan
uitkry nie of jou hand moet draai om dit
uit te kry, haal die dier uit jou kudde,” sê
dr. Piet. Hy verkies om pelvismetings met
die hand te doen omdat dit vinniger en
makliker is as met die Rice-meter, wat normaalweg
deur veeartse en KI-spesialiste
gebruik word. Dr. Piet raai boere aan om
eers op ’n gedissekteerde pelvis te oefen.
Om die vierkante cm te bepaal word die
pelvishoogte met die pelvisbreedte vermenigvuldig
(132 – 270 cm²)
Gebruik van mate
Skot die verse met die kleinste pelvisareas
uit of dié met groot negatiewe afwykings
op enige van die drie mate. Die formule vir
’n pelvispunt is hoogte + 2x (breedte voor)
+ 2x (breedte agter). Pelvis areas kan egter
misleidend wees met ’n smal pelvis wat ’n
AgriForum Aug 2011 Vol 24, No 5, P 23-37

Bonsmara seëvier in Kalahari
groot omtrek kan hê omdat hoogte kompenseer vir gebrekkige
wydte. Misvormde pelvis-bouvorms kom ook voor en
dié diere moet ook uitgeskot word.
BIOLOGIESE
TIPE
KOEIMAS-
SA KG
+
HEUP-
HOOGTE
CM
KALF GE-
BOORTE-
MASSA
% DIS-
TOKIE
KG
MELK
12
URE
BIOLOGIESE
DOELTREF-
FENDHEID BY
3 500 KG DMI
9,5 KG DM /
DAG
Gram kalfgeproduseer
/ kg
voer gebruik
Bespierd + 550 KG 39 KG 4.6 33 42
melk 133 CM 15 %
Medium raam 490 KG 33 KG 4.2 39 17
Medium melk 125 CM 8 %
Groot raam 610 KG 44 KG 5 27 45
Medium melk 137 CM 19 %
Groot raam 570 KG 43 KG 5.8 29 36
Hoër melk 137 CM 21 %
Klein raam 485 KG 35 KG 3 30 13
Minder melk 127 CM 16 %
Klein raam 475 KG 31.5 KG 4.5 47 24
Hoë melk 124 CM 9 %
Groot raam 570 KG 42 KG 5.9 26 42
Hoë melk 135 CM 23 %
BIOLOGIESE
DOELTREF-
FENDHEID BY
7 000 KG DMI
19 KG DM /
DAG
Gram kalf geproduseer
/ kg
voer gebruik
Een van die interessante tabelle wat dr. Piet voorgehou
het vir ekonomiese/biologiese doeltreffendheid.
Enkele vrae van produsente het opgekom terwyl
dr. Piet van Zyl van die Heilbron Dierekli niek
in Suid-Afrika ’n praktiese demonstrasie oor
pelvismetings op Hartebeestloop gegee het.
Hier volg twee vrae en sy antwoorde daarop.
VRAAG: Wat staan my te doen as ’n koei moeilik
kalf?
ANTWOORD: Moenie sonder meer die kalf met
geweld uittrek nie. Jy kan die kalf se hartsak en
longe kneus en die lewer se vlies beska dig, wat
tot die dood kan lei. Gee die koei kans totdat sy
ontsluit. As die membraan nog teenwoordig is,
wag ’n uur. Daar behoort dan vordering te wees,
anders breek jy die membraan. Voel of die kalf
normaal lê en of daar enige abnormaliteit is.
In die geval van ’n abnormaliteit moet jy eers
die ligging van die kalf vasstel voordat jy begin
trek. Smeer jou hande goed seep, gaan eers
met die hand in en later met vuiste tot bokant
jou polsgewrig om die vaginale spiere te ontspan.
Trek die kalf totdat die kop uit is. Maak die
neus skoon en verwyder slym uit die mond sodat
die kalf kan begin asemhaal. Trek dan die
voorpote uit deur eers een poot ’n paar cm
vorentoe te trek en dan die ander een totdat die
kalf by sy skouers uit is. Trek dan albei pote gelyk.
Dit veroorsaak dat die skouers platter raak
Praktiese gebruik van pelvismate in kommersiële kuddes
• Meet verse tussen 10 en 18 maande oud in eenvormige
groepe.
