Voorbeelde van Beplanning en Assessering

VOORBEELDE VAN
BEPLANNING EN
ASSESSERING
LEERAREA:
EKONOMIESE EN
BESTUURSWETENSKAPPE
SENIOR FASE
Januarie 2008

INHOUD BLADSY NR.
Inleiding 3
• Die ‘HWWWWH’ om Assesseringstake te beplan 4
• Beplanning vir Assessering 5
• Ontleed ʼn Assesseringstaak 6
Graad 9 7
• Werkskedule 7
•
• Assesseringsprogram 13
• Lesplan 15
• Assesseringstaak en Assesseringsinstrument 16
Graad 8 19
• Werkskedule 19
• Assesseringsprogram 22
• Lesplan 24
• Assesseringstaak en Assesseringsinstrument 25
Graad 7 28
• Werkskedule 28
• Assesseringsprogram 32
• Lesplan 34
• Assesseringstaak en Assesseringsinstrument 37
Optekenblaaie 39
Berei Senior Fase-leerders op Graad 10 voor 41
• Rekeningkunde-kontrolelys 41
• Rekeningkunde-grondlyntoets 44
• Besigheidstudies-grondlyntoets 49
• Ekonomie-grondlyntoets 57
2

Inleiding
Dagsê onderwysers. Hierdie boek is vir u! Dit gaan u help om u rykdom van kennis en ondervinding tot
voordeel van u leerders aan te wend. Die boek sal u lei van beplanning tot by die onderrig van die
leerders.
U het die afgelope paar jaar ʼn aantal beleidsdokumente en riglyndokumente ontvang. Die
Leerareadokumente wat u behoort te hê en gereeld vir beplanning te gebruik, sluit die volgende in:
• Die (Hersiene) Nasionale Kurrikulumverklaring Graad R – 9 2002
• Onderwysersgids vir die Ontwikkeling van Leerprogramme
• Nasionale beleid oor Assessering en Kwalifikasie vir Skole in die AOO-band
• Assesseringsriglyne vir Ekonomiese en Bestuurswetenskappe (Intermediêre en Senior
Fase)
• Leerprogramvoorbeelde
• Leerarea-hulpbronmateriaal:
Basiese Rekeningkunde
My Business – Onderwysergids en leerderboeke
Die behoefte aan ʼn dokument oor ‘Voorbeelde van Beplanning en Assessering’ het geblyk uit monitering
tydens die ontplooiing van Graad 8 en 9, onderwyserwerkswinkels, skoolbesoeke en terugvoering van
onderwysers. Baie onderwysers het gevra vir voorbeelde van assesseringstake en -instrumente, asook
vir een dokument wat omvattend gebruik kan word.
Hierdie dokument volg op die Leerprogramvoorbeelde en gee ʼn werkskedule vir Graad 7, 8 en 9, wat
gevolg word deur lesplanne. U sal binne die lesplanne voorbeelde van assesseringstake en
assesseringsinstrumente, asook voorstelle vir aanpassings vir leerders met hindernisse, vind.
Die lesplanne is uit die Uitkomste ontwerp en maak gebruik van die assesseringstandaarde om die
diepte en breedte van die aktiwiteite te bepaal. Die aktiwiteite lê klem op leerder-aktiewe,
navraaggebaseerde, ervaringsleer. Die lesplanne wys ook hoe geletterdheid en gesyferdheid binne die
leerareas verbeter kan word.
Ons het een lesplan per graad as voorbeeld om u te help met die implementering van die Senior Fase, in
hierdie dokument ingesluit. U kan hulle uitbrei en aanpas om by u leerkonteks en leerders aan te pas.
Direktoraat: Kurrikulum AOO
Januarie 2008
Dankie aan die onderwysers en EBW-kurrikulumadviseurs vir hulle bydrae tot hierdie dokument.
Jerome Gordon
Senior Kurrikulumbeplanner: Ekonomiese en Bestuurswetenskappe
3

DIE HWWWWH OM ASSESSERINGSTAKE (AT’s) TE BEPLAN
• Om te assesseer of leerders die nodige kennis,
vaardighede en waardes van die LU’s en AS’e
bereik het
• Moet op alle vlakke deel wees van die
beplanning - werkskedule lesplan
assesseringstaak (AT)
• Vir opteken- en verslag doen-doeleindes
• Assesseringstaak = 1 of
meer aktiwiteite + 1 of meer
metodes van assessering.
Dit assesseer ‘n reeks
vaardighede en
bevoegdhede
• Daar word aanbeveel dat
daar bykomend tot al die
ander vorme van
assessering gedurende elke
kwartaal, ook ‘n toets gegee
word oor al die
Assesseringstandaarde wat
reeds gedek is
Onderwyser
assesseer
alle AT’e
Informele + formele assesseringsaktiwiteite moet al die LU’s en AS’e dek
4
ASSESSERING
STAKE VIR
FORMELE
ASSESSERING
Onderwyser se
portefeulje moet
voorbeelde van
AT’e, memoranda
en rubrieke bevat
•
• 4 AT’e per kwartaal vir Graad 8
• 3 AT’e vir kwartaal 1-3 + GTA (4de
kwartaal) vir Graad 9
• Assesseringsprogram sê
• Stel vrae op verskillende
kognitiewe vlakke
• Die voorgestelde gewig van LU’s
vir leer, onderrig en assessering is
as volg:
Senior Fase
LU1 20%
LU2 15%
LU3 30%
LU4 35%
• AT se gewig is eweredig (25%)
• Assesseringsinstrumente bv.
Gevallestudies, toetse en
eksamens memo
Projekte, ondersoeke rubriek of
AT deels memo + rubriek

BEPLANNING VAN FORMELE ASSESSERING OP DIE VERSKILLENDE VLAKKE VAN
BEPLANNING
WERKSKEDULE
In watter week die AT gedoen sal word, inhoud en metode van assessering
ASSESSERINGSPROGRAM
In watter week die AT gedoen sal word, inhoud en metode van assessering NA GRAADHOOF
LESPLAN
Watter dag die AT gedoen sal word, tydsduur van die AT, inhoud - meer besonderhede, vorm,
assesseringsinstrument
ASSESSERINGSTAAK
LU’s + AS’e, tydsduur van die AT, instrument + kriteria
OPTEKEN EN VERSLAG DOEN
Optekenvel, skedule en verslag
5

ste
1
Kwartaal
Week Nr.
1
2 -7
GRAAD 9
Datum
voltooi
EKONOMIESE EN BESTUURSWETENSKAPPE
WERKSKEDULE
GRAAD 9
Onderwerp
Oorsig oor Uitkomste en
Assesseringsprogram
o Genereer idees vir
sakegeleenthede
o Sake-idees moet in die
behoefte aan vervaardigde
goedere of dienste voorsien
o Onderskei tussen
vervaardigings-, diens- of
toerismebedryf
o SSGB-ontleding
o Ontwikkel uit die beste idee:
o Sakeplanne
Bemarkingsplan
Marknavorsing
Advertensieplan
Bestuursplan
Finansiële plan
(Kosteberekening, Inkomstestaat en
Balansstaat)
o Vorme van eienaarskap
(Alleeneienaar,
Vennootskap, Beslote
Korporasie)
o Kenmerke van verskillende
vorme van eienaarskap
(Graad 8)
o Voordele en nadele
o Keuse van gepaste vorm
van eienaarskap
o Markdag
Hulpbronmateriaal:
“My Business”
werkboeke
7
Assesseringstan
daarde
9.4.3
9.4.4
9.4.7
9.4.9
9.3.1
Assessering
Assesseringstaak 1
Aktiwiteit 1
Sakeplan
(Aanbieding)
Markdag
(Simulasie)
30 – 50 punte
“My Business”
Graad 8 en 9
Leerderboek en
Werkboek

8
o Effek van die nasionale
begroting op die ekonomie
o Regte en
verantwoordelikhede,
regeringsinname en
-uitgawes
o Streeks- en internasionale
ooreenkomste
o Ekonomiese groei- en
ontwikkelingsbeleid van
Suid-Afrika
o Begrippe:
o Openbare betrekkinge,
Maatskaplike
verantwoordelikheid
o Omgewingsverantwoordelikh
eid vir:
o Verskillende soorte
ondernemings en
9.1.5 Informele
9.2.1
Assessering
organisasies 9.3.2 Informele
9
o Stappe deur ondernemings
geneem om goeie openbare
betrekkinge te verseker
o Strategieë en aksies van
ondernemings teenoor
maatskaplike en
omgewingsverantwoordelikh
eid
o Ontwerp ʼn vraelys
o Onderskei tussen
verskillende vorme van
kredietaankope
o Verduidelik en assesseer die
gebruik van verskillende
maniere van betaal binne die
ekonomie
Assessering
10
o Voordele van
kontantaankope
o Begrippe van spaar
o Begrippe van belegging
o Begrippe van ekonomiese
groei
o Begrippe van welvaart
o Verhoudings van spaar en
ekonomiese groei
o Effek van spaar en
belegging op ekonomiese
groei
9.3.6
9.2.3
Assesseringstaak 1
Aktiwiteit 2
Kwartaaltoets 1
75 - 100 Punte
8

2de Kwartaal
Week Nr.
11 - 12
Datum
voltooi
Onderwerp
o Begrippe van spaar,
belegging, ekonomiese
groei, welvaart
o Verhouding van spaar en
ekonomiese groei
o Effek van spaar en
belegging op ekonomiese
groei
o Begrip van produktiwiteit,
globalisering, ekonomiese
groei
o Strategieë om ekonomiese
groei te verbeter
o Produktiwiteit en die effek
daarvan op ekonomiese
groei en globale
mededinging
o Effek van globalisering op
die SA ekonomie
Assesseringstan
daarde
9.2.3
9.2.4
Assessering
13 -15
o Verduidelik die vloei van
geld, goedere en dienste in
die SA ekonomie
o Produksiefaktore en
vergoeding
o Goedere en dienste van
ondernemings
o Rol van buitelandse sektor:
Invoere en Uitvoere
o Produktiwiteit;
9.1.1
9.1.2
9.1.3
Assesseringstaak 2
Aktiwiteit 1
Aanbieding
o Buitelandse markte;
o Bespreek hoe vraag en
aanbod pryse beïnvloed:
o Grafieke; (Gebruik
grafiekpapier)
o Tabelle;
o Ewewigspryse;
o Brandstofprys – oorsake van
verandering;
o Impak op die ekonomie
9
30 – 50 Punte

16
o Die begrip van HOP
o Die redes vir die HOP
o Die rol van die HOP in die
ekonomie
o Onderskei tekortkominge en
sterk punte van die HOP
o Stel huidige strategieë
9.2.2
9.4.10
Assesseringstaak 2
Aktiwiteit 2
Projek
(30 – 50 Punte)
17-18
bekend, bv. GEAR, ASGISA
o Klein-, medium-, en mikroondernemings
se rol in die
proses van welvaart- en
werkskepping
Rol van vakbonde;
Redes vir ontstaan;
o Reëls en regulasies;
o Regte en
verantwoordelikhede van
werkers
o Effek op die ekonomie;
o Effek op arbeidsvraagstukke;
o Rol in die transformasie;
o Doen navorsing oor wette
wat basiese voorwaardes vir
indiensneming raak –
identifiseer byvoorbeeld
verskillende wette
9.1.4
9.3.7
o Wet op Basiese
Voorwaardes vir
Indiensneming
o Wet op Bedryfsgesondheid
en veiligheid
o Wet op Billike Indiensneming
o Wet op
Vaardigheidsontwikkeling
o Arbeidswet
o Geen diskriminasie in die
werkplek nie
19 HERSIENING EN KONSOLIDASIE
20 - 21 SKOOL: ASSESSERING: WEEK Assesseringstaak 2
Aktiwiteit 3
Junie-eksamen
3de Kwartaal
Week Nr.
Datum
voltooi
Onderwerp Assesseringstan
daarde
10
150 – 200 punte
Assessering

o Diens-
/Kleinhandelondernemings –
Alleeneienaar en begrippe
o Kontant, Krediet, KOJ, KBJ,
DJ, KJ, Ontleding van
kwitansies, Bank, Verkope,
Koste van verkope,
Debiteurekontrole,
Krediteurekontrole,
Brondokumente, Inkomste,
Uitgawes, Bates, Laste,
9.3.1 Assesseringstaak 3
Eienaarsbelang
9.3.3
Aktiwiteit 1
22 – 28 o Rekenkundige vergelyking 9.3.4
Simulasie
o Teken transaksies aan in die
(30 – 50 Punte)
KOJ en KBJ
o Teken transaksies aan in die
KJ en DJ
o Beginsel van dubbel
inskrywing
o Boek oor na Algemene
Grootboek
o Saldeer en optel van
rekeninge
o Stel proefbalans op
11

