inhoudsopgawe
inhoudsopgawe inhoudsopgawe
FARMASEUTIESE DOSEERVORME EN TEGNOLOGIE I STUDIEGIDS VIR FMSG 311 PAC *FMSG311PAC* FAKULTEIT GESONDHEIDSWETENSKAPPE
- Page 2 and 3: Studiegids saamgestel deur: Prof. A
- Page 4 and 5: INHOUDSOPGAWE LEERAFDELING A: BASIE
- Page 6 and 7: ALGEMENE INLIGTING Ek hoop van hart
- Page 8 and 9: ALGEMENE INLIGTING Jaarvlak 4 Jaarv
- Page 10 and 11: ALGEMENE INLIGTING x LEERAFDELING B
- Page 12 and 13: ALGEMENE INLIGTING PROGRAM-UITKOMST
- Page 14 and 15: ALGEMENE INLIGTING Administratief D
- Page 16 and 17: ALGEMENE INLIGTING 5. Maak notas va
- Page 18 and 19: ALGEMENE INLIGTING Hierdie assesser
- Page 20 and 21: ALGEMENE INLIGTING STUDIE-IKONE xx
- Page 22 and 23: ALGEMENE INLIGTING xxii Analiseer v
- Page 24 and 25: ALGEMENE INLIGTING WAARSKUWING TEEN
- Page 26 and 27: LEERAFDELING A 2
- Page 28 and 29: LEEREENHEID 1 Produkontwerp en prod
- Page 30 and 31: LEEREENHEID 1 6 OPMERKING/STELLING:
- Page 32 and 33: LEEREENHEID 1 18. Noem die vernaams
- Page 34 and 35: LEEREENHEID 1 Tipiese eksamenvrae o
- Page 36 and 37: LEEREENHEID 1 JOU VRAE OOR ENIGE AS
- Page 38 and 39: LEEREENHEID 1 14 10. die oorsake en
- Page 40 and 41: LEEREENHEID 1 Bestudeer die onderst
- Page 42 and 43: LEEREENHEID 1 18 oplosbaarheid van
- Page 44 and 45: LEEREENHEID 1 20 OPMERKING/STELLING
- Page 46 and 47: LEEREENHEID 1 22 ix. die oplosbaarh
- Page 48 and 49: LEEREENHEID 1 24 10.11 Waarom sal d
- Page 50 and 51: LEEREENHEID 1 26
FARMASEUTIESE DOSEERVORME EN TEGNOLOGIE I<br />
STUDIEGIDS VIR<br />
FMSG 311 PAC<br />
*FMSG311PAC*<br />
FAKULTEIT GESONDHEIDSWETENSKAPPE
Studiegids saamgestel deur:<br />
Prof. AF Marais<br />
Hantering van drukwerk en verspreiding deur Departement Logistiek (Verspreidingsentrum).<br />
Gedruk deur Ivyline Technologies (018) 293 0715/6.<br />
Kopiereg 2013-uitgawe. Hersieningsdatum 2012.<br />
Noordwes-Universiteit, Potchefstroomkampus.<br />
Geen gedeelte van hierdie boek mag in enige vorm of op enige manier sonder skriftelike<br />
toestemming van die publiseerders weergegee word nie.<br />
ii
INHOUDSOPGAWE<br />
INHOUDSOPGAWE<br />
INHOUDSOPGAWE .............................................................................................................. ii<br />
VERWELKOMING .................................................................................................................................. v<br />
Samestelling van die module .............................................................................................................. vi<br />
Plek van hierdie module in die program ............................................................................................ vi<br />
Programuitleg (G412P) ...................................................................................................................... viii<br />
Moduleplan ............................................................................................................................................ ix<br />
Moduleplan (vervolg) ............................................................................................................................ x<br />
Werksprogram ...................................................................................................................................... xi<br />
Program-uitkomste ............................................................................................................................. xii<br />
Module uitkomste ................................................................................................................................ xii<br />
Veronderstelde leer (Voorvereistes) ................................................................................................ xiii<br />
Kontakbesonderhede ......................................................................................................................... xiii<br />
Dosent(e) ....................................................................................................................................... xiii<br />
Administratief ................................................................................................................................. xiv<br />
Spreekure ...................................................................................................................................... xiv<br />
Studiemateriaal ................................................................................................................................... xiv<br />
Voorgeskrewe studiemateriaal ...................................................................................................... xiv<br />
Werkswyse in die module .................................................................................................................. xiv<br />
Studiewenke vir hierdie module ...................................................................................................... xv<br />
Assesseringswenke ....................................................................................................................... xvi<br />
BYWONING VAN KONTAKSESSIES ................................................................................................ xvii<br />
Samestelling en berekening van deelname- en modulepunt ........................................................ xvii<br />
ASSESSERINGS ................................................................................................................................ xvii<br />
Afwesigheid van assesserings ..................................................................................................... xviii<br />
Slaagvereistes vir die module ...................................................................................................... xviii<br />
Eksamen ...................................................................................................................................... xviii<br />
Toelating tot die eksamen(s) ....................................................................................................... xviii<br />
Afwesigheid van eksamen(s) ......................................................................................................... xix<br />
Studie-ikone ......................................................................................................................................... xx<br />
Aksiewerkwoorde ............................................................................................................................... xxi<br />
Waarskuwing teen plagiaat ............................................................................................................. xxiv<br />
iii
INHOUDSOPGAWE<br />
LEERAFDELING A: BASIESE BEGINSELS VAN PRODUKONTWERP & -ONTWIKKELING ..... 1<br />
iv<br />
Leereenheid 1: Doseervormontwerp en –ontwikkeling & Preformulering ............. 3<br />
Leergedeelte 1.1: Beginsels van produkontwerp en -ontwikkeling ............................................... 5<br />
Leergedeelte 1.2: Preformulering ................................................................................................ 13<br />
Leereenheid 2: Verpakking, verpakkingsmateriale en bewaringstoestande ..... 27<br />
Leergedeelte 2.1: Verpakkings en verpakkingsmateriale ........................................................... 29<br />
Leergedeelte 2.2: Bewaringstoestande....................................................................................... 32<br />
Leereenheid 3: Stabiliteitstoetsing en Rakleeftydbepalings ................................... 37<br />
Leergedeelte 3.1: Geneesmiddelstabiliteit, rakleeftyd en vervaldatums ..................................... 39<br />
Leergedeelte 3.2 Chemiese kinetika en die kwantifisering van die tempoi van<br />
geneesmiddelafbraak ................................................................................................................. 43<br />
Eerste-orde reaksies .............................................................................................................. 44<br />
Tweede-orde reaksies ............................................................................................................ 46<br />
Sero-orde reaksies ................................................................................................................. 46<br />
Pseudo-orde reaksies ............................................................................................................ 48<br />
Leergedeelte 3.3: Faktore wat die tempo van geneesmiddelafbraak beïnvloed ........................ 50<br />
Temperatuur ........................................................................................................................... 50<br />
pH ........................................................................................................................................... 52<br />
Leergedeelte 3.4: Stabiliteitstoetsing en rakleeftydbepalings ..................................................... 54<br />
LEERAFDELING B: FORMULERING, VERVAARDIGING & TOETSING VAN ORALE VASTE<br />
DOSEERVORME .................................................................................................................................. 58<br />
Leereenheid 4: Ontwerp en Ontwikkeling van orale vaste doservorms .............. 59<br />
Leergedeelte 4.1: Die orale roete as toedieningsroete vir geneesmiddels ................................. 61<br />
Leergedeelte 4.2: Tabletvereistes en -eienskappe ..................................................................... 69<br />
Leergedeelte 4.3: Eienskappe van poeiers/poeiermengsels ...................................................... 73<br />
Leereenheid 5: Formulering en vervaardiging van tablette ............................................. 77<br />
Leergedeelte 5.1: Tabletformulering ........................................................................................... 79<br />
Leergedeelte 5.2: Metodes van tabletvervaardiging ................................................................... 85<br />
Natgranulering ........................................................................................................................ 86<br />
Vermenging ............................................................................................................................ 88<br />
Droging ................................................................................................................................... 89<br />
Direkte saampersing .............................................................................................................. 91<br />
Tablettering ............................................................................................................................ 92<br />
Leergedeelte 5.3: Spesiale tablette ............................................................................................. 97<br />
Leereenheid 6: Formulering en vervaardiging van kapsules ......................................... 103<br />
Leergedeelte 6.1: Harde gelatienkapsules(HGK’s) ................................................................... 105<br />
Leergedeelte 6.2: Sagte gelatienkapsules (SGK’s) .................................................................. 109<br />
EVALUERINGSVRAELYS VAN ONDERRIG- EN LEER ................................................. 113
ALGEMENE INLIGTING<br />
FMSG 311<br />
Farmaseutiese doseervorme en Tegnologie I<br />
(‘n 16 kredietmodule wat ongeveer 160 studie-ure in beslag sal neem)<br />
VERWELKOMING<br />
Baie welkom by module FMSG 311 (Farmaseutiese doseervorme en tegnologie I). Met hierdie<br />
module betree jy die wêreld van medisynevervaardiging. Die vervaardiging van medisyne is ʼn hoogs-<br />
gespesialiseerde en unieke veld in farmasie en met die voltooiing van hierdie module sluit jy aan by ʼn<br />
uitgelese groep persone met kennis en vaardighede van die ontwikkeling van medisyne. Dit is dié één<br />
aspek wat jou, die apteker, onderskei van alle ander lede van die gesondheidsprofessies met<br />
betrekking tot kennis oor die inhoud (samestelling), maak (vervaardiging), toetsing (evaluering) en<br />
toebereiding (reseptering) van medisyne en die korrekte hantering (gebruik) en bewaring (berging)<br />
daarvan.<br />
Die Suid-Afrikaanse Aptekersraad, wat die riglyne neerlê vir aptekersopleiding in Suid-Afrika, het 8<br />
eenheidstandaarde daargestel waarin die bevoegdhede (“competencies”) wat van alle<br />
intreevlakaptekers (dus na voltooiing van ʼn aptekersgraad) vereis word, aangedui word. Hierdie<br />
eenheidstandaarde omvat alle aspekte van belang vir die opleiding van aptekers. Eenheidstandaard<br />
1 vereis kennis, vaardighede en vermoëns van intreevlakaptekers rakende die organisasie en beheer<br />
oor die vervaardiging, toebereiding en verpakking van farmaseutiese produkte of te wel medisyne. In<br />
eenheidstandaard 1 word die volgende kennis van intreevlakaptekers vereis:<br />
Die eienskappe van bestanddele wat gebruik word in produkvervaardiging;<br />
Vervaardigingsmetodes vir medisyne en apparate wat tydens vervaardiging gebruik word;<br />
Die wetlike aspekte betrokke by die registrasie, kliniese toetsing, bewaring en verspreiding van<br />
medisyne;<br />
Logistiese aspekte rakende die verkryging, bewaring en verspreiding van grondstowwe,<br />
komponente en klaarvervaardigde produkte;<br />
Verpakking van finale produkte, insluitend stabiliteitseienskappe en bewaringsvereistes;<br />
Begrip van die beginsels van goeie bestuur met betrekking tot die vervaardiging, toebereiding,<br />
verpakking en verspreiding van medisyne ten einde ‟n omvattende, etiese en koste-effektiewe<br />
farmaseutiese diens aan die publiek/gemeenskap te verseker.<br />
In hierdie module gaan jy dus kennis maak met die basiese beginsels van produkontwikkeling van<br />
konsep (die geneesmiddel) tot realiteit (die eindproduk of medisyne). Jy gaan kennis opdoen oor die<br />
produkontwikkelingsproses (van enige tipe medisyne in die algemeen en van orale vaste doseervorme<br />
spesifiek) en jy gaan die geleentheid kry om (in groepsverband) medisyne (tablette spesifiek) te<br />
ontwerp, te formuleer, te vervaardig en te toets. Jy gaan sien hoe ‟n tabletpers werk en self jou hand<br />
daaraan waag, jy gaan sien hoe suksesvol jou formulerings- en vervaardigingspoging(s) was deur jou<br />
produk aan al die toetse, wat in die industrie uitgevoer word, te onderwerp en jy gaan (hopelik) besef<br />
hoe belangrik jou kennis, insig en vaardighede is in die lewering van ‟n hoogs-professionele diens<br />
(binne die totale gesondheidspan) aan die bevolking van Suid-Afrika.<br />
v
ALGEMENE INLIGTING<br />
Ek hoop van harte dat jy hierdie module besonder interessant, leersaam en van besondere waarde sal<br />
vind en dat die kennis, insig, vaardighede en ervaring wat jy hierin gaan opdoen eendag van jou ʼn<br />
uiters bekwame en unieke lid van die gesondheidspan sal maak wat ‟n besondere bydrae tot<br />
gesondheidsorg in Suid-Afrika lewer, ongeag in watter area van die aptekersprofessie jy jou ook al<br />
gaan vestig.<br />
SAMESTELLING VAN DIE MODULE<br />
Die module is saamgestel uit (i) bepaalde basiese beginsels van produkontwikkeling wat vir alle<br />
doseervorme geld en (ii) die ontwerp, formulering, vervaardiging en evaluering van orale vaste<br />
doseervorme.<br />
Die term produkontwikkeling impliseer al die prosesse betrokke by die verwerking van geneesmiddels<br />
tot medisyne, en sluit in preformulering, formulering, vervaardiging, evaluering (insluitend<br />
stabiliteitstoetsing), verpakking en die definiëring van die korrekte bewarings- en gebruiksaanwysings.<br />
Die kennis, ervaring, insig en vaardighede wat jy hier opdoen, sal jou help met die ontwerp en<br />
