Lae insetkoste koeikuddes maak dat jy wen - al die pad! - Bonsmara
Lae insetkoste koeikuddes maak dat jy wen - al die pad! - Bonsmara
Lae insetkoste koeikuddes maak dat jy wen - al die pad! - Bonsmara
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Jou koeikudde is een van <strong>die</strong> beste plekke<br />
waar <strong>jy</strong> kan begin om ’n lae-<strong>insetkoste</strong> boerdery<br />
te vestig. Boere wat nie gaan aanpas deur<br />
streng te selekteer in <strong>koeikuddes</strong> nie, is <strong>die</strong><br />
manne wat gewis gaan swaar kry in <strong>die</strong> toekoms.<br />
Daar is ’n gesegde onder boere wat lui,<br />
not <strong>al</strong>l cows are created equ<strong>al</strong>. Sommige koeie<br />
presteer net beter in presies <strong>die</strong>selfde omstandighede,<br />
of beter met minder insette, as ander.<br />
Hier<strong>die</strong> koeie is hul sout werd, of s<strong>al</strong> ’n mens<br />
eerder sê, goud werd.<br />
Boerderypraktyke het in <strong>die</strong> verre verlede<br />
sterk staatge<strong>maak</strong> op laer voerkoste, goedkoper<br />
brandstof, minder verbossing en meer<br />
staatsondersteuning. Heelwat van hier<strong>die</strong> faktore<br />
is nie meer van toepassing nie. Trouens,<br />
baie van <strong>die</strong> kommoditeite het proporsioneel<br />
gestyg. Dink aan <strong>die</strong> prys van mielies weens<br />
<strong>die</strong> toe nemende druk vir <strong>al</strong>ternatiewe brandstof<br />
soos etanol en <strong>die</strong> prys van ru-olie. Praktyke<br />
van dertig jaar gelede het dus heelwat<br />
ver ander. Dit is heel moontlik <strong>die</strong> koei-k<strong>al</strong>fproduksiestelsels<br />
wat <strong>die</strong> swaarste getref is.<br />
Dit is daarom uiters belangrik <strong>dat</strong> boere<br />
in samewerking met wetenskaplikes ’n teelwaarde<br />
of teelwaarde-indeks saamstel wat<br />
<strong>die</strong> lae-onderhoudbehoefte <strong>die</strong>re kan identifi<br />
seer. Hier<strong>die</strong> waarde moet voorsiening <strong>maak</strong><br />
vir <strong>die</strong>re waarmee onder ekstensiewe omstandighede<br />
geboer kan word en waar bemar king<br />
grotendeels direk van <strong>die</strong> veld af gedoen word.<br />
Met ander woorde, hier<strong>die</strong> waarde moet eie<br />
wees aan Namibië of soortgelyke gebiede<br />
fencing - hardware - agriculture<br />
82<br />
Since 1957<br />
16 Newcastle Street, Northern Industri<strong>al</strong>, Windhoek<br />
Tel: +264-61 231125 • Fax: +264-61 233559<br />
info@benthin-fencing.com<br />
e standard logo for use in daily applications<br />
November 2012<br />
Netting Wire, 1200<br />
x 90 x 1.6 mm<br />
N$475.00<br />
Ons sien <strong>al</strong> meer <strong>dat</strong> <strong>die</strong> boer se winsgrens deur <strong>insetkoste</strong> beïnvloed<br />
word. Die beskikbaarheid van goeie, natuurlike weiding, weidingbestuur<br />
en bestokking bly <strong>die</strong> beste manier om <strong>insetkoste</strong> te beheer. Om jou wins<br />
te beskerm in vandag se omstandighede is ’n lae-<strong>insetkoste</strong> boerdery van<br />
groot belang. Lees hiernaas wat dr. Joggie Briedenhann van Hartebeestloop<br />
<strong>Bonsmara</strong>s oor dié onderwerp te sê het.<br />