29 – 30
31 - 32
4de Kwartaal
Week Nr.
33
Datum
voltooi
Formaat van Inkomstestaat en
Balansstaat
o Konsepte:
o Verkope
o Koste van verkope
o Bruto Wins
o Bedryfsinkomste
o Bedryfsuitgawes
o Netto wins
o Laste
o Ekwiteit – Kapitaal + Netto
Wins – Onttrekkings
o Vaste (Tasbare) Bates
o Vaste deposito
o Bedryfsbate
o Inventaris
9.3.1
9.3.3
9.3.4
Informele
o Debiteure
9.3.5
Assessering
o Kontant en
kontantekwivalente
o Onttrekkings
o Lenings
o Bedryfslaste
o Krediteure
o Bankoortrekking
o Korttermynlenings
o Verhoudings: bruto wins %,
netto wins %,
Bedryfsverhouding,
Vuurproefverhouding
o Opbrengs op eienaarsbelang
o Kommentaar en
besluitneming
Assesseringstaak 3
SEPTEMBER KONTROLETOETSE Aktiwiteit 2
Kwartaaltoets
75 -100
ONDERWERP
o Dele van rekenaar
o Aan- en afskakel van
rekenaar
o Oopmaak van dokument in
MS Word
o Gebruik van toetsbord
o Tuissleutels
o Stoor van dokumente
o Herroep van dokumente
o Redigering van dokumente
12
Assesseringstan
daarde
Assessering

34 - 36 KONSOLIDASIE
37 - 40 GTA Afdeling A en B
41
Administrasie
GRAAD 9-ASSESSERINGSPROGRAM
KWAR
TAAL
Kwarta
al 1
Assess
eringst
aak 1
GTA A en B
LU’s en AS’e
Assesseringsprogram vir Graad 9
Fokus ASSESSERING
SMETODES
Graad 9 LU 4:
Aktiwiteit 1 Aanbieding en
Entrepreneurskennis en -vaardighede Sakeplan Simulasie
Assesseringstandaarde:
Markdag 30 – 50 Punte
• Kom, deur SSGB-ontleding te gebruik, met moontlike
sake-idees vorendag om in die behoefte vir
vervaardigde goedere of dienste te voorsien.
• Ontwikkel ʼn sakeplan (wat ʼn begroting insluit) vir ʼn
vervaardigings-, diens- of toerismebedryf gebaseer
op die beste sakegeleentheid uit die voorgestelde
idees.
13

KWAR
TAAL
LU’s en AS’e Fokus ASSESSERING
SMETODES
• Raak betrokke by die sake-aktiwiteit wat beplan is en Aktiwiteit 2 Kwartaaltoets
bespreek die redes vir die keuse van ʼn spesifieke Vorme van 75 – 100 Punte
vorm van eienaarskap.
krediet
• Voer ʼn bemarkingsveldtog uit as promosie vir ʼn Kontant vs
produk en bespreek die reklamemedia wat ingespan kredietkaart
is.
Spaar en
Graad 9 LU 3:
beleggings
Bestuurs-, verbruikers- en finansiële kennis en
Spaar en
vaardighede
ekonomiese
• Stel ʼn basiese inkomstestaat vir ʼn diens- en
kleinhandelonderneming op.
groei
Graad 9 – LU 3:
Bestuurs-, verbruikers- en finansiële kennis en
vaardighede
Onderskei tussen vorme van kredietaankope (bv. oop
rekeninge, paaiementverkope, kredietkaarte) en
verduidelik en evalueer:
• Gebruik van verskillende vorme van betaling in die
ekonomie (bv. kontant, tjeks, posorders,
kredietkaarte, debietkaarte, slimkaarte, reistjeks);
• Die voordele van kontantaankope.
Graad 9 – LU 2:
Volhoubare groei en ontwikkeling
• Verduidelik die rol van spaar en beleggings in
ekonomiese vooruitgang en groei
Kwarta Graad 9 – LU 1:
Aktiwiteit 1 Aanbieding
al 2 Ekonomiese kringloop Ekonomiese 30 – 50 Punte
Assess • Verduidelik die vloei van geld, verskillende
sirkelvormige
ering produksiefaktore, goedere en dienste in die
vloei
Taak 2 ekonomiese kringloop in die Suid-Afrikaanse
Vloei van geld
ekonomie
en goedere
• Bespreek die rol van die buitelandse sektor in die en dienste
ekonomiese kringloop
Teken vraag-
• Illustreer met behulp van ʼn grafiek hoe vraag en
aanbod pryse beïnvloed.
en-aanbodgrafiek
uit
datastel.
Graad 9 LU 2
Bespreek die
grafiek.
14

KWAR LU’s en AS’e Fokus ASSESSERING
TAAL
SMETODES
Volhoubare groei en ontwikkeling
Aktiwiteit 2 Projek
• Ondersoek en debatteer die HOP se suksesse en Ekonomiese 30 – 50 Punte
tekortkominge
herstel:
Graad 9 – LU 4
inisiatiewe vir
Entrepreneurskennis en -vaardighede
volhoubare
• Doen navorsing oor die rol van klein-, medium- en ontwikkeling
mikro-ondernemings in die proses van welvaart- en en groei
werkskepping.
KMMO’s
Aktiwiteit 3 Kwartaaltoets
150 – 200
Punte
Kwarta Graad 9 – LU 3:
Aktiwiteit 1 Simulasie-
al 3 Bestuurs-, verbruikers- en finansiële kennis en
Hou boek van oefeninge
Assess vaardighede
transaksies in 30 – 50 Punte
ering • Stel ʼn basiese inkomstestaat en balansstaat vir ʼn joernaal en
Taak 3 diens- en kleinhandelonderneming op.
boek hulle
• Doen kontant- en krediettransaksies in die boeke van oor.
die diens- en kleinhandelonderneming:
Stel
•
•
•
•
•
Gebruik ʼn kontantontvangstejoernaal en ʼn debiteureen
krediteurejoernaal
Boek joernale in die algemene grootboek oor
Stel ʼn proefbalans op
Gebruik toetsbordvaardighede en funksiesleutels om
sakedokumentasie te ontwikkel, stoor, herroep en
redigeer.
Analiseer finansiële state om besluite op ʼn basiese
vlak te kan neem.
proefbalanse
op
Stel
inkomstestaat
en
balansstaat
op
Aktiwiteit 2 Kwartaaltoets
75 – 100 Punte
Kwarta
al 4
GTA
Gebaseer op spesifieke tema GTA
Prestasie-
Sluit ʼn verskeidenheid LU’s en AS’e in
gebaseerde
take
Pen-en- Papier
taak
15

GRAAD 9-LESPLAN
EKONOMIESE EN BESTUURSWETENSKAPPE
LESPLAN
GRAAD 9
ENTREPRENEURSKAP
TYDSDUUR: 6 WEKE
LU’s en AS’e: 9.4.3; 94.4; 9.4.7; 9.4.9; 93.1; 9.3.5
INTEGRASIE MET: WISKUNDE/TALE/TEGNOLOGIE/KUNS EN KULTUUR
INTEGRASIE MET LU 3
KONTEKS: Entrepreneurskennis en -vaardighede – Finansiële Kennis en Vaardighede – Vorme van
eienaarskap - Bemarking
VOORAF-KENNIS: Bankwese: Idees om toeriste te lok – Vorme van eienaarskap, formele en informele
sektor – Lewensvatbaarheid, insetkoste, produksiekoste, verkope en wins
HULPBRONNE: “My Business Steps to financial freedom” (Onderwysersgids; Leerdergids en
leerderwerkboek) - 1 stel Boeke word aan alle publieke skole in die Wes-Kaap verskaf.
ONDERWYSER SE TAAK
Stel die projek vir ʼn vervaardigings-, diens- of toerisme-onderneming met duidelike instruksies
op:
Onderwysers behoort die stap-vir-stap riglyne in “My Business Steps to financial freedom” se
onderwysersgids te volg om die leer en onderrig van entrepreneurskap te vergemaklik. “My Business
Steps to financial freedom” lei die leerders stap-vir-stap deur die generering van idees, SSGB-ontleding,
Sakeplan (Bemarkingsplan en Finansiële plan), betrokkenheid by ʼn sakegeleentheid (Markdag),
optekening en evaluering.
LEERDER SE TAAK
Leerders moet die “My Business Steps to financial freedom” Leerderboek gebruik om hulle deur die
projek te lei. Leerders moet die stap-vir-stap aktiwiteite in die “My Business Steps to financial freedom “
Leerderwerkboek voltooi.
16

GRAAD 9-ASSESSERINGSTAAK
EKONOMIESE EN BESTUURSWETENSKAPPE
ASSESSERINGSTAAK 1
AKTIWITEIT 1 - SAKEPLAN en MARKDAG
JANUARIE – FEBRUARIE GRAAD 9
PUNTE: 60
VORME VAN OF ASSESSERING: AANBIEDING en SIMULASIE
LU’s en AS’e:
9.4.3: Ontwikkel, deur SSGB-ontleding
9.4.4: Stel ʼn sakeplan op
9.4.7: Neem aan ʼn sake-aktiwiteit deel – Bespreek redes
waarom ʼn bepaalde vorm van eienaarskap gekies is
9.4.9: Loods ʼn bemarkingsveldtog
9.3.1: Stel ʼn basiese inkomstestaat en balansstaat vir ʼn
diens- en kleinhandelonderneming op
9.3.5: Ontleed finansiële state vir besluitneming op ʼn
basiese vlak
ASSESSERINGSINSTRUMENT: Rubriek
INSTRUKSIES:
Gebruik MY BUSINESS Leerderboek en Werkboek om hierdie aktiwiteit te voltooi.
Voltooi al die aktiwiteite in die leerderwerkboek.
Jou leerderwerkboek sal ook dien as jou Portefeulje van bewyse.
Portfeulje-bewyse moet op die eerste Maandag in Maart 2008 ingehandig word.
Groepe moenie uit meer as 4 leerders bestaan nie.
Elke leerder moet ʼn portefeulje van bewyse inhandig.
17