• Die ouderdomsverskil mag nie meer as ses maande wees
nie en die massaverskil nie meer as 50 kg nie.
• Skot die onderste 10 tot 30% verse uit ongeag die rede
waarom die pelvis klein is (ouderdom, massa of geneties). Jy
kan dan ’n bul gebruik wat groter kalwers gee.
• Oorweeg bulle se rasse. Kontinentale rasse het meer wydte
nodig en Bos indicus-rasse meer hoogte. Die pelvis moet by
die bouvorm van die kalf pas. Saamgestelde rasse neig om
beide tipes pelvisse te deel.
• Beplan teling volgens pelvismate. Gebruik by die boonste
derde met groot pelvismate bulle met ’n positiewe geboortemassa
en by die middelste derde bulle met ’n zero of ’n
negatiewe geboortemassa. Skot die onderste derde uit of
wag ses maande voordat paring toegelaat word.
Praktiese gebruik van
pelvismate in kommersiële kuddes of stoetteling
• Gebruik die Rice-pelvismeter of die hand.
• Teken die ouderdom en gewig aan by meting.
• Hou 130% vervangingsverse.
• Bereken indekse met die hulp van Breedplan of die LNR.
• ’n Vers se pelvisarea groei teen 0,27 cm² per dag.
• ’n Bul se pelvisarea groei teen 0,25 cm² per dag. Meet bulle
tussen 15 en 18 maande.
Dr. Piet het ’n praktiese ervaring met een van sy kliënte, ’n Sussex-teler,
met die gehoor gedeel. “Ons sukkel nie meer met
moeilike geboortes en kalwers trek nie. Sy veeartsenykoste
het aansienlik gedaal en die groeisyfers van sy kudde hardloop
weg van die rasgemiddeld. Wil ons dit briek? Nee, nie in
hierdie stadium nie.”
en die kalf kleiner. Partykeer kry jy dat ’n
kalf tot by die heupe uitkom en nie verder
nie. Draai die kalf dan teen 90° sodat een
heup na die stert wys en die ander een
na die uier van die koei. Dit gee ’n bykomende
spasie van 2 tot 3 cm in die pelvisarea.
As die kalf uit is en nog nie asemhaal
nie, vat gras of ’n handdoek en vryf
die kalf hard oor sy hele lyf om asemhaling
te stimuleer. Nog metodes is om die
agterpote op te trek om die borskas oop
te kry of met jou vinger op die oogbal te
druk vir pynstimulasie wat die asemhalingrefleks
stimuleer. As die kalf nog nie
wil asemhaal nie, laat lê hom op sy sy. Vat
sy boonste voorbeen met een hand en
haak met jou ander hand agter die ribbekas.
Probeer die kalf so optel (nie letterlik
nie). Dit rek die borsholte oop sodat die
kalf lug in sy longe kan intrek. Druk hom
weer liggies plat sodat jy die lug uitdruk.
Herhaal die proses sowat drie keer. Sorg
dat die koei tydens ’n moeilike kalwing
op haar linkersy lê of in ’n regop posisie
is sodat die rumen onder lê. Die duimreël
is dat ’n maksimum van vier mans ’n kalf
trek. Raak die krag meer, veroorsaak dit
skade of verlies.
Een van die
baddens wat
dr. Piet van Zyl
by sy Heilbron
Dierekliniek
gebruik en verhuur
om koeie
of verse wat ná
geboorte bly
lê weer op die
been te help.
Hy sê hy het
’n suksessyfer
van 80% met
dié metode
(lees hiernaas).
VRAAG: Wat maak ’n mens met ’n vers
of ’n koei wat nie wil opstaan ná kalwing
nie?