Foto 1: Koeie se kondisie verskil in <strong>die</strong>selfde weidingtoestande.<br />
met ekstensiewe weidingtoestande. As ons<br />
wins grens primêr bepa<strong>al</strong> word deur lae-<strong>insetkoste</strong><br />
beeste (met lae onderhoudbehoef tes),<br />
dan kan hoë-onderhoud beeste beslis nie tot<br />
beter wins bydra nie.<br />
Hoe s<strong>al</strong> ons <strong>die</strong> lae-<strong>insetkoste</strong> <strong>die</strong>re<br />
identi seer?<br />
Enige droogte s<strong>al</strong> aandui watter van jou beeste<br />
doen <strong>die</strong> meeste met <strong>die</strong> minste voer. Die boer<br />
moet oor <strong>al</strong>le jare – goed, gemiddeld en sleg –<br />
aanhou selekteer vir lae-onderhoud <strong>die</strong>re en<br />
heeltyd daarmee vorentoe teel. Vrugbaarheid<br />
en reproduksievermoë is van <strong>die</strong> belangrikste<br />
eienskappe om <strong>die</strong> winsge<strong>wen</strong>dheid van koeie<br />
Steelwire, 2.24 mm x<br />
1650 m, 50 kg<br />
N$654.00<br />
G<strong>al</strong>v. Binding Wire,<br />
2.0mm x 2 000 m, 50 kg<br />
N$660.00<br />
PRICES ARE VAT INCLUSIVE. • WHILE STOCK LASTS<br />
te bepa<strong>al</strong>. As <strong>jy</strong> <strong>die</strong> eienskappe kan kombineer<br />
met lae-<strong>insetkoste</strong> koeie is <strong>jy</strong> op <strong>die</strong> <strong>wen</strong><strong>pad</strong>.<br />
Kondisie op <strong>die</strong> veld in vergelyking met <strong>die</strong><br />
ander <strong>die</strong>re in <strong>die</strong> trop is ’n goeie maatstaf om<br />
lae-<strong>insetkoste</strong> <strong>die</strong>re te identifi seer.<br />
Hier<strong>die</strong> tipe genetika moet vinnig vermeerder<br />
word. Dit behoort in <strong>die</strong> nasion<strong>al</strong>e<br />
kudde vasgelê te word. Namibië is ’n groot land<br />
met verskillende omgewingstoestande. Dit is<br />
noodsaaklik om <strong>die</strong> tipe genetika te teel wat<br />
onder <strong>al</strong>le Namibiese omgewingstoestande<br />
s<strong>al</strong> presteer. As ’n <strong>die</strong>r by jou goed presteer,<br />
is dit ’n bewys <strong>dat</strong> dit ’n aangepaste bees op<br />
jou plaas is. As <strong>die</strong> <strong>die</strong>r ook goed presteer in<br />
84
BONSMARA CATTLE BREEDERS’<br />
ASSOCIATION OF NAMIBIA<br />
PO Box 80003 Olympia, Windhoek, Namibia<br />
Tel/Fax: 061-222 753 • Internation<strong>al</strong>: +264 61 222 753<br />
www.bonsmaranambia.com • nambons@iway.na<br />
‘n onsmarabul:<br />
• Is geregistreer by SA Stamboek<br />
• Het prestasiemeting ondergaan<br />
• Is goedgekeur deur <strong>Bonsmara</strong>-keurders<br />
• Is gebrandmerk met ‘n op <strong>die</strong> regterskouer<br />
• onsmara kuddevaars is DNA-getoets<br />
Koop gebrandmerkte <strong>Bonsmara</strong>bulle<br />
Dankie aan <strong>al</strong> <strong>die</strong> kopers wat<br />
vanjaar <strong>Bonsmara</strong>bulle aangeskaf<br />
het. Ons hoop julle is gelukkig<br />
met jul aankope.<br />
Vir onsmara Navrae Kontak:<br />
Nico Visser: 081 124 1168<br />
Marinda Labuschagne: 061 22 2753<br />
Rollie Heiser: 081 124 5940<br />
Dries Venter: 081 240 6546<br />
Christo Strydom: 081 317 8325<br />
Etienne Jooste: 081 371 1599<br />