ontwikkeling van al die doseervorme wat in hierdie module en volgende modules (FMSG321,<br />
FMSG411 en FMSG422) bestudeer gaan word.<br />
PLEK VAN HIERDIE MODULE IN DIE PROGRAM<br />
Kennis oor medisyne is een van die vereistes en basiese, onderskeidende kenmerke van die apteker.<br />
Hierdie kennis behels nie net advieslewering oor die korrekte gebruiks- en bewaringsaanwysings van<br />
medisyne nie, maar ook kennis en vaardighede oor die samestelling (formulering), vervaardiging en<br />
kwaliteit van medisyne ten einde die pasiënt te kan verseker van die effektiwiteit en veiligheid van die<br />
medikasie en om die korrekte keuse te kan maak van die beste produk vir die behandeling van ʼn<br />
bepaalde siektetoestand om sodoende die optimale uitkoms van geneesmiddelterapie te help<br />
verseker.<br />
Ten einde jou in staat te stel om as bewaker op te tree oor die gehalte, effektiwiteit, betroubaarheid en<br />
veiligheid van medisyne, asook om as ingeligte en bekwame adviseur op te tree oor die korrekte<br />
keuse, bewaring en gebruik van medisyne, en om jou te help om medeverantwoordelikheid te aanvaar<br />
vir die korrekte en optimale uitkoms van geneesmiddelterapie, neem hierdie module jou eerstens op<br />
die pad deur die totale ontwikkelingsproses van medisyne, vanaf die geneesmiddel tot die uiteindelike<br />
produk.<br />
Vervolgens fokus die uitkomste van hierdie module op die ontwerp, ontwikkeling (formulering,<br />
vervaardiging en toetsing) en korrekte gebruiks- en bewaringsaanwysings van die mees algemene<br />
tipe doseervorm, naamlik orale vaste doseervorme.<br />
Hierdie module bou op voorafgaande modules waarin jy kennis gemaak het met toepaslike<br />
farmaseutiese berekeninge (FCAG121) en die basiese fisies-chemiese beginsels van Farmaseutika in<br />
toebereiding en reseptering van medisyne (FMSG211) en biofarmaseutika en farmakokinetika<br />
(FMSG222) waarin jy geleer het van die absorpsie van geneesmiddels, die bepaling van die snelheid<br />
en mate van geneesmiddelabsorpsie en faktore wat geneesmiddelabsorpsie beïnvloed.<br />
vi
ALGEMENE INLIGTING<br />
In die programuitleg (p.viii) is hierdie module in grys aangedui is, om vir jou aan te toon waar jy tans in<br />
jou opleiding is en wat nog voorlê.<br />
In die moduleplan (pp.ix-x) word die verskillende onderafdelings (leereenhede en leergedeeltes)<br />
waarin die module opgedeel is, aangedui.<br />
vii
ALGEMENE INLIGTING<br />
Jaarvlak 4<br />
Jaarvlak 3<br />
Jaarvlak 2<br />
Jaarvlak 1<br />
viii<br />
Semester<br />
Semester<br />
Semester<br />
Semester<br />
2 [64 kte]<br />
1 [80 kte]<br />
2 [72 kte]<br />
1 [76 kte]<br />
2 76 kte]<br />
1 [68 kte]<br />
2 60 kte]<br />
1 [60 kte]<br />
144<br />
148<br />
144<br />
120<br />
PROGRAMUITLEG (G412P)<br />
FELG421 [8] FMSG422 [8] FKLG421 [16] FPFG423 [16] FPKG425 [16]<br />
Keuseprojek<br />
Biotegnologiese<br />
& Innoverende<br />
doseervorme<br />
Farmakologie VI Kliniese Farmasie II Farmasiepraktyk V<br />
FCHG411[ 8] FMSG411 [16] FKLG411 [16] FPFG411 [8] FPKG413 [16] WVPS311 [12]<br />
Metabolisme &<br />
Progeneesmiddels<br />
Farmaseutiese doseervorme &<br />
Tegnologie III<br />
Farmakologie V<br />
Kliniese<br />
Farmasie I<br />
Farmasiepraktyk IV Etiek vir Farmasie<br />
FCHG321 [16] FMSG321 [16] FKLG321 [16] FPFG321 [16] FPKG323 [8]<br />
Medisinale Chemie<br />
Farmaseutiese doseervorme &<br />
Tegnologie II<br />
Farmakologie IV Gesondheidskunde<br />
Farmasiepraktyk<br />
III<br />
FCHG311 [16] FMSG311 [16] FKLG311 [16] FPFG311 [16] FPKG312 [8]<br />
Farmaseutiese Analise<br />
Farmaseutiese doseervorme &<br />
Tegnologie I<br />
Farmakologie III Kliniese Patologie<br />
Farmasiepraktyk<br />
II<br />
FCHG221 [16] FMSG222 [16] FKLG221 [24] FLPX221 [8] WVGW221 [12]<br />
Inleidende Medisinale Chemie Biofarmaseutika & Farmakokinetika Farmakologie II<br />
Fisiologie vir<br />
Farmasie &<br />
Verpleegkunde<br />
C<br />
CHEN213 [8] FMSG211 [16] FKLG211 [16] BCHF215 [16] MKPN211 [8]<br />
Org. Chemie II -<br />
Farm. / Biol.<br />
Wetenskappe<br />
Toebereiding & reseptering van<br />
medisyne<br />
Farmakologie I<br />
Biochemie vir<br />
Gesondheidswetenskappe<br />
CHEM121 [12] BLPS121 [12] FLPX122 [12] FCAG121 [12] AGLA121 [12]<br />
Inleidende Organiese<br />
Chemie<br />
Medisinale Plantkunde<br />
Fisiologie vir Farmasie &<br />
Verpleegkunde B<br />
Inleidende Farmaseutiese<br />
Berekeninge<br />
Akademiese<br />
Geletterdheid<br />
Mikrobiologie<br />
vir Farmasie<br />
CHEM111 [12] BLPS111 [12] FLPX112 [12] FPKG111 [12] FSKS112 [12] AGLA111 [12]<br />
Inleidende Anorganiese &<br />
Fisiese Chemie<br />
Dierparasitologie<br />
Fisiologie vir Farmasie &<br />
Verpleegkunde A<br />
Farmasiepraktyk I Fisika vir Biologie<br />
Ken en verstaan die<br />
Gesondheidswêreld<br />
Akademiese<br />
Geletterdheid<br />
FGPO471 [4]<br />
Gestruktureerde<br />
Praktykopleiding<br />
FGPO371 [4]<br />
Gestruktureerdfe<br />
Praktykopleiding<br />
FGPO271 [4]<br />
Gestruktureerde<br />
Praktykopleiding
LEERAFDELING A<br />
Basiese beginsels van<br />
produkontwerp & -<br />
ontwikkeling<br />
MODULEPLAN<br />
LEEREENHEID 1<br />
Doseervormontwerp en –<br />
ontwikkeling<br />
& Preformulering,<br />
LEEREENHEID 2<br />
Verpakking & bewaring van<br />
medisyne<br />
LEEREENHEID 3<br />
Stabiliteitstoetsing &<br />
rakleeftydbepalings<br />
LEERGEDEELTE 1.1<br />
ALGEMENE INLIGTING<br />
Beginsels van doseervormontwerp<br />
en -ontwikkeling<br />
LEERGEDEELTE 1.2<br />
Preformulering<br />
LEERGEDEELTE 2.1<br />
Verpakking &<br />
verpakkingsmateriale<br />
LEERGEDEELTE 2.2<br />
Bewaringstoestande<br />
LEERGEDEELTE 3.1<br />
Geneesmiddelstabiliteit, rakleeftyd<br />
en vervaldatums<br />
LEERGEDEELTE 3.2<br />
Chemiese kinetika &<br />
kwantifisering van die<br />
afbraaktempo van geneesmiddels<br />
LEERGEDEELTE 3.3<br />
Faktore wat tempo van<br />
geneesmiddelafbraak beïnvloed<br />
LEERGEDEELTE 3.4<br />
Stabiliteitstoetsing &<br />
Rakleeftydbepalings<br />
ix
ALGEMENE INLIGTING<br />
x<br />
LEERAFDELING B<br />
Formulering,<br />
vervaardiging en<br />
toetsing van orale<br />
vaste doseervorme<br />
MODULEPLAN (VERVOLG)<br />
LEEREENHEID 4<br />
Ontwerp en ontwikkeling van<br />
orale vaste doseervorme<br />
LEEREENHEID 5<br />
Formulering & vervaardiging van<br />
tablette<br />
LEEREENHEID 6<br />
Formulering & vervaardiging van<br />
kapsules<br />
LEERGEDEELTE 4.1<br />
Die orale roete as toedieningsroete<br />
vir geneesmiddels<br />
LEERGEDEELTE 4.2<br />
Tabletvereistes en -eienskappe<br />
LEERGEDEELTE 4.3<br />
Eienskappe van poeiers /<br />
poeiermengsels<br />
LEERGEDEELTE 5.1<br />
Tabletformulering<br />
LEERGEDEELTE 5.2<br />
Metodes van tabletvervaardiging<br />
LEERGEDEELTE 5.3<br />
Spesiale tablette<br />
LEERGEDEELTE 6.1<br />
Harde gelatienkapsules<br />
LEERGEDEELTE 6.2<br />
Sagte gelatienkapsules
WERKSPROGRAM<br />
ALGEMENE INLIGTING<br />
(‘n Gedetailleerde werksprogram sal tydens die eerste kontaksessie verskaf word)<br />
Week KS (1) LE/LG (2)<br />
1<br />
1 Inleiding en agtergrond<br />
ONDERWERP SG (3)<br />
2-4 LE 1/LG 1.1 Doseervormontwerp pp.3-22 pp.2-22<br />
2 5-8 LE 1 /LG 1.2 Preformulering<br />
3<br />
4<br />
9-10 LE 1/LG 1.2 Preformulering (verv.)<br />
11-12 LE 2/LG 2.1 Verpakking & Bewaring van medisyne<br />
13 LE 2/LG 2.2 Verpakking & Bewaring van medisyne (verv.)<br />
14 LE 3/LG 3.1<br />
Stabiliteitstoetsing & Rakleeftydbepalings<br />
Inleiding<br />
15-16 ASSESSERING 1<br />
5 17-20 LE 3/LG 3.2<br />
6<br />
21-22 LE 3/LG 3.3<br />
23-24 LE 3/LG.3.4<br />
7 25-26 LE 3/LG 3.4<br />
8<br />
27-30 LE 4/LG<br />
4.1& 4.2<br />
Stabiliteitstoetsing & Rakleeftydbepalings<br />
Ordes van reaksies<br />
Stabiliteitstoetsing & Rakleeftydbepalings<br />
Invloed van temperatuur & pH<br />
Stabiliteitstoetsing & Rakleeftydbepalings<br />
Stabiliteitstoetsing<br />
Stabiliteitstoetsing & Rakleeftydbepalings<br />
Rakleeftydbepalings<br />
Reses (Vrydag, 22 Maart – Sondag, 7 April)<br />
Orale roete as toedieningsroetes en die<br />
eienskappe van tablette<br />
9 31-32 LE 4/LG 4.3 Eienskappe van poeiers/poeiermengesels<br />
LB (4)<br />
pp.23-49 pp.25-61<br />
pp.50-61 pp.61-76<br />
pp.62-65 pp.77-79<br />
pp.66-77 pp.79-90<br />
pp.78-79 pp.91-95<br />
pp.80-84 pp.96-100<br />
pp.85-102 pp.105-106<br />
Assesseringsweek (Donderdag, 18 April – Vrydag, 26 April) – ASSESSERING 2<br />
10 33-36 LE 5/LG 5.1 Tabletformulering<br />
11<br />
37-38 LE 5/LG 5.2 Vervaardiging van tablette<br />
39-40 ASSESSERING 3<br />
12 41-44 LE 5/LG 5.2 Vervaardiging van tablette (verv.)<br />
13<br />
45-46 LE 5/LG 5.3 Spesiale tablette<br />
47-48 ASSESSERING 4<br />
14 49-52 LE 6 Kapsules<br />
(1) = Kontaksessies<br />
(2) = Leereenhede en Leergedeeltes<br />
(3) = Studiegids<br />
(4) = Leesbundel<br />
xi
ALGEMENE INLIGTING<br />
PROGRAM-UITKOMSTE<br />
Na suksesvolle voltooiing van die B.Pharm.-program sal jy in staat wees om:<br />
1. individueel, of as deel van ‟n span, die ontwikkeling, toetsing, vervaardiging, toebereiding en<br />
xii<br />
verpakking van farmaseutiese produkte te onderneem, beheer, organiseer en kontroleer.<br />
2. ʼn onmisbare en aanvaarde skakel in die gesondheidspan te wees deur as voorsiener van<br />
koste-effektiewe en doeltreffende farmaseutiese dienste op te tree tot bevrediging van die<br />
gemeenskap deur:<br />
2.1 voorgeskrewe medisyne te resepteer en die optimale gebruik daarvan te verseker deur<br />
beheer, kontrole en advieslewering aan die pasiënt en gesondheidsprofessies;<br />
2.2 apteker-geïnisieerde sorg aan die pasiënt te verskaf en die optimale gebruik van<br />
medisyne te verseker;<br />
2.3 opvoeding oor gesondheidsorg en medisyne te verskaf;<br />
2.4 gemeenskapsgesondheid te bevorder en verbandhoudende inligting te verskaf.<br />
3. met ‟n gesindheid van altruïsme en sin vir verantwoordelikheid en empatie, diens aan jou<br />
medemens te lewer.<br />
4. probleme in die praktyk selfstandig met behulp van toepaslike literatuur, parate kennis en<br />
laboratoriumtegnieke te identifiseer, evalueer, formuleer en innoverend en kreatief op te los.<br />
5. die vermoë en motivering te hê om jou wetenskaplike en professionele kennis, vaardighede en<br />
vermoëns voortdurend te ontwikkel en ‟n lewenslange student te wees ten einde die professie<br />
op ‟n hoë vlak van bevoegdheid te bly beoefen.<br />
MODULE UITKOMSTE<br />
Na voltooiing van dié module moet jy die volgende kan demonstreer:<br />
1. ʼn werkbare kennis van die basiese beginsels betrokke by die ontwerp en ontwikkeling<br />
(formulering, vervaardiging, verpakking, toetsing, bewaring en gebruik) van medisyne in die<br />
algemeen en orale vaste doseervorme spesifiek met spesifieke verwysing na die invloed van<br />
fisies-chemiese geneesmiddeleienskappe, biofarmaseutiese en terapeutiese oorwegings, en ʼn<br />
goeie begrip van die belang en noodsaaklikheid van die versekering van kwaliteit deur middel<br />
van kwaliteitsversekering (QA), goeie vervaardigingspraktyke (GMP) en kwaliteitskontrole (QC)<br />
tydens die vervaardiging van medisyne;<br />
2. die vermoë om kennis en begrip van produkontwerp, produkontwikkeling en<br />
kwaliteitsversekering, individueel of in spanverband, te kan toepas in die ontwerp en<br />
ontwikkeling (formulering, vervaardiging, toetsing en verpakking) van orale vaste doseervorme;<br />
3. individueel of in spanverband ‟n kwaliteitsversekeringsisteem vir die vervaardiging van<br />
medisyne kan beplan, opstel, organiseer, en evalueer;<br />
4. die vermoë om relevante formulerings- en vervaardigingsinligting uit alle moontlike bronne<br />
(vakhandboeke, farmakopeë, internetbronne) op te spoor, te evalueer en te gebruik tydens<br />
medisynevervaardiging;
ALGEMENE INLIGTING<br />
5. ʼn werkbare kennis en deeglike begrip van die bepaling van die rakleeftyd en vervaldatum van<br />
medisyne met toepassing van die relevante chemiese kinetiese beginsels;<br />
6. individueel of in spanverband ʼn farmaseutiese produksieproses (vanaf formulering tot<br />
verpakking) te kan beplan, organiseer, beheer en uitvoer aan die hand van die vervaardiging<br />
van orale vaste doseervorme;<br />
7. vermoë om met ander lede van die gesondheidspan en die pasiënt te kan kommunikeer oor<br />
die korrekte gebruik en hantering van medisyne in die algemeen en orale vaste doseervorme<br />
spesifiek;<br />
8. kennis en toepassing van die etiese en regsaspekte van medisynevervaardiging en<br />
reseptering; en<br />
9. alle vorme van kommunikasie in goeie wetenskapstaal kan voer.<br />
VERONDERSTELDE LEER (VOORVEREISTES)<br />
Volgens die jaarboek word die volgende veronderstelde leer vereis:<br />
Studente moes reeds die modules FCAG121, FMSG211 en FMSG222 geslaag het<br />
Die leerinhoude van bogenoemde modules vorm die grondslag (en dus ʼn integrale deel) van<br />
hierdie module, en daar sal van jou verwag word om die kennis, insig en vaardighede wat jy tydens<br />
dié modules bemeester het, in hierdie module toe te pas.<br />
KONTAKBESONDERHEDE<br />
Dosent(e)<br />
Die dosente betrokke by FMSG311 is:<br />
Dr J Viljoen (modulekoördineerder)<br />
Prof AF Marais<br />
Kantoornr. G04 (Grondvloer van Farmaseutikagebou - Gebou G2)<br />
Telefoonnr. (w) (018) – 299 2273<br />
E-posadres joe.viljoen@nwu.ac.za<br />
Kantoornr. K134 (Eerstevloer van die Biologiese blok - Gebou G16)<br />
Telefoonnr. (w) (018) – 299 2244<br />
E-posadres dries.marais@nwu.ac.za<br />
xiii
ALGEMENE INLIGTING<br />
Administratief<br />
Die vakgroep se sekretaresse, Mev. Esta van Schalkwyk, sal alle administratiewe sake rakende<br />
die module hanteer, waaronder: siektebriewe, verskonings en punte-aangeleenthede<br />
(assesserings, eksamens, opdragte en projekte). Afsprake met die modulekoördineerder kan ook<br />
by haar gemaak word. Haar kontakbesonderhede en werksure is as volg:<br />
xiv<br />
Kantoornr. G11 (Grondvloer van die Farmaseutikagebou - Gebou G2)<br />
Telefoonnr. (w) (018) – 299 2257<br />
Beskikbaar Maandae tot Vrydae: 08:30 – 12:45 en 14:15 tot 16:00<br />
Spreekure<br />
Dr J Viljoen<br />
Geen amptelike spreekure word gereserveer nie, maar jy is enige tyd welkom om met my „n<br />
afspraak te maak om my oor enige probleme rakende die werk te kom spreek.<br />
Prof AF Marais<br />
Geen amptelike spreekure word gereserveer nie, maar jy is enige tyd welkom om my te kom<br />
spreek met enige probleme. Indien ek nie beskikbaar is nie, kan jy ‟n afspraak maak by me.<br />
Hannelie Nortjé (018-299 2237 of hannelie.nortje@nwu.ac.za).<br />
STUDIEMATERIAAL<br />
Die studiemateriaal (leerstof) vir hierdie module kom voor in ’n leesbundel, ’n voorgeskrewe<br />
vakhandboek en amptelike farmakopeë, (beskikbaar is NW-biblioteek), terwyl aanvullende<br />
aantekeninge ook tydens kontaksessies verskaf sal word.<br />
Voorgeskrewe studiemateriaal<br />
STUDIEGIDS vir FMSG311 (2013). In studiegids verwys na as SG.<br />
AULTON, M.E. 2007. Pharmaceutics: the design and manufacture of medicines. 3 rd edition.<br />
Edinburgh : Churchill Livingstone. 717 p. In studiegids aangedui as AULTON.<br />
LEESBUNDEL (5 de uitgawe, 2013) saamgestel deur AF Marais. In studiegids verwys na as LB<br />
BRITISH PHARMACOPOEIA. 2007. London : Her Majesty‟s Stationary Office. 2488 p. In<br />
studiegids verwys na as BP.<br />
UNITED STATES PHARMACOPOEIAL CONVENTION. 2007. USP 26/NF 21. Easton, Pa. :<br />
Mack. 2921 p. In studiegids verwys na as USP.<br />
WERKSWYSE IN DIE MODULE<br />
Die uiteensetting van die module-inhoud (d.w.s. wat gedurende elke kontaksessie plaasvind)<br />
word in die werkprogram (p.xi) aangedui.<br />
Met die aanvang van elke leereenheid (waarvan daar 6 is), word ‟n inleidende lesing<br />
aangebied wat die agtergrond en geheelbeeld van die leerinhoud bied. .