ANTWOORD: Tot 80% van koeie staan
op as hulle in ’n bad met water lê. Ek het
twee selfontwerpte baddens by my praktyk
wat ek verhuur. Hulle het wiele onderaan
en kan agter ’n bakkie of ’n trekker
gesleep word. Maak die bad sowat 1,5 m
hoog met afskroefkoppe – voor en agter
– en ’n klein gaatjie vir ‘n proppie. Verseël
die bad sodat dit waterdig is. Rol die koei
op haar sy op ’n vervoerband (conveyer
belt) en trek haar in die bad in. Skroef die
twee koppe van die bad terug. Maak die
koei se kop vas. Tap die bad vol water,
verkieslik louwarm, maar andersins net
AgriForum Aug 2011 Vol 24, No 5, P 23-37

Bonsmara seëvier in Kalahari
so uit die kraan of die drom, tot heuphoogte. Dit maak nie eintlik ’n verskil nie. Die koei begin as’t ware dryf as gevolg van die gasse
in haar pens en haar voete lig effe van die oppervlak. Laat lê haar ’n uur of twee in die bad. Trek die proppie uit sodat die water stadig
uitloop. Op dié manier kry die bene nuwe bloed en suurstof wat die spiere stadig stimuleer terwyl sy geleidelik weer gewig kry.
Skroef die koppe af sodat sy kan uitloop. Herhaal die proses indien die koei nog nie wil loop nie. Dié metode werk doeltreffender as
’n opblaasmatras of om ’n koei effe “op te hang”.
Teen die agtergrond van pelvismetings om pro duksie te
verhoog het dr. Piet van Zyl, een van die sprekers op die
Hartebeestloop Inlig tingsdag, veel wyer gekyk en produsente
aan geraai dat hul teelbeleid aan markvereistes
vir 2020 moet voldoen.
“Grondpryse het drasties gestyg en grond is nie meer
geredelik beskikbaar nie. Ons moet dus op dieselfde
grond meer produseer in kilo gram om meer wins te
maak. In China met sy 1,6 miljard mense groei beesvleisverbruik
teen 9% per jaar, terwyl dit met 24% per jaar
vir ’n dekade toegeneem het. Ons sit met ’n groeikoers
van 3% in Suid-Afrika en ’n al groterwordende middelklas
wêreldwyd wat stysel met proteïen begin vervang.
Nagenoeg 2,5 biljoen mense is besig om armoede af te
skud en hulle by die middelklas aan te sluit.”
Nog ’n realiteit wat dr. Piet genoem het, is dat vet vleis
nie ’n “come back” sal maak nie. Die vraag na maer vleis
met smaak en sagt heid sal toeneem. Been en vet is ’n
dalende kommoditeit in beesvleis.
Oor kleiner raamtipes het hy genoem abat toirs verkies
groter karkasse omdat dit dieselfde tyd neem om hulle
af te slag en te ontbeen, terwyl hulle makliker verpak en
minder vet het om af te sny.
Die drastiese toename in die vraag na na tuur like vleis
sien hy as ’n kortstondige verskynsel – ook teen die agtergrond
van sukkelende Europese lande. Tog sal na tuurlik
Veilinggees op die veilingterrein.
ge produseerde vleis wat vry is van hormone en antibiotika,
soos in Namibië se geval, altyd ’n nismark hê.
Dr. Piet glo oor langer termyn sal beperkte hulpbronne,
hoë grondpryse, stygende insetkoste en die hoër vraag
na vleis produsen te dwing tot intensief verhoogde
produksie. “Biotegnologie en molekulêre navorsing sal
die klem verskuif na produksiediere met voerkrale wat ’n
al groter rol sal speel en ’n premie vir kwaliteit kalwers sal
betaal. Gras sal gebruik word om die mark van kalwers
te voorsien in plaas daarvan om beeste oor twee jaar af
te rond vir die mark. In Suid-Afrika produ seer voerkrale
reeds 65% van die plaaslike bees vleisverbruik met een
voerkraal wat ’n derde hiervan lewer. Suid-Afrika produseer
in totaal 75 - 80% van sy beesvleisverbruik.”
Dr. Piet, self ’n deeltydse boer, het vertel hy en ’n groep
boere is ’n belaglike premie vir natuur lik geproduseerde
vleis aangebied. “Ons kry nou by ’n voerkraal ’n baie beter
premie van 80c per kilogram vir goeie groei-eienskappe.”
Interessantheidshalwe het hy na nuwe navorsing oor
die historiese benadering van voer inname van 3% van die
liggaamsmassa van ’n dier per dag verwys.