November 2012 83
<strong>Lae</strong>-<strong>insetkoste</strong> <strong>koeikuddes</strong><br />
82<br />
ander dele van <strong>die</strong> land, is <strong>die</strong> <strong>die</strong>r se aanpasbaarheid<br />
uitstekend. As dit boonop nog goed<br />
presteer in sub-optim<strong>al</strong>e (beperkte weiding)<br />
omstandighede, is <strong>die</strong> gehardheid van <strong>die</strong><br />
<strong>die</strong>r uitstekend.<br />
Van <strong>die</strong> ouer boere glo <strong>die</strong> beste koei op<br />
<strong>die</strong> plaas is <strong>die</strong> oudste koei. Dit is <strong>die</strong> koei wat<br />
<strong>die</strong> minste probleme gegee het in haar leeftyd<br />
en bogemiddelde reproduksieprestasies<br />
toon. Daar is waarde in hier<strong>die</strong> siening en dit<br />
kan as seleksie vir lae-<strong>insetkoste</strong> genetika gebruik<br />
word. Aan <strong>die</strong> ander kant is daar ook<br />
meriete in <strong>die</strong> siening <strong>dat</strong> langle<strong>wen</strong>dheid nie<br />
heeltem<strong>al</strong> so ’n belangrike oorweging is nie,<br />
aangesien <strong>die</strong> jonger genetika beter behoort te<br />
wees, mits streng seleksiedruk gereeld toegepas<br />
word. Elke volgende geslag behoort beter<br />
te wees as <strong>die</strong> vorige.<br />
Wat is <strong>die</strong> verwantskap tussen lae-<strong>insetkoste</strong><br />
<strong>die</strong>re en raamgrootte?<br />
Die meeste boere beweer <strong>dat</strong> hul koeie gemiddeld<br />
480 tot 520 kg weeg. By implikasie beteken<br />
dit <strong>dat</strong> hulle weet wat <strong>die</strong> gemiddelde koei behoort<br />
te weeg vir beste prestasie onder ekstensiewe<br />
toestande, met slegs strategiese lekaanvulling.<br />
As <strong>jy</strong> egter <strong>die</strong> <strong>koeikuddes</strong> sien of let op<br />
<strong>die</strong> gewig van <strong>die</strong> vroulike <strong>die</strong>re op <strong>die</strong> veilings<br />
is dit dikwels ’n heel ander prentjie.<br />
By baie boere het <strong>die</strong> koeikudde se raamgrootte<br />
<strong>die</strong> afgelope dekade groter geword<br />
in plaas van om te stabiliseer op mediumraam<br />
grootte. Die baie goeie reënv<strong>al</strong> oor <strong>die</strong> laaste<br />
paar jaar kon daartoe bygedra het.<br />
Die probleem is groter raam koeie vreet<br />
84<br />
November 2012<br />
Tabel 1: Speengewig uitgedruk as persentasie<br />
van koeigewig<br />
K<strong>al</strong>fgewig<br />
Koeigewig (kg)<br />
% Speengewig<br />
(kg)<br />
700 250 36 %<br />
600 240 40 %<br />
500 230 46%<br />
Let daarop <strong>dat</strong> <strong>die</strong> boer weet speenk<strong>al</strong>wers<br />
onder 225 kg is minder ge<strong>wen</strong>s, ongeag <strong>die</strong><br />
persentasie van <strong>die</strong> koei se gewig gespeen.<br />
Die markvraag speel ’n beduidende rol in wat<br />
<strong>jy</strong> moet produseer. Die kuns is dus om presies<br />
dit te produseer wat jou <strong>die</strong> meeste geld in jou<br />
sak bring teen <strong>die</strong> laagste <strong>insetkoste</strong> moontlik.<br />
Wat is <strong>die</strong> b<strong>al</strong>ans?<br />
Daar moet te <strong>al</strong>le tye ’n b<strong>al</strong>ans wees tussen<br />