ALGEMENE INLIGTING<br />
Jou voorbereiding vir die kontakgeleenthede behels bestudering van die aangeduide<br />
studiemateriaal gevolg deur die deurwerk van die leeraktiwiteite van ‟n betrokke afdeling /<br />
onderwerp binne die betrokke leereenheid. Tydens jou voorbereiding (wat ongeveer 45 - 60<br />
minute vir ‟n kontaksessie behoort te duur) moet jy seker maak dat jy die studiemateriaal<br />
aandagtig deurlees (aan die hand van die uitkomste vir die betrokke leereenheid en/of<br />
leergedeelte. Maak aantekeninge van enige gedeeltes van die leerstof waarmee jy sukkel of<br />
wat jy nie verstaan nie, en bring jou vrae saam na die volgende kontakgeleentheid.<br />
Tydens die kontakgeleenthede sal jou vrae en probleme bespreek en toegelig word.<br />
Kontaksessies sal verder ook gebruik word om te bepaal of jy wel die werk bemeester het en of<br />
jy wel voorberei het (deur voorbereidingstoetse, vrae aan individuele studente,<br />
probleemoplossing, bepaling van jou vermoë om kennis te kan toepas, toetsing van jou insig in<br />
die werk, ens.).<br />
Na afloop van „n kontakgeleentheid (en voor die volgende kontaksessie moet jy deur die<br />
leeraktiwiteite werk, en dit so volledig as moontlik voltooi (dit sal beteken dat jy weer die<br />
stusdiemateriaal moet deurwerk om die vrae in die aktiwiteite te kan beantwoord). Hierdie<br />
leeraktiwiteite is gerig daarop om jou te help om die leereenheiduitkomste (aan die begin van<br />
elke leereenheid en leergedeelte) te bemeester. Enige probleme met leeraktiwiteite en enige<br />
onduidelikhede moet aangeteken word vir bespreking tydens die volgende kontaksessie.<br />
Bywoning van kontaksessies is noodsaaklik en baie belangrik. Jou teenwoordigheid by<br />
kontaksessies sal gereeld gekontroleer word. Vir meer inligting hieroor sien afdeling<br />
“Bywoning van kontaksessies” op p.xvii.<br />
Studiewenke vir hierdie module<br />
Die volgende studiewyse is slegs ‟n voorstel vir studie in hierdie module, maar wat heel<br />
waarskynlik deur die meeste studente suksesvol toegepas kan word. ONTHOU: Jy het teen<br />
hierdie tyd sekerlik reeds bestaande studiemetodes aangeleer/toegepas wat tot dusver goed vir jou<br />
gewerk het. Integreer hierdie metodes met die volgende voorstelle.<br />
1. Bestudeer eers die leeruitkomste aandagtig sodat jy weet wat jy met jou voorbereiding moet<br />
bereik.<br />
2. Lees die studiemateriaal eenmaal aandagtig deur om ‟n geheelbeeld te verkry (hou heeltyd die<br />
uitkomste in gedagte) en maak kernaantekeninge/notas oor die belangrikste aspekte in die<br />
studiemateriaal. Moenie bang wees om in jou handboek te onderstreep en notas te maak nie.<br />
[Jy sal dit dalk ook handig vind om boekmerke (“tags”) in jou handboek aan te bring sodat jy<br />
vinnig inligting oor ‟n bepaalde onderwerp kan vind.]<br />
3. Gebruik die leeraktiwiteite en werk dan weer noukeurig deur die studiemateriaal om die<br />
antwoorde op die vrae te verkry. (Tydens die deurwerk van die leeraktiwiteite, let veral op na<br />
die aksiewerkwoorde [sien afdeling “Aksiewerkwoorde” op pp.xxi-xxiii]).<br />
4. Maak vir jou verstaanbare en korrekte (en volledige) opsommings in jou eie woorde. Dit gaan<br />
jou later baie help as dit kom by voorbereiding vir assesserings en die eksamen.<br />
xv
ALGEMENE INLIGTING<br />
5. Maak notas van studiemateriaal/begrippe/meganismes/berekeninge/ens. wat jy nie verstaan<br />
xvi<br />
nie. Hierdie probleme/vrae moet jy saambring na die kontakgeleenthede sodat dit daar<br />
bespreek en opgelos kan word.<br />
6. Nadat jy deur die leeraktiwiteite van ʼn leereenheid gewerk het en seker is dat jy die<br />
leereenheiduitkomste kan bereik, kan jy jouself toets aan die hand van die selfevalueringsvrae<br />
(aan die einde van die studiegids). Indien daar van die vrae is wat jy nie kan beantwoord nie,<br />
gaan weer terug na die studiemateriaal en werk weer deur dié betrokke gedeelte.<br />
7. Moet nooit studiemateriaal leer/memoriseer as jy dit nie verstaan nie. ONTHOU: Kennis<br />
sonder begrip/insig is nutteloos en jy gaan dit baie gou vergeet of verkeerd weergee!!!<br />
8. Aangesien baie leereenhede op die voriges bou, is dit noodsaaklik dat jy die studiemateriaal<br />
van ʼn vorige gedeelte deeglik bemeester het voordat jy aangaan na ʼn volgende gedeelte.<br />
9. VRA as jy nie verstaan nie, en VRA WEER as jy nog nie verstaan nie. As jy nie vra nie, sal ek<br />
nie weet as jy nie verstaan nie, dus VRA, VRA en VRA weer!!!!!!<br />
10. Gedurende jou voorbereiding vir assesserings en eksamens kan jy gerus deur vorige jare se<br />
vraestelle (toetse en eksamens) werk. Jy moet hierdie bronne gebruik (beantwoord) om jou<br />
kennis en insig te toets, en nie asof jy die vraestel gaan kry nie.<br />
Assesseringswenke<br />
Aangesien die module daarop gerig is om jy te help om kennis tot insig te verwerk en jou met<br />
vaardighede en begrip toe te rus om ʼn diens te kan lewer, moet jy besef dat assesserings<br />
hoofsaaklik daarop gemik sal wees om jou insig en begrip te toets eerder as net parate kennis.<br />
Berei jou dus sodanig voor om tydens assesserings getoets te word aan die hand van<br />
aksiewerkwoorde soos “verduidelik”, “bespreek”, “vergelyk”, “bewys”, “evalueer” en “ontleed”<br />
eerder as “noem” (maak dus seker dat jy presies weet wat met elkeen van hierdie<br />
aksiewerkwoorde bedoel word – sien pp.xxi-xxiii).<br />
1. Deeglike uiteensetting van vrae is belangrik - dit beteken dat jy by die begin en ʼn logiese, goed<br />
beredeneerde lyn volg en nie rondspring nie. (Pasop dat jy jou nie weerspreek nie!)<br />
2. Die weergee van feite is meestal nie voldoende nie, maar moet aangevul word met deeglike en<br />
relevante motiverings.<br />
3. Gebruik die korrekte terminologie en skryf in wetenskaplike taal.<br />
4. Tydens die beantwoording van besprekingsvrae, word punte nie noodwendig toegeken vir die<br />
klakkelose weergee van feite nie, maar eerder vir bewys dat jy die vraag in die regte konteks<br />
kan beantwoord.<br />
5. Baie woorde beteken nie noodwendig baie punte nie.<br />
6. Slordige, deurmekaar geskryf skep die indruk dat jy nie verstaan wat gevra word nie. Ek wil<br />
nie raai wat jy geskryf het nie, ek wil dit lees. Dit beteken nie dat jy mooi hoef te skryf nie, net<br />
duidelik.<br />
7. Moet asseblief nooit Afrikaans en Engels deurmekaar skryf nie!!!! Dit is heeltemal binne jou<br />
reg om ʼn vraestel in Engels te beantwoord, maar dan is jou hele antwoordstel in Engels.
ALGEMENE INLIGTING<br />
8. Tydens die beantwoording van ʼn vraag is die “waarom?” (motivering) altyd belangriker as die<br />
“wat”.<br />
9. Jy moet my oortuig dat jy die vraag korrek en volledig kan beantwoord. Halwe waarhede en<br />
onduidelike / vae antwoorde gaan nie help nie. Ek wil nie wonder of jy die studiemateriaal<br />
bemeester en die uitkomste bereik het nie, jy moet dit vir my bewys deur goed gedefinieerde,<br />
wetenskaplik korrekte antwoorde en logiese beredenerings.<br />
BYWONING VAN KONTAKSESSIES<br />
Aangesien kontaksessies in hierdie module gespreksgeleenthede is, word daar dus van jou verwag<br />
om hierdie sessies gereeld by te woon en aan die aktiwiteite tydens die sessies deel te neem.<br />
Afwesigheid van enige formele, geskeduleerde kontaksessie (insluitend enige laboratoriumsessie)<br />
kan lei tot weiering tot eksamentoelating, ongeag jou deelnamepunt (sien afdeling “Toelating tot<br />
eksamen(s)” op p.xviii).<br />
SAMESTELLING EN BEREKENING VAN DEELNAME- EN<br />
MODULEPUNT<br />
Jou modulepunt (finale punt) word saamgestel uit ‟n deelnamepunt en ‟n eksamenpunt:<br />
Modulepunt = Deelnamepunt (50%) + Eksamenpunt (50%)<br />
Let asseblief op die belang van jou deelnamepunt, aangesien dit 50% van jou modulepunt uitmaak.<br />
Dit is daarom noodsaaklik dat jy deurlopend moet werk en om ‟n goeie deelnamepunt op te bou ten<br />
einde druk van jou af te haal gedurende die eksamen.<br />
Jou deelnamepunt vir hierdie module word saamgestel uit die volgende afsonderlike<br />
puntedraende (formatiewe) assesserings:<br />
Formatiewe assesserings (maks. 4) 70%<br />
Klasbywoning / Klasopdragte 10%<br />
Laboratoriumwerk 20%<br />
Let daarop dat die leerinhoud geïntegreerd aangebied en geassesseer word, ongeag of die leerstof<br />
in ‟n “teorieklas” of laboratorium aangebied/behandel is. Die uitkomste van die leerstof bepaal<br />
egter dikwels die wyse van aanbieding (hetsy teoreties of prakties).<br />
ASSESSERINGS<br />
Assesserings het ʼn tweevoudige aard, naamlik deurlopend (formatief) en summatief (finaal). Deur<br />
die loop van die semester sal ‟n maksimum van 4 formatiewe assesserings geskryf word (sien<br />
werkprogram op p.x), asook een summatiewe assessering, naamlik die semestereksamen. Die<br />
punte van AL die formatiewe assesserings sal bydra tot die berekening van jou<br />
deelnamepunt (sien afdeling “Samestelling en berekening van deelname- en modulepunt” hierbo).<br />
xvii
ALGEMENE INLIGTING<br />
Hierdie assesserings sluit nie die assesserings in wat gedurende laboratoriumsessies plaasvind<br />
nie.<br />
Afwesigheid van assesserings<br />
Verskonings vir afwesigheid van enige geskeduleerde, formatiewe assessering moet binne 3 dae<br />
(72 uur) na aflegging van die betrokke evaluering by die vakgroep se sekretaresse ingehandig<br />
word. Geen dokumentasie wat laat ingehandig word, sal aanvaar word nie. Slegs geldige<br />
mediese sertifikate vir siekte of dood in die familie sal as geldige verskonings oorweeg word.<br />
Afwesigheid van „n assessering sonder „n “geldige verskoning” het die gevolg dat „n nulpunt (0) vir<br />
die betrokke assessering toegeken word.<br />
Rakende „n besluit van die Skool vir Farmasie in 2012, word slegs een geldige verskoning per<br />
module aanvaar (ten einde te verhoed dat studente meerdere verskonings in die vorm van<br />
mediese sertifikate aanbied wat dit uiteindelik onmoontlik maak om „n betroubare deelnamepunt vir<br />
studente te bereken). DUS: Geldige punte vir ‘n minimum van 3 (drie) formatiewe<br />
assesserings word vereis ten einde ‘n geldige deelnamebewys te verkry met die oog op<br />
eksamentoelating.<br />
Die dosent het die volgende keuses in die geval waar jy „n “geldige verskoning” aanbied vir „n<br />
assessering:<br />
Om jou vry te stel van die assessering (m.a.w. die betrokke assessering se punt word nie in<br />
xviii<br />
berekening gebring by die bepaling van jou deelnamepunt nie); of<br />
Om vir jou „n hertoets te gee (skriftelik of mondelings); of<br />
Van jou te verwag om „n opdrag in te handig wat handel oor die studiemateriaal van die<br />
betrokke assessering.<br />
SLAAGVEREISTES VIR DIE MODULE<br />
Jy slaag die module indien jy ʼn modulepunt van 50% behaal het met ʼn subminimum van 40% in<br />
die eksamen. Jy slaag die module met onderskeiding indien jou modulepunt 75% is.<br />
EKSAMEN<br />
Gedurende die Junie-eksamensessie (eerste eksamengeleentheid vir FMSG311) skryf jy een 3-uur<br />
vraestel (maks. 100 punte) oor al die werk in hierdie module. Gedurende die tweede<br />
eksamengeleentheid (die laaste week van die winterreses en/of eerste week van die tweede<br />
semester) het jy ‟n tweede geleentheid vir FMSG311 (sien “Afwesigheid van eksamen” hieronder).<br />
Toelating tot die eksamen(s)<br />
Volgens die reëls van die Noordwes-Universiteit word toelating tot die eksamengeleenthede<br />
toegestaan indien jy ‟n deelnamepunt van ten minste 40% deur die semester opgebou het EN<br />
indien jy oor ʼn geldige deelnamebewys beskik.
Jou toelating tot die eksamen in FMSG311 berus dus op twee aspekte, naamlik:<br />
die opbou van ‟n deelnamepunt van ten minste 40% en<br />
die verwerwing van ‟n deelnamebewys.<br />
ALGEMENE INLIGTING<br />
Toelating tot die eksamen geskied deur die verwerwing van ‟n deelnamebewys wat deur die<br />
Skooldirekteur, in oorleg met die betrokke vakgroepvoorsitter en modulekoördineerder, uitgereik<br />
word. Hierdie deelnamebewys word toegeken met inagneming van jou deelnamepunt en<br />
algemene deelname aan kontaksessies (klasbyeenkomste), tutoriale, uitvoer van opdragte en<br />
laboratoriumwerk. Dit impliseer dat, ongeag jou deelnamepunt (al is dit bokant 40%), jy steeds<br />
eksamentoelating vir hierdie module geweier kan word op grond van swak of onbevredigende<br />
deelname aan alle aktiwiteite wat verband hou met die module (insluitend swak / ongereelde<br />
klasbywoning, afwesigheid van praktiese sessies, ens).<br />
By implikasie beteken bogenoemde dus dat jy nie noodwendig eksamentoelating geweier sal word<br />
indien jy nie ʼn minimum deelnamepunt van 40% opgebou het nie, maar dat jy ook nie noodwendig<br />
tot die eksamengeleenthede toegelaat sal word indien jy wel die vereiste deelnamepunt behaal het<br />
nie, maar in gebreke gebly het om jou deelname aan die aktiwiteite in die module tydens die<br />
semester te bewys.<br />
Afwesigheid van eksamen(s)<br />
Geen verskoning vir afwesigheid van ʼn eksamengeleentheid word vereis nie. Volgens die A-reëls<br />
kry jy twee eksamengeleenthede vir elke module. Indien jy nie die eerste eksamengeleentheid<br />
benut nie, kwalifiseer jy vir die tweede geleentheid (mits jy aan die toelatingsvereistes voldoen).<br />
Indien jy nie die tweede eksamengeleentheid benut nie of weer nie aan die slaagvereistes voldoen<br />
nie (d.i. ʼn modulepunt van 50% en ʼn eksamen subminimum van 40%), moet jy die module herhaal<br />
(d.w.s. weer aan alle aktiwiteite deelneem om ʼn deelnamebewys te verwerf). Indien jy wel die<br />
eerste eksamengeleentheid benut het, kan jy steeds van die tweede geleentheid gebruik maak<br />
indien jy nie aanvanklik geslaag het nie, of indien jy voel dat jy jou modulepunt kan verbeter.<br />
Indien jy van die tweede eksamengeleentheid gebruik maak om jou modulepunt te verbeter, geld<br />
die eksamenpunt van die tweede geleentheid, ongeag of dit beter of swakker was as jou punt vir<br />
die eerste eksamengeleentheid.<br />
xix
ALGEMENE INLIGTING<br />
STUDIE-IKONE<br />
xx<br />
Geskatte studietyd Uitkomste<br />
Bestudeer die aangetoonde<br />
materiaal in die handboek/artikel,<br />
ens.<br />
Leeraktiwiteite<br />
Belangrike inligting Toets die stand van jou<br />
kennis/insig.<br />
Hersiening<br />
Terugvoer:- Bring jou antwoorde<br />
saam na die volgende<br />
kontakgeleentheid vir bespreking.<br />
Berei uself voor vir deelname oor<br />
hierdie onderwerp(e) tydens die<br />
kontaksessie. Dit is 'n goeie<br />
voorbeeld van 'n eksamenvraag.<br />
Inleidende opmerkings<br />
of agtergrond
AKSIEWERKWOORDE<br />
ALGEMENE INLIGTING<br />
Uitkomste, leeraktiwiteite, opdragte en/of vrae (in assesserings en die eksamen) bevat altyd sekere<br />
sleutel- of aksiewerkwoorde. Aangesien dit belangrik is dat jy presies verstaan wat met elke<br />
bepaalde sleutel- of aksiewerkwoord bedoel word, word ʼn lys van hierdie woorde en die<br />
interpretasie wat aan elk geheg word, verskaf. Die dosent sal, waar nodig, tydens kontaksessies<br />
ook verdere toeligting oor hierdie terme verskaf. Vir jou eie doel is dit egter belangrik om vooraf te<br />
weet wat van jou verwag word as so ʼn aksiewerkwoord in ʼn vraestel/leeraktiwiteit/opdrag voorkom.<br />
ONTHOU (herkenning /identifisering / herroeping / definieer / noem) :<br />
Aksiewerkwoorde: Definieer / stel / toets / noem / beskryf / identifiseer.<br />
Onthou beteken die herwinning / weergee van relevante kennis uit die langtermyngeheue<br />
(LTG). Definieer beteken ʼn duidelike, kernagtige en gesaghebbende beskrywing van ʼn begrip<br />
sodat die betekenis daarvan duidelik blyk. Noem beteken die weergee van kennis sonder<br />
enige verduideliking.<br />
VERSTAAN (interpretasie / klassifikasie / opsomming / afleiding / vergelyking /<br />
verduideliking / illustrasie / beskryf):<br />
Aksiewerkwoorde: Verduidelik / onderskei / vergelyk / klassifiseer / som op / illustreer met<br />
voorbeelde / lei af.<br />
Verstaan impliseer om betekenis uit onderrigaanbiedinge te konstrueer. Interpretasie is om ʼn<br />
saak / verskynsel / idee van een wyse van voorstelling (bv. numeries) op ʼn ander wyse (bv.<br />
geskrewe of verbaal) aan te dui. Illustrasie beteken om spesifieke voorbeelde te gee.<br />
Klassifikasie beteken dat items / komponente / aspekte in groepe/kategorieë te plaas.<br />
Afleiding dui op die maak van gevolgtrekkings uit bepaalde inligting te maak. Vergelyking<br />
beteken om ooreenkomste en verskille tussen twee of meer begrippe / sake te identifiseer /<br />
aan te dui. Beskryf beteken die weergegee van eienskappe, feite of resultate op ʼn logiese,<br />
goed gestruktureerde wyse. Geen kommentaar of beredenering is nodig nie.<br />
PAS TOE (uitvoering / implementering / verduidelik):<br />
Aksiewerkwoorde: Verduidelik / demonstreer / pas toe op / implementeer / voorspel / bereken<br />
/ selekteer / los die volgende probleem op.<br />
Pas toe: voer ʼn prosedure uit of pas dit toe op ʼn gegewe situasie; toepassing van ʼn prosedure<br />
op ʼn bekende of onbekende taak. Feitelike kennis en die verstaan van die kennis is ʼn<br />
voorvereiste vir toepassing. Toepassing vereis dat die student dit wat hy/sy geleer het gebruik<br />
om ʼn bekende of onbekende probleem op te los.;<br />
ANALISEER (differensieer / organiseer / bepaal):<br />
Aksiewerkwoorde: Analiseer / ontleed / formuleer / bepaal / organiseer / onderskei.<br />
xxi
ALGEMENE INLIGTING<br />
xxii<br />
Analiseer vereis dat die komplekse samestellings (bv. van ʼn probleem) afgebreek word na die<br />
individuele komponente van die geheel en dat vasgestel word hoe die dele verband hou. Dit<br />
vereis dat belangrike / relevante dele van die minder belangrike onderskei word en vasgestel<br />
word hoe die elemente binne die struktuur pas / funksioneer.<br />
EVALUEER (kontroleer / toets / beoordeel / kritiseer):<br />
Aksiewerkwoorde: Evalueer / skryf kritiese aantekeninge oor / motiveer / gee jou opinie oor.<br />
Evaluering beteken om standpunte, stellings, uitsprake, oplossings vir probleme, metodes, ens.<br />
volgens sekere kriteria, beginsels, standaarde, ens. beoordeel moet word. Die oordeel kan<br />
kwalitatief of kwantitatief wees en die kriteria kan persoonlik of gestandaardiseerd wees. Jy<br />
moet dus ʼn saak of standpunt analiseer / ontleed en/of die effektiwiteit van ʼn proses /<br />
prosedure / sisteem / metode ontleed en aan bepaalde kriteria meet en ʼn gemotiveerde<br />
uitspraak lewer.<br />
SKEP (sintetiseer / genereer / beplan / produseer):<br />
Aksiewerkwoorde: Formuleer ’n oplossing vir / stel ’n program saam / bied oplossings vir /<br />
interpreteer / formuleer ’n hipotese vir / analiseer / gee ’n samevatting van.<br />
Skep (van nuwe kennis) beteken om elemente saam te voeg om „n nuwe geheel te vorm.<br />
Sintetisering vereis die integrasie van individuele elemente / dele tot ‟n nuwe betekenisvolle<br />
geheel. Die klem is op kreatiwiteit, oorspronklikheid en die vermoë om te beplan, organiseer<br />
en formuleer. Dit beteken ook om vorendag te kom met nuwe / alternatiewe hipoteses<br />
gebaseer op kriteria; die ontwikkeling van ‟n prosedure om ‟n sekere taak uit te voer en/of die<br />
ontwerp van ‟n program / produk.<br />
In die tabel (op volgende bladsy) word aksiewerkwoorde verskaf wat gebruik kan word om elke tipe<br />
kennis (op die verskillende kognitiewe vlakke) te toets en voorbeelde van vrae wat in<br />
leeraktiwiteite, assesserings en eksamens kan voorkom.
