Lae insetkoste koeikuddes maak dat jy wen - al die pad! - Bonsmara

Lae-insetkoste koeikuddes
82
ander dele van die land, is die dier se aanpasbaarheid
uitstekend. As dit boonop nog goed
presteer in sub-optimale (beperkte weiding)
omstandighede, is die gehardheid van die
dier uitstekend.
Van die ouer boere glo die beste koei op
die plaas is die oudste koei. Dit is die koei wat
die minste probleme gegee het in haar leeftyd
en bogemiddelde reproduksieprestasies
toon. Daar is waarde in hierdie siening en dit
kan as seleksie vir lae-insetkoste genetika gebruik
word. Aan die ander kant is daar ook
meriete in die siening dat langlewendheid nie
heeltemal so ’n belangrike oorweging is nie,
aangesien die jonger genetika beter behoort te
wees, mits streng seleksiedruk gereeld toegepas
word. Elke volgende geslag behoort beter
te wees as die vorige.
Wat is die verwantskap tussen lae-insetkoste
diere en raamgrootte?
Die meeste boere beweer dat hul koeie gemiddeld
480 tot 520 kg weeg. By implikasie beteken
dit dat hulle weet wat die gemiddelde koei behoort
te weeg vir beste prestasie onder ekstensiewe
toestande, met slegs strategiese lekaanvulling.
As jy egter die koeikuddes sien of let op
die gewig van die vroulike diere op die veilings
is dit dikwels ’n heel ander prentjie.
By baie boere het die koeikudde se raamgrootte
die afgelope dekade groter geword
in plaas van om te stabiliseer op mediumraam
grootte. Die baie goeie reënval oor die laaste
paar jaar kon daartoe bygedra het.
Die probleem is groter raam koeie vreet
84
November 2012
Tabel 1: Speengewig uitgedruk as persentasie
van koeigewig
Kalfgewig
Koeigewig (kg)
% Speengewig
(kg)
700 250 36 %
600 240 40 %
500 230 46%
Let daarop dat die boer weet speenkalwers
onder 225 kg is minder gewens, ongeag die
persentasie van die koei se gewig gespeen.
Die markvraag speel ’n beduidende rol in wat
jy moet produseer. Die kuns is dus om presies
dit te produseer wat jou die meeste geld in jou
sak bring teen die laagste insetkoste moontlik.
Wat is die balans?
Daar moet te alle tye ’n balans wees tussen
insetkoste en die produk wat jy lewer. Uiterstes
in lae insetkoste en enkeleienskap-seleksie
soos swaarder speengewig is nie een volhoubaar
oor die lang termyn nie.
Daar blyk tans genoegsame navorsingsresultate
te wees wat daarop dui dat mediumraam
koeie beter in ekstensiewe toestande vaar.
Hulle speen swaarder kalwers as grootraam
koeie (uitgedruk in kg liggaamsgewig). Dit
is nou waar voeding die beperkende faktor
is. In groot dele van Namibië is voedingsbronne
beperk.
Jou plaas, soos enige ander plaas, kan net
soveel groei, melk en raamgrootte hanteer. As
enige van bogenoemde uit balans gaan, sal
jy ekstra voeding moet gee of getalle moet
verminder, anders sal jou speengewigte en
besettingsyfers daal. Uitermate groeiers,
buitenspo rige hoë melkproduseerders en
groter-raam koeie het almal ekstra geld nodig
Foto 2: As die weiding bogemiddeld goed is, is daar geen
kondisieverskil tussen die mediumraam en grootraam koei nie.
meer as mediumraam koeie. Die boer moet
dus óf minder koeie aanhou óf meer voer gee.
Min der diere en/of meer voer teen die huidige
voerpryse beteken beslis minder wins. Wins is
direk eweredig aan die onderhoudsbehoef tes
van grootraam koeie.
Dit is so dat die koei:kalf speengewigverhouding
oor die algemeen beter is by mediumraam
koeie as by grootraam koeie. Dit verwys
na die feit dat ’n mediumraam koei ’n kalf
sal speen wat ’n groter persentasie van haar liggaamsgewig
uitmaak as wat die groter raam
koei sal doen. Dit is ook so dat die formule altyd
die kleiner-raam koeie sal bevoordeel. Sien
die waardes in Tabel 1:
in die vorm van ekstra voer om te kan presteer.