Sakeplan
Uitkoms: LU4
Aktiwiteit: 1
Naam van leerder: Datum van Assessering:
Tipe van Assessering: Assessor:
Assesseringskriteria Vlak 1 Vlak 2 Vlak 3 Vlak 4 Leerder se vlak
Identifiseer sake-geleenthede
deur middel van behoeftes en
begeertes
Kom met sake-idees vorendag
Keuse van mees gepaste vorm
van eienaarskap
Doen ʼn SSGB-ontleding
Doen marknavorsing
Stel ʼn bemarkingsplan op
Begrip van verskillende
bestuursfunksies
Identifisering van
bestuursfunksies
Stel ʼn finansiële plan op
Evaluering van bestaande
sakegeleenthede
Nie in staat om enige
lewensvatbare sakegeleenthede
te identifiseer nie.
Nie in staat om lewensvatbare
sake-idees te identifiseer nie.
Maak ʼn sinnelose keuse.
Toon geen begrip van ʼn SSGBontleding
nie.
Toon geen begrip van die rol
van marknavorsing nie.
Toon geen begrip van die rol
van ʼn bemarkingsplan nie.
Toon geen begrip nie.
Glad nie in staat om
bestuursfunksies te identifiseer
nie.
Toon geen begrip van ʼn
finansiële plan nie.
ʼn Onvolledige of foutiewe
evaluering is gedoen.
Pogings om voor die hand
liggende sake-geleenthede te
identifiseer, maar met beperkte
sukses.
Probeer om met ʼn sake-idee
vorendag te kom, maar slaag
nie daarin nie.
Maak ʼn swak en onvanpaste
keuse.
Probeer ʼn SSGB-ontleding
doen, maar daar is foute en/of
miskonsepsies.
Probeer marknavorsing m.b.v.
die vraelys doen, maar met
beperkte sukses.
ʼn Poging is aangewend om ʼn
bemarkingsplan op te stel, maar
dit is nie op
bemarkingsbeginsels of
navorsing gebaseer nie.
Beperkte begrip, heelwat
miskonsepsies.
Probeer bestuursfunksies
identifiseer, maar foute en/of
miskonsepsies kom voor.
Poog om ʼn finansiële plan op te
stel met syfers en berekeninge,
maar sukses is beperk weens ʼn
afwesigheid aan navorsing en
omdat die plan nie op
sakebeginsels gebaseer is nie.
Daar is gepoog om te evalueer,
maar daar is miskonsepsies
en/of foute.
18
In staat om eenvoudige sakegeleenthede
wat op eenvoudige
wyse met behoeftes en
begeertes verband hou, te
identifiseer.
Kom met eenvoudige, maar
praktiese sake-idees vorendag.
Maak ʼn eenvoudige, gepaste en
gerieflike keuse.
Doen ʼn basiese ontleding vir
eenvoudige gevalle.
Doen gepaste marknavorsing
m.b.v. ʼn eenvoudige vraelys,
maar response kort soms
besonderhede.
Stel ʼn goeie bemarkingsplan op
wat die meeste van die
bemarkingsbeginsels dek, maar
ietwat tekort skiet in terme van
navorsing.
Identifiseer lewensvatbare
sake-geleenthede wat nou
verband hou met behoeftes en
begeertes.
Kan met deurdagte, omvattende
en lewensvatbare sake-idees
vorendag kom.
Maak ʼn wel-deurdagte en
gepaste keuse.
Doen ʼn omvattende ontleding
van eenvoudige en komplekse
gevalle.
Doen uitstekende
marknavorsing m.b.v. ʼn goeie
vraelys; gevolglik is die afleiding
betroubaar en volledig.
Stel ʼn uitstekende
bemarkingsplan saam wat al die
bemarkingsbeginsels dek;
tekens van deeglike navorsing.
Toon basiese begrip. Toon volledige begrip en insig.
Kan basiese bestuursfunksies
op eenvoudige manier
identifiseer.
Stel ʼn eenvoudige finansiële
plan op met akkurate syfers en
berekeninge wat gebaseer is op
navorsing en basiese
sakebeginsels.
ʼn Basiese evaluering is op ʼn
eenvoudige manier gedoen.
Identifiseer die verskillende
bestuursfunksies op bedrewe
wyse en met insig.
Stel ʼn uitstekende finansiële
plan op met akkurate syfers en
berekeninge wat op uitgebreide
navorsing en fundamentele
sakebeginsels gebaseer is.
ʼn Volledige evaluering is met
insig gedoen.
Kommentaar: ___________________________________________________________________________________________________________________________

RUBRIEK OM DIE MARKDAG-SIMULASIE-AKTIWITEIT TE ASSESSEER
Assesseringskriteria Vlak 1 Vlak 2 Vlak 3 Vlak 4 Leerder se Vlak
Keuse van produk Produkkeuse voldoen Die produk voldoen Daar is aan die Voldoen aan of oorskry
nie aan die
met hulp aan meeste van die al die kriteria.
aanbevole kriteria sommige van die kriteria vir
Produkkeuse sluit die
nie.
kriteria.
produkkeuse/- volgende in:
seleksie voldoen. -aanbeveling uit
navorsing
-aanbevole prys
-bekostigbaarheid
-gehalte
-bemarkbaarheid
Die produk self Min of geen aandag ʼn Bietjie aandag Genoeg aandag Behoorlike aandag
geskenk aan: geskenk aan: geskenk aan: geskenk aan:
-voorkoms
--voorkoms
-voorkoms
-voorkoms
-gehalte
-gehalte
-gehalte
-gehalte
-prys van produk. -prys van produk. -prys van produk. -prys van produk.
Interaksie met klante Min of geen teken Trek ʼn bietjie aandag, Trek tot ʼn mate Oortuig klante om te
van aandag of maar lok nie ʼn aandag en lok ʼn mate koop. Doeltreffende
oorreding in
behoefte om te koop van behoefte om te bemarkingstrategieë is
promosiestrategie
nie.
uit nie.
koop, uit.
gebruik.
Beplanning van Min of geen aandag ʼn Bietjie aandag ʼn Redelike mate van Heelwat aandag
stalletjie
geskenk aan: geskenk aan: aandag geskenk aan: geskenk aan:
-uitleg
-uitleg
-uitleg
-uitleg
-voorkoms
-voorkoms
-voorkoms
-voorkoms
-gepastheid
-gepastheid
gepastheid
gepastheid
-sekuriteit.
-sekuriteit.
-sekuriteit
-sekuriteit.
Groeporganisasie Groeprolle en Groeprolle en Groeprolle en Groeprolle en
-vaardighede nie -vaardighede -vaardighede meestal vaardighede
duidelik gedefinieer gedefinieer, maar nie gevolg en gebruik. gedefinieer, begryp en
en/of gevolg/gebruik heeltemal gevolg/
doeltreffend in die
nie.
gebruik nie.
entrepreneuriese
aktiwiteit gebruik.
19

GRAAD 8
1ste
KWA
RTAA
L
Week
Nr.
1
2 – 3
4 –5
6
Datum
voltooi
EKONOMIESE EN BESTUURSWETENSKAPPE
WERKSKEDULE
GRAAD 8
ONDERWERP
• Oorsig oor uitkomste en
Assesseringsprogram
• Historiese ontwikkeling van geld,
rol in die gemeenskap, impak op
ekonomieë
• Inflasie: Definisie en Redes vir
veranderinge in die
inflasiekoerse
• Bespreek hoe handel (invoer en
uitvoer) die ekonomiese
probleem (keuse en
geleentheidskoste) aanspreek
• Rol van banke in belegging in
die ekonomie
• Ondersoek en bespreek hoe die
nasionale begroting gebruik
word om groei en die herstel van
ongelykhede te beïnvloed
• Ondersoek hoe die HOP gebruik
kan word om ekonomiese groei
en herstrukturering (bv. bou van
kapasiteit, werkskepping) te
stimuleer
Assessering
standaarde
8.1.1
8.1.5
8.1.2
Assessering
Informele
Assessering
Informele
Assessering
8.2.1 Assesseringstaak
1:
Aktiwiteit 1
Brongebaseerde
Aktiwiteit
30 – 50 punte
8.2.2
Assesseringstaak
1:
7 – 9 • Ondersoek die gebruik van
Aktiwiteit 2
tegnologie om produktiwiteit,
ekonomiese groei en
lewenstandaarde (internet /
satelliete / rekenaars /
vernuwings te verbeter
• Konsolidasie
8.2.4
Geskrewe verslag
30 – 50 punte
10
Assesseringstaak
1:
Aktiwiteit 3
Kwartaaltoets
50 punte
de
2 Datum ONDERWERP
KWA voltooi
RTAA
L
Week
Nr.
Assessering
standaarde
Assessering
20

• Identifiseer finansiële instellings
11 –12
en organisasies wat
entrepreneurskap bevorder
8.4.2
• Bespreek verskillende idees oor
Groepbespreking
hoe om ʼn nuwe onderneming
(idees om toeriste te lok,
konsessie/franchise) te begin
8.4.3
13- 15
•
•
Vorms van eienaarskap:
Kenmerke van:
Alleeneienaar, Vennootskap,
Beslote Korporasie, Privaat- en
Openbare Maatskappye
8.4.7
Assesseringstaak
2:
Aktiwiteit 1
Toets
• Onderskei tussen finansiële
16 –17
•
•
•
konsepte in ʼn besigheid:
Bates:
Niebedryfsbates: Grond en
Geboue, Toerusting, Voertuie
Bedryfsbates: Handelsvoorraad,
Debiteure, Bank, Kleinkas,
Wisselgeld
8.3.1
Informele
Assessering
• Eienaarsbelang:
Kapitaal/Trekkings/Inkomste en
Uitgawes
• Laste
• Niebedryfslaste – Lenings
• Bedryfslaste – Krediteure,
Oortrokke bank
18
• Evalueer finansiële
lewensvatbaarheid van ʼn
onderneming ( bv.
aanvangskoste, produksiekoste,
verkope, wins)
8.4.8 Assesseringstaak
2
Aktiwiteit 2
Simulasie
19 –21
KONSOLIDASIE EN EKSAMEN Assesseringstaak
2
Aktiwiteit 3
Junie-eksamen
100 – 120 mark
de
3 Datum Onderwerp
KWA voltooi
RTAA
Assessering Assessering
L
Week
Nr.
standaarde
21

22 –
27
28 –
30
31 –
32
• Neem deel aan sake-aktiwiteite
wat betrekking het op aankope,
produksie en bemarking
• Finansiering van ʼn
onderneming: eie of geleende
kapitaal, bv. oortrokkefasiliteit
8.4.6
• Volledige brondokumente bv.
kwitansies, depositostrokies,
tjeks
8.3.3
• Teken eenvoudige
kontanttransaksies van
kwitansies in ʼn staat van
ontvangste en betalings
8.3.4
• Inleiding tot rekenaars,
toetsbordvaardighede en
funksiesleutels
8.3.2
• Ontwikkel leierskap- en
bestuurstrategieë
• Konsepstaat van netto waarde
• Kapitaal + Netto Wins –
8.3.5
Informele
Onttrekkings
assessering
• Ontledingstaat van netto waarde
SEPTEMBER SE KONTROLETOETS Assesseringstaak
3
Aktiwiteit 1
Kwartaaltoets
75 – 100 punte
22

de
4
KWA
RTAA
L
Week
Nr.
Datum
voltooi
ONDERWERP
Assesserin
gstandaard
Assessering
• Belangrikheid van spaar vir
33- 34
•
•
beleggings
Metodes van spaar en belegging
bv. spaarrekening, vaste
deposito’s, aandele, effektetrusts
Bereken opbrengs op beleggings:
Eenvoudige en saamgestelde
rente
8.2.3
8.3.6
Assesseringstaak
4
Aktiwiteit 1
Brongebaseerde
aktiwiteit
• Verduidelik hoe ekonomiese
Informele
stelsels die ekonomiese probleem 8.1.3 Assessering
35
aanspreek: Kenmerke van:
• Beplande ekonomie Definisies
• Markekonomie
• Gemengde ekonomie
36 • Vakbonde
8.1.4 Informele
• Rol
assessering
• Regte en Verantwoordelikhede
37
•
•
Beroepe
Vlakke, kategorieë, vergoeding en
8.3.7
Assesseringstaak
4
verantwoordelikhede van poste
Aktiwiteit 2
Aanbieding
30 – 50 punte
• KONSOLIDASIE EN EKSAMENS
Assesseringstaak
en ADMINISTRASIE
4
38 –
Aktiwiteit 3
41
Novembereksamen
100 – 120 punte
23

GRAAD 8 ASSESSERINGSPROGRAM
Assesseringsprogram vir Graad 8
KWA
RTAA
L
Kwart
aal 1
Asses
sering
staak
1
Kwart
aal 2
Asses
sering
staak
2
LU’s en AS’e FOKUS ASSESSERIN
GSMETODES
Graad 8 LU 2
Volhoubare groei en ontwikkeling
Assesseringstandaarde:
Aktiwiteit 1
Nasionale
Begroting
Data-response
30 – 50 Punte
• Ondersoek en beskryf hoe die nasionale begroting
gebruik word om groei te beïnvloed en ekonomiese
ongelykhede te reg te stel
• Ondersoek hoe die HOP gebruik kan word om Aktiwiteit 2 Geskrewe
ekonomiese groei en heropbou (bv.
HOP
verslag
kapasiteitsbou, skep van werksgeleenthede) te Ekonomiese 30 – 50 Punte
stimuleer
groei
• Ondersoek en doen verslag oor hoe tegnologie Lewenstandaa
produktiwiteit, ekonomiese groei en
rd
lewenstandaarde (internet / satelliete /
rekenaars / vernuwings te verbeter ) kan
verbeter
Tegnologie
Alle Leeruitkomste en Assesseringstandaarde wat
gedurende die kwartaal gedek is
Aktiwiteit 3
Alle werk wat
in Kwartaal 1
gedoen is
Kwartaaltoets
50 Punte
Graad 8: LU 4
Aktiwiteit 1
Entrepreneurskennis en -vaardighede Vorme van Toets
• Vorme van eienaarskap: Kenmerke van: eienaarskap 30 – 50 Punte
Alleeneienaar, Vennootskappe, Beslote Kenmerke van
Korporasies, Privaat en Openbare
Alleeneienaar,
Maatskappye
Vennootskap,
Beslote
Korporasie,
Privaat en
Openbare
Maatskappye
24