Tipe kennis Voorbeelde<br />
Onthou van feitelike<br />
kennis<br />
Verstaan van kennis<br />
Pas toe<br />
Analiseer<br />
Evalueer<br />
Skep<br />
Noem die eienskappe van tablette.<br />
Definieer die term “polimorfisme”.<br />
Beskryf die verskynsel van dekselvorming.<br />
ALGEMENE INLIGTING<br />
Identifiseer die oorsake van massavariasie tydens tablettering.<br />
Verduidelik die verband tussen die vloeibaarheid van<br />
poeiermengsels en variasie in massas van tablette.<br />
Onderskei tussen die metodes van direkte samepersing en<br />
natgranulering.<br />
Gee ʼn opsomming van die faktore wat die absorpsie van<br />
geneesmiddels uit die SVK beïnvloed.<br />
Klassifiseer die verskillende tipes tablette.<br />
Vergelyk glas en plastiek as verpakkingsmateriaal.<br />
Lei die vereiste eienskappe van poeiermengsels bestem vir<br />
tablettering af uit die eienskappe van die ideale tablet.<br />
Illustreer die konsep van saamgestelde hulpstowwe aan die hand<br />
van voorbeelde.<br />
Verduidelik die effek van magnesiumstearaat op die eienskappe<br />
van tablette.<br />
Motiveer die gebruik van disintegreermiddels in tabletformules.<br />
Gee voorbeelde van multifunksionele tablethulpstowwe.<br />
Bereken die tempokonstante vir geneesmiddelafbraak aan die<br />
hand van die volgende inligting.<br />
Ontleed die oorsake en gevolge van dekselvorming.<br />
Onderskei tussen plastiese en elastiese vervorming.<br />
Evalueer die tabletlot aan die hand van die kriteria van die BP.<br />
Motiveer die insluiting van bindmiddels in tabletformulerings.<br />
Beplan ‟n kwaliteitsversekeringsisteem vir die vervaardiging van<br />
parasetamoltablette.<br />
Ontwikkel en vervaardig furosemiedtablette wat aan al die<br />
kwaliteitsvereistes van die BP voldoen.<br />
xxiii
ALGEMENE INLIGTING<br />
WAARSKUWING TEEN PLAGIAAT<br />
WERKSTUKKE IS INDIVIDUELE TAKE EN NIE GROEPAKTIWITEITE NIE (TENSY DIT<br />
UITDRUKLIK AANGEDUI WORD AS ‘N GROEPAKTIWITEIT)<br />
Kopiëring van teks van ander studente of uit ander bronne (byvoorbeeld die studiegids,<br />
voorgeskrewe studiemateriaal of direk vanaf die Internet) is ontoelaatbaar – net kort aanhalings is<br />
toelaatbaar en slegs indien dit as sodanig aangedui word.<br />
Jy moet bestaande teks herformuleer en jou eie woorde gebruik om te verduidelik wat jy gelees<br />
het. Dit is nie aanvaarbaar om bestaande teks/stof/inligting bloot oor te tik en die bron in 'n<br />
voetnoot te erken nie – jy behoort in staat te wees om die idee of begrip/konsep weer te gee<br />
sonder om die oorspronklike skrywer woordeliks te herhaal.<br />
Die doel van die opdragte is nie die blote weergee van bestaande materiaal/stof nie, maar om vas<br />
te stel of jy oor die vermoë beskik om bestaande tekste te integreer, om jou eie interpretasie en/of<br />
kritiese beoordeling te formuleer en om 'n kreatiewe oplossing vir bestaande probleme te bied.<br />
Wees gewaarsku: Studente wat gekopieerde teks indien sal 'n nulpunt vir die opdrag<br />
ontvang en dissiplinêre stappe mag deur die Fakulteit en/of die Universiteit teen sodanige<br />
studente geneem word. Dit is ook onaanvaarbaar om iemand anders se werk vir hulle te<br />
doen of iemand anders in staat te stel om jou werk te kopieer – moet dus nie jou werk<br />
uitleen of beskikbaar stel aan ander nie!<br />
BELANGRIK:<br />
Van Farmasiestudente word verwag om ten alle tye die grootste mate van eerlikheid,<br />
integriteit en professionaliteit te toon. Die Skool vir Farmasie beskou enige vorm van<br />
akademiese oneerlikheid in ‘n baie ernstige lig, en enige student wat hom/haar skuldig maak<br />
aan enige sodanige oneerlikheid sal dissiplinêr verhoor word, met ‘n aanbeveling van die<br />
Skool dat sodanige student geskors word uit die betrokke program. Verder sal die Skool<br />
die Suid-Afrikaanse Aptekersraad (waarby studente vanaf hulle tweede studiejaar as<br />
aptekerstudente geregistreer is) versoek om die betrokke student van die<br />
aptekerstudenterol te skrap, met die implikasie dat dié student nie weer Farmasie aan enige<br />
Universiteit in Suid-Afrika sal mag studeer nie!!!!<br />
xxiv
LEERAFDELING A<br />
LEERAFDELING A:<br />
BASIESE BEGINSELS VAN<br />
PRODUKONTWERP &<br />
-ONTWIKKELING<br />
1
LEERAFDELING A<br />
2
DOSEERVORMONTWERP<br />
EN –ONTWIKKELING<br />
& PREFORMULERING<br />
LEEREENHEID 1<br />
Dit behoort jou ongeveer 11 ure te neem om hierdie leereenheid te voltooi, m.a.w. om<br />
die studiemateriaal deur te werk; die aktiwiteite te voltooi en die uitkomste te bereik<br />
Inhoudsopgawe van leereenheid 1:<br />
Leergedeelte 1.1:- Beginsels van doseervormontwerp & -ontwikkeling ................................ 5<br />
Leergedeelte 1.2:- Preformulering ....................................................................................... 13<br />
Na bestudering van hierdie leereenheid moet jy:<br />
1. die rol van doseervorms in geneesmiddelaflewering kan verduidelik.<br />
2. beskikbare toedieningsroetes en doseervorms kan assosieer (by mekaar kan pas) en die<br />
vereiste(s) wat ʼn betrokke toedieningsroete aan ʼn doseervorm geneesmiddel stel kan<br />
verduidelik.<br />
3. die basiese beginsels van doseervormontwerp kan bespreek met verwysing na (i) die<br />
verskillende faktore/oorwegings wat in aanmerking geneem moet word, en (ii) hoe bepaalde<br />
faktore/oorwegings die keuse van die toedieningsroete en/of doseervorm kan beïnvloed.<br />
4. die preformuleringsfase as deel van produkontwerp en -ontwikkeling kan verduidelik met<br />
spesifieke verwysing na die tipe inligting wat tydens die fase versamel/verkry moet word,<br />
bronne waarin sodanige inligting opgespoor kan word en hoe om die inligting te<br />
interpreteer/toe te pas.<br />
3
LEEREENHEID 1<br />
Produkontwerp en produkontwikkeling behels onder andere:<br />
(1) verkryging van inligting oor die:<br />
4<br />
(i) geneesmiddel, waaronder biofarmaseutiese en fisies-chemiese eienskappe;<br />
dosisgrootte;<br />
(ii) die siektetoestand waarvoor die geneesmiddel gebruik word;<br />
(iii) terapeutiese faktore soos die pasiënt (ouderdom, ras, geslag, ens.), tipe effek wat<br />
verlang word (lokaal of sistemies), ens.;<br />
(2) besluitneming oor die:<br />
(i) geskikste roete van toediening vir die geneesmiddel en<br />
(ii) geskikste afleweringsisteem (doseervorm) waarin die geneesmiddel verwerk moet<br />
word ten einde die toediening van die geneesmiddel gerieflik te maak vir die pasiënt<br />
en om die siekte(toestand) optimaal / effektief te kan behandel;<br />
(3) die formulering, vervaardiging en toetsing van verskillende formules van die geneesmiddel<br />
ten einde die geskikste produk te vind;<br />
(4) opskaling van laboratoriumlotte na produksielotte;<br />
(5) produksie en volledige (intensiewe) toetsing van die finale produk. Hierdie toetsing sluit in<br />
die bepaling van die rakleeftyd en vervaldatum van die produk.<br />
(6) die registrasie van die produk by die medisyne beheerliggaam van die land.<br />
Indien die geneesmiddel ‟n nuwe chemiese entiteit is wat nog nooit voorheen as medisyne<br />
beskikbaar is nie, kan dit jare duur (12-15 jaar) voordat die geneesmiddel uiteindelik as medisyne<br />
op die mark beskikbaar is. Die suksesratio vir die verwerking van nuwe chemiese entiteite tot<br />
medisyne is ongeveer 1: 10000 en die koste kan etlike biljoene rande beloop.<br />
Die studiemateriaal vir hierdie leereenheid kom voor in:<br />
AULTON, 1:4-14.<br />
AULTON, 24:336-360.<br />
LB, 1:2-24.<br />
LB, 2:25-57.
LEEREENHEID 1<br />
BEGINSELS VAN DOSEERVORMONTWERP & -<br />
ONTWIKKELING<br />
Dit behoort jou ongeveer 3 ure te neem om hierdie leereenheid te voltooi, m.a.w. om die<br />
studiemateriaal deur te werk; die aktiwiteite te voltooi en die uitkomste te bereik<br />
Na bestudering van hierdie leergedeelte moet jy:<br />
1. die primêre oogmerke van doseervorm- en produkontwerp kan verduidelik.<br />
2. die nut van doseervorme (as geneesmiddelafleweringsisteme) kan noem en motiveer.<br />
3. die verskillende toedieningsroetes vir geneesmiddels en doseervorme geassosieer met elke<br />
roete, kan aandui.<br />
4. kan onderskei tussen medisyne, doseervorms, geneesmiddels en hulpstowwe.<br />
5. die biofarmaseutiese faktore, geneesmiddeleienskappe en terapeutiese oorwegings wat ʼn rol<br />
speel by doseervormontwerp kan noem en elkeen kortliks kan bespreek.<br />
Bestudeer die onderstaande studiemateriaal noukeurig en voltooi dan die volgende aktiwiteite.<br />
LB, 1:2-24.<br />
AULTON, 1:4-12.<br />
5
LEEREENHEID 1<br />
6<br />
OPMERKING/STELLING:- Geneesmiddels word nooit alleen en in hul suiwer chemiese toestand vir<br />
pasiënte gegee nie, maar hul word in ʼn bepaalde fisiese toestand verwerk (dosseervorm) wat dit<br />
geskik maak vir gebruik deur die pasiënt. Doseervorme is dus geneesmiddelafleweringsisteme wat<br />
geneesmiddel toediening / inname vergemaklik. Medisyne is die “versamelnaam” vir die<br />
geneesmiddel + ander stowwe (sg. “hulpstowwe”) + die doseervorm. Vir medisyne om effektief te<br />
wees, moet bepaalde oogmerke bereik word tydens die ontwerp en die ontwikkeling van die<br />
medisyne.<br />
1. Bespreek die primêre oogmerke tydens ontwerp en ontwikkeling van doseervorms. [AULT, p.4]<br />
2. Noem/verduidelik 4 redes waarom doseervorms nodig is vir toediening/aflewering van<br />
geneesmiddels.<br />
OPMERKING/STELLING:- Medisyne word via verskillende roetes ingeneem. Die keuse van die roete<br />
van toediening van medisyne is afhanklik van verskillende faktore, waaronder die tipe effek wat<br />
verlang word, die tempo van aanvang van werking wat verlang word, die pasiënt vir wie die produk<br />
bestem is, ens. ‘n Bepaalde toedieningsroete kan dikwels verskillende doseervorms akkommodeer,<br />
bv. tablette, kapsules, strope en suspensies is almal geskik vir die orale roete, terwyl ‘n bepaalde tipe<br />
doseervorm ook via verskillende roetes toegedien kan word, bv. oplossings is geskik die orale,<br />
parenterale, nasale en okulêre roete.<br />
3. Noem AL die roetes beskikbaar vir die toediening / aflewering van geneesmiddels en noem ten<br />
minste 3 doseervorms wat met elkeen van die roetes geassosieer word. [AULT, pp.5-9]<br />
4. Verduidelik waarom die orale roete so gewild is vir geneesmiddeltoediening/-aflewering.<br />
5. Noem 3 nadele / beperkings van die orale roete vir geneesmiddeltoediening/-aflewering.<br />
6. Noem 2 toedieningsroetes wat hoofsaaklik gebruik word vir (i) ʼn sistemiese geneesmiddeleffek; (ii) ʼn<br />
lokale geneesmiddeleffek, en (iii) beide ʼn sistemiese en lokale geneesmiddeleffek. [AULT, p.5-9]<br />
7. Rangskik die volgende doseervorms in volgorde van tempo van aanvang van werking (stadigste tot<br />
vinnigste): orale oplossings; konvensionele tablette; intraveneuse inspuitings; sublinguale tablette;<br />
bruistablette; dispergeerbare tablette; neussproei en orale suspensies. [AULT, p.5]<br />
OPMERKING/STELLING:- Dieselfde geneesmiddels word dikwels in verskillende doseervorms<br />
aangebied ten einde die gebruiksfrekwensie daarvan te verhoog, bv. parasetamol wat as tablette,<br />
suspensies, poeiers, pediatriese tablette, suspensies en setpille beskikbaar is.<br />
8. Noem 3 voorbeelde van geneesmiddels wat in verskillende doseervorms beskikbaar is (ui ook aan in<br />
watter doseervorms hul aangebied word).