Die waarheid is dat diere wat 25% swaarder is net 15%
meer voer eet. “Alle diere eet nie dieselfde hoeveelhede
kos nie. ’n Foksterriër eet byvoorbeeld meer as ’n boerboel
per kilogram liggaamsmassa.”
AgriForum Aug 2011 Vol 24, No 5, P 23-37

Bonsmara seëvier in Kalahari
Kenner wys op belangrikheid van
vrugbaarheid
“Meer as 30% van ons teelkoeie is onproduktief.
Ons moet hulle produktief
kry,” het Norman Rothman in sy
spreekbeurt op die Hartebeestloop Inligtingsdag
benadruk. Hy is ‘n kenner
op die gebied van dragtigheidsondersoeke
en KI en bied kursusse in verskeie
velde van boerdery aan in Namibië
en Suid-Afrika.
Norman het in sy voordrag geldwaardes
gekoppel aan dragtigheidsondersoeke
en hoewel dit bloot
aanduidings is, is dit na genoeg in die
kol om produsente te laat herbesin
oor onproduktiewe diere in hul kuddes.
“Sowat 20% van konsepsies eindig
in resorpsie met eerste dekking of
KI, terwyl tussen 35 en 45% koeie wat
dragtig word vir verskeie redes nooit
kalwers gee nie. Om die rede moet
ons beeste ‘n tweede en derde kans
gee om in ‘n teeltydperk beset te raak,
want ná die teeltydperk het ons weer
‘n groot presentasie teelkoeie wat ná
twee of drie dekkings nie kalf nie.”
Geldelike verliese in die afwesigheid
van drag tigheidsondersoeke het Norman
soos volg uitgespel:
Die kalf: ‘n Speenkalf weeg oor die
algemeen sowat 210 kg, die speentydperk
is sowat 210 dae, die waarde
werk uit op sowat 1 kg per dag en
met die speenprys tans op N$17 per
kg is dit N$17 per dag per speenkalf.
Die teelkoei: ‘n Estrussiklus beloop
gemiddeld 21 dae. Een estrussiklus
kan dus bereken word op N$17 per
dag vir 21 dae wat ons by N$357 uitbring.
Aanvaar ons dat alle rasse se
gemiddelde TKP 450 dae is en vroulike
diere sowat 283 dae dragtig is
plus ‘n hersteltydperk van 45 tot 60
dae kom ons by 343 dae uit. Wat
doen die teelkoei vir sowat 110 dae?
Die plaas: Die koste van 5 estrussiklusse
van die 110 dae wat koeie
nie vat nie, kan bereken word deur
N$357 met 5 te vermenigvuldig wat
N$1 785 is. Vir ‘n teelkudde van 500
beeste met ‘n gemiddelde TKP van
450 dae beteken dit N$892 5000.
Kyk ons na vyf jaar van ‘n gemiddelde
TKP van 450 dae, kom dit
neer op ‘n astronomiese verlies van
nagenoeg N$4,5 miljoen aan rentewaarde
waarvan 60% se potensiële
rente-inkomste vir altyd verlore is as
gevolg van die tydperk van 110 dae
wanneer ‘n teelbees nie-funksioneel
is.
Die weiding: Die gemiddelde koei
vreet 10 kg gras en stap tussen 6 en
8 km terwyl sy vreet wat neerkom
op ‘n gebruik van 15 kg gras per dag
deurdat 5 kg gras tydens die stappery
vernietig word. ‘n Koei benut
gemiddeld sowat 3% van een hektaar
se weiding. Vermenigvuldig ons
die 15 kg met 365 dae word 5 475
kg gras opgevreet. Aanvaar ons dat
30% beeste uit ‘n teelkudde van 500
nie deur die loop van die jaar produseer
nie, kom ons by 150 onproduktiewe
diere uit. Vermenigvuldig ons
die 150 met 5 475 kg is dit ‘n skokkende
821 250 kg gras per jaar wat
ingeboet word aan diere wat nie
produseer nie. Teen 1 500 kg per ha
is sowat 545 ha gras ook verlore.