KWA
RTAA
L
LU s en AS e FOKUS ASSESSERIN
GSMETODES
• Evalueer ʼn sakeonderneming se finansiële
lewensvatbaarheid (bv. aanvangskoste,
produksiekoste, verkope, wins)
Aktiwiteit 2
Finansiële
lewensvatbaar
heid van ʼn
onderneming
Aanvangskost
e
Produksiekost
e
Verkope
Wins
Simulasie
30 – 50 Punte
Alle Leeruitkomste en Assesseringstandaarde wat Aktiwiteit 3
gedurende die kwartaal gedek is
Alle werk in Junie-
Kwartaal 2 eksamen
gedoen 100 – 120
Punte
Kwart • Neem deel aan sake-aktiwiteite met betrekking tot Aktiwiteit 1 Assesseringst
aal 3 aankope, produksie en bemarking Sakeondernem aak 3
Asses • Finansiering van ʼn onderneming: eie of geleende ing/aktiwiteit Aktiwiteit 1
sering kapitaal, bv. Oortrokkerekening Rekeningkund Kwartaaltoets
staak
3
•
•
•
•
Volledige brondokumente bv. kwitansies,
depositostrokies, tjeks
Teken eenvoudige kontanttransaksies van
kwitansies in ʼn staat van ontvangste en betalings
op
Inleiding tot rekenaars, toetsbordvaardighede en
funksietoetse
Ontwikkel leierskap- en bestuurstrategieë
• Konsepstaat van netto waarde
• Kapitaal + Netto waarde - Trekkings
• Ontledingstaat van netto waarde
e:
Brondokument
e
Joernale
Leierskap- en
bestuurstrateg
ieë
Staat van netto
waarde
Ontleding van
netto waarde
75 – 100 punte
Kwart • Belangrikheid van spaar vir beleggings
Aktiwiteit 1
aal 4 • Metodes om te spaar en te belê bv.
Spaar Brongebaseer
Asses spaarrekening, vaste deposito’s, aandele, Metodes om te de aktiwiteit
sering effektetrusts
spaar en te 30 – 50 Punte
staak
4
• Bereken opbrengs op beleggings: Eenvoudige
en saamgestelde rente
belê
Berekening
van rente:
Eenvoudig en
Saamgestelde
• Beroepe
Aktiwiteit 2
• Vlakke, kategorieë, vergoeding en
Beroepe en Aanbieding
verantwoordelikhede van poste
vergoeding 30 – 50 punte
Alle Leeruitkomste en Assesseringstandaarde Aktiwiteit 3
wat gedurende die kwartaal gedek is
Al die werk November-
wat in eksamen
Kwartaal 4 100 – 120
•
gedoen is Punte
25

GRAAD 8-LESPLAN
LEERAREA: EKONOMIESE EN BESTUURSWETENSKAPPE GRAAD: 8
ONDERWERP: Nasionale Begroting
TYDSDUUR: 120 minute /(1 week) WEEK / DATUM:
KU's en OU’s:
1,2,3,4,5,6,7 en 1,2,3,4,5
LU’s en AS’e:
LU 2: Volhoubare groei en ontwikkeling
8.2.1 Ondersoek en beskryf hoe die nasionale begroting gebruik
word om groei te beïnvloed en ekonomiese ongelykhede reg te
stel
INTEGRASIE BINNE DIE VAK
KONTEKS: Ekonomiese groei en ontwikkeling
VERRYKINGSAKTIWITEIT
Gevallestudie oor die jongste begroting
VOORAF-KENNIS
Begroot vir ʼn markdag in Graad 7
Onderwyser se pligte Leerder se
aktiwiteite
Verduidelik die
belangrikheid van die
begroting, groei en
ekonomiese
ongelykhede
Ontwikkel ʼn
brongebaseerde
aktiwiteit
Hulpbronn
e
INTEGRASIE MET ANDER VAKKE:
Wiskunde, Tale, Sosiale Wetenskappe
Assessering Vaardighede Kennis Waardes
Maak notas Handboek Assesseringst Bespreek Begroting Regte en
aak 1
Identifiseer
verantwoord
Beantwoord vrae Koerante Ontleed Ekonomiese elikhede
Aktiwiteit 1
ongelykhede
Stel ʼn persoonlike Televisie Beskryf Ubuntu
begroting op
Brongebaseer
Begrotingsr de aktiwiteit Navorsing
ede vir 30 punte
26
Tyd
120 min.

Nabetragting deur onderwyser
27

GRAAD 8-ASSESSERINGSTAAK
EKONOMIESE EN BESTUURSWETENSKAPPE
ASSESSERINGSTAAK 1
AKTIWITEIT 1 - Nasionale Begroting
FEBRUARIE GRAAD 8
PUNTE: 30
METODE VAN ASSESSERING: Dataresponsvrae
LU en AS: 8.2.1: Ondersoek en beskryf hoe die nasionale begroting
gebruik word om groei te beïnvloed en ekonomiese ongelykhede reg te stel
ASSESSERINGSINSTRUMENT: Memorandum
Lees die onderstaande artikels oor 2007 se nasionale begroting en beantwoord dan die
onderstaande vrae.
Gedeelde Groei
Die Suid-Afrikaanse ekonomie het verlede jaar met 5
persent gegroei en daar word verwag dat dit selfs meer in
die volgende drie jaar gaan uitbrei. Daar is meer werk
geskep en die regering het meer geld om aan dienste
soos opvoeding, gesondheid, polisiëring en openbare
vervoer te bestee.
Die uitdaging aan ons land is om te seker te maak dat ons
selfs vinniger groei, meer werk skep en die armoedevlak
verlaag. Die 2007-Begroting dra by tot vinniger groei en
gedeelde voordele vir almal.
Wat is die Nasionale Begroting?
In Februarie van elke jaar kondig die
Minister van Finansies die
regeringplanne met betrekking tot
uitgawes, belasting en lenings vir die
volgende drie jaar aan. Dit word die
nasionale begroting genoem. Dit beskryf
hoe die regering gaan geld loskry en hoe
dit uitgegee gaan word. Die nasionale
begroting verdeel geld tussen nasionale
departemente, provinsies en
munisipaliteite.
Sommige van die regeringsprogramme bied onmiddellike voordele, terwyl ander vir ons almal, en
ons kinders op die lange duur, voordele inhou. Die regering belê in openbare vervoer, klinieke en
hospitale, elektrisiteit, behuising, water en skole om te verseker dat ons ekonomie voortdurend groei
en dat almal toegang tot hierdie dienste het. Ons is ook besig om die manier waarop dinge gedoen
word te verander om te verseker dat ons in ʼn veilige land woon en op die lange duur almal se
lewenstandaard verbeter.
ʼn Groeiende ekonomie help om mense se lewens op die volgende maniere te verbeter:
• Werkskepping – meer as ʼn miljoen werksgeleenthede is sedert 2004 geskep.
• Behuisings-, water-, sanitasie- en elektrifiseringsprogramme bereik nou meer mense in
townships aangesien dit ʼn regeringsprioriteit is
• Beter openbare vervoerstelsels help mense om by die werk en die huis te kom en om vir werk
te soek
• Bykomende besteding aan opvoeding, gesondheids- en maatskaplike dienste gee meer
mense toegang tot ʼn beter gehalte van diens.
• Beter toegang tot maatskaplike toelaes, meer verdienstelike mense trek voordeel.
• Meer polisie, beter howe en meer plek in die tronk maak ons gemeenskappe veiliger.
28

Skuld
R56.1b
Die 2007-Begroting ondersteun ekonomiese groei
en verseker dat almal deel in die vrugte van die
ekonomie sodat ons werkloosheid en armoede kan
verlaag.
VRAE:
Begrotingshoogtepunte
Die belangrikste veranderinge aan die begroting vir die
volgende drie jaar is:
Veranderings aan besteding
• R8,1 biljoen meer vir onderwysersalarisse,
onderwyserassistente, ondersteunende personeel in
skole en distrikte.
Regeringsbesteding • R7,2 biljoen meer vir gesondheid om HIV en vigs te
dek, meer geld vir gesondheidswerkers en die
Ander
R75.8b
Vervoer en
Kommunikasie
Gesond- Welsyn
heidheid R89.4b
R62.7b
Behuising
Gemeenskapsont-
wikkeling
Opvoeding Water en
R45.3b R105.5 Landbou
R30.4b
R46.7bn
Beskermings
-dienste
R88.2b
verbetering van hospitale.
• R17,4 biljoen vir die 2010 FIFA Wêreldbeker
• R7,8 biljoen vir openbare vervoer, water, en ander
munisipale infrastruktuur
• R2,7 biljoen vir behuising
• R2,4 biljoen vir bykomende polisie
• R1,5 biljoen om die werk in die howe te verbeter
Belastingvoorstelle
• Die belasting op aftreefondse sal afgeskaf word om
te help om vir aftrede te spaar
• Die sekondêre belasting op maatskappye sal
verander word en die koers word verlaag van 12,5 %
na 10% om ekonomiese groei te ondersteun
• Mense jonger as 65 jaar wat minder as R43 000
verdien, sal nie belasting betaal nie
• Persoonlike belasting word met R8,4 biljoen
verminder
• Belasting op ʼn liter petrol of diesel styg vanaf 4
April 2007 met 10 sent
• ʼn Blikkie bier sal 5c meer kos
• ʼn Pakkie van 20 sigarette sal 60 sent meer kos
• ʼn 750 ml bottel drank sal R1,88 meer kos
1. Definieer die nasionale begroting? (2)
2. Wie is die minister van Finansies? (1)
3. Lewer kommentaar oor die effek wat ekonomiese groei op die lewens van Suid-Afrikaners
gehad het. Noem vier (4) faktore. (4 x 2 = 8)
4. Verwys na die sirkeldiagram en beantwoord die volgende van:
4.1 Waaraan het die regering die meeste geld bestee? (2)
4.2 Waaraan het die regering in die 2007-begroting die minste geld bestee?
(2)
5. Watter gebeurtenis in “2010” het veranderinge aan die begroting meegebring en watter bedrag
is hiervoor begroot? (2 x 2 = 4)
6. Wat is die twee belangrikste bronne van inkomste vir die regering? (2)
7. Gee twee redes waarom die prys van sigarette en drank elke jaar verhoog word.
(2 x 2 = 4)
8. Bereken die totale uitgawe van die 2007-begroting. Wys jou berekeninge. (5)
29

Memorandum
ASSESSERINGSTAAK 1: Data-response
1. Dit is ʼn plan wat wys hoe die regering gaan geld inkry en bestee. √√
2. Trevor Manual √
3
Meer werk
Behuising, water, sanitasie en elektrisiteit
Beter openbare vervoerstelsels
Bykomende besteding aan opvoeding, gesondheids- en welsynsdienste
Beter toegang tot maatskaplike toelaes
Meer polisiëring, beter howe en meer plek in die tronk (enige vier) √√√√√√√√
4.1 Opvoeding √√
4.2 Water en landbou √√
5. FIFA Sokkerwêreldbeker √√
R17,4 biljoen √√
6. Inkomstebelasting √√
BTW √√
7. Dit is gesondheidsrisiko’s
Om mense te ontmoedig om die stowwe te neem √√√√
Om die koste aan die gesondheidsdienste te besnoei (enige twee /enige gepaste
antwoord)
8. R46, 7bn + 89,4bn + 30, 4bn + 105,5bn + 45,3bn + 62,7bn + 56,1bn + 75,8bn =
R600,1bn √√√√√
30