Daar is wetenskaplike data wat beweer
dat koeie wat meer melk produseer, ook groter
voeding- en onderhoudsbehoeftes het.
Die resultate dui aan dat die hoë melkproduseerders
ook hoër onderhoudsbehoef tes
het, selfs wanneer hulle nie kalwers soog nie.
Bogenoemde het alles ’n invloed op jou insetkoste
en jou winsgrens.
Weer eens moet daar ’n balans wees met
melkproduksie. Te min melk is miskien ’n groter
probleem as te veel melk. Boere behoort met
deeglike rekordhouding ’n baie goeie idee te
hê oor wat genoeg melk is vir die spesifi eke
omgewing waarin hulle boer.
“Hoe groot is groot genoeg?”
Raamgrootte word deur die omgewing beheer,
mits die omgewing in sy natuurlike toestand
is en nie deur ekstra voer beïnvloed word
nie. Om hierdie rede behoort raamgrootte byvoorbeeld
te verskil tussen die natter noorde
en droër suide van Namibië. Die slim boer sal
egter altyd sy koeikudde se raamgrootte baseer
op wetenskaplike beginsels en historiese
data wat aandui dat Namibië die droogste land
suid van die Sahara is. Die ouer boere se raad
om te boer sodat jy ook in die droogste tydperke
kan oorleef, is waardevol en gebaseer
op (dure) ondervinding.
Die boodskap kom oral deur dat raamgrootte
belangrik is vir lae-insetkoste boerdery.
Kyk ge rus na die bulkatalogusse van die
maatskappye wat semen versprei. Daar word
meer klem gelê op mediumraam diere as ooit
tevore. Dit is vir hierdie maatskappye belangrik
dat die boer oorleef, wins maak en weer semen
by hulle koop.
Te veel grootraam koeie, wat nou?
Wat maak die boer wie se koeikudde se raamgrootte
te groot is vir sy omgewing en wat tot
die slotsom gekom het dat hy moeg is om hierdie
hoë-onderhoud diere aan te hou? Of die
boer wat besef hy is besig om hom ban krot te
voer aan hierdie tipe diere?
Vir die meeste boere is dit nie moontlik
om net alles te verkoop en van voor af te begin
met die regte raamtipe nie. Vir hulle is dit
eer der ’n proses om die groter-raam koeikudde
oor ’n tydperk te vervang met ’n mediumraam
nageslag.
Die manier om dit reg te kry is om mediumraam
bulle uit beproefde moederlynrasse te
gebruik. Jy hou dan net die nageslag wat aan
die regte raamtipe-vereistes voldoen.
Onthou, ’n 750 kg grootraam koei gaan nie
vir jou ’n mediumraam bul teel nie. Voordat jy ’n
bul aanskaf, gaan kyk eers na die teler se koeikudde
en baseer jou koopoorwegings op die
totale kudde se raamgrootte. Grootraam bulle
van enige ras kan nog steeds gebruik word vir
terminale teling as alle nageslag verkoop gaan
word. Hierdie grootraam bulle word dan gebruik
op jou lae-insetkoste koeie om wins te
verhoog. Jou koeikudde moet egter te alle tye
lae-insetkoste, mediumraam en goed bevleesde
koeie wees, ongeag of dit ’n goeie of slegte
reënjaar is. Onthou, jy kan nie jou koeikudde
vervang of “af”-teel elke keer as daar ’n droogte
is of tydens minder ideale toestande nie. Jou
koei kudde behoort geneties saamgestel te
wees uit lae-insetkoste genetika wat jy oor die
jare aangekoop of self geteel het. So ’n koeikudde
sal jou deur enige jaar vat – goed of sleg!
Kommersiële boere voel soms dat die
stoetteler presies weet hoe om goeie BLUPteelwaardes
te teel, maar dat good stockmanship
in die proses verlore gegaan het. Die gedagterigting
is dat telers die vermoë verloor het om
langlewende, lae-onderhoudbehoefte, vrugbare
diere te produseer. Amper die geval van
help om “meerderwaardige voermaatskappye”
te stig en “minderwaardige diere” te produseer.
Die bewering kan maklik saamgevat word
in een sin: “Koeie word geteel wat nie aanpas