Norman het verder gesê ‘n teelbees
bly ‘n teelbees en “om te meet, is om
te weet”. Hy het boere met ‘n paar
vrae gepeper om hulle aan die dink te
sit oor die belangrikheid van dragtigheidsondersoeke.
Hy het gevra: Hoeveel
geld is ‘n produsent bereid om
te verloor voordat hy besef vrugbaarheid
benadeel sy boerdery? As 50%
teelbeeste in ‘n kudde ‘n goeie TKP
handhaaf, wat doen die res en wat
bring hulle jou in die sak? Hoekom hou
jy die dier nog aan? Kan sy die geld
maak wat ‘n speenkalf in sewe maande
maak? Kan sy kompeteer met ‘n tollie
oor 24 maande? As sy onproduktief
is, hoe lank bly sy in die kudde? Hy
het boere aangemoedig om hierdie
vrae vir hulleself te beantwoord en te
kyk na koste-aanduidings. Dit behoort
rede genoeg te wees om dragtigheidsondersoeke
ná die teeltydperk ‘n
vereiste te maak.
Norman Rothman
Onproduktiewe teelbeeste moet
ook uit die kudde verwyder word, het
hy gesê.
Die voordele van dragtigheidsondersoeke
het Norman soos volg uitgespel:
• Dit spaar jou geld.
• Dit verbeter die gemiddelde
standaard in die kudde.
• Funksioneel doeltreffende teelbeeste
kan maklik geïdentifiseer
word.
• Jy kan makliker selekteer vir vervangingsverse.
• Kuddegesondheid verbeter.
• Dit help om fundamentele probleme
te identifiseer.
Volgens Norman is daar drie maniere
om dragtigheid te bepaal, naamlik die
vasstel van progeste roonvlakke met
‘n bloedmonster wat 19 dae ná konsepsie
getoets word, rektale palpering
wat ‘n handondersoek van die baarmoederwand
behels en ultrasoniese
klank wat ‘n baie duur metode is.
Behalwe vir kursusse in KI (vir beeste,
skape en varke) en dragtigheidsondersoeke
bied Norman ook kursusse aan
in voeding, die grootmaak van kalwers
en ‘n kursus vir veewagters om kuddes
goed te versorg. In Namibië tap Norman
ook semen en sy pa, Andy, bied
kursusse in embrio-oorplasings aan.
Norman kan gekontak word by die
volgende e-posadresse: norman@vodamail.co.za
en alexandra@livestocktrainingservices.com
AgriForum Aug 2011 Vol 24, No 5, P 23-37

Bonsmara seëvier in Kalahari
parasietbeheer:
“Mentors raak al minder. Baie inligtingsdienste
bestaan nie meer nie. Dit skep ’n
groot leemte wat nou deur boere gevul
moet word. Deel jul kennis onder mekaar
en met ander.”
Dit was ter inleiding dr. Faffa Malan
se boodskap op die Hartebeestloop Inligtingsdag
voor dat hy oorgeskakel het na
lesse wat ons uit die natuur kan leer om
parasiete te beheer. Dr. Faffa is een van
www.landbou.com se kundiges wat vrae
van besoekers aan dié web werf beantwoord.
Voorheen was hy by navorsing
betrokke.
Volgens hom is die natuur wonderlik
en moet jy dit verstaan anders raak jy in
’n oorlog daarmee betrokke. “Plante, diere
en kampe op ’n spesifieke plaas verskil,
terwyl daar ook voortdurend beweging
plaasvind tussen die natuurlike omgewing,
inheemse parasiete en natuurlike
gashere. Dit is daarom belangrik dat boere
’n basiese kennis van dieregesondheid en
-siektes moet hê.”
Hy het vertel van ’n totale telling van
124 miljoen wurms wat in ’n enkele sebra
voorgekom het. “Dit klink na ’n doodstyding,
maar para siet-ontwikkeling kom al
vir eeue saam met die gasheer, wat skynbaar
geensins daaronder ly nie. ’n Bees
het ook parasiete, maar hy is ’n vreemde
gasheer wat daarby moet aanpas. Dit
kan lank neem, maar die gesondste diere
sal aanpas (survival of the fittest). Boere
moet daarom hierdie aanpassings monitor
en dit met dieregesondheidbestuur
ondersteun.”