GRAAD 7
ste
1
Kwarta
al
Week
Nr.
1
2
Datum
voltooi
EKONOMIESE EN BESTUURSWETENSKAPPE
WERKSKEDULE
GRAAD 7
Onderwerp
Grondlynassessering
o Verduidelik behoeftes en
begeertes en hoe die verskille
tussen die twee ʼn impak op
gemeenskappe en die omgewing
Assesserin
gstandaard
e
7.1.1
Assessering
Toets
Informele
Assessering
het.
o Verduidelik die konsepte ‘vrye’ en
‘ekonomiese’ (skaars) goedere, en
die invloed van vraag en aanbod
Assesseringst
3- 5
op markpryse.
o Beskryf die verskillende soorte
7.1.3
7.1.2
aak 1:
Collage
ondernemings en aktiwiteite binne
die primêre, sekondêre en tersiêre
sektore.
30 punte
6
o Bespreek die betekenis van
produktiwiteit.
o Beskryf en debatteer oor die
magsverhoudings, ekonomiese
regte en verantwoordelikhede
7.2.4
7-8
tussen:
o Verbruiker en produsent
o Werkgewer en werknemer
o Staat en die sakewêreld
7.1.3 7.1.4
o Konsolidering
Assesseringst
aak 1:
9
de
2
Toets
30 – 50 punte
Kwarta
ONDERWERP Assesserin
al
gstandaard Assessering
Week
No.
e
10-11
o Verduidelik die rol van beplanning,
organisering, leierskap en beheer
(bv. finansiële en prosedurele
kontrole) in ʼn sakeonderneming
7.3.1
31

o Bespreek verskillende
Assesseringst
aak 2:
12-13 benaderings tot leierskap en
7.3.2 Gevallestudi
bestuur
e
20 punte
14-15
o Beskryf die belangrikheid van
administrasie in die bestuur van ʼn
sakeonderneming (rekordhouding,
bewaring van dokumentasie)
7.3.3
16
o Bespreek die gebruik van
tegnologie in
telekommunikasiedienste (bv.
OTM, internet) in die verbetering
van administrasie, kommunikasie
en toegang tot inligting.
7.3.4
Assesseringst
aak 2:
Geskrewe en
Mondelinge
Aanbieding
40 punte
17
o Verduidelik die verskillende
prosesse van menslike
hulpbronbestuur
7.3.7
18 Konsolidasie
Informele
Assessering
Assesseringst
Skooladministrasie: eksamens,
aak 2:
verslae, skedules Toets - 50
19-20
3de
punte
Alle werk wat
in Kwartaal 2
gedoen is
Kwarta Datum ONDERWERP Assesserin
al voltooi
gstandaard Assessering
Week
Nr.
e
21-23
o Vergelyk noodsaaklike
eienskappe en vaardighede wat
nodig is om ʼn entrepreneur te
wees uit twee eenvoudige
gevallestudies van entrepreneurs
in eie gemeenskap.
o Gebruik tegnieke om idees te
stimuleer en aanbevelings te doen
oor hoe gemeenskapshulpbronne
gebruik kan word om inkomste op
ʼn verantwoordelike manier te
genereer.
32
7.4.1
7.4.3

24-26
27
o Neem deel aan ʼn gesamentlike
onderneming tussen die skool en
die gemeenskap / ouers deur ʼn
produk of ʼn diens te lewer.
o Ontwerp plakkate of ander
materiaal om eie
sakeonderneming te bemark
o Bedryf ʼn sakeonderneming deur
die gebruik van een of twee idees
of geleenthede wat in ʼn ontwerpte
vraelys geïdentifiseer is.
7.4.5
7.4.9
7.4.6
Assesseringst
aak 3:
Plakkaat
Assesseringst
aak 3:
Simulasie
28-29
o Teken eenvoudige staat van netto
waarde op m.b.v. persoonlike
rekords.
7.3.5
o Konsolidasie Assesseringst
30
aak 3:
Toets
31
Skooladministrasie: eksamens,
verslae, skedules
33

de
4
Kwarta
al
Week
Nr.
Datum
voltooi
ONDERWERP
Assessering
standaarde
Assessering
32-35
o Versamel inligting oor die
invloed van ekonomiese
beleidsrigtings tydens apartheid
op eienaarskap, armoede,
welvaart en gehalte.
o Identifiseer stappe om sosioekonomiese
wanbalanse en
armoede reg te stel.
o Bespreek die betekenis van
produktiwiteit.
7.2.1
7.2.2
7.2.4
Assesseringst
aak 4:
Navorsingsta
ak:
Onderhoud,
bied
bevindings in
die vorm van
ʼn tabel aan
30 – 50 punte
36
37
38
o Vergelyk en bespreek die verskil
tussen om te spaar en om te
belê.
o Vergelyk en bespreek die verskil
tussen om te spaar en om te
belê.
o Konsolidasie
7.2.3
7.2.3
Konsolidasie en eksamens Assesseringst
aak 4:
39 Eksamen
50 – 100
punte
40
Skooladministrasie: eksamens,
verslae, skedules
34

GRAAD 7-ASSESSERINGSPROGRAM
Assesseringsprogram vir Graad 7
KWAR
TAAL
Kwarta
al 1
Assess
eringst
aak 1
Kwarta
al 2
Assess
eringst
aak 2
LU’s en AS’e Fokus METODES
VAN
ASSESSERIN
Graad 7 LU 1
Ekonomiese kringloop
Assesseringstandaarde:
• Verduidelik die begrippe ‘vrye’ en
‘ekonomiese (skaars) goedere, en die
invloed van vraag en aanbod op
markpryse.
• Beskryf die verskillende soorte
sakeondernemings en –bedrywighede
binne die primêre, sekondêre en tersiêre
sektore.
Alle Leeruitkomste en Assesseringstandaarde
wat gedurende die kwartaal gedek is
Graad 7: LU 3
Bestuurs-, verbruikers- en finansiële kennis
en vaardighede
Assesseringstandaarde
• Bespreek die verskillende benaderings tot
leierskap en bestuur
• Bespreek die gebruik van tegnologie in
telekommunikasiedienste (bv. selfone) en
finansiële transaksies (bv. OTM, internet)
in die verbetering van administrasie,
kommunikasie en toegang tot inligting
Alle Leeruitkomste en
Assesseringstandaarde wat gedurende
die kwartaal gedek is
35
Aktiwiteit 1
Vrye en
Ekonomiese
(skaars) goedere
Vraag en
aanbod
Tipes van
sakeondernemin
gs:
Primêre
Sekondêre
Tersiêre
Aktiwiteit 3
Alle werk wat in
Kwartaal 1
gedoen is
Aktiwiteit 1
Benaderings tot
leierskap en
bestuur
Aktiwiteit 2
Tegnologie in
kommunikasie
op
Elektroniese
administrasie,
kommunikasie
en inligting
Aktiwiteit 3
Alle werk wat in
Kwartaal 2
gedoen is
G
Collage
30 Punte
Kwartaaltoets
30 - 50 Punte
Gevallestudie
20 Punte
Geskrewe en
mondelinge
Aanbieding
40 punte
Kwartaaltoets
50 punte

KWAR LU’s en AS’e Fokus METODES
TAAL
VAN
ASSESSERIN
G
Kwarta Graad 7 LU 4
Aktiwiteit 1
al 3 Entrepreneurskennis en -vaardighede Gesamentlike Plakkaat
Assess Assesseringstandaarde:
onderneming 30 Punte
eringst • Neem deel aan ʼn gesamentlike
tussen skool en
aak 3 onderneming tussen die skool en die gemeenskap
gemeenskap / ouers deur ʼn produk of ʼn Ontwerp
diens te lewer.
plakkaat om
onderneming te
• Ontwerp plakkate of ander materiaal om
eie sakeonderneming te adverteer
adverteer
• Bedryf ʼn sakeonderneming deur die
Aktiwiteit 2 Simulasie
gebruik van een of twee idees of
Sakegeleentheid 30 – 40 Punte
geleenthede wat in ʼn ontwerpte vraelys geïdentifiseer uit
geïdentifiseer is.
vraelys
Alle Leeruitkomste en Assesseringstandaarde
wat gedurende die kwartaal gedek is
Aktiwiteit 3
Al die werk wat
in Kwartaal 3
gedoen is
Kwartaaltoets
30 - 50 Punte
Kwarta Graad 7 LU 2
Aktiwiteit 1 Navorsingsop
al 4 Volhoubare groei en ontwikkeling
Invloed van drag:
Assess Assesseringstandaarde
apartheid op Onderhoud,
eringst • Versamel inligting oor die invloed van ekonomiese bied
aak 4 ekonomiese beleidsrigtings tydens
beleidsrigtings bevindings in
apartheid op eienaarskap, welvaart en Regstelling van ʼn tabel aan,
gehalte.
sosio- 30 – 50 punte
• Identifiseer stappe om sosio-ekonomiese ekonomiese
wanbalanse en armoede reg te stel.
wanbalanse
• Bespreek die betekenis van produktiwiteit Produktiwiteit
Alle Leeruitkomste en Assesseringstandaarde
wat gedurende die kwartaal gedek is
Aktiwiteit 2
Al die werk wat
in Kwartaal 4
gedoen is
Eksamen
50 – 100 punte
36

GRAAD 7-LESPLAN
LEERAREA: EBW GRAAD: 7
ONDERWERP: Die Ekonomiese Kringloop
TYDSDUUR: 4 Weke WEEK / DATUM: 21 Januarie – 29 Februarie 2008
KU's en OU’s:
1,2,3,4,5,6,7; 2,3
LU’s en AS’e:
7.1.1, 7.1.2, 7.1.3, 7.2.4
INTEGRASIE BINNE DIE VAK
Die Ekonomiese Kringloop en Produktiwiteit
INTEGRASIE MET ANDER VAKKE:
Wiskunde LU5: Data te versamel, op te som, voor te stel en
krities te ontleed
Kuns en Kultuur LU4: Ontleed en gebruik veelvuldige vorme van
kommunikasie en uitdrukking.
Taal LU4: Gebruik taal om te dink en redeneer
KONTEKS:
Behoeftes en begeertes, konsepte van ‘vrye’ en ‘ekonomiese (skaars) goedere, vraag en aanbod, verskillende tipes van
sakeondernemings, die drie sektore van sake en produktiwiteit
VERRYKINGSAKTIWITEIT
VOORAF-KENNIS
Die sakewêreld en die rol van verskillende ondernemings wat die behoeftes en begeertes van hul klante bevredig.
Onderwyser se Leerder se
Hulpbronne Assessering
V K W Tyd
pligte
aktiwiteite
Verduidelik die
konsepte
Toets / Werkvel Werkvel Grondlynassess
eringstoets
Groepwerk Insamel
37
Rolle van
huishoudings,
besighede en
die regering in
die
ekonomiese
kringloop
Integriteit 1 les
Verantwoor
delikheid
Eerlikheid