LEEREENHEID 1<br />
INLIGTING: Kennis oor die anatomie en fisiologie van die verskillende toedieningsroetes is baie<br />
belangrik tydens die ontwerp van die geskikte doseervorm, en inligting oor die onderskeie<br />
toedieningsroetes (en geassosieerde doseervorms) kan in onderstaande gedeeltes van Aulton verkry<br />
word:<br />
1:7-8 (orale roete).<br />
1:8 (rektale roete).<br />
1:8 (parenterale roete)<br />
1:9 (topikale roete).<br />
1:9 (respiratoriese roete [longe]).<br />
Die beginsels van biofarmaseutika is reeds in FMSG221 behandel. Jy kan jou aantekeninge oor<br />
hierdie werk (of die volgende gedeeltes in Aulton) raadpleeg om die toepaslike leeraktiwiteite te<br />
voltooi.<br />
19:267-269.<br />
20:270-284.<br />
21:286-295.<br />
22:304-308 & 313-323.<br />
OPMERKING/STELLING:- Die faktore wat bepaal wat die geskikste toedieningsroete en doseervorm<br />
vir ʼn bepaalde geneesmiddel is, kan in drie kategorieë verdeel word, naamlik (i) biofarmaseutiese<br />
aspekte, (ii) geneesmiddelfaktore, en (iii) terapeutiese oorwegings.<br />
9. Definieer/beskryf die term “Biofarmaseutika” en verduidelik die rol van biofarmaseutika tydens<br />
produkontwerp. [AULT, pp.6-9]<br />
10. Watter biofarmaseutiese beginsels is belangrik (en toepaslik) tydens produkontwerp?<br />
11. Noem die toedieningsroetes wat (i) absorpsie van die geneesmiddels deur membrane vereis voordat<br />
die geneesmiddel(s) in die sistemiese sirkulasie beland en (ii) die geneesmiddel direk in die<br />
sistemiese sirkulasie aflewer (m.a.w. geen absorpsiefase is teenwoordig nie).<br />
12. Verduidelik die konsep van “biobeskikbaarheid.” [AULT, pp.267-268]<br />
13. Noem die roete(s) wat totale geneesmiddelbiobeskikbaarheid (100%) na toediening/inname lewer.<br />
14. Noem die vereistes vir ʼn geneesmiddel om 100% biobeskikbaar te wees na toediening/inname.<br />
15. Noem ten minste 3 toedieningsroetes waar geneesmiddel-biobeskikbaarheid minder as 100% sal<br />
wees na inname/toediening van die geneesmiddel.<br />
16. Noem ten minste 5 faktore wat die biobeskikbaarheid van geneesmiddels nadelig kan beïnvloed.<br />
[AULT, p.268]<br />
17. Bespreek die ontwerp van doseervorms vir toediening van geneesmiddels via (i) die orale roete, (ii)<br />
die rektale roete [AULT, pp.606-609] en (iii) nasale roete. [AULT, pp.555-563]<br />
7
LEEREENHEID 1<br />
18. Noem die vernaamste geneesmiddeleienskappe wat bepalend sal wees vir die ontwerp en<br />
ontwikkeling van ʼn suksesvolle (effektiewe, stabiele en veilige) orale doseervorm.<br />
8<br />
INLIGTING:- Die ontwerp en ontwikkeling van medisyne (wat insluit die keuse van (i) ʼn geskikte<br />
doseervorm vir bepaalde geneesmiddel en (ii) ʼn beste toedieningsroete vir die geneesmiddel) verg<br />
deeglike beplanning ten einde ʼn terapeuties-effektiewe produk te verseker. Suksesvolle ontwerp<br />
van doseervorms vereis ʼn deeglike kennis van basiese fisies-chemiese beginsels (soos ionisasie van<br />
ioniese verbindings en oplosbaarheid), eienskappe van vaste stowwe, stabiliteit en<br />
afbraakmeganismes van geneesmiddels, biofarmaseutika (en farmakokinetika) en fisiologiese en<br />
anatomiese kenmerke van die verskillende roete beskikbaar vir geneesmiddel<br />
toediening/aflewering.<br />
Voorkennis van belang sluit in:<br />
Kennis oor oplossings en oplosbaarheid (insluitend dissolusie en dissolusietempo van<br />
vastestowwe) [AULT, pp.17-20];<br />
Kristaleienskappe (polimorfisme en solvasie) [AULT, pp.26-27];<br />
Gemeenskaplike ioon-effek [AULT, p.27];<br />
Eienskappe van oplossings (insluitend die ionisasie van elektroliete en die invloed van pKa en pH<br />
op oplosbaarheid) [AULT, pp.35-38];<br />
Stabiliteit van geneesmiddels (en afbraakmeganismes);<br />
Biofarmaseutika, biobeskikbaarheid en farmakodinamika [AULT, pp.226-269 & pp.286-295];<br />
Absorpsie van geneesmiddels vanuit die SVK [AULT, pp.270-285].<br />
Indien u probleme ondervind om enige van die leeraktiwiteite in hierdie leergedeelte te beantwoord<br />
kan u bogenoemde studiemateriaal raadpleeg.<br />
OPMERKING/STELLING: Die biologiese klassifikasiesisteem (BCS) word internasionaal gebruik vir<br />
die klassifikasie van geneesmiddels vir gebruik in orale doseervorme (in terme van hul verwagte<br />
biobeskikbaarheid na orale inname/toediening) op grond van twee basiese fisies-chemiese<br />
eienskappe van geneesmiddels. [AULT, p.322]<br />
19. Noem die twee eienskappe van geneesmiddels wat in die BCS gebruik word vir die klassifikasie van<br />
geneesmiddels met betrekking tot hul orale biobeskikbaarheid.<br />
20. Verskaf die BCS en identifiseer die verskillende groepe waarin geneesmiddel verdeel kan word op<br />
grond van die twee bepalende fisiese eienskappe (genoem in [19]).<br />
21. Noem die eienskappe van geneesmiddels wat, volgens die BCS, die swakste orale biobeskikbaarheid<br />
sal toon.<br />
22. Noem (en verduidelik/motiveer) die tempobepalende stap in die verskyning van oraal-toegediende<br />
geneesmiddels in die bloedstroom in die geval van (i) goed wateroplosbare en (ii) swak<br />
wateroplosbare geneesmiddels.
LEEREENHEID 1<br />
23. Verduidelik die terme “goed wateroplosbaar” en” goed membraandeurlaatbaar” soos in die BCS<br />
gedefinieer vir die klassifikasie van geneesmiddels.<br />
OPMERKING/STELLING:-Die ontwerp en ontwikkeling van ʼn doseervorm behels ʼn deeglike kennis en<br />
studie van die fisiese en chemiese eienskappe van die geneesmiddel ten einde ʼn stabiele en effektiewe<br />
produk te verseker.<br />
24. Noem die vernaamste fisiese en chemiese eienskappe van die geneesmiddel wat bekend moet wees<br />
/ bestudeer moet word tydens die ontwerp en ontwikkeling van doseervorms. [AULT, pp.9-13]<br />
25. Verduidelik die belang van kennis oor die deeltjiegrootte en oppervlakeienskappe van<br />
geneesmiddels tydens produkontwerp. [AULT, pp.9-10]<br />
26. Bespreek die belang van kennsi aangaande die wateroplosbaarheid van geneesmiddels tydens<br />
produkontwerp en -ontwikkeling. [AULT, pp.10-11]<br />
27. Bespreek die belang van kennis van die olie-waterverdelingskoëffisiënt van geneesmiddels tydens<br />
produkontwerp. [AULT, p.11]<br />
28. Bespreek die belang van die dissolusie en dissolusietempo van geneesmiddels tydens<br />
produkontwerp. [AULT, p.11]<br />
29. Bespreek die belang van die voorkoms van polimorfisme by geneesmiddels tydens produkontwerp.<br />
[AULT, p.12]<br />
30. Bespreek die belang van die chemiese stabiliteit van geneesmiddels tydens produkontwerp. [AULT,<br />
pp.12-13]<br />
31. Bespreek die belang van die organoleptiese eienskappe van geneesmiddels tydens produkontwerp.<br />
[AULT, p.13]<br />
OPMERKING/STELLING:- Terapeutiese oorwegings sluit aspekte in wat die uiteindelike<br />
farmakologiese effek (en dus die effektiwiteit) van die produk kan affekteer.<br />
32. Noem die verskillende terapeutiese oorwegings wat in ag geneem moet word tydens<br />
produkontwerp. [AULT, pp.13-14]<br />
33. Verduidelik hoe die ouderdom van die pasiënt die keuse van (i) die toedieningsroete en (ii) die tipe<br />
doseervorm kan beïnvloed. [AULT, p.13]<br />
9
LEEREENHEID 1<br />
Tipiese eksamenvrae oor hierdie leergedeelte<br />
1. Bespreek die voor- en nadele en/of beperkings van die volgende roetes vir die<br />
toediening/aflewering van geneesmiddels:<br />
(a) Orale roete;<br />
10<br />
(b) Sublinguale roete;<br />
(c) Rektale roete;<br />
(d) Parenterale roete; en<br />
(e) Transdermale roete.<br />
2. Bespreek die voor- en nadele en/of beperkings van die volgende doseervorms vir die<br />
toediening/aflewering van geneesmiddels:<br />
(a) Orale suspensies.<br />
(b) Setpille.<br />
(c) Bruistablette.<br />
(d) Intraveneuse inspuitings.<br />
(e) Salwe.<br />
(f) Sublinguale tablette.<br />
3. Verduidelik hoe die volgende eienskappe/faktore/oorwegings die keuse van (i) die roete van<br />
toediening en (ii) die tipe doseervorm kan beïnvloed:<br />
(a) Geneemiddelsmaak;<br />
(b) Chemiese stabiliteit van geneesmiddel;<br />
(c) Ouderdom van die pasiënt;<br />
(d) Tempo van aanvang van werking van produk;<br />
(e) Eerste deurgangseffek deur die lewer (sg. “first-pass effect”); en<br />
(f) Sistemiese of lokale effek.<br />
4. Verduidelik hoe wateroplosbaarheid en die voorkoms van polimorfisme die ontwerp van ʼn<br />
doseervorm kan beïnvloed.<br />
5. Noem (en bespreek) die biofarmaseutiese faktore van belangrik tydens produkontwerp en<br />
verduidelik hoe hierdie faktore produkontwerp kan affekteer.<br />
6. Bespreek die geskiktheid van die orale roete vir die aflewering/toediening van geneesniddels,<br />
met verwysing na die voor- en nadele/beperkings van die roete.<br />
7. Bespreek die oorwegings wat ʼn rol speel by die ontwerp van doseervorme vir ʼn geneesmiddel vir<br />
toediening via die (i) rektale roete en (ii) transdermale roete.<br />
8. Kies die geskikte doseervorm(s) in elkeen van die volgende gevalle:<br />
a. Indien ʼn vinnige aanvangswerking verlang word.<br />
b. Indien die eerste deurgang deur die lewer uitgeskakel moet word;<br />
c. Vir geneesmiddels wat deur maagsappe geïnaktiveer word.<br />
d. Vir die behandeling van ooginfeksies.<br />
e. Vir die behandeling van neusinfeksies.<br />
f. Vir die behandeling van aambeie.<br />
g. Vir die behandeling van asma.<br />
h. Vir geneesmiddels wat naarheid en braking veroorsaak indien op ‘n leë maag geneem word.
i. Vir die lokale behandeling van ʼn velinfeksie.<br />
j. Vir die behandeling van ʼn mond- of keelinfeksie.<br />
k. Indien ʼn sistemiese effek verlang word en die pasiënt is bewusteloos.<br />
l. Indien ʼn baba (6 maande – 1 jaar) sistemiese behandel moet word.<br />
m. Vir ʼn sistemiese behandeling van ʼn siektetoestand en die pasiënt braak erg.<br />
n. Vir die lokale behandeling van ʼn maagseer.<br />
o. Vir die behandeling van sooibrand.<br />
LEEREENHEID 1<br />
9. Kies die geskikste toedieningsroete in elkeen van die volgende gevalle:<br />
a. Indien ʼn vinnige sistemiese aanvangswerking verlang word.<br />
b. Indien die eerste deurgangseffek uitgeskakel moet word;<br />
c. Vir die behandeling van ʼn ligte snywond aan die arm of been.<br />
d. Vir die behandeling van oorontsteking.<br />
e. Vir ʼn sistemiese behandeling van ʼn infeksie by babas en jong kinders wat naar word van enige<br />
orale produkte.<br />
f. Vir die behandeling van ʼn spierbesering.<br />
g. Vir die behandeling van ʼn toe/verstopte neus (soos tydens verkoue).<br />
h. Vir die behandeling van ʼn ooginfeksie.<br />
10. Bespreek die ontwerp van doseervorms vir die orale toediening/aflewering van geneesmiddels.<br />
Verwys in jou bespreking na: doseervorms geskik vir die roete, die anatomie en fisiologie van die<br />
orale roete, fisies-chemiese eienskappe van geneesmiddels geskik vir die roete, biofarmaseutiese<br />
faktore, terapeutiese oorwegings/pasiëntfaktore.<br />
11. Bespreek die ontwerp van doseervorms vir die rektale toediening van geneesmiddels. Verwys<br />
in jou bespreking na doseervorms geskik vir die roete, die anatomie en fisiologie van die roete,<br />
fisies-chemiese eienskappe van geneesmiddels geskik vir die roete, biofarmaseutiese faktore,<br />
terapeutiese oorwegings/pasiëntfaktore.<br />
12. Bespreek die ontwerp van doseervorms vir die nasale toediening van geneesmiddels. Verwys in<br />
jou bespreking na die doseervorme geskik vir die roete, anatomie en fisiologie van die roete,<br />
fisies-chemiese eienskappe van geneesmiddels geskik vir die roete, biofarmaseutiese faktore,<br />
terapeutiese oorwegings/pasiëntfaktore.<br />
11
LEEREENHEID 1<br />
JOU VRAE OOR ENIGE ASPEK/ONDERWERP IN DIE LEERGEDEELTE:<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
12
PREFORMULERING<br />
LEEREENHEID 1<br />
Dit behoort jou ongeveer 8 ure te neem om hierdie leereenheid te voltooi, m.a.w. om die<br />
studiemateriaal deur te werk; die aktiwiteite te voltooi en die uitkomste te bereik<br />
Na bestudering van hierdie leergedeelte moet jy:<br />
1. die plek/rol van preformulering in doseervormontwerp en -ontwikkeling kan verduidelik<br />
2. kan aandui watter geneesmiddelinligting moet tydens die preformuleringsfase bepaal/verkry<br />
word (en waar/hoe hierdie inligting verkry kan word).<br />
3. die belang van kennis oor die oplosbaarheid van geneesmiddels (in waterige en nie-waterige<br />
oplosmiddels) kan verduidelik met betrekking tot doseervormontwerp.<br />
4. die teoretiese beginsels van ionisasie/dissosiasie en oplosbaarheid van swak elektroliete<br />
(swak suur en basiese geneesmiddels) kan verduidelik/bespreek en ionisasie- en<br />
oplosbaarheidsprobleme kan oplos.<br />
5. pH-oplosbaarheidsprofiele kan opstel, ontleed, toepaslike berekeninge daaruit kan doen en<br />
afleidings daaruit kan maak.<br />
6. die invloed van opgeloste swak suur en basiese geneesmiddels op die pH van waterige<br />
oplossings kan verduidelik en die teoretiese beginsels in berekeninge kan gebruik/toepas.<br />
7. metodes om die wateroplosbaarheid van geneesmiddels te verbeter kan noem/bespreek.<br />
8. die konsep van soutvorming kan bespreek, teenione in geneesmiddelsoute kan identifiseer,<br />
die oplosbaarheid van geneesmiddelsoute en die effek van geneesmiddelsoute op pH van<br />
waterige media kan verduidelik.<br />
9. Die verskynsel van polimorfisme en die gemeenskaplike ioon-effek kan verduidelik die<br />
relevansie/belang daarvan tydens produkontwerp kan bespreek.<br />
13
LEEREENHEID 1<br />
14<br />
10. die oorsake en gevolge van chemies onstabiliteite by geneesmiddels en fisiese onstabiliteite<br />
van doseervorms kan noem/bespreek en die belang van kennis oor die chemiese stabiliteit<br />
van geneesmiddels tydens produkontwerp en -vervaardiging kan verduidelik.<br />
11. Die toepassing van mikroskopie tydens preformulering kan verduidelik;<br />
12. die fisiese eienskappe van poeiers te kan noem en die belang van kennis oor die gedrag van<br />
poeiers tydens produkontwerp kan verduidelik.<br />
Preformulering is die eerste fase van produkontwikkeling waartydens alle relevante inligting oor<br />
die geneesmiddel, die doseervorm waarin die geneesmiddel verwerk gaan word en enige ander<br />
aspek relevant tot die suksesvolle vervaardiging van die produk ingewin word. In die geval van ‟n<br />
nuwe chemiese entiteit, wat nog nie as geneesmiddel in enige doseervorm verwerk is nie, moet<br />
alle inligting rakende die fisies-chemiese en farmakologiese eienskappe van die geneesmiddel in<br />
navorsingslaboratoria bepaal word. Vir bekende geneesmiddels kan al hierdie inligting in<br />
verwysingsbronne, vakhandboeke, navorsingartikels, ens. verkry word.<br />
Preformulering, in die engste sin, behels die bepaling / opsporing van die fisiese eienskappe van<br />
die geneesmiddel om sodoende ʼn wetenskaplik gegronde besluit te kan maak oor die geskikste<br />
toedieningsroete en geskikste doseervorm om ʼn optimale terapeutiese effek te verseker.<br />
Ander handelinge wat dikwels deel uitmaak van die preformuleringsfase sluit in die vervaardiging<br />
van sogenaamde “proefformules” van ʼn bepaalde geneesmiddel, saamgestel na aanleiding van<br />
ontleding van die fisies-chemiese eienskappe van die geneesmiddel. Hierdie proefformules kan<br />
verskillende formulerings van dieselfde doseervorm of verskillende doseervorme wees, wat<br />
saamgestel, vervaardig en getoets word. Hierdie toetse behels nie slegs die bepaling van die<br />
fisiese eienskappe van die doseervorm nie, maar kan ook ondersoeke insluit na die geskiksste<br />
verpakkings vir die onderskeie formulerings, stabiliteitstudies en verwagte rakleeftye van die<br />
verskillende formulerings.<br />
Hoofstuk 2 in die Leesbundel (en hoofstuk 24 in Aulton, 2007:336-360) bevat studiemateriaal van<br />
die geneesmiddeleienskappe wat bepaal / gevind moet word, en verduidelik ook hoe die<br />
formuleerder hierdie inligting kan gebruik om te bepaal watter tipe doseervorm die geskikste sal<br />
wees vir die betrokke geneesmiddel, m.a.w. hoe inligting oor die geneesmiddeleienskappe die<br />
keuse van die toedieningsroete (en indirek ook die toedieningsroete) kan beïnvloed. Om egter die<br />
preformuleringsfase sinvol te kan aanpak, is dit baie belangrik (noodsaaklik) dat jy die konsep van<br />
produkontwerp (hoofstuk 1 in Aulton, 2007:1-14) baie goed verstaan.<br />
Sommige van die inligting in die studiemateriaal mag dalk vreemd en nuut wees vir jou, en jy moet<br />
versigtig wees om nie te veel detail te wil versamel nie. Sommige van die onderwerpe wat in die<br />
hoofstuk aangespreek word, val ook buite die “scope” van hierdie module en selfs die vakterrein,
LEEREENHEID 1<br />
maar dit is egter noodsaaklik dat jy die ineenskakeling van verskillende vakterreine tydens<br />
produkontwerp en produkformulering moet kan raaksien. Sommige onderwerpe sal ook later in<br />
hierdie module (volgende leereenhede) aandag kry.<br />
ʼn Oorsigtelike begrip van watter eienskappe van die geneesmiddel bekend moet wees voordat<br />
formulering gedoen kan word, en hoe hierdie inligting kan help om die geskikste doseervorm te<br />
kies, is belangriker as detail kennis. Dit mag ook moontlik wees dat sommige van die inligting in<br />
die hoofstuk gebou is op die veronderstelling dat jy reeds ʼn voorkennis het van sekere ander<br />
grondbeginsels. Indien jy voel dat jy nie oor die basiese agtergrondkennis oor bepaalde<br />
onderwerpe beskik nie, sal dit nodig (en noodsaaklik) wees om hierdie agtergrondinligting weer op<br />
te skerp. Die meeste van die basiese agtergrondkennis waarop gebou word, word in ander<br />
hoofstukke in die handboek behandel (met verwysings daarna in die teks). Indien jy sekere van<br />
hierdie grondbeginsels nie verstaan nie, is dit jou plig om my daaromtrent te vra sodat ons weer<br />
vinnig ʼn “verfrissingslesing” daaroor kan inwerk.<br />
Spesifieke onderwerpe wat jy reeds mee te doen gekry het (en dus ʼn basiese kennis en begrip oor<br />
moet hê) sluit in:<br />
Die konsep van swak elektroliete (swak sure en basisse) en die invloed van pH op hul<br />
oplosbaarheid;<br />
Soutvorming;<br />
Die konsep van dissolusie;<br />
Die basiese beginsels van geneesmiddelabsorpsie (veral uit die SVK) en die invloed van die<br />
fisiese en chemiese eienskappe van die geneesmiddel op dié proses.<br />
Onthou asseblief, hierdie leerafdeling vorm die basis van leerafdeling 2 (Ontwerp, formulering,<br />
vervaardiging en toetsing van orale vaste doseervorme), terwyl jy ook in FMSG321, FMSG411 en<br />
FMSG422 weer met aspekte hiervan te doen gaan kry. Maak dus seker dat jy die nodige kennis<br />
nou reeds vaslê – dit gaan jou beslis later handig te pas kom.<br />
15
LEEREENHEID 1<br />
Bestudeer die onderstaande studiemateriaal en voltooi dan die volgende aktiwiteite:<br />
LB, 2:25-57.<br />
AULTON, 1:6-10 onder die opskrif “Drug factors in dosage form design”.<br />
AULTON, 24:336-360.<br />
16<br />
OPMERKING/STELLING:-Die preformuleringsfase is die eerste fase in die vervaarding van medisyne<br />
en behels hoofsaaklik die fisiese en chemiese karakterisering van die geneesmiddel. Indien die<br />
geneesmiddels ʼn bestaande geneesmiddel is wat reeds op die mark beskikbaar is kan inligting oor<br />
die geneesmiddel in die literatuur (navorsingsartikels, vakhandboeke of amptelike farmakopeë)<br />
gekry word, maar as dit ʼn “nuwe” geneesmiddel is, moet alle inligting in navorsingslaboratoria<br />
bepaal word.<br />
1. Verduidelik die konsep van “preformulering” tydens produkontwikkeling en dui aan watter inligting<br />
tydens hierdie fase verkry / bepaal moet word. [AULT, p.337]<br />
OPMERKING/STELLING:-Ongeag die doseervorm waarin geneesmiddel verwerk word of die roete<br />
waarlangs ʼn geneesmiddel toegedien/ingeneem word, moet geneesmiddels oor ʼn mate van<br />
wateroplosbaarheid beskik ten einde of formulering in ʼn doseervorm moontlik te maak en/of om ʼn<br />
terapeutiese effek te kan lewer. Die oplosbaarheidseienskappe van geneesmiddels is dus van<br />
kardinale belang tydens produkontwerp en -ontwikkeling. Amptelike farmakopeë (soos die BP of<br />
USP) gee ʼn klassifikasie vir die wateroplosbaarheid van vastestowwe in terme van die volume water<br />
waarin 1 gram van ʼn vastestof by kamertemperatuur kan oplos, sonder inagneming van die invloed<br />
van die pH van die oplossing waarin die vastestof opgelos is.<br />
2. Gebruik die oplosbaarheidsklassifikasie van die BP om die volgende vrae rakende die oplosbaarheid van<br />
vastestowwe (geneesmiddels) te beantwoord:<br />
i. Watter eienskappe van die geneesmiddel word nie in dié klassifikasie in ag geneem nie?<br />
ii. Noem die oplosbaarheidsterm van die BP vir ʼn geneesmiddel met ʼn oplosbaarheid van 1 gram in<br />
30-100 ml waterige oplossing.<br />
iii. Noem die oplosbaarheidsterm van die BP vir geneesmiddels met ʼn oplosbaarheid (in water) van 5<br />
mg/ml.<br />
iv. Identifiseer die oplosbaarheidsterm volgens die BP vir ʼn geneesmiddel met ʼn oplosbaarheid van<br />
3 gram/100 ml.<br />
v. Dui aan die oplosbaarheidsgrense vir ʼn geneesmiddel wat volgens die BP beskryf as “baie swak<br />
wateroplosbaar” (“very slightly soluble”) in water<br />
vi. Noem die oplosbaarheidgrens vir ʼn geneesmiddel wat deur die BP beskryf word as “bykans<br />
onoplosbaar” (“practically insoluble”) in water en druk hierdie oplosbaarheid uit in mg/100 ml.