Dr. Faffa het bygevoeg dat vrektes in
die na tuur ’n natuurlike proses is, maar
op die plaas ’n ramp. “Die les wat ons
uit die natuur moet leer, is om vas te stel
wat normaal is in ’n ekosisteem voordat
ons kan besluit wat abnormaal is. ’n Boer
moet soos ’n leeu op sy plaas wees. Die
natuur is hard en daar is nie plek vir swak
diere nie.”
Sy advies is om erg parasietbesmette
diere uit kuddes te haal eerder as om
hulle te dokter. “Ons moet daardie gene
uithaal. Kry ’n bees byvoorbeeld kwakkeel
oftewel dikkeel, moet jy hom uit jou
kudde verwyder.”
Hy het voorts gewys op die klein kampies
op plase in Suid-Afrika wat ’n teelaarde
vir wurms en bosluise is.
Volgens dr. Faffa streef die natuur daarna
om omgewingsfaktore te balanseer,
maar die mens se inmenging lei tot
ontwrigting en ’n stryd teen parasiete en
siektes. Juis die ingry ping deur die mens
veroorsaak dat ons besig is om vinnig in
’n doodloopstraat te beland. Daar lê ’n
groot potensiaal in die ontrafeling van
Dr. Faffa Malan
die geheime van die natuur. Ons hoop
om daardeur alternatiewe te vind
waarmee parasiete in ons produksiediere
beheer kan word.”
Dr. Faffa het bygevoeg dat, in reaksie
op die mens se inmenging, die
ekosisteem ’n SOS (stres, oorbevolking
en stagnasie) uitstuur en die mens
wys om daarop ag te slaan. Hy het die
SOS soos volg verduidelik:
Stres: Soos mense byvoorbeeld
puisies en maagwerk kry van stres,
so word stres by diere veroorsaak
deur stagnasie en oorbevolking. Dit
veroorsaak geweldige stres op die
gashere, wat weer lei tot ’n laer immuniteit
en uitbre kings van parasiete en
siektes.
Oorbevolking: Die mens wil wins
maak wat lei tot die oorbenutting van
beskikbare hulpbronne. ’n Voorbeeld
is voerkrale waar parasie te en siektes
toeneem om hul funksies te vervul
ten einde die balans in die ekosisteem
te herstel.
Stagnasie: Dit kom voor wanneer
groot gebiede in kleiner eenhede verdeel
word. Dit bring mee dat die gashere
en hul parasiete in aan houdende
kontak met mekaar is, wat meebring
dat parasiete buitensporig vermeerder
en oor matige druk op die hulpbronne
plaas.
In dié verband het hy genoem dat
rooiwater nou na gebiede versprei
waar dit nog nooit voorgekom het
nie, tot selfs in die woestyn.
Terselfdertyd het dr. Faffa klem
gelê op die belangrikheid van biosekuriteit
in die boer dery. Dit behels
goeie bestuur, siektebeheer, die
uitruil van goeie genetika, optimale
voe ding en weidingbestuur asook
parasietbeheer.
“Dit bring ons by die werklikheid
dat die natuur op sy eie regkom waar
die mens nie inmeng nie. Ons moet
dus verantwoordelikheid aanvaar
om hulpmiddels soos entstowwe
te gebruik om ons inmenging op
’n verantwoordelike en wetenskaplike
manier teen te werk. Dit sal ons
in staat stel om genoeg kos te produseer
sonder om die natuur te misbruik.”
Dr. Faffa het toe aandag gegee
aan verskeie siektes en die oorsake
daarvan. Hy het die ent van diere
voor ’n reënseisoen beklemtoon en
boere aangeraai om in die geval van
siekte-uitbrekings diere na hoërliggende
gebiede en weg van water
te neem. Nog punte waarop hy gewys
het, is:
Gebruik verkieslik ’n enkelnaald per
dier of an dersins ’n drukgang wanneer
daar geënt moet word. Baie gevalle
van slenkdalkoors word met besmette
naalde oorgedra.
