download publicatie - Volkssterrenwacht Beisbroek

Helden in de sterrenkunde
Petrus Plancius
Een Vlaamse predikant, cartograaf en astronoom in
Nederland
1552 (Dranouter) – 15 mei 1622 (Amsterdam)
Leven en werk
Peter Platevoet of Petrus Plancius werd in 1552
geboren in het rustieke West-Vlaamse dorpje
Dranouter. Na zijn schoolopleiding studeerde
hij theologie in Duitsland en Engeland. Op 24jarige
leeftijd werd hij geroepen als predikant,
eerst in verschillende plaatsen in Vlaanderen,
later in Brussel. Na de belegering van Brussel
door de Spaanse generaal Parma in 1585,
vluchtte Plancius naar Amsterdam, waar hij het
beroep van predikant weer opnam en dat tot
zijn dood in 1622 zou blijven uitoefenen. Hij
was een invloedrijk theoloog. Het is des te
verwonderlijker dat hij daarnaast één van de
belangrijkste cartografen van zijn tijd was.
Plancius tekende zelf kaarten; de bekendste
dateert uit 1590. In 1592 bracht hij zijn grote
wereldkaart Orbis Terrarum Typus De Integro
Multis In Locis Emendatus uit en vestigde
daarmee zijn reputatie. Hij vervaardigde verder een aantal kaarten van de buiten-Europese kusten
en, samen met Willem Barentsz, een kaart van het Middellandse zeegebied. In 1602 werd hij
benoemd tot cartograaf van de Verenigde Oost-Indische Compagnie. Hij verzorgde daar ook het
onderwijs van schippers en stuurlui. Plancius was vermogend en betrokken bij het ontstaan van
handelscompagnieën zoals de Verenigde Oost-Indische Compagnie, de West-Indische Compagnie en
de Noordsche Compagnie. Hij was initiatiefnemer van expedities die de Noordoost en Noordwestpassage
onderzochten. Henry Hudson vertrok met aanwijzingen verstrekt door Plancius.
In de sterrenkunde is hij vooral bekend wegens het introduceren van twaalf nieuwe sterrenbeelden
uit stergegevens bekomen door de eerste Nederlandse expeditie naar het Oosten. De globe die hij
daarop in 1598 liet produceren door Jodocus Hondius toonde voor het eerst het belangrijke
sterrenbeeld Crux op de plek waar het hoorde, bij de achterpoten van Centaurus. De twaalf nieuwe
constellaties waren waarschijnlijk geïnspireerd op verslagen van deze eerste reis waarin afbeeldingen
van een Indiaan (Indus), kameleon (Chamaeleon), goudvis (Dorado) of een vliegende vis (Volans)
stonden. Maar ook de Pauw (Pavo), de Toekan (Tucana), de Paradijsvogel (Apus), de kleine Waterslag
7