<strong>insetkoste</strong> en <strong>die</strong> produk wat <strong>jy</strong> lewer. Uiterstes<br />
in lae <strong>insetkoste</strong> en enkeleienskap-seleksie<br />
soos swaarder speengewig is nie een volhoubaar<br />
oor <strong>die</strong> lang termyn nie.<br />
Daar blyk tans genoegsame navorsingsresultate<br />
te wees wat daarop dui <strong>dat</strong> mediumraam<br />
koeie beter in ekstensiewe toestande vaar.<br />
Hulle speen swaarder k<strong>al</strong>wers as grootraam<br />
koeie (uitgedruk in kg liggaamsgewig). Dit<br />
is nou waar voeding <strong>die</strong> beperkende faktor<br />
is. In groot dele van Namibië is voedingsbronne<br />
beperk.<br />
Jou plaas, soos enige ander plaas, kan net<br />
soveel groei, melk en raamgrootte hanteer. As<br />
enige van bogenoemde uit b<strong>al</strong>ans gaan, s<strong>al</strong><br />
<strong>jy</strong> ekstra voeding moet gee of get<strong>al</strong>le moet<br />
verminder, anders s<strong>al</strong> jou speengewigte en<br />
besettingsyfers da<strong>al</strong>. Uitermate groeiers,<br />
buitenspo rige hoë melkproduseerders en<br />
groter-raam koeie het <strong>al</strong>m<strong>al</strong> ekstra geld nodig<br />
Foto 2: As <strong>die</strong> weiding bogemiddeld goed is, is daar geen<br />
kondisieverskil tussen <strong>die</strong> mediumraam en grootraam koei nie.<br />
meer as mediumraam koeie. Die boer moet<br />
dus óf minder koeie aanhou óf meer voer gee.<br />
Min der <strong>die</strong>re en/of meer voer teen <strong>die</strong> huidige<br />
voerpryse beteken beslis minder wins. Wins is<br />
direk eweredig aan <strong>die</strong> onderhoudsbehoef tes<br />
van grootraam koeie.<br />
Dit is so <strong>dat</strong> <strong>die</strong> koei:k<strong>al</strong>f speengewigverhouding<br />
oor <strong>die</strong> <strong>al</strong>gemeen beter is by mediumraam<br />
koeie as by grootraam koeie. Dit verwys<br />
na <strong>die</strong> feit <strong>dat</strong> ’n mediumraam koei ’n k<strong>al</strong>f<br />
s<strong>al</strong> speen wat ’n groter persentasie van haar liggaamsgewig<br />
uit<strong>maak</strong> as wat <strong>die</strong> groter raam<br />
koei s<strong>al</strong> doen. Dit is ook so <strong>dat</strong> <strong>die</strong> formule <strong>al</strong>tyd<br />
<strong>die</strong> kleiner-raam koeie s<strong>al</strong> bevoordeel. Sien<br />
<strong>die</strong> waardes in Tabel 1:<br />
in <strong>die</strong> vorm van ekstra voer om te kan presteer.<br />
Daar is wetenskaplike <strong>dat</strong>a wat beweer<br />
<strong>dat</strong> koeie wat meer melk produseer, ook groter<br />
voeding- en onderhoudsbehoeftes het.<br />
Die resultate dui aan <strong>dat</strong> <strong>die</strong> hoë melkproduseerders<br />
ook hoër onderhoudsbehoef tes<br />
het, selfs wanneer hulle nie k<strong>al</strong>wers soog nie.<br />
Bogenoemde het <strong>al</strong>les ’n invloed op jou <strong>insetkoste</strong><br />
en jou winsgrens.<br />
Weer eens moet daar ’n b<strong>al</strong>ans wees met<br />
melkproduksie. Te min melk is miskien ’n groter<br />
probleem as te veel melk. Boere behoort met<br />
deeglike rekordhouding ’n baie goeie idee te<br />