Verduidelik die
konsepte van
behoeftes en
begeertes; watter
impak hulle het op
gemeenskappe
en die omgewing
Onderwyser se
pligte
Verduidelik die
‘vrye’ en
‘ekonomiese’
(skaars) goedere,
en die invloed van
vraag en aanbod
op markpryse.
Verduidelik die
verskillende
soorte van
sakeonderneming
s en –
beantwoord
onderwyser se vrae
Leerder se
aktiwiteite
Leerders werk in
pare of groepe
Leerders werk in
pare om ʼn
skematiese
aanbieding soos ʼn
vloeidiagram of
collage van die
kill d t di
Werkvel
van
inligting
kringloop
Handboek
Terugvoe
ring aan
die klas
Behoeftes en
begeertes
2 lesse
Hulpbronne Assessering V K W Tyd
Handboek Voltooi
Vergelyk ‘Vrye’ goedere Verantwoor
werkvelle
delike
Werkvelle Data in ‘Ekonomiese’ gebruik van
Teken ʼn grafiek tabel goedere hulpbronne
Handboek
Werkvelle
Tydskrifte
Assesseringstaak:
Collage /
vloeidiagram van
die verskillende
produksiestadiums
in die drie sektore.
38
Teken
grafieke
Ontleed
grafieke
Invloed van
vraag na
goedere op
pryse
Invloed van
aanbod van
goedere op
pryse
Ander faktore
wat die prys
van goedere
beïnvloed
Primêre sektor
Sekondêre
sektor
Eerlikheid
Verantwoor
delikheid
1 week
1 week

edrywighede
binne die drie
sektore.
verskillende stadiums
van produksie in die
drie sektore te maak.
Onderwyser som
bedrywighede van
die drie sektore met
verwysing na
produktiwiteit op.
Koerante Tersiêre
sektor
Gevallestudie
Tydskrifte 1 week
Handboek Lees
Werkvel Ontleed
inligting Produktiwiteit
Bespreek konsep
van produktiwiteit. Uitsette
Leerders werk in
pare.
Nabetragting deur onderwyser
Onderwyser luister
na terugvoering deur
leerders terwyl hy /
sy die gevallestudie
in die klas merk.
39
Insette
Ekonomiese
groei

GRAAD 7-ASSESSERINGSTAAK
EKONOMIESE EN BESTUURSWETENSKAPPE
ASSESSERINGSTAAK 2
APRIL – MEI 2008 GRAAD 7
METODE VAN ASSESSERING: Geskrewe en Mondelinge Aanbieding
LU en AS’e: 7.3.4
ASSESSERINGSINSTRUMENT: Rubriek
Instruksies:
Kyk mooi na die onderstaande prentjie en volg dan die instruksies wat volg noukeurig:
( Prentjie uit “EMS for all”, Graad 7 handboek, bladsy 105)
1. Hierdie taak moet individueel voltooi word.
2. Gebruik ʼn A3-plakkaatbord om jou breinkaart met al die tegnologiese hulpmiddels wat
kommunikasie, administrasie en toegang tot inligting verbeter, vir jou onderwyser voor te
berei.
3. Sluit enige verbeterings aan tegnologie gedurende die afgelope vyf jaar ook by jou
breinkaart in.
41

4. Jou breinkaart moet kleur doeltreffend gebruik en verwys op die agterkant van jou plakkaat
na twee bronne wat jy gebruik het terwyl jy jou breinkaart saamgestel het.
5. Skryf jou naam, van en graad regs onder in die hoek van jou plakkaat.
Rubriek:
KRITERIA 0 1 - 2 3 - 4 5
Het die
instruksies in
die ontwerpopdrag
gevolg
Tegnologiese
hulpmiddels
wat
kommunikasie,
administrasie
en toegang tot
inligting
verbeter, is
beskryf.
Bevredigende
verwysing na
verbeterings in
die tegnologie.
Tegniese
gehalte van die
aanbieding sluit
in:
• Uitleg en
ontwerp
van
breinkaart
• Bronnelys
• Netheid.
Die instruksies
van die
ontwerp-opdrag
is nie nagekom
nie.
ʼn Paar
instruksies is
nagekom. Die
leerder het hulp
van die
onderwyser
nodig om sy /
haar
aanbieding te
verbeter.
Die meeste van
die instruksies
is nagekom en
daar is aan die
meeste van die
vereistes
voldoen.
Al die
instruksies is
nagekom en
daar is aan al
die vereistes
voldoen.
1 - 2 3 - 4 5 - 6 7 - 10
Toon min
kennis van die
inhoud van
tegnologiese
hulpmiddels
wat in
kommunikasie
en
administrasie
gebruik word.
Toon ʼn bietjie
kennis van die
inhoud van
tegnologiese
hulpmiddels
wat in
kommunikasie
en
administrasie
gebruik word.
ʼn Bevredigende
beskrywing van
die inhoud van
tegnologiese
hulpmiddels
wat in
kommunikasie
en
administrasie
gebruik word.
ʼn Uitstekende
beskrywing van
die inhoud van
tegnologiese
hulpmiddels
wat in
kommunikasie
en
administrasie
gebruik word.
1 - 2 3 - 4 5 - 6 7 - 10
Verwysing is
gemaak na die
verbeterings in
tegnologie.
Daar is verwys
na meer as een
verbetering in
die tegnologie.
Daar is verwys
na meer as
twee
verbeterings in
die tegnologie
en hulle is
beskryf.
Daar is na die
meeste van die
verbeterings in
die tegnologie
verwys en hulle
is volledig
beskryf.
0 1 - 2 3 - 4 5
Tegniese
gehalte van
aanbieding is
onbevredigend.
Tegniese
gehalte van
aanbieding is
bevredigend.
Daar is bewys
van beplanning
en volgorde.
Tegniese
gehalte van
aanbieding is
aanvaarbaar.
Dit is goed
beplan en
georganiseer.
Tegniese
gehalte van
aanbieding is
goed beplan,
sistematies
georganiseer
en logies
aangebied.
1 - 2 3 - 4 5 - 6 7 - 10
42

Mondelinge
aanbieding van
plakkaat.
Die spreker
toon min
beheer oor die
onderwerp.
ʼn Baie basiese
mondelinge
aanbieding.
43
ʼn Goeie
mondelinge
aanbieding. Die
spreker toon ʼn
goeie kennis
van die
onderwerp.
ʼn Uitstekende
aanbieding met
goeie insig en
gepaste
gebruik van
terminologie.

OPTEKENVELLE
EKONOMIESE en BESTUURSWETENSKAPPE
SKOOLHOOF : MODERATOR:
OPSOMMENDE
OPTEKENINGSBLAD GRAAD 7
DEURLOPENDE ASSESSERING
en 8: 2008 KWARTAAL 1 KWARTAAL 2 KWARTAAL 3 KWARTAAL 4
# VAN, VOORNAME
KLAS GROEP
EMS/EWB
EMS/EWB
EMS/EWB
EMS/EWB
EMS/EWB
EMS/EWB
EMS/EWB
EMS/EWB
EMS/EWB
EMS/EWB
TAAK 1
TOTAAL
KODE
% .
44
TAAK 2
TOTAAL
KODE
% .
TAAK 3
TOTAAL
KODE
% .
TAAK 4
TOTAAL
KODE
% .
FINALE PUNT
100
FINALE KODE

EKONOMIE en BESTUURSWETENSKAPPE
SKOOLHOOF : MODERATOR:
OPSOMMENDE
OPTEKENENINGSBLAD
GRAAD 9: 2008 KWARTAAL 1 KWARTAAL 2 KWARTAAL 3
# VAN, VOORNAME
KLAS GROEP
EMS/EWB
EMS/EWB
EMS/EWB
EMS/EWB
EMS/EWB
EMS/EWB
EMS/EWB
Taak 1
TOTAAL
KODE
% .
DEURLOPENDE ASSESSERING KWARTAAL 4: GTA
45
TAAK 2
TOTAAL
KODE
% .
TAAK 3
TOTAAL
KODE
% .
TOTAAL vir DAS
OMGESKAKEL NA
GTA : Afdeling A
GTA : Afdeling B
TOTAAL VIR GTA
100 75 120 80 200
Kode
OMGESKAKEL NA
FINALE PUNT (75+25)
25 100
FINALE KODE

EMS/EWB
46

VOORBEREIDING VAN LEERDERS IN DIE SENIOR FASE VIR GRAAD 10 :
REKENINGKUNDE
Kennis en vaardighede wat leerders reeds behoort te hê om Rekeningkunde in die VOO-band
onder die knie te kry.
EBW Leeruitkomste Ja Nee
Graad 7
LU3AS5 Stel elementêre staat van netto waarde op deur
persoonlike rekords te gebruik:
Graad 8
LU3AS1 Finansiële begrippe:
Transaksie
Brondokument
Joernaal
Bates
Vaste bates
Bedryfsbates
Langtermynlaste
Bedryfslaste
Eienaarsbelang
Wins
Verlies
Inkomste
Uitgawes
Kapitaal
LU3AS3 Voltooide brondokumente:
Kwitansies
Depositostrokie
Tjek en tjekteenblad
Hou rekord van kontanttransaksies in ’n staat van
ontvangste en betalings:
Kapitaalbydrae deur eienaar
Kontant ontvang vir dienste gelewer
Gelde ontvang vir huurinkomste
Betalings van uitgawes
Aankoop van bates
LU3AS5 Elementêre staat van netto waarde met gebruik van
persoonlike rekords:
Verduidelik die begrip
Ontleed ʼn voltooide staat van netto waarde
48

LU4AS4 Evalueer ʼn sakeonderneming se finansiële
lewensvatbaarheid gebaseer op:
Aanvangskoste (bv. aankoop van grondstowwe
of voorraad, toerusting ens.)
Produksiekoste (bv. Primêre produksiekoste =
direkte arbeid + direkte grondstowwe.
Oorhoofse koste = vaste oorhoofsekoste +
veranderlike oorhoofsekoste
Totale produksiekoste = primêre produksiekoste
= oorhoofse uitgawes)
verkope
wins
Graad 9
LU3AS1 Brei konsepte uit om krediettransaksies in te sluit
krediet
debiteure
krediteure
Finansiële state:
Voltooi inkomstestaat van diensonderneming
Voltooi balansstaat van diensonderneming
Voltooi inkomstestaat van kleinhandelonderneming
Voltooi balansstaat van kleinhandelonderneming
LU3AS3 Voltooi hulpjoernale vir kontanttransaksies:
Kontantontvangstejoernaal vir diensondernemings
Kontantbetalingsjoernaal vir diensondernemings
Kontantontvangstejoernaal vir
kleinhandelondernemings
Kontantbetalingsjoernaal vir
kleinhandelondernemings
Voltooi brondokumente wat betrekking het op
kontanttransaksies:
faktuur
Voltooi hulpjoernale vir krediettransaksies:
Debiteurejoernaal
Krediteurejoernaal
Boek na Algemene Grootboek oor
Stel proefbalans op
LU3AS5 Ontleed finansiële state:
Winsgewendheidsverhoudings
Bruto wins op verkope/omset
Bruto wins op koste van verkope
Netto wins op verkope/omset
Bedryfsuitgawes op verkope/omset
Likiditeitsverhoudings
Bedryfsverhouding
Vuurproefverhouding
Graad van solvensie
Solvensieverhouding
49

REKENINGKUNDE-GRONDLYNTOETS
Aktiwiteit 1
Kies die korrekte alternatief en maak ’n kruisie (X) in die regte kolom op die antwoordvel.
1. ’n Produk word teen R1 200 verkoop na ʼn winsopmerking van 25%. Die kosprys van hierdie
produk was …
A R300 B R960
C R1 500 D R900
2. Skryfbehoeftes is ’n ………………… rekening.
A balansstaat B bate
C uitgawe D inkomste
3.
DR KREDITEUREKONTROLE KR
Bank KRJ 550
’n Moontlike rede die inskrywing in die bogenoemde rekening is:
A Die onderneming het goedere vir R550 kontant gekoop.
B Die onderneming het ’n bedrag van R550 as terugbetaling van ’n krediteur ontvang.
C Die onderneming het ’n bedrag van R550 as terugbetaling van R550 op rekening.
D Die inskrywing is nie moontlik nie.
4. Krediteure word gekrediteer wanneer voorraad op krediet gekoop word omdat …
A handelsvoorraad vermeerder. B laste vermeerder.
C bates vermeerder. D uitgawes vermeerder.
5. Watter brondokument word gebruik om die transaksie in ons boeke op te teken wanneer ons
goedere aankoop?
A Oorspronklike faktuur B Duplikaat-faktuur
C Kwitansie D Tjekteenblad
6. Die ouditeur het nie die skryfbehoeftes wat op krediet aangekoop is in die regte joernaal
opgeteken nie. Dit beteken die proefbalans:
A sal nie met die korrekte totale balanseer nie
B sal nie balanseer nie want die krediettotaal is te hoog
C sal nie balanseer nie want die debiettotaal is te groot
D sal met verkeerde totale balanseer.
7. Waardevolle besittings van ’n onderneming staan bekend as:
A Kapitaal B Bates
50