LEEREENHEID 1<br />
3. Verduidelik waarom kennis oor die wateroplosbaarheid van geneesmiddels belangrik is vanuit (i) ʼn<br />
formuleringsoogpunt en (ii) ʼn terapeutiese oogpunt. [AULT, pp.10-11; pp.338-339]<br />
4. Gee die algemene wateroplosbaarheidsgrens (mg/ml) wat gekoppel word aan geneesmiddels wat<br />
swak orale biobeskikbaarheid sal lewer. [AULT, p.338]<br />
5. Noem 2 metodes wat gebruik kan word om die wateroplosbaarheid van geneesmiddels te verbeter /<br />
verhoog<br />
6. Gebruik ʼn fiktiewe voorbeeld / waardes om te bewys dat die verkleining van die grootte van ʼn<br />
vastestofdeeltjie die totale oppervlakte van die deeltjie vergroot. Onder watter omstandighede word<br />
hierdie effek nie waargeneem nie?<br />
7. Gebruik vervolgens die algemene dissolusievergelyking (sien hieronder) om te verduidelik waarom<br />
verkleining van die grootte van vastestofdeeltjies die dissolusietempo van die vastestof sal verhoog.<br />
OPMERKING/STELLING:- Ongeveer 95% van alle geneesmiddels is swak elektroliete, dus swak sure<br />
of swak basisse (die res is nie-ionies, amfoteries of alkohole). Hierdie verskynsel het ʼn groot invloed<br />
op die gedrag van geneesmiddels in waterige oplossings, asook op hul gedrag in die liggaam (veral in<br />
die SVK en die rektum) wat die gevolg is van die verband tussen die mate van ionisasie van opgeloste<br />
geneesmiddelmolekules en oplosbaarheid.<br />
8. Twee swak sure (A en B) het pKa-waardes van 3.5 en 5.4 onderskeidelik. Identifiseer die sterkste<br />
swak suur.<br />
9. Twee swak basisse (R en S) het pKb-waardes van 8.5 en 9.7 onderskeidelik. Identifiseer die sterkste<br />
swak basis.<br />
10. Twee swak basisse (X en Y) het pKa-waardes van 4.8 en 6.5 onderskeidelik. Identifiseer die sterkste<br />
swak basis.<br />
11. Dui die verwantskap aan tussen die sterkte van swak sure en hul pKa-waardes.<br />
12. Dui die verwantskap aan tussen die sterkte van swak basisse en hul pKb-waardes.<br />
13. Dui die verwantskap aan tussen die sterkte van swak basisse en hul pKa-waardes.<br />
14. Skryf vergelykings neer vir die berekening van die pH van waterige oplossings van (1) swak sure en (2)<br />
swak basisse.<br />
15. Verduidelik die effek van ‘n opgeloste (i) swak suur geneesmiddel en (ii) swak alkaliese geneesmiddel<br />
op die pH van waterige oplossings.<br />
16. Verduidelik hoe die ionisasie van swak suur geneesmiddels verander met ʼn verandering in die pH<br />
van waterige oplossings en hoe hierdie verandering in die mate/graad van ionisasie die<br />
oplosbaarheid van die geneesmiddels beïnvloed. (Maak gebruik van ewewigsreaksies wat die<br />
ionisasie van die geneesmiddel [HAc] in waterige oplossings aandui.) [AULT, pp.36-37]<br />
17. Skryf ʼn vergelyking neer wat die verwantskap tussen die pKa van swak sure, die pH van waterige<br />
oplossings en die verhouding geïoniseerde : ongeïoniseerde<br />
molekules aandui. [AULT, p.36]<br />
18. Verduidelik hoe die ionisasie van swak alkaliese (basiese) geneesmiddels verander met verandering<br />
in die pH van waterige oplossings en hoe hierdie verandering in die mate / graad van ionisasie die<br />
17
LEEREENHEID 1<br />
18<br />
oplosbaarheid van die geneesmiddels beïnvloed. (Maak gebruik van ewewigsreaksies wat die<br />
ionisasie van die geneesmiddel [B] in waterige oplossings aandui.) [AULT, pp.36-37]<br />
19. Skryf ʼn vergelyking neer wat die verwantskap tussen die pKa van swak basisse, die pH van waterige<br />
oplossings en die verhouding geïoniseerde : ongeïoniseerde<br />
molekules aandui. [AULT, p.37]<br />
20. Teken rowwe sketse/grafieke om die graad van ionisasie van (i) swak sure en (ii) swak basisse as<br />
Mate van ionisasie<br />
funksie van die pH van waterige oplossings aan te dui.<br />
Graad van ionisasie van swak sure as Graad van ionisasie van swak basisse funksie<br />
van pH van waterige oplossings as funksie van pH van waterige oplossings<br />
21. Teken rowwe sketse/grafieke om die oplosbaarheid van (i) swak sure en (ii) swak basisse as funksie<br />
Oplosbaarheid<br />
van die pH van waterige oplossings aan te dui.<br />
Oplosbaarheid van swak sure as funksie Oplosbaarheid van swak basisse funksie van<br />
van pH van waterige oplossings funksie van die pH van waterige oplossings<br />
22. Dui die verwantskap aan tussen die pH van waterige oplossings en die oplosbaarheid van (i) swak<br />
sure en (ii) swak basisse. Verduidelik vervolgens kortliks die rede vir hierdie oplosbaarheidsgedrag<br />
van swak elektroliete.<br />
pH<br />
pH<br />
Mate van ionisasie<br />
Oplosbaarheid<br />
pH<br />
pH
LEEREENHEID 1<br />
23. Skryf vergelykings neer vir die berekening van die totale of versadigingsoplosbaarheid van (i) swak<br />
suur geneesmiddels en (ii) swak basiese geneesmiddels in waterige oplossings as funksie van die pKa<br />
(van die geneesmiddel) en die pH (van die oplossing).<br />
24. Verduidelik/omskryf die term “intrinsieke oplosbaarheid [C0+” van geneesmiddels en dui aan by<br />
watter pH van waterige oplossings sal (i) swak sure en (ii) swak basisse hierdie oplosbaarheid<br />
bereik/vertoon.<br />
OPMERKING/STELLING:- Die wateroplosbaarheid van geneesmiddels is belangrik vanuit beide ʼn<br />
formulerings- en terapeutiese oogmerk Sommige geneesmiddels toon inherente swak<br />
oplosbaarheidseienskappe wat uiteindelik kan lei tot biobeskikbaarheidsprobleme. Soutvorming<br />
bied die moontlikheid vir die verbetering van die wateroplosbaarheid van sommige water<br />
onoplosbare of swak wateroplosbare geneesmiddels sonder dat die terapeutiese effek van die<br />
moederverbinding (geneesmiddel) nadelig beïnvloed word.<br />
25. Verskaf die waarde van die oplosbaarheidslimiet (mg/ml) van geneesmiddels wat soutvorming vereis.<br />
[AULT, p.339]<br />
26. Gee ‘n eenvoudige verduideliking hoe geneesmiddelsoute berei word. [AULT, p.340]<br />
27. Noem die teoreties-moontlike kombinasies vir die bereiding van soute. Dui aan watter kombinasies<br />
nie moontlik sou wees vir die bereiding van geneesmiddelsoute nie.<br />
28. Noem die vereiste ten opsigte van die pKa-waardes van die geneesmiddel en die suur of basis<br />
waarmee dit gekombineer word ten einde soutvorming moontlik te maak?<br />
29. Wat kan in sommige gevalle nadelig wees as sterk sure of sterk basisse gebruik word om soute van<br />
swak elektroliet geneesmiddels te berei?<br />
30. Noem voorbeelde van ione (sg. “counter ions”) wat gebruik word om alkaliese soute van swak suur<br />
geneesmiddels te berei en gee voorbeelde van die verbindings waaruit hierdie ione afkomstig is.<br />
31. Noem voorbeelde van ione (sg. “counter ions”) wat gebruik word om suursoute van swak alkaliese<br />
geneesmiddels te berei en gee voorbeelde van die verbindings waaruit hierdie ione afkomstig is.<br />
32. Identifiseer die moedergeneesmiddel in die volgende soute en dui aan of die geneesmiddelsout ʼn<br />
suur of alkaliese sout is.<br />
Natriumfenitoïen; Chloordiasepoksiedhidrochloried; Kaffeïensitraat; Kaliumpenisillien;<br />
Doksisiklienasetaat en Natriumsulfatiasool.<br />
33. Dui aan (en verduidelik) wat die effek op die pH van waterige oplossings sal wees as (i) suur<br />
geneesmiddelsoute en (ii) alkaliese geneesmiddelsoute oplos en skryf telkens vergelykings neer vir<br />
die bepaling van die pH van waterige oplossings van suur en alkaliese soute van geneesmiddels.<br />
34. Verduidelik waarom die soute van geneesmiddels beter wateroplosbaarheid toon as die<br />
moedergeneesmiddel.<br />
35. Gebruik die algemene dissolusievergelyking (sien vergelyking hieronder) en verduidelik waarom die<br />
sout van geneesmiddels ʼn vinniger dissolusietempo sal lewer as die moedergeneesmiddel.<br />
19
LEEREENHEID 1<br />
20<br />
OPMERKING/STELLING:- Fisiese eienskappe van geneesmiddels (soos hul oplosbaarheid en<br />
kristaleienskappe) speel ‘n belangrike rol in hul gedrag in formulerings en in die liggaam na<br />
toediening.<br />
Swak wateroplosbare geneesmiddels besit altyd die moontlikheid om in die bepaalde areas van die<br />
SVK uit te presipiteer as gevolg van pH-veranderinge, en kondisies in die SVK het ‘n groot invloed op<br />
hierdie aspek. Een van die belangrikste verskynsels wat in gedagte gehou moet word tydens die<br />
formulering van swak wateroplosbare geneesmiddels en hul soute is die gemeenskaplike ion-effek.<br />
Die voorkoms van verskille in die kristalstruktuur van ‘n geneesmiddel (bekend as polimorfisme) is<br />
van besondere belang tydens fdie formulering en vervaardiging van medisyne, veral as gevolg van<br />
die verskille in die fisiese en chemise gedrag van verskillende polimorfe van dieselfde geneesmiddel.<br />
36. Verduidelik die verskynsel van die gemeenskaplike ioon-effek en bespreek die farmaseutiese belang<br />
van die verskynsel. [AULT, p.27; pp.346-347]<br />
37. Verduidelik die verskynsel van “polimorfisme” en bespreek die farmaseutiese belang van hierdie<br />
verskynsel tydens produkontwerp en -ontwikkeling. [AULT, pp.111-113; pp.347-349]<br />
OPMERKING/STELLING:- Die fisiese en chemiese stabiliteit van geneesmiddels (in hul suiwer<br />
vorm en in doseervorms) speel ‘n baie belangrike rol tydens produkontwerp en ontwikkeling, en<br />
veral tens opsigte van die keuse van die geskikste doseervorm vir die betrokke geneesmiddel.<br />
Inligting oor die stabiliteitseienskappe van die geneesmiddel in verskillende doseervorms kan ook<br />
bepalend wees ten opsigte van die rakleeftyd van die finale produk.<br />
38. Bespreek die belang van kennis oor die chemiese en fisiese stabiliteit van geneesmiddels tydens<br />
produkontwerp met verwysing na (i) redes waarom kennis oor hierdie eienskappe van die<br />
geneesmiddel belangrik is; (ii) chemiese afbraakmeganismes, (iii) faktore wat die tempo van<br />
geneesmiddelafbraak beïnvloed en metodes om hierdie tempo te kwanitifiseer en (iv) metodes om<br />
geneesmiddels/doseervorms te stabiliseer (m.a.w. metodes om geneesmiddelafbraak te<br />
voorkom/beperk). [AULT, pp.351-354]<br />
OPMERKING/STELLING:- Die meeste geneesmiddels is vastestowwe (farmaseutiese poeiers) en hul<br />
fisiese eienskappe (soos deeltjievorm, deeltjiegrootte en deeltjiegrootteverspreiding, digtheid, vloei-<br />
en saampersbaarheidseienskappe, ens) speel ook ‘n belangrike rol tydens bepaling van geskikte<br />
doseervorms (veral vaste doseervorms). Bepaling van die ware fisiese poeiereienskappe van<br />
geneesmiddels is noodsaaklike kennis tydens doseervormontwerp en produkontwikkeling.<br />
39. Wat is die toepassing van mikroskopie tydens preformuleringstudies? [AULT, pp.354-355]<br />
40. Watter poeier-eienskappe van geneesmiddels moet tydens preformuleringstudies ondersoek /<br />
bepaal word en waarom? [AULT, pp.355-357]<br />
41. Watter inligting oor poeiergedrag (geneesmiddel in die vastetoestand) kan uit<br />
saampersbaarheidstudies bepaal word en watter invloed het dit op produkontwerp en -<br />
ontwikkeling? [AULT, pp.357-358; pp.466-467]
Tipiese eksamenvrae oor hierdie leergedeelte<br />
LEEREENHEID 1<br />
1. Verduidelik die belang van kennis oor die oplosbaarheid van geneesmiddels tydens<br />
doseervormontwerp.<br />
2. Verduidelik die verwantskap tussen die sterkte (pKa) van swak elektroliet geneesmiddels (swak<br />
sure en basisse), die pH van waterige oplosings waarin hul voorkom, hul mate/graad van<br />
ionisasie en hul oplosbaarheid.<br />
3. Onderskei tussen “suur geneesmiddelsoute” en “basiese geneesmiddelsoute” en gee voorbeelde<br />
van elk.<br />
4. Bespreek die konsep van soutvorming as ‘n metode om die wateroplosbaarheid van<br />
geneesmiddels te verbeter met verwysing na:<br />
i. Oplosbaarheidslimiet van geneesmiddels wat soutvorming mag vereis.<br />
ii. Basiese metode van bereiding van geneesmiddelsoute.<br />
iii. Moontlike chemiese kombinasies om geneesmiddelsoute te berei (en voorvereistes vir<br />
effektiewe soutvorming).<br />
iv. Verskil (indien enige) in die effek van opgeloste geneesmiddelsoute en die<br />
moedergeneesmiddel op die pH van waterige oplossings<br />
v. Effek van opgeloste geneesmiddelsoute op die pH van waterige oplossings en vergelykings<br />
vir die berekening van die pH van waterige oplossings van geneesmiddelsoute<br />
vi. Invloed van soutvorming op die oplosbaarheid van die moedergeneesmiddel (beide mate<br />
en tempo).<br />
vii. Die buffer-effek van geneesmiddelsoute (in vergelyking met die moedergeneesmiddel).<br />
Verwys na pH-veranderinge in die diffusielaag en die uitskakeling van die invloed van<br />
medium-pH op oplosbaarheid in die geval van geneesmiddelsoute.<br />
5. Skryf vergelykings neer/Identifiseer vergelykings vir die bepaling van die volgende:<br />
i. pH van ‘n waterige oplossing indien (a) ‘n swak suur geneesmiddel en (b) ‘n swak basiese<br />
geneesmiddel opgelos word.<br />
ii. pH van waterige oplossings van ‘n suur geneesmiddelsout (berei deur kombinasie van die<br />
geneesmiddel met ‘n sterk suur).<br />
iii. pH van ‘n waterige oplossing van ‘n alkaliese geneesmiddelsout (berei deur kombinasie<br />
van geneesmiddel met ‘n sterk basis).<br />
iv. pH van ‘n waterige oplossing van ‘n suur geneesmiddelsout (berei deur kombinasie van<br />
geneesmiddel met ‘n swak basis).<br />
v. pH van ‘n waterige oplossing van ‘n alkaliese geneesmiddelsout (berei deur kombinasie<br />
van geneesmiddel met ‘n swak suur).<br />
vi. die verhouding geïoniseerde [I] tot ongeïoniseerde [N] molekules van ‘n waterige oplossing<br />
van ‘n swak suur geneesmiddel.<br />
vii. die verhouding geïoniseerde [I] tot ongeïoniseerde [N] molekules van ‘n waterige oplossing<br />
van ‘n swak alkaliese geneesmiddel.<br />
viii. die oplosbaarheid (intrinsieke of totale) van swak suur geneesmiddels in waterige<br />
oplossings.<br />
21
LEEREENHEID 1<br />
22<br />
ix. die oplosbaarheid (intrinsieke of totale) van swak alkaliese geneesmiddels in waterige<br />
oplossings.<br />
6. Bespreek die dissolusie van ‘n individuele vastestofdeeltjie aan die hand van die algemene<br />
dissolusievergelyking sodat die volgende duidelik word:<br />
i. Die oplosproses (meganisme betrokke by die oplos van vastestowwe in water).<br />
ii. Diffusielaag.<br />
iii. Konsentrasiegradiënt.<br />
iv. Faktore wat dissolusietempo beïnvloed.<br />
v. Effek van opgeloste molekules van (a) ‘n suur geneesmiddel; (b) ‘n alkaliese geneesmiddel;<br />
(c) ‘n suurgeneesmiddelsout en (d) ‘n alkaliese geneesmiddelsout op die pH van die<br />
diffusielaag.<br />
vi. Rede vir die verskil in die dissolusietempo van ‘n geneesmiddelsout en die<br />
moedergeneesmiddel.<br />
7. Verduidelik die term “gemeenskaplike iooneffek” en bespreek die effek van hierdie verskynsel<br />
op die oplosbaarheid en absorpsie van geneesmiddels in die SVK.<br />
8. Bespreek die verskynsel van polimorfisme onder die volgende hoofde:<br />
(i) Definisie of beskrywing van die verskynsel.<br />
(ii) Voorbeelde van geneesmiddels wat polimorfisme vertoon.<br />
(iii) Monotropiese en enantiotropiese polimorfisme.<br />
(iv) Stabiele en metastabiele polimorfe (en verskille in hul fisies-chemiese eienskappe).<br />
(v) Polimorfisme en biobeskikbaarheid.<br />
(vi) Belang van polimorfisme tydens doseervormontwerp en -ontwikkeling.<br />
9. Bespreek die stabiliteit van geneesmiddels/doseervorms met verwysing na:<br />
(i) Die belang van ‘n vervaldatum vir medisyne en die algemene riglyn vir die rakleeftyd van<br />
medisyne.<br />
(ii) Die vernaamste chemiese afbraakroetes/-meganismes vir geneesmiddels en bespreek<br />
elkeen kortliks sodat die meganisme duidelik blyk. Verskaf enkele voorbeelde van<br />
geneesmiddels wat onderhewig/vatbaar is vir elke tipe afbraakmeganisme.<br />
(iii) Onderskei tuusen hidrolise en solvolise.<br />
(iv) Die invloed van temperatuur en pH op die stabiliteit van geneesmiddels/doseervorms.<br />
(v) Fisiese onstabiliteit van doseervorms.<br />
(vi) Metodes vir die stabilisering geneesmiddels/doseervorms teen fisiese en chemiese<br />
onstabiliteite.<br />
10. Beantoord die vrae na aanleiding van die volgende inligting van ʼn “nuwe” geneesmiddel<br />
(sistemies effektief as pynstiller en vir anti-inflammatoriese werking).<br />
Geneesmiddelinligting<br />
Swak elektrolietgeneesmiddel (pKa = 5.75) met molmassa = 254.75 g.mol -1 .<br />
Algemene chemiese struktuur: R-CO-NH2.2H20<br />
Oplosbaarheid: 1 gram /1 000-10 000 ml in waterige oplossing (vlg. BP).<br />
pH-oplosbaarheidsprofiel (by 25 C) in gebufferde waterige oplossings toon ‘n toename in<br />
oplosbaarheid met afname in die pH van die oplossings.<br />
Intrinsieke oplosbaarheid: 1 mg/5 ml.<br />
Kristallyne wit poeier met ʼn intens bitter smaak.<br />
Uiters higroskopies (kan vog uit atmosfeer absorbeer).