hê oor wat genoeg melk is vir <strong>die</strong> spesifi eke<br />
omgewing waarin hulle boer.<br />
“Hoe groot is groot genoeg?”<br />
Raamgrootte word deur <strong>die</strong> omgewing beheer,<br />
mits <strong>die</strong> omgewing in sy natuurlike toestand<br />
is en nie deur ekstra voer beïnvloed word<br />
nie. Om hier<strong>die</strong> rede behoort raamgrootte byvoorbeeld<br />
te verskil tussen <strong>die</strong> natter noorde<br />
en droër suide van Namibië. Die slim boer s<strong>al</strong><br />
egter <strong>al</strong>tyd sy koeikudde se raamgrootte baseer<br />
op wetenskaplike beginsels en historiese<br />
<strong>dat</strong>a wat aandui <strong>dat</strong> Namibië <strong>die</strong> droogste land<br />
suid van <strong>die</strong> Sahara is. Die ouer boere se raad<br />
om te boer so<strong>dat</strong> <strong>jy</strong> ook in <strong>die</strong> droogste tydperke<br />
kan oorleef, is waardevol en gebaseer<br />
op (dure) ondervinding.<br />
Die boodskap kom or<strong>al</strong> deur <strong>dat</strong> raamgrootte<br />
belangrik is vir lae-<strong>insetkoste</strong> boerdery.<br />
Kyk ge rus na <strong>die</strong> bulkat<strong>al</strong>ogusse van <strong>die</strong><br />
maatskappye wat semen versprei. Daar word<br />
meer klem gelê op mediumraam <strong>die</strong>re as ooit<br />
tevore. Dit is vir hier<strong>die</strong> maatskappye belangrik<br />
<strong>dat</strong> <strong>die</strong> boer oorleef, wins <strong>maak</strong> en weer semen<br />
by hulle koop.<br />
Te veel grootraam koeie, wat nou?<br />
Wat <strong>maak</strong> <strong>die</strong> boer wie se koeikudde se raamgrootte<br />
te groot is vir sy omgewing en wat tot<br />
<strong>die</strong> slotsom gekom het <strong>dat</strong> hy moeg is om hier<strong>die</strong><br />
hoë-onderhoud <strong>die</strong>re aan te hou? Of <strong>die</strong><br />
boer wat besef hy is besig om hom ban krot te<br />
voer aan hier<strong>die</strong> tipe <strong>die</strong>re?<br />
Vir <strong>die</strong> meeste boere is dit nie moontlik<br />
om net <strong>al</strong>les te verkoop en van voor af te begin<br />
met <strong>die</strong> regte raamtipe nie. Vir hulle is dit<br />
eer der ’n proses om <strong>die</strong> groter-raam koeikudde<br />
oor ’n tydperk te vervang met ’n mediumraam<br />
nageslag.<br />
Die manier om dit reg te kry is om mediumraam<br />
bulle uit beproefde moederlynrasse te<br />
gebruik. Jy hou dan net <strong>die</strong> nageslag wat aan<br />
<strong>die</strong> regte raamtipe-vereistes voldoen.<br />
Onthou, ’n 750 kg grootraam koei gaan nie<br />
vir jou ’n mediumraam bul teel nie. Voor<strong>dat</strong> <strong>jy</strong> ’n<br />
bul aanskaf, gaan kyk eers na <strong>die</strong> teler se koeikudde<br />
en baseer jou koopoorwegings op <strong>die</strong><br />
tot<strong>al</strong>e kudde se raamgrootte. Grootraam bulle<br />
van enige ras kan nog steeds gebruik word vir<br />
termin<strong>al</strong>e teling as <strong>al</strong>le nageslag verkoop gaan<br />
word. Hier<strong>die</strong> grootraam bulle word dan gebruik<br />
op jou lae-<strong>insetkoste</strong> koeie om wins te<br />
verhoog. Jou koeikudde moet egter te <strong>al</strong>le tye<br />
lae-<strong>insetkoste</strong>, mediumraam en goed bevleesde<br />