C Laste D Inkomste
51

8. Mense wat die onderneming geld skuld, staan bekend as:
A Krediteure B Bankiers
C Groothandelaars D Debiteure
9. Kontantontvangste word gedebiteer teen:
A Bank B Kapitaal
C Handelsvoorraad D Trekkings
10. ʼn Rekening met ʼn debietinskrywing van R100 en ʼn kredietinskrywing van R60 het ʼn ….
Balans van R40
A Debiet B Krediet
C Debiet en Krediet D Nie ʼn moontlike antwoord nie
11. Die bates in ʼn balansstaat is presies gelyk aan:
A Laste plus bedryfsbates
B Eienaarsekwiteit plus bedryfslaste
C Laste en eienaarsekwiteit
D Kapitaal
12. Winste verhoog altyd:
A Eienaarsbelang B Bates
C Krediteure D Kontant
13. Wanneer die eienaar ʼn besigheidstjek vir eie gebruik aanwend, is die prosedure om die bank
te krediteer en die ….. te debiteer
A Kapitaal B Trekkings
C Verkope D Diverse rekeninge
14. Watter een van die onderstaande het gewoonlik ʼn debietbalans:
A Inkomste B Kapitaal
C Vaste bates D Laste
15. Handelsvoorraad word vermeerder deur ʼn:
A Debietinskrywing B Kredietinskrywing
C Beide debiet- en kredietinskrywing D iets anders
16. Die toerusting en geboue van ʼn onderneming is:
A Bedryfsbates B Kapitaal
C Laste D Vaste bates
52

Aktiwiteit 2
Jy kry op 31 Desember 2007 ’n onvolledige Inkomstestaat van die Sarepta-winkels.
Instruksies:
1. Voltooi die Inkomstestaat met inagneming van die bykomende inligting hieronder.
2. Voltooi die Balansstaat met inagneming van die bykomende inligting hieronder.
3. Voltooi slegs die nota vir Eienaarsbelang. Verwys na Paragraaf 7 in die bykomende inligting.
Ander bedrae moet direk op die Balansstaat ingevoeg word. Wys berekeninge in hakies waar
gepas.
Susan Sarepta dryf handel as Sarepta-winkels
INKOMSTESTAAT VIR DIE JAAR GEËINDIG 31 Desember 2007
Notas
Verkope 600 000
Koste van verkope (1) ?
Bruto wins ?
Ander bedryfskoste ?
Huurinkomste (2) ?
Bruto bedryfskoste ?
Bedryfsuitgawes ?
Salarisse (3) ?
Lone 48 000
Skryfbehoeftes 1 850
Water en elektrisiteit 7 250
Bemarking (4) ?
Telefoon 6 350
Verpakkingsmateriaal 2 440
Netto wins (verlies) vir die jaar / tydperk ?
53
R

Susan Sarepta dryf handel as Sarepta-winkels
BALANSSTAAT OP 31 Desember 2007
Notas R
BATES
NIEBEDRYFSBATES
?
Vaste bates / Tasbare bates (5) ?
BEDRYFSBATES
?
Inventarisse 28 200
Handel en ander debiteure 30 350
Kontant en kontantwaarde (6) ?
TOTALE BATES
?
EKWITEIT EN LASTE
Eienaarskapitaal
Niebedryfsbates
Bedryfsbates
39 450
Handel en ander betaalbare rekeninge (krediteure) 39 450
TOTALE EKWITEIT en LASTE
?
Bykomende inligting
1. Susan Sarepta verkoop haar produkte teen ’n winsopmerking van 50% bo kosprys.
2. Susan Sarepta besit eiendom. Sy gebruik deel daarvan vir haar kantoor en winkel. Sy
verhuur ’n deel daarvan aan ’n besigheid genaamd Kristalhelder wat glasware verkoop. Sy
verhuur dit teen R2 200 per maand aan Kristalhelder.
3. Susan Sarepta het vir Jenna Moyce in diens wat die winkel vir haar teen ’n salaris van R7
500 per maand bestuur. Jenna kry ook ’n jaarlikse bonus gelykstaande aan haar maandelikse
salaris.
4. Susan adverteer haar besigheid in die plaaslike koerant teen ’n koste van R350 per kwartaal.
5. Sarepta-winkels besit ’n gebou met ’n kosprys van R725 000, ’n afleweringswa wat haar R75
000 kos en toerusting met ’n kosprys van R40 000.
6. Die balans in die lopende rekening is R23 200, daar is ’n bedrag van R1 500 in die kleinkas
en die los kontant beloop R900.
7. Gedurende die finansiële jaar het Susan Sarepta R35 000 vir persoonlike gebruik uit die
Bankrekening onttrek. Sy het ook haar persoonlike Versekering van R350 per maand met ’n
besigheidstjek betaal. Susan Sarepta het R150 000 in die Nasionale Lotery gewen. Sy het
besluit om haar kapitaal met R50 000 te vermeerder.
54
?

Aktiwiteit 3
Die onderstaande finansiële resultate is ’n uittreksel uit die rekenkundige stukke van Papahandelaars
op 28 Februarie 2007. Kyk na die inligting en beantwoord dan die vrae wat volg:
Nota:
Wys alle berekeninge tot die eerste desimale punt.
INLIGTING
Omset (Verkope) R240 000
Koste van verkope R 80 000
Bruto wins R160 000
Bedryfsuitgawes R 86 500
Netto wins R 80 000
Eienaarsbelang R137 200
Totale bates R149 200
Totale laste R12 000
Bedryfsbates (insluitend Handelsvoorraad) R 37 200
Bedryfslaste R 12 000
Handelsvoorraad R 9 200
Trekkings R 25 000
Bereken die volgende:
1. Bruto wins op verkope
2. Bruto wins op koste van verkope
3. Netto wins op verkope
4. Bedryfsuitgawes op verkope
5. Bedryfsverhouding
6. Vuurproefverhouding
7. Solvensieverhouding
55

BESIGHEIDSTUDIES
Die kennis en vaardighede van Besigheidstudies wat leerders in die AOO Besigheidstudiesleerarea
moet bereik om in staat te wees om Besigheidstudies in die VOO-band onder die knie te
kry.
Besigheidstudies-grondlyntoets
AFDELING A: BESTUURS-, VERBRUIKERS- en FINANSIËLE KENNIS en
VAARDIGHEDE
Graad 7 Verduidelik die rol van beplanning, organisering Ja Gede Nee
LU3 en beheer in ’n sakeonderneming.
eltelik
AS1 Pas die korrekte verduideliking in Kolom B by die regte woord in
Kolom A.
Skryf slegs die letter a, b, c of d in die klein blokkie langs die
woord.
1 Kolom A Kolom B
1. Beplanning (a) Hierdie taak gee ‘n uitleg van die take
van werknemers.
2. Organisering
3. Leierskap
(b) Die gebruik ʼn kontrolelys om gehalte te
bepaal, is deel van hierdie taak.
(c) Motivering en leiding is deel van
hierdie taak.
4. Beheer
(d) Hierdie bestuurstaak kan ’n lys van
moontlike stappe insluit wat sekere
probleme aanspreek.
LU3 Bespreek die verskillende benaderings tot Ja Gedeelt
AS2
2
leierskap en bestuur
“Wel! Het ek nou al julle idees en voorstelle ontvang?” Watter
leierskapstyl word hier geïllustreer? Omkring die korrekte letter a, b of
c.
(a) Laissez faire
(b) Outokraties
(c) Demokraties
56
elik
Ne
e

Graad 8
LU3
AS2
3
Benoem die verskillende spaar- en
beleggingsmetodes (bv. spaarrekening, vaste
deposito’s, aandele, effektetrusts)
Ja Gedeelt
elik
Pas die korrekte definisie van die woord in Kolom B by die woord in
Kolom A.
Skryf net die letter a, b, c, d of e in die klein blokkie langs die woord.
Kolom A
Kolom B
1. Spaar
(a) Belê geld in die aandelebeurs en bied
diversifikasie.
2. Belegging
(b) Geld wat vir ’n spesifieke doel opsy gesit
word met onmiddellike toegang tot die geld.
3. Vaste deposito
(c) Om deel van ’n onderneming te koop en
in die winste te deel.
4. Aandele
(d) Dit laat jou geld vir jou ‘werk’ deur rente
te verdien, maar daar is risiko’s aan
5. Effektetrust
verbonde.
(e) Geld is vir ’n vasgestelde tyd in ʼn
rekening en kry hoë rente.
LU3 Bereken die opbrengs op ’n verskeidenheid van Ja Gedeelt Nee
AS2 beleggings.
elik
4
Bereken die opbrengs op die onderstaande belegging vir die vasgestelde
tydperk. Jy kan ’n sakrekenaar gebruik.
’n Belegging van R15 000 in ’n vaste deposito vir ’n tydperk van 2 jaar.
Rente word bereken teen 6% p.j. jaarliks saamgestel.
Bereken die rente vir die twee jaar.
57
Ne
e

LU3 Beskryf die vlakke, kategorieë, besoldiging en Ja Gedeelt Ne
AS3 verantwoordelikhede van verskillende soorte werk.
elik e
5
Pas die korrekte definisie van die woord in Kolom B by die woord in
Kolom A.
Skryf net die letter a, b of c in die klein blokkie langs die woord
Kolom A Kolom B
1. Boonste vlak
(a) Dag-tot-dag besluite
2. Laer vlak
3. Middelvlak
(b) Bemarkingsbestuurder
(c) Strategiese beplanning
Graad 9 Onderskei tussen vorme van kredietaankope (bv. oop Ja Gedeelt
LU3
AS6
rekeninge, paaiementverkope, kredietkaart).
elik
6
Pas die korrekte definisie van die woord in Kolom B by die woord in
Kolom A.
Skryf net die letter a, b of c in die klein blokkie langs die woord.
Kolom A
1. Oop rekening
2. Paaiement
3. Kredietkaart
58
Ne
e
Kolom B
(a) Kredietreëling tussen eienaar van
die kaart en bank, hierdie kaart gee
ook vir jou onmiddellike kontant.
(b) Klante kry ’n kredietlimiet, 6 tot 12
maande om terug te betaal en koper
neem onmiddellik eienaarskap van
item.
(c) Klant betaal ’n deposito, dan ’n
gereelde paaiement. Verkoper behou
eienaarskap tot item ten volle betaal
is.

LU3 Evalueer die voordele/nadele van die verskillende Ja Gedeel Ne
AS6 betaalmetodes (bv. kontant, tjeks, posorders,
kredietkaarte, debietkaarte, slimkaarte en
reisigerstjeks).
telik e
7 Noem vier voordele om kontant vir jou goedere te betaal eerder as om op
krediet te koop.
1
LU3
AS7
8
2
3
4
Benoem die wette met betrekking tot basiese
diensvoorwaardes en nie-diskriminasie in die
werkplek.
Ja Gedeel
telik
Pas die korrekte definisie van die woord in Kolom B by die woord in
Kolom A.
Skryf net die letter a, b, c of d in die klein blokkie langs die woord.
Kolom A
1. Die Wet op Basiese
Voorwaardes vir Indiensneming
2. Die Arbeidswet
3. Die Wet op Billike Indiensneming
4. Die Wet op Vaardigheidsontwikkeling
59
Kolom B
(a) Hierdie wet verseker dat
daar ’n verhoogde vlak van
investering in opvoeding en
opleiding is.
Ne
e
(b) Hierdie wet bevat riglyne
oor kwessies soos verlof,
werksure en aftrekkings.
(c) Hierdie wet bevorder
regverdigheid en niediskriminasie
in
arbeidspraktyke.
(d) Hierdie wet gaan oor die
hantering van geskille, stakings
en die aansluit by vakbonde.