LEEREENHEID 1<br />
Drie polimorfe kom voor: A (smeltpunt = 145 C; hoogste oplosbaarheid); B (smeltpunt =<br />
153 C en C (smeltpunt = 157 C – laagste oplosbaarheid).<br />
Hoogs lipiedoplosbaar : .<br />
Dosis: 125 - 250 mg elke 6 ure met ʼn maksimum van 500 mg (kinders 8-15 jaar) en 1.25 g<br />
(persone 16 jaar en ouer) per 24 uur.<br />
Orale biobeskikbaarheid: 80% van dosis; tussen
LEEREENHEID 1<br />
24<br />
10.11 Waarom sal die bereiding van „n hidrochloriedsout van die geneesmiddel nie wenslik wees<br />
nie?<br />
10.12 Bespreek hidrolise as „n meganisme van geneesmiddelafbraak.<br />
10.13 Verduidelik waarom die geneesmiddel nie saam met die volgende ingeneem moet word nie:<br />
(a) teensuurmiddels;<br />
(b) melk; en/of<br />
(c) voedsel of ander produkte met „n hoë soutinhoud.<br />
10.14 Gee volledige gebruiks- en bewaringsaanwysings wat u aan die pasiënt sal kommunikeer<br />
tydens reseptering van die produk.<br />
10.16 Watter tipe verpakking/houer en verpakkingsmateriaal sou u vir die produk aanbeveel?<br />
Motiveer.
JOU VRAE OOR ENIGE ASPEK/ONDERWERP IN DIE LEERGEDEELTE:<br />
LEEREENHEID 1<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
25
LEEREENHEID 1<br />
26
LEEREENHEID 2<br />
VERPAKKING,<br />
VERPAKKINGSMATERIALE EN<br />
BEWARINGSTOESTANDE<br />
Dit behoort jou ongeveer 4 ure te neem om hierdie leereenheid te voltooi en die<br />
uitkomste te bereik.<br />
Inhoudsopgawe van leereenheid 2:<br />
Leergedeelte 2.1: Verpakking en verpakkingsmateriale ..................................................... 29<br />
Leergedeelte 2.2:- Bewaringstoestande .............................................................................. 32<br />
Na voltooiing van hierdie leereenheid moet jy instaat wees om:<br />
1. Die rol van verpakkings en verpakkingsmateriale in behoud van die kwaliteit van medisyne te<br />
kan verduidelik.<br />
2. Die verskillende verpakkingsmateriale beskikbaar vir medisyne met mekaar te kan vergelyk in<br />
terme van voor- en nadele.<br />
3. Die mees geskikte verpakking vir die herverpakking van medisyne kan identifiseer (en<br />
motiveer).<br />
4. Die geskiktheid van ʼn bepaalde verpakking / verpakkingsmateriaal vir bepaalde doseervorme<br />
en / of bepaalde tipe doseervorm / produk kan bepaal en motiveer.<br />
5. Kennis van amptelike bewaringstoestande vir bepaalde tipes medisyne / bepaalde medisyne<br />
in praktyksituasies kan toepas,<br />
6. Advies aan pasiënte en ander lede van die gesondheidspan kan gee oor die korrekte<br />
bewaring van medisyne.<br />
7. Gepaste / geskikte bewaringskondisies vir medisyne in apteke te kan implementeer.<br />
27
LEEREENHEID 2<br />
28<br />
8. Die konsep van die “koue-ketting” hantering van medisyne verstaan, die regulasies<br />
daaromtrent ken en dit in die praktyk kan toepas.<br />
Die verpakking van medisyne en die toestande waaronder medisyne bewaar word, vorm net so ʼn<br />
belangrike en integrale deel van die kwaliteit van die produk as die ontwerp, formulering en<br />
vervaardiging daarvan. Die rakleeftyd en vervaldatum van medisyne (wat in leereenheid 3<br />
bespreek word) is gekoppel aan (hou verband met) die verpakking van die produk en die<br />
voorgeskrewe toestande waaronder dit bewaar moet word. Dus, indien die produk uit sy<br />
oorspronklike verpakking verwyder word en/of nie onder die voorgeskrewe toestande bewaar word<br />
nie, is die toegekende rakleeftyd nie meer noodwendig geldig nie. Dit is dus beide die apteker en<br />
verbruiker (pasiënt) se verantwoordelikheid om toe te sien dat die produk in die korrekte<br />
verpakking gehou en by die korrekte toestande bewaar word ten einde die kwaliteit (veiligheid,<br />
effektiwiteit en stabiliteit) van die produk vir die volle rakleeftyd te verseker.<br />
Die studiemateriaal vir hierdie leereenheid kom voor in:<br />
LB, 3:59-72.<br />
AULTON, 42:626-639.<br />
BP/USP.
LEEREENHEID 2<br />
VERPAKKINGS EN VERPAKKINSMATERIALE<br />
Dit behoort jou ongeveer 2 ure te neem om hierdie leereenheid te voltooi en die<br />
uitkomste te bereik.<br />
Na voltooiing van hierdie leergedeelte moet jy instaat wees om:<br />
1. Die rol van verpakkings in die behoud van die kwaliteit van medisyne kan bespreek (en dit aan<br />
die pasiënt en ander lede van die gesondheidspan te kan kommunikeer).<br />
2. Kan onderskei tussen primêre en sekondêre verpakkings (en die komponente van elkeen kan<br />
noem), die rol van elk van hierdie komponente van die verpakking kan verduidelik.<br />
3. Die verskillende tipes verpakkings vir medisyne kan noem en elkeen se spesifieke gebruik kan<br />
verduidelik.<br />
4. Die verskillende materiale wat gebruik word vir die vervaardiging van farmaseutiese<br />
verpakkings kan noem/bespreek/vergelyk ten opsigte van voor- en nadele en beperkings.<br />
5. Die geskikste tipe verpakking en verpakkingsmateriaal vir „n bepaalde tipe doseervorm en/of<br />
geneesmiddel kan bepaal/kies.<br />
6. Kennis kan toepas aangaande die reëls en regulasies van toepassing op die herverpakking<br />
van medisyne<br />
29
LEEREENHEID 2<br />
Bestudeer die onderstaande studiemateriaal aandagtig en voltooi dan die daaropvolgende<br />
leeraktiwiteite:<br />
LB, 3:59-62.<br />
AULTON, 42:626-639.<br />
BP/USP.<br />
30<br />
OPMERKING/STELLING:- Die verpakking waarin mediysne verpak word speel net so ‘n belangrike<br />
rol in die versekering van die behoud van produkstabiliteit as die noukeurige formulering en<br />
vervaardiging van die produk.<br />
1. Definieer die term “verpakking” soos van toepassing op medisyne. [Aulton, p.627]<br />
2. Noem/bespreek die primêre funksie van die verpakking van medisyne.<br />
3. Onderskei tussen die primêre en sekondêre verpakkings van medisyne en dui aan watter<br />
komponent(e) vorm deel van die primêre/sekondêre verpakking.<br />
4. Noem/bespreek die faktore waarteen die verpakking die produk (medisyne) moet beskerm. [Aulton,<br />
pp.627-629]<br />
5. Noem/bespreek die faktore wat die keuse van die tipe verpakking vir ʼn betrokke medisinale produk<br />
kan beïnvloed. [Aulton, p.629]<br />
6. Noem 3 voorbeelde van verskillende tipes verpakkings vir medisyne.<br />
7. Onderskei tussen die volgende: eenheidsverpakkings (“unit packs”); “child-resistant containers”<br />
*CRC’s+ en ”tamper-evident containers”. [Aulton, pp.630-631]<br />
OPMERKING/STELLING:- ‘n Verskeidenheid van materiale word gebruik as verpakkingsmateriale<br />
vir medisyne. Elkeen van hierdie verskillende verpakkingsmateriale het bepaalde voor- en nadele<br />
en/of beperkings en elkeen die keuse van ‘n geskikte verpakkingsmatriaal moet met groot<br />
omsigtheid gedoen word, aangesie elkeen ‘n bepaalde toepassingsgebied het in die verpakking van<br />
medisyne.<br />
8. Noem die verskillende tipes materiale wat gebruik word as verpakkingsmateriale vir medisyne.<br />
9. Bespreek/vergelyk die voordele/nadele/beperkings van die verskillende verpakkingsmateriale vir<br />
medisyne.<br />
10. Onderskei tussen stulp- en strookverpakkings vir medisyne.
JOU VRAE OOR ENIGE ASPEK/ONDERWERP IN DIE LEERGEDEELTE:<br />
LEEREENHEID 2<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
31
LEEREENHEID 2<br />
32<br />
BEWARINGSTOESTANDE<br />
Dit behoort jou ongeveer 2 ure te neem om hierdie leereenheid te voltooi en die<br />
uitkomste te bereik.<br />
Na voltooiing van hierdie leereenheid moet jy instaat wees om:<br />
1. die rol van bewaringstoestande in die versekering en behoud van die integriteit (gehalte,<br />
effektiwiteit en veiligheid) van medisyne kan verduidelik.<br />
2. Die aanbevole/voorgestelde bewaringskondisies vir medisyne volgens die etiket en die<br />
BP/USP korrek te kan interpreteer en in die praktyk te kan toepas.<br />
3. inligting aangaande die praktiese implikasies van die aanbevole/vereiste bewaringstoestande<br />
vir medisyne (en verwante produkte) effektief en duidelik aan pasiënte te kan<br />
kommunikeer/verduidelik (en die gevare kan beklemtoon indien medisyne nie korrek bewaar<br />
word nie).<br />
4. die konsep van die koue-ketting bewaring en hantering van medisyne kan<br />
begryp/verduidelik/implimenteer.<br />
5. die koue-ketting konsep in die praktyk te kan toepas/monitor, met verwysing na voorbeelde<br />
van medisinale produkte wat volgens hierdie konsep hanteer word.<br />
6. die regulasies met betrekking tot die hantering van vaksiennes volgens die koue-ketting<br />
konsep kan verduidelik/toepas.
LEEREENHEID 2<br />
Bewaringsvereistes sluit in beide die kondisies (toestande) waaronder die medisyne bewaar moet<br />
word, asook die tipe houer waarin dit gestoor moet word. Biologiese produkte (sluit in: vaksines vir<br />
immunisering, antibiotika, hormone, ens.) is uiters sensitief vir ekstreme temperature en<br />
blootstelling aan hitte of vriesing kan lei tot deaktivering van hierdie produkte. Die produkte moet<br />
regdeur hul rakleeftyd by lae temperature (dus in ʼn yskas) bewaar word, terwyl daar dikwels ook<br />
voorkom moet word dat die produkte gevries word. Die bewaringstoestande (insluitend tydens<br />
vervoer na apteke, hospitale en klinieke en berging tot en met gebruik) vereis dus spesiale<br />
voorsorgmaatreëls. Sodanige hantering van die tipe produkte staan bekend as die koue-ketting<br />
(“cold-chain”).<br />
Dit is die apteker se plig om pasiënte in te lig oor die bewaringsvereistes vir bepaalde produkte, en<br />
om hul attent te maak op die potensiële gevare van afwyking van die voorgeskrewe<br />
bewaringsvereistes en -toestande.<br />
Bestudeer die onderstaande studiemateriaal aandagtig en voltooi dan die daaropvolgende<br />
leeraktiwiteite:<br />
LB, 3:62-72.<br />
BP/USP.<br />
OPMERKING/STELLING:- Die korrekte bewaring van medisyne speel net so ‘n belangrike rol in die<br />
behoud van die stabiliteit, integriteit en veiligheid van medisyne as die noukeurige formulering,<br />
vervaardiging en verpakking daarvan. Die rakleeftyd en vervaldatum van medisyne is direk<br />
gekoppel aan die bewaring van die medisyne by die korrekte toestande tydens die volle rakleeftyd<br />
van die produkte.<br />
1. Verduidelik waarom die korrekte (aanbevole) bewaringskondisies van medisyne belangrik en<br />
noodsaaklik is.<br />
2. Verduidelik wat word met die volgende bewaringstoestande bedoel:<br />
a. “beskerm teen oormatige hitte”;<br />
b. “bewaar in ʼn koel omgewing”;<br />
33
LEEREENHEID 2<br />
34<br />
c. “bewaar by kamertemperatuur”;<br />
d. “beskerm teen lig”;<br />
e. bewaar in ʼn yskas”;<br />
f. “moenie vries nie” of “voorkom vriesing” en<br />
f. “bewaar in ʼn koelkas.”<br />
3. Verduidelik die term “koue-ketting” soos van toepassing op bepaalde farmaseutiese produkte en dui<br />
die bewaringskondisies aan wat algemeen vir die tipe produkte vereis word.<br />
4. Kies ʼn tipiese farmaseutiese produk wat onderhewig is aan hantering/bewaring van die vereistes vir die<br />
koue-ketting en skryf ʼn kort verslag oor die hantering/bewaring van hierdie produk deur alle rolspelers.<br />
5. Verduidelik die begrip “vaksien” en noem die verskillende metodes beskikbaar vir die vervaardiging van<br />
vaksiene.<br />
6. Identifiseer die siekte(s) waarteen die volgende vaksiene immuniteit verleen: OVP; DPT en BCG.<br />
7. Noem 3 voorbeelde van vaksiene beskikbaar vir verskillende aansteeklike siektes en dui die algemene<br />
stabiliteitseienskappe van elke vaksien aan, met betrekking tot hitte, koue (vriesing) en lig.<br />
8. Gee voorbeelde van ten minste 3 kombinasievaksiene beskikbaar teen aansteeklike siektes (en dui die<br />
siektes aan waarteen hulle immuniteit verleen).<br />
9. Bespreek enige een van die volgende vaksiene, BCG, DPT, MMR, OVP met verwysing na<br />
a. Siekte(s) waarvoor dit gebruik word;<br />
b. Samestelling en oplosmiddel waarmee dit verdun moet word (indien van toepassing);<br />
c. Stabiliteit (hitte, koue, lig);<br />
d. Tipe doseervorm waarin dit aangebied word;<br />
e. Toedieningsroete en spesifieke area van toediening (indien toepaslik); en<br />
f. Doseringsprogram.<br />
10. Verduidelik die prosedure(s) vir korrekte lading (pakking) van koelkaste bestem vir die berging van<br />
vaksiene, en die onderhoud van hierdie bergingstoerusting.
Tipiese eksamenvrae oor leereenheid 2<br />
LEEREENHEID 2<br />
1. Onderskei tussen primêre en sekondêre verpakkings vir medisyne en bespreek vervolgens die<br />
primêre funksie(s) van verpakkings vir medisyne.<br />
2. Vergelyk glas en plastiek as verpakkingsmateriaal vir houers (“containers”) vir medisyne met<br />
spesifieke verwysing na die eienskappe, voor- en nadele van elk.<br />
3. Verduidelik hoe die verpakkings/verpakkingsmateriale en bewaringstoestande die kwaliteit<br />
van medisyne kan beïnvloed.<br />
4. Noem die verskillende terme wat gebruik word om die bewaringstoestande (veral temperatuur)<br />
vir medisyne aan te dui (dui ook die temperatuurgrense of limiete aan wat met elke term<br />
geïmpliseer word).<br />
5. Verduidelik wat impliseer die koue-ketting bewaring en hantering van medisyne en gee<br />
voorbeelde van tipes produkte wat aan hierdie vereistes vir bewaring en hantering onderwerp<br />
moet word.<br />
6. Bespreek die vereistes vir die pakking en instandhouding van yskaste (in apteke en ander<br />
gesondheidsorgfasiliteite) waarin produkte wat volgens die koue-kettingvereistes hanteer en<br />
bewaar moet word, geberg word.<br />
35
LEEREENHEID 2<br />
JOU VRAE OOR ENIGE ASPEK/ONDERWERP IN DIE LEERGEDEELTE:<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
36
STABILITEITSTOETSING &<br />
RAKLEEFTYDBEPALINGS<br />
LEEREENHEID 3<br />
Dit behoort jou ongeveer 13 ure te neem om hierdie leereenheid te voltooi en die<br />
uitkomste te bereik.<br />
Inhoudsopgawe van leereenheid 3:<br />
Leergedeelte 3.1:- Geneesmiddeltabiliteit, rakleeftyd & vervaldatums .............................. 39<br />
Leergedeelte 3.2:- Chemiese kinetika en kwantifisering van afbraaktempo...................... 43<br />
Leergedeelte 3.3:- Faktore wat afbraaktempo beïnvloed .................................................. 50<br />
Leergedeelte 3.4:- Stabiliteitstoetsing en rakleeftydbepalings ........................................... 55<br />
Na voltooiing van hierdie leereenheid moet jy instaat wees om:<br />
1. die belangrikheid van produkstabiliteit aan die pasiënt en ander lede van die gesondheidspan<br />
te verstaan en te kan kan kommunikeer (met spesifieke verwysing na die rakleeftyd en<br />
vervaldatum van medisyne);<br />
2. die faktore wat die stabiliteit van medisyne beïnvloed te kan identifiseer en as apteker<br />
voorsorgmaatreëls kan toepas om produkstabiliteit in jou apteek te kan behou en advies aan<br />
die pasiënt te kan kommunikeer oor die versekering van die behoud van stabiliteit in hul<br />
wonings.<br />
3. die rol van chemiese kinetika in die kwantifisering van die afbraaktempo van geneesmiddels<br />
kan toepas;<br />
4. die faktore wat die tempo van geneesmiddelafbraak (en agteruitgang in medisynestabiliteit)<br />
beïnvloed kan identifiseer en in die praktyk te kan beheer;<br />
5. die konsep en metodes van stabiliteitstoetsing en die internasionale riglyne vir ʼn<br />
stabiliteitstoetsingsprogram te kan verduidelik.<br />
37
LEEREENHEID 3<br />
38<br />
6. die konsep van versnelde stabiliteitstoetsing kan verduidelik en kan toepas tydens die<br />
bepaling van die rakleeftyd en vervaldatum van medisyne.<br />
Die studiemateriaal vir hierdie leereenheid kom voor in:<br />
LB, 4:73-102.<br />
AULTON, 7:99-107.<br />
AULTON, 44:650-660;
LEEREENHEID 3<br />
GENEESMIDDELSTABILITEIT, RAKLEEFTYD<br />
EN VERVALDATUMS<br />
Dit behoort jou ongeveer 1 uur te neem om hierdie leergedeelte te voltooi en die<br />
uitkomste te bereik.<br />
Na voltooiing van hierdie leergedeelte moet jy instaat wees om:<br />
1. die konsep (en belang) van die rakleeftyd en vervaldatum van medisyne te kan<br />
bespreek/verduidelik.<br />
2. die rol van verpakkings/verpakkingsmateriale van en bewaring/bewaringstoestande vir<br />
medisyne op die stabiliteit (van geneesmiddels en medisyne) en die rakleeftyd/vervaldatum<br />
van medisyne kan verduidelik.<br />
3. die oorsake (en gevolge) van die verskillende tipes fisiese en chemiese onstabiliteite in<br />
medisyne te kan noem/bespreek.<br />
4. die verskillende chemiese afbraakmeganismes van geneesmiddels kan noem/bespreek en<br />
voorbeelde van geneesmiddelgroepe kan noem wat vatbaar is vir elke afbraakmeganisme;<br />
5. metodes om geneesmiddels/medisyne teen die verskillende afbraakmeganismes te beskerm<br />
kan bespreek.<br />
Stabiliteit is een van die vernaamste kwaliteitskenmerke (en vereistes) van medisyne, aangesien<br />
dit beide die effektiwiteit van die produk en die veiligheid van die verbruiker (pasiënt) beïnvloed.<br />
Enige mensgemaakte produk is onderhewig aan verval. Geen geneesmiddel of medisyne bly dus<br />
onbepaald stabiel nie, maar vertoon een of ander vorm van agteruitgang met veroudering. Hierdie<br />
39
LEEREENHEID 3<br />
agteruitgang kan op verskeie maniere manifesteer, bv. afbraak van die geneesmiddel (wat dikwels<br />
nie visueel waarneembaar is nie) of afname in die fisiese stabiliteit van die produk (bv.<br />
versagting/verharding van tablette, uitsakking van suspensies, breking van emulsies, ens.).<br />
As gevolg van die onafwendbare agteruitgang van medisyne met veroudering en die potensiële<br />
nadelige gevolge van hierdie agteruitgang, vereis alle medisyne beheerowerhede dat medisyne<br />
van ʼn vervaldatum voorsien moet word. Hierdie vervaldatum dui die datum aan waarna die<br />
produk nie meer geresepteer/gebruik mag word nie. Die vervaldatum van medisyne word meestal<br />
gebaseer op die chemiese agteruitgang (afbraak) van die geneesmiddel, maar enige ander vorm<br />
van agteruitgang kan (en behoort) ook by te dra tot die bepaling van die vervaldatum. Die<br />
vervaldatum op medisyne impliseer dat alle medisyne oor ‟n rakleeftyd beskik. Die rakleeftyd dui<br />
dus op die tydperk (vanaf die dag van vervaardiging tot en met die vervaldatum) waartydens die<br />
produk volgens wetlike vereistes geresepteer en gebruik mag word. Die rakleeftyd is dus in<br />
werklikheid die waarborg van die vervaardiger waarmee hy aandui dat, indien die produk<br />
gedurende die tydperk korrek verpak, bewaar en gebruik word, dit effektief en veilig is vir gebruik.<br />
Na die vervaldatum waarborg die vervaardiger egter nie meer die effektiwiteit en veiligheid van die<br />
betrokke produk nie. Die vervaldatum impliseer dus nie dat die produk op die tydstip nie meer<br />
veilig en/of effektief sal wees nie, maar die vervaardiger is nie meer bereid om hierdie aspekte na<br />
dié datum te waarborg nie.<br />
As ʼn baie algemene riglyn word die rakleeftyd van ‟n produk beskou as die tyd wat dit die<br />
geneesmiddelinhoud duur om vanaf die aanvanklike potensie (sterkte/konsentrasie) te daal totdat<br />
daar 90% intakte geneesmiddel (bereken volgens die etiketwaarde) in die produk oor is, met dien<br />
verstande dat die produk tydens die tydperk ook sy oorspronklike vlak van fisiese en<br />
mikrobiologiese gehalte moet behou.<br />
Die meeste medisyne beskik slegs oor een vervaldatum, maar sommiges mag wel twee<br />
vervaldatums hê, byvoorbeeld sekere antibiotika (veral die penisilline) word as ‟n droë poeier<br />
bemark met ‟n rakleeftyd van 2 jaar (vir bewaring in die apteek), maar met ‟n rakleeftyd van 7 of 14<br />
dae in ʼn yskas na reseptering (waartydens water bygevoeg word).<br />
Bestudeer die onderstaande studiemateriaal aandagtig en voltooi dan die daaropvolgende<br />
leeraktiwiteite:<br />
LB, 5:73-75.<br />
AULTON, 44:650-661.<br />
40
LEEREENHEID 3<br />
OPMERKING/STELLING:- Die korrekte bewaring van medisyne speel net so ‘n belangrike rol in die<br />
behoud van die stabiliteit, integriteit en veiligheid van medisyne as die noukeurige formulering,<br />
vervaardiging en verpakking daarvan. Die rakleeftyd en vervaldatum van medisyne is direk<br />
gekoppel aan die bewaring van die medisyne by die korrekte toestande tydens die volle rakleeftyd<br />
van die produkte.<br />
1. Verduidelik waarom die korrekte (aanbevole) bewaringskondisies van medisyne belangrik en<br />
noodsaaklik is.<br />
2. Definieer/beskryf die terme “rakleeftyd” “en vervaldatum” soos van toepassing op medisyne en<br />
verduidelik waarom dit noodsaaklik is dat medisyne oor ʼn vervaldatum moet beskik.<br />
3. Noem die tipes onstabiliteite wat in medisyne kan voorkom.<br />
4. Noem die verskillende tipes chemiese afbraakreaksies van geneesmiddels.<br />
5. Wat is die grens vir die toelaatbare hoeveelheid/persentasie geneesmiddelafbraak in mediysne wat<br />
geruik vir vir die bepaling van die vervaldatum van medisyne? Watter ander faktore word ook in<br />
berekening gebring by die bepaling van die vervaldatum? [AULT, p.650]<br />
6. Noem die oorsake en gevolge van chemiese onstabiliteit van geneesmiddels en fisiese onstabiliteit van<br />
die doseervorm wat ʼn vervaldatum vir medisyne genoodsaak.<br />
7. Bespreek elkeen van die volgende meganismes verantwoordelik vir die chemiese agteruitgang van<br />
geneesmiddels (m.a.w. afbraakmeganismes):- hidrolise; oksidasie; fotolise. [AULT, pp.651-657]<br />
8. Noem voorbeelde van fisiese agteruitgang van medisyne (vir verskillende tipes doseervorms) en die<br />
effek op die produk of doseervorm. [AULT, pp.659-660]<br />
9. Bespreek metodes van stabilisering van medisyne teen fisiese en chemiese agteruitgang. [AULT,<br />
pp.657-659]<br />
41
LEEREENHEID 3<br />
JOU VRAE OOR ENIGE ASPEK/ONDERWERP VAN DIE LEERGEDEELTE:<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
42
LEEREENHEID 3<br />
CHEMIESE KINETIKA & DIE KWANTIFISERING<br />
VAN DIE TEMPO VAN<br />
GENEESMIDDELAFBRAAK<br />
Dit behoort jou ongeveer 4 ure te neem om hierdie leergedeelte te voltooi en die<br />
uitkomste te bereik.<br />
Na voltooiing van hierdie leergedeelte moet jy instaat wees om:<br />
1. Verskillende reaksie-ordes (zero-, eerste-, tweede- en pseudo-orde reaksies) soos van<br />
topeassing op chemiese afgraakreaksies vir geneesmiddels tekan verduidelik/<br />
bespreek/beskryf/onderskei/grafies voorstel en verwante probleme te kan oplos.<br />
2. Die orde van „n chemiese reaksie (vir geneesmiddelafbraak) uit gegewe data te kan<br />
identifiseer.<br />
3. Die tempo van geneesmiddelafbraak te kan bereken uit data wat verskaf word.<br />
4. Data van die afbraak van geneesmiddels grafies te kan voorstel, die orde van die reaksie te<br />
kan bepaal en berekeninge te kan doen en afleidings uit die grafieke te kan maak.<br />
5. Pseudo-orde afbraakreaksies te kan identifiseer/verduidelik en toepaslike berekeninge te kan<br />
doen.<br />
43
LEEREENHEID 3<br />
Ten einde die rakleeftyd (en vervaldatum) van medisyne te kan bepaal, moet die afbraak van die<br />
geneesmiddel gekwantifiseer word, m.a.w. die afbraaktempo van die geneesmiddel moet bepaal<br />
word (dus hoe lank dit sal duur vir die geneesmiddel om van vlak A tot by vlak B te daal).<br />
Chemiese kinetika is die studie van die tempo waarteen chemiese reaksies plaasvind. Kinetiese<br />
studies is van besondere belang, aangesien dit (i) lig werp op die meganismes waarvolgens<br />
chemiese veranderinge plaasvind en (ii) die voorspelling van die graad van veranderinge wat<br />
plaasvind moontlik maak.<br />
44<br />
Eerste-orde reaksies<br />
Bestudeer die onderstaande studiemateriaal aandagtig en voltooi dan die daaropvolgende<br />
leeraktiwiteite:<br />
LB, 4:76-82.<br />
AULTON, 7:99-101.<br />
OPMERKING/STELLING:-Kinetiese reaksievergelykings kan gebruik word om die tempo van<br />
geneesmiddelafbraak te kwantifiseer (‘n waarde daaraan te koppel). Kennis oor die tempo van<br />
geneesmiddelafbraak (aangedui deur ‘n afbraaktempokonstante) stel produkformuleerders instaat<br />
om die korrekte bewaringskodisies vir medisyne te vind waaronder produkte die maksimale<br />
rakleeftyd sal lewer.<br />
1. Omskryf die term “orde” van ʼn chemiese reaksie. [AULT, p.100]<br />
2. Verduidelik eerste-orde reaksies aan die hand van die volgende punte: [AULT, pp.100-101]<br />
a. Grafiese voorstelling van verloop (konsentrasie as funksie vantyd)<br />
b. Tempovergelyking (met k as onderwerp en verklaring van ander simbole)<br />
c. Verband tussen tempo van reaksie en geneesmiddelkonsentrasie<br />
d. Eenheid van tempokonstante
e. Vergelyking wat lineêre verloop voorstel<br />
f. Verband tussen helling van lineêre lyn en tempokonstante<br />
g. Halfleeftydsvergelyking (lei af uit tempovergelyking)<br />
h. Rakleeftydsvergelyking, d.i. tyd tot C = 90%*C0 (Lei af uit tempovergelyking)<br />
LEEREENHEID 3<br />
3. Defineer/verduidelik die term: “halfleeftyd” soos van toepassing op geneesmiddelafbraakreaksies.<br />
4. Werk noukeurig deur voorbeeld 7.1 (pp.100-101) en maak seker dat u data op hierdie wyse grafies kan<br />
voorstel (hetsy in ln- of log-vorm). Maak ook seker dat u berekeninge uit die grafiek kan doen, soos bv.<br />
bepaling van die tempokonstante van die reaksie, die halfleeftyd van die reaksie, en bepalings van tyd<br />
en konsentrasie uit die grafiek (bv. die hoeveelheid cps na 75 minute of die tyd wat dit sal duur totdat<br />
die cps telling tot 20 gedaal het).<br />
5. Skryf die vergelyking neer wat die data in figuur 7.1 (p.101) voorstel (in die formaat y = mx + c, maar<br />
vervang die veranderlikes en konstantes met waardes uit die grafiek).<br />
6. Identifiseer die eerste-orde reaksies in die onderstaande voorbeelde:<br />
i. Die tempokonstante van die reaksie is konstant.<br />
ii. Die halfleeftyd van die reaksie is onafhanklik van die aanvanklike geneesmiddelkonsentrasie.<br />
iii. Die halfleeftyd van die reaksie is direk eweredig aan die aanvanklike geneesmiddelkonsentrasie.<br />
iv. ʼn Grafiek van geneesmiddelkonsentrasie as funksie van tyd toon ʼn lineêre verloop.<br />
v. ʼn Grafiese voorstelling van die verandering van geneesmiddelkonsentrasie as funksie van tyd toon<br />
in hiperboliese verloop.<br />
vi. Die tempo van die reaksie neem af met tyd.<br />
vii. Die eenheid van die tempokonstante is uur -1 .<br />
viii. Die eenheid van die tempokonstante is mg.ml -1 .uur -1 .<br />
ix. Reaksie: A produkte; Reaksietempo = konstante.<br />
x. Reaksie: A + B produkte; Reaksietempo [A].<br />
xi. Reaksie: X + Y produkte; Reaksietempo = k.[X].[Y].<br />
xii. Reaksie: A produkte; Reaksietempo = k.[A].<br />
7. Verduidelik die verloop van eerste-orde reaksies aan die hand van die botsingsteorie.<br />
8. Die aanvanklike geneesmiddelkonsentrasie in ