Lae insetkoste koeikuddes maak dat jy wen - al die pad! - Bonsmara

in die omgewing nie en deur die jaar ekstra gevoer moet word.” Tabel
2 gee ’n aanduiding van eienskappe wat op Hartebeestloop deur die
jare geïdentifi seer is as belangrik vir lae-insetkoste, aanpasbare koeie.
Die lys is slegs ons weergawe en sekerlik nie volledig nie. Daar kan nog
ander eienskappe wees wat telers as belangrik beskou.
Tabel 2 Eienskappe wat algemeen voorkom by lae-insetkoste diere
in ekstensiewe omgewings.
Eff e meer respiratoriese bou- Beter regulering van liggaamstemperatuur
vorm
Pigment op vel, hoewe,
neus, oë
Groter veloppervlakte
Indikasie van beter beskerming teen ultraviolet-sonstrale
Beter temperatuur-regulering van liggaam in
warm somermaande
Dik vel Beter bloedsomloop na oppervlak van liggaam
Dik vel Kry nie maklik oop wonde van bosluisbyte nie
Dik enkelhaar Beter temperatuur (hitte) regulering van liggaam
Blink haar
Weerkaats sonstrale vir beter temperatuur regulering
Sterk oogbanke Beskerming teen vlieë, muggies, takke en bos
Eff e geboë voorkop Beter hitte regulering deur lugweë
Langer stert Verdryf vlieë en bosluise op liggaam
Sweetkliere
Meer per cm2 vir gemaklike sweet (hitte regulering)
Sensitiewe polimotoris-senuwee
Beweeg vel oor toplyn en sye
Goed ontwikkelde panniculus
spier
Velbeweging goed teen vlieë
Goeie immuunstelsel Afweer van bosluise
Galbulte vorm Afweer van bosluise
Natuurlike siekteweerstand Word nie maklik siek nie
Inwendige parasietweerstand
Minder dosering nodig
Minder lekinname Goedkoper strategiese aanvulling op veld
Daar is boere wat oorslaan vanaf ’n koei-kalf-produksiestelsel na ’n osproduksiestelsel
om die risiko’s te verminder. Dit is te verstane en maak
ekonomies sin. Hoeveel van die boere se besluit is egter gebaseer op
te hoë fi nansiële insetkoste in die koei-kalf-produksiestelsel weens die
onvermoë van die verkeerde raamgrootte diere om suksesvol te pre steer,
sonder ekstra voer, onder ekstensiewe toestande?
Wat is die verwantskap tussen lae-insetkoste diere en voeromsetverhouding?
Wetenskaplikes en akademici moedig die vleisbeesprodusente heeltyd
aan om die voeromsetverhouding van vleisbeeste te verbeter. In
eenvoudige terme beteken dit die hoeveelheid voer wat ’n dier moet
vreet om een kilogram gewig aan te sit. Hoender- en varkboerderye
word as voorbeelde gebruik om aan te dui wat vermag kan word met
beter voeromsetverhoudings. Let daarop dat dit graan-gebaseerde
voer omsetverhoudings is waarna verwys word.
Dit is reg dat vleisbeesboere deurentyd moet streef na verbetering
in voeromsetverhouding. Dit sal egter moeilik wees om die hoender-
en varkindustrieë te klop as daar gekyk word na hul huidige graan-gebaseerde
voeromsetverhoudings.
Met gras-gebaseerde voeromsetverhoudings is dit egter ’n perd van ’n
heel ander kleur. Geen hoender of vark het die unieke vertering sisteem
van beeste om lae kwaliteit weiding so eff ektief om te sit in vleis nie.
Dit is opmerklik duurder om een kilogram vleis by te sit met graan as
om dit met gras te doen. Daar is nie klinkklare wetenskaplike bewys dat
goeie graan-gebaseerde voeromsetverhouding beeste onder intensiewe
omstandighede ook goeie gras-gebaseerde voeromsetverhouding
beeste is onder ekstensiewe omstandighede nie. Inteendeel, dit
blyk dat die verwantskap eerder na die ander kant toe is: goeie gras-gebaseerde
voeromsetverhouding diere doen ook goed onder intensiewe
omstandighede met goeie graan-gebaseerde voeromsetverhouding.
Boere moenie gekant wees teen graan-gebaseerde voeromsetverhoudings
nie. Dit is belangrik en sal altyd ’n belangrike rol in die
vleiswaardeketting speel. Wat wel gedoen moet word, is om die voordeel
te kry van goeie weiding-gebaseerde voeromsetverhouding. Dit
beteken dat ons optimaal vleis moet produseer op die veld waarna
graan-gebaseerde voerafronding in die voerkraal of op die veld kan
geskied. Dit word al duurder vir boere om addisionele voer te produseer
en dit na die diere te bring. Koste van toerusting, depresiasie, onderhoud,
brandstof en arbeid, maak dit moeilik om te kompeteer met
diere wat self in die veld kan stap en gras in vleis omsit.
Regte raamgrootte en bou vir lae-onderhoudsbehoeftes
Namibië het uitstekende moederlynrasse wat goed aangepas is om
onder ekstensiewe omstandighede te presteer. Kies net die regte raamtipe
koeie uit hierdie rasse en selekteer heeltyd streng en konstant vir
die lae-onderhoudsbehoefte diere op jou plaas. Jy sal al die pad wen
met hierdie ideologie.
Op Hartebeestloop is oor die jare met streng seleksie gevind dat die
mediumraam, goed bevleesde koeie, met goeie diepte en baie kapasiteit
(veral rumenkapasiteit) konstant beter presteer het as lae-insetkoste
koeie.
Silindriese bouvorm diere is meestal nie goeie lae-insetkoste
koeie nie.
Koeie wys uitstaande kapasiteit en volume. Al drie het
hulleself alreeds bewys as lae-insetkoste koeie.
Die rumen is ’n relatief groot orgaan en sy grootte word beperk deur
die liggaamsgewig en kapasiteit van die bees. Omdat die konsentrasie
van voedingstowwe in ruvoer laag is (bv. lae kwaliteit ruvoer in wintermaande)
moet diere daagliks groot hoeveelhede kan inneem. Dit
is slegs wanneer groot hoeveelhede ruvoer ingeneem word dat herkouers/beeste
aan hul voedingsbehoeftes kan voldoen. Diere wat beperk
word deur die grootte van hul rumen, sal ook beperk word op die
hoeveelheid wat hulle kan groei en gewig aansit.
Sou jy koeie wil selekteer wat beter as ander gaan vaar as hulle slegs
op die veld vreet, moet jy goed let op die onderstaande. Die belangrikste
faktore wat die vrywillige inname van droë materiaal beïn vloed,
waar die verteerbaarheid van voer laer is as 65%, is die volgende:
• Beter liggaamskapasiteit (diepte)
• Stadiger tempo deur die verteringstelsel (word gedeeltelik bepaal
deur die volume van rumenkapasiteit)
• Verteerbaarheid
Die meeste koeie wat aan bogenoemde eienskappe voldoen, sal inval
by ’n goeie seleksieprogram vir lae-insetkoste koeie. Sulke diere
raak vet op natuurlike gras in die veld. Identifi seer hierdie tipe diere
en boer voort met hulle. Hou aan selekteer en jy is op die pad na laeinsetkoste
boerdery.
November 2012 85