AFDELING B: ENTREPRENEURIESE KENNIS en VAARDIGHEDE
Graad 7 Benoem entrepreneuriese eienskappe en
Ja Gedee Ne
LU4
AS1
vaardighede.
ltelik e
1 Hieronder is ’n paar eienskappe en vaardighede. Besluit watter as
eienskappe en watter kan as vaardighede geklassifiseer word.
Omkring die korrekte (x).
Vaardigheid Eienskap
(a) Probleemoplossing x x
(b) Hoogs gemotiveerd x x
(c) Hardwerkend x x
(d) Beplanning x x
(e) Kreatiewe denke x x
LU4 Benoem tegnieke om idees vir probleemoplossing te Ja Gedee Ne
AS2 stimuleer.
ltelik e
2
Om ’n dinkskrum te hou is een tegniek om idees vir probleemoplossing te
stimuleer. Noem nog ’n tegniek.
LU4 Skep idees om ’n nuwe sakeonderneming te begin. Ja Gedee Ne
AS2
ltelik e
Beskryf in drie sinne hoe jy idees sou kry om ’n nuwe sakeonderneming te
begin.
1
3
2
3
Op watter idee het jy besluit en hoekom?
LU4 Adverteer jou eie sakeonderneming bv. plakkaat. Ja Gedee Ne
AS2
ltelik e
4
’n Goeie advertensie is op die AIDA-tegniek gebaseer. Vul die ontbrekende
woorde in die onderstaande sinne in:
Dit moet aandag t.............
Dit moet b.......... wek om meer oor die produk uit te vind.
Dit moet ’n b.......... skep om die produk te probeer.
Dit moet lei tot ’n a.......... om die produk te gaan koop.
DIE VRAAG WERK NIE IN AFRIKAANS NIE!
60

Graad 8 Identifiseer finansiële instellings en organisasies wat Ja Gedee Nee
LU4
AS1
entrepreneurskap ondersteun.
ltelik
5 Kolom A Kolom B
1. Die Departement van (a) Hierdie instelling poog om wêreldwyd
Handel en Nywerheid marktoegang vir SA-produkte te bekom.
LU4
AS3
6
2. Kleinsakeontwikkelingskorporasie
(b) Dit is ’n agentskap wat finansiële
produkte soos lenings aan
sakeondernemings bied.
3. Khula Enterprise
Finance Ltd (c) Hierdie organisasie ondersteun
programme vir kleinsakeondernemings
regdeur Suid-Afrika.
Onderskei tussen vorme van eienaarskap in die
formele en informele sektor (alleeneienaar,
vennootskap, beslote korporasie).
Kolom A
1. Vennootskap
2. Alleeneienaar
Kolom B
(a) lede
(b) 2 - 20
Ja Gedee
ltelik
3. Beslote Korporasie (c) Eienaar kry al die wins.
LU4 Raak betrokke by ’n sakegeleentheid wat aankope, Ja Gedee Nee
AS5 produksie en bemarking behels.
ltelik
7 Julle het ’n markdag by die skool gehou. Verduidelik kortliks hoe jou
sakeonderneming by die volgende drie besigheidsfunksies betrokke was:
aankope, produksie en bemarking.
61
Nee

Graad 9 Kom met moontlike sake-idees vir vervaardigde
LU4
AS1
8
LU4
AS2
9
goedere of dienste vorendag. Evalueer die idees
m.b.v. die SSGB’-ontleding.
Ja Gede
eltelik
Gebruik ’n SSGB-ontleding om die sake-idee wat jy vir die mark/jou eie
sakeonderneming gehad het, te evalueer.
STERKPUNTE SWAKPUNTE
GELEENTHEDE BEDREIGINGS
Ontwikkel ’n sakeplan (wat ’n begroting insluit) vir ’n
vervaardigings-, diens- of toerismebedryf uit die
voorgestelde idees.
Ja Gede
eltelik
Skryf al die stappe neer wat jy in ag moet neem wanneer jy ’n sakeplan
opstel.
62
Ne
e
Ne
e

LU4 Voer ’n bemarkingsveldtog uit as promosie vir jou eie Ja Gede Ne
AS4 produk/diens.
eltelik e
Gebruik slegs vier (4) sinne om te beskryf hoe jy jou produk voor en op die
markdag bemark het.
10
LU4
AS3
11
LU4
AS5
12
1
2
3
4
Raak betrokke by ’n sake-aktiwiteit wat beplan is
(neem aan die markdag deel of bedryf eie
sakeonderneming).
Ja Gede
eltelik
Dink oor jou markdag by die skool en beantwoord die onderstaande vrae.
(a) Het jy daarvan gehou om vir een dag ’n entrepreneur te wees? Hoekom of
hoekom nie?
(b) Het jy ’n wins of ’n verlies gemaak? Hoekom?
(c) Het jou klante van jou produk gehou? Verduidelik jou antwoord.
Doen navorsing oor die rol van klein-, medium- en
mikro-ondernemings in die proses van
welvaartskepping.
Ja Gedeelt
elik
(a) KMMO staan vir ____________________________________
(b) Vul die ontbrekende woord in: Die ondernemings skep
__________.
63
Ne
e
Ne
e

Ekonomie-grondlyntoets
NAAM:______________________________________ KLAS/AFDELING: ___________
Ekonomiese kennis en vaardighede wat leerders in die AOO EBW-leerarea moet bereik om
Ekonomie in die VOO-band onder die knie te kan kry.
EBW-Leeruitkomste
Graad 7
LU1 AS1 Verduidelik die verskil tussen behoeftes en begeertes.
64
Ja Gedeel
telik
Nee

1
Maak ’n kruisie (x) in die regte blokkie.
Kos soos brood
Kos soos hamburgers
Laserskyfspeler
Slaap
AS2 Beskryf die verskillende soorte sakeondernemings
binne die primêre, sekondêre en tersiêre sektore.
Basiese Behoeftes Luukse Begeertes
65
Ja Gedee
ltelik
Nee

2
Maak ’n kruisie (x) in die regte blokkie.
Klerefabriek
’n Plaas
ABSA bank
AS3 Verduidelik die begrippe ‘vrye’ en ‘ekonomiese’
goedere.
Primêre sektor Sekondêre sektor Tersiêre Sektor
66
Ja Gede
eltelik
Nee

3
4
Gebruik ’n kruisie (x) in die regte blokkie.
Seesand en seewater
Gee ’n rede vir jou antwoord.
Kos
Gee ’n rede vir jou antwoord.
Beskryf die invloed van vraag en aanbod op
markpryse.
Ekonomiese goedere ‘Vry’ goedere
Ja Gede
eltelik
(a) Wat sal met die prys van piesangs gebeur as daar ’n oorskot van piesangs
is?
(b) Hoekom? Verduidelik jou antwoord.
LU2 AS1 Toon basiese begrip van die invloed van ekonomiese
beleidsrigtings tydens apartheid op eienaarskap,
armoede, welvaart en gehalte.
AS2
Kan stappe identifiseer om sosio-ekonomiese
wanbalanse en armoede reg te stel.
67
Ja Gede
elteli
k
Nee
Nee

5
LU1 AS1
Watter van die onderstaande kan as ekonomiese probleem in die apartheidsera
geklassifiseer word en watter kan as oplossings om hierdie probleem te herstel
geklassifiseer word? Trek ’n kruisie (x) in die regte blokkie.
Oorbevolking in plakkerskampe
Herverdeling van grond
Regstellende aksie
Tekort aan beleggings in landelike
gebiede
Plaaslike owerhede nie in staat om
dienste te lewer nie.
Beskryf die historiese ontwikkeling van geld.
Beskryf die rol van geld in samelewings en hul
ekonomieë.
Ekonomiese probleme Moontlike stappe
68
wat geneem kan
word om hierdie
probleme te herstel
Ja Gede
elteli
k
Nee

6
AS2
7
AS2
8
AS3
Verduidelik hoe handel plaasgevind het voor die ontwikkeling van geld.
Hoe het geld dit makliker gemaak om handel te dryf?
Verduidelik hoe internasionale handel die ekonomiese
probleem aanspreek.
Ja Gede
elteli
k
Gee twee redes waarom Suid-Afrika sommige van sy produkte uitvoer en
sommige ander produkte invoer.
1.
2.
Bespreek die rol van banke in belegging in die
ekonomie.
Ja Gede
elteli
Beskryf in slegs drie sinne die redes waarom banke so ’n belangrike rol in ons
ekonomie speel.
Verduidelik hoe verskillende ekonomiese stelsels die
ekonomiese probleem hanteer.
69
Ja
k
Gede
elteli
k
Nee
Nee
Nee

9
AS 4
10
Maak ’n kruisie (x) in die regte blokkie.
Regering besit al die produksie-
faktore
Pryse word bepaal deur
vraag en aanbod
Maatskaplike en arbeids-
gelykheid
Bespreek vakbonde se rol, regte en
verantwoordelikhede.
Mark-ekonomie Sentraal-beplande Gemengde
ekonomie ekonomie
Noem twee van ’n vakbond se verantwoordelikhede teenoor sy lede.
1.
2.
70
Ja
Gede
elteli
k
Nee

AS 5
11
LU 2 AS 1
12
AS3
Verduidelik wat inflasie is.
Bespreek die redes vir veranderinge in inflasiekoerse.
Ja Gede
elteli
k
Pas die korrekte definisie van die woord in Kolom B by die woord in Kolom
A. Skryf net die letter a, b of c in die klein blokkie langs die woord.
Kolom A
Kolom B
1. Inflasie
(a) Wanneer die pryse van goedere
en dienste afneem.
2. Verhoging in
inflasie
3. Deflasie
Beskryf hoe die nasionale begroting gebruik word om
groei te beïnvloed en ekonomiese ongelykhede te
herstel.
Sê of die onderstaande WAAR of VALS is
(b) ’n Verhoging in die pryse van
goedere en dienste.
(c) Werkers eis ’n loonverhoging.
Ja Gede
elteli
k
Nee
Nee
(a) Die nasionale begroting is ontwerp om die maatskaplike omstandighede
en lewenstandaard van mense te verbeter.
(b) Die nasionale begroting beïnvloed ekonomiese groei op ’n
negatiewe manier.
(c) Belasting is ’n deel van nasionale uitgawes.
(d) Regeringsalarisse is deel van verwagte nasionale
Inkomste.
Bespreek die belangrikheid van spaar vir beleggings. Ja Gede
elteli
k
71
Nee

13
AS 4
14
Hoekom dink jy is dit belangrik om te spaar? Gee vier redes.
1.
2.
3.
4.
Doen verslag oor hoe tegnologie produktiwiteit,
ekonomiese groei, lewenstandaarde kan verbeter.
Voor die Industriële Rewolusie was die meeste mense
by boerdery betrokke om selfonderhoudend te wees.
Daar is later tegnologiese vooruitgang in sekere
aspekte van landbou gemaak. Noem en beskryf twee
van hierdie tegnologiese voordele.
1.
2.
EBW-Leeruitkomste
Graad 9
LU1 AS 1
1
Verduidelik die vloei van geld, verskillende
produksiefaktore, goedere en dienste in die ekonomiese
kringloop in die Suid-Afrikaanse ekonomie.
Ja Gede
elteli
k
Ja Gede
eltelik
Skryf slegs die letter in die ooreenstemmende blokkie van die antwoord in
kolom B wat by die term in kolom A pas.
72
Nee
Nee

16
AS 2
Kolom A
1. Kapitaal
2. Sakesektor
3. Buitelandse
sektor
Kolom B
(a) Invoere en uitvoere
(b) Kry inkomste uit verkope en
beleggings
(c) Rente
4. Regering
(d) Ontvang belasting
5. Entrepreneur
(e) Huur
6. Huishoudings
(f) Verskaf arbeid
7. Natuurlike hulpbronne
(g) Wins
Bespreek die rol van die buitelandse sektor in die
Ja Gede
ekonomiese kringloop.
elteli
k
Bespreek hoe ons uit die buitelandse sektor geld maak.
73
Nee

17
AS 3
Illustreer met behulp van ’n grafiek hoe vraag en aanbod
pryse beïnvloed.
R7
R6
R5
R4
R3
R2
Ja Gede
elteli
k
R1
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Hoeveelheid Roomyse
(a) Identifiseer watter lyn die vraagkurwe en watter lyn die aanbodkurwe is.
Vraag (DD) Aanbod (SS)
(b) Watter as van die grafiek toon die prys van die roomys? (X of Y)
(c) Hoeveel roomyse sal die verbruiker teen ’n prys van R4 koop?
(d) Wat is die ewewigsprys?
(e) Noem drie faktore wat die prys van roomys beïnvloed.
74
Nee