koeie wees, ongeag of dit ’n goeie of slegte<br />
reënjaar is. Onthou, <strong>jy</strong> kan nie jou koeikudde<br />
vervang of “af”-teel elke keer as daar ’n droogte<br />
is of tydens minder ide<strong>al</strong>e toestande nie. Jou<br />
koei kudde behoort geneties saamgestel te<br />
wees uit lae-<strong>insetkoste</strong> genetika wat <strong>jy</strong> oor <strong>die</strong><br />
jare aangekoop of self geteel het. So ’n koeikudde<br />
s<strong>al</strong> jou deur enige jaar vat – goed of sleg!<br />
Kommersiële boere voel soms <strong>dat</strong> <strong>die</strong><br />
stoetteler presies weet hoe om goeie BLUPteelwaardes<br />
te teel, maar <strong>dat</strong> good stockmanship<br />
in <strong>die</strong> proses verlore gegaan het. Die gedagterigting<br />
is <strong>dat</strong> telers <strong>die</strong> vermoë verloor het om<br />
langle<strong>wen</strong>de, lae-onderhoudbehoefte, vrugbare<br />
<strong>die</strong>re te produseer. Amper <strong>die</strong> gev<strong>al</strong> van<br />
help om “meerderwaardige voermaatskappye”<br />
te stig en “minderwaardige <strong>die</strong>re” te produseer.<br />
Die bewering kan maklik saamgevat word<br />
in een sin: “Koeie word geteel wat nie aanpas
in <strong>die</strong> omgewing nie en deur <strong>die</strong> jaar ekstra gevoer moet word.” Tabel<br />
2 gee ’n aanduiding van eienskappe wat op Hartebeestloop deur <strong>die</strong><br />
jare geïdentifi seer is as belangrik vir lae-<strong>insetkoste</strong>, aanpasbare koeie.<br />
Die lys is slegs ons weergawe en sekerlik nie volledig nie. Daar kan nog<br />
ander eienskappe wees wat telers as belangrik beskou.<br />
Tabel 2 Eienskappe wat <strong>al</strong>gemeen voorkom by lae-<strong>insetkoste</strong> <strong>die</strong>re<br />
in ekstensiewe omgewings.<br />
Eff e meer respiratoriese bou- Beter regulering van liggaamstemperatuur<br />
vorm<br />
Pigment op vel, hoewe,<br />
neus, oë<br />
Groter veloppervlakte<br />
Indikasie van beter beskerming teen ultraviolet-sonstr<strong>al</strong>e<br />
Beter temperatuur-regulering van liggaam in<br />
warm somermaande<br />
Dik vel Beter bloedsomloop na oppervlak van liggaam<br />
Dik vel Kry nie maklik oop wonde van bosluisbyte nie<br />
Dik enkelhaar Beter temperatuur (hitte) regulering van liggaam<br />
Blink haar<br />
Weerkaats sonstr<strong>al</strong>e vir beter temperatuur regulering<br />
Sterk oogbanke Beskerming teen vlieë, muggies, takke en bos<br />
Eff e geboë voorkop Beter hitte regulering deur lugweë<br />
Langer stert Verdryf vlieë en bosluise op liggaam<br />
Sweetkliere<br />
Meer per cm2 vir gemaklike sweet (hitte regulering)<br />
Sensitiewe polimotoris-senuwee<br />
Beweeg vel oor toplyn en sye<br />
Goed ontwikkelde panniculus<br />
spier<br />
Velbeweging goed teen vlieë<br />
Goeie immuunstelsel Afweer van bosluise<br />
G<strong>al</strong>bulte vorm Afweer van bosluise<br />
Natuurlike siekteweerstand Word nie maklik siek nie<br />
In<strong>wen</strong>dige parasietweerstand<br />
Minder dosering nodig<br />
Minder lekinname Goedkoper strategiese aanvulling op veld<br />
Daar is boere wat oorslaan vanaf ’n koei-k<strong>al</strong>f-produksiestelsel na ’n osproduksiestelsel<br />
om <strong>die</strong> risiko’s te verminder. Dit is te verstane en <strong>maak</strong><br />
ekonomies sin. Hoeveel van <strong>die</strong> boere se besluit is egter gebaseer op<br />
te hoë fi nansiële <strong>insetkoste</strong> in <strong>die</strong> koei-k<strong>al</strong>f-produksiestelsel weens <strong>die</strong><br />
onvermoë van <strong>die</strong> verkeerde raamgrootte <strong>die</strong>re om suksesvol te pre steer,<br />
sonder ekstra voer, onder ekstensiewe toestande?<br />
Wat is <strong>die</strong> verwantskap tussen lae-<strong>insetkoste</strong> <strong>die</strong>re en voeromsetverhouding?<br />
Wetenskaplikes en akademici moedig <strong>die</strong> vleisbeesprodusente heeltyd<br />
aan om <strong>die</strong> voeromsetverhouding van vleisbeeste te verbeter. In<br />
eenvoudige terme beteken dit <strong>die</strong> hoeveelheid voer wat ’n <strong>die</strong>r moet<br />
vreet om een kilogram gewig aan te sit. Hoender- en varkboerderye<br />
word as voorbeelde gebruik om aan te dui wat vermag kan word met<br />
beter voeromsetverhoudings. Let daarop <strong>dat</strong> dit graan-gebaseerde<br />
voer omsetverhoudings is waarna verwys word.<br />
Dit is reg <strong>dat</strong> vleisbeesboere deurentyd moet streef na verbetering<br />
in voeromsetverhouding. Dit s<strong>al</strong> egter moeilik wees om <strong>die</strong> hoender-<br />
en varkindustrieë te klop as daar gekyk word na hul huidige graan-gebaseerde<br />
voeromsetverhoudings.<br />
Met gras-gebaseerde voeromsetverhoudings is dit egter ’n perd van ’n<br />
heel ander kleur. Geen hoender of vark het <strong>die</strong> unieke vertering sisteem<br />
van beeste om lae kw<strong>al</strong>iteit weiding so eff ektief om te sit in vleis nie.<br />
Dit is opmerklik duurder om een kilogram vleis by te sit met graan as<br />
om dit met gras te doen. Daar is nie klinkklare wetenskaplike bewys <strong>dat</strong><br />
goeie graan-gebaseerde voeromsetverhouding beeste onder intensiewe<br />
omstandighede ook goeie gras-gebaseerde voeromsetverhouding<br />
beeste is onder ekstensiewe omstandighede nie. Inteendeel, dit<br />
blyk <strong>dat</strong> <strong>die</strong> verwantskap eerder na <strong>die</strong> ander kant toe is: goeie gras-gebaseerde<br />
voeromsetverhouding <strong>die</strong>re doen ook goed onder intensiewe<br />
omstandighede met goeie graan-gebaseerde voeromsetverhouding.<br />
Boere moenie gekant wees teen graan-gebaseerde voeromsetverhoudings<br />
nie. Dit is belangrik en s<strong>al</strong> <strong>al</strong>tyd ’n belangrike rol in <strong>die</strong><br />
vleiswaardeketting speel. Wat wel gedoen moet word, is om <strong>die</strong> voordeel<br />
te kry van goeie weiding-gebaseerde voeromsetverhouding. Dit<br />
beteken <strong>dat</strong> ons optima<strong>al</strong> vleis moet produseer op <strong>die</strong> veld waarna<br />
graan-gebaseerde voerafronding in <strong>die</strong> voerkra<strong>al</strong> of op <strong>die</strong> veld kan<br />
geskied. Dit word <strong>al</strong> duurder vir boere om addisionele voer te produseer<br />
en dit na <strong>die</strong> <strong>die</strong>re te bring. Koste van toerusting, depresiasie, onderhoud,<br />
brandstof en arbeid, <strong>maak</strong> dit moeilik om te kompeteer met<br />
<strong>die</strong>re wat self in <strong>die</strong> veld kan stap en gras in vleis omsit.<br />
Regte raamgrootte en bou vir lae-onderhoudsbehoeftes<br />
Namibië het uitstekende moederlynrasse wat goed aangepas is om<br />
onder ekstensiewe omstandighede te presteer. Kies net <strong>die</strong> regte raamtipe<br />
koeie uit hier<strong>die</strong> rasse en selekteer heeltyd streng en konstant vir<br />
<strong>die</strong> lae-onderhoudsbehoefte <strong>die</strong>re op jou plaas. Jy s<strong>al</strong> <strong>al</strong> <strong>die</strong> <strong>pad</strong> <strong>wen</strong><br />
met hier<strong>die</strong> ideologie.<br />
Op Hartebeestloop is oor <strong>die</strong> jare met streng seleksie gevind <strong>dat</strong> <strong>die</strong><br />
mediumraam, goed bevleesde koeie, met goeie <strong>die</strong>pte en baie kapasiteit<br />
(ver<strong>al</strong> rumenkapasiteit) konstant beter presteer het as lae-<strong>insetkoste</strong><br />
koeie.<br />
Silindriese bouvorm <strong>die</strong>re is meest<strong>al</strong> nie goeie lae-<strong>insetkoste</strong><br />
koeie nie.<br />
Koeie wys uitstaande kapasiteit en volume. Al drie het<br />
hulleself <strong>al</strong>reeds bewys as lae-<strong>insetkoste</strong> koeie.<br />
Die rumen is ’n relatief groot orgaan en sy grootte word beperk deur<br />
<strong>die</strong> liggaamsgewig en kapasiteit van <strong>die</strong> bees. Om<strong>dat</strong> <strong>die</strong> konsentrasie<br />
van voedingstowwe in ruvoer laag is (bv. lae kw<strong>al</strong>iteit ruvoer in wintermaande)<br />
moet <strong>die</strong>re daagliks groot hoeveelhede kan inneem. Dit<br />
is slegs wanneer groot hoeveelhede ruvoer ingeneem word <strong>dat</strong> herkouers/beeste<br />
aan hul voedingsbehoeftes kan voldoen. Diere wat beperk<br />
word deur <strong>die</strong> grootte van hul rumen, s<strong>al</strong> ook beperk word op <strong>die</strong><br />
hoeveelheid wat hulle kan groei en gewig aansit.<br />
Sou <strong>jy</strong> koeie wil selekteer wat beter as ander gaan vaar as hulle slegs<br />
op <strong>die</strong> veld vreet, moet <strong>jy</strong> goed let op <strong>die</strong> onderstaande. Die belangrikste<br />
faktore wat <strong>die</strong> vrywillige inname van droë materia<strong>al</strong> beïn vloed,<br />
waar <strong>die</strong> verteerbaarheid van voer laer is as 65%, is <strong>die</strong> volgende:<br />
• Beter liggaamskapasiteit (<strong>die</strong>pte)<br />
• Stadiger tempo deur <strong>die</strong> verteringstelsel (word gedeeltelik bepa<strong>al</strong><br />
deur <strong>die</strong> volume van rumenkapasiteit)<br />
• Verteerbaarheid<br />
Die meeste koeie wat aan bogenoemde eienskappe voldoen, s<strong>al</strong> inv<strong>al</strong><br />
by ’n goeie seleksieprogram vir lae-<strong>insetkoste</strong> koeie. Sulke <strong>die</strong>re<br />
raak vet op natuurlike gras in <strong>die</strong> veld. Identifi seer hier<strong>die</strong> tipe <strong>die</strong>re<br />
en boer voort met hulle. Hou aan selekteer en <strong>jy</strong> is op <strong>die</strong> <strong>pad</strong> na lae<strong>insetkoste</strong><br />
boerdery.<br />
November 2012 85
Change language