Gebruik die regte entstowwe vir die
regte siek tes. Wanneer die poeier van
’n lewende ent stof bruin is, gooi dit
weg. Entstowwe moet teen ’n konstante
temperatuur geberg word,
want selfs ’n kragonderbreking kan dit
ondoel treffend maak.
Moenie kalwers te gou spuit nie,
want dit meng in met die biesmelk
se funksie om immuniteit te bou. ’n
Kalf kry binne ses ure ná sy geboorte
‘n tiende van sy liggaamsgewig by.
Dit is ook belangrik om nougeset te
let op die immuniteitstatus van koeie.
Die aanvulling van spoorminerale
is belang rik en wel vier weke voor
kalwing, vier weke voor dektyd en
vier weke voor ’n stresperiode. Multiminerale
en vitamines bepaal tot
80% van die vrugbaarheid van ’n
kudde.
(Dr. Faffa se kundigheid op vele gebiede
is beskikbaar deur die webwerf
www.landbou.com te besoek.
Beweeg af met die blad totdat jy
kom by “Vra die kundiges...”. Klik op
“Vra vir dr. Faffa” en volg die kortpad
na antwoorde.)
AgriForum Aug 2011 Vol 24, No 5, P 23-37

Bonsmara seëvier in Kalahari
“Bulle wat nie funksioneel doeltreffend
is nie, behoort nie op veilings
aangebied te word nie. Andersins is
dit ’n nowhere battle. Net so sal bulle
wat aan die minimum rasstandaarde
voldoen kopers nêrens bring nie.”
Dit was Petrus Maritz, ’n geakkrediteerde
skandeerder wat by die
Vleisraad werksaam is, se advies aan
telers op die Hartebeestloop Boeredag.
Hy het verduidelik ultrasoniese
skande ring stel Namibiese telers
in staat om op ’n goedkoop, betroubare
manier genoeg inlig ting te bekom
om vinnig vordering te maak
ten opsigte van karkaskwaliteit. Vetneerlegging,
oogspier oppervlakte
(direk gekorreleer met verkoopbare
vleisopbrengs) en marmering (sagtheid
en smaak van vleis) word gemeet
– almal eienskappe wat matig
tot hoog geneties oordraagbaar is.
Beraamde teelwaardes word vir dié
karkaseienskappe volgens verskillende
mates uitgewerk en hoe meer
metings gedoen word, hoe akkurater
is die teelwaardes. “As ons vir potensiële
kopers hierdie teelwaardes kan
gee, is dit soveel beter. Op dié manier
kan ons al meer vir karkaseienskappe
selekteer.”
Volgens Petrus moet telers hierdie
hulpmiddel gebruik sodat hulle die
funksionele doeltreffendheid
vrugte kan pluk wanneer abattoirs ’n
premie op karkaseienskappe begin
betaal. Hy het bygevoeg dat bloedlyne
ook gevestig kan word met behulp
van ultrasoniese skandering
tesame met DNA-analises en Fase Dtoetse.
Manlike sowel as vroulike diere in
die ouderdomsgroep 300 tot 800
dae word geskandeer, verkieslik nie
minder as twintig diere per groep
nie. Verse moet liefs nie meer as ses
maande dragtig wees nie. Diere moet
voorts aan dieselfde kontemporêre
groep behoort, met ander woorde
van geboorte af moes die diere aan
dieselfde omstandighede blootgestel
gewees het. Diere word ook
tydens skandering geweeg.
Volgens Petrus is die geskikste tyd
vir skandering in Mei wanneer diere
in hul beste kondisie is. Petrus het
verlede jaar 2 000 stoetdiere geskandeer
– ’n waardevolle diens wat hy en
die Vleisraad van Namibië lewer.
AgriForum Aug 2011 Vol 24, No 5, P 23-37

Bonsmara seëvier in Kalahari
Fotobeeld van boeredag en veiling
Boere luister aandagtig na lesings.
AgriForum Aug 2011 Vol 24, No 5, P 23-37
Die kunstige hand van Eugenie,
eggenote van dr. Joggie
Briedenhann en ook eintlik 'n
tandheelkundige van beroep,
kon oral by die kosmaak- en
-bedie ningspunte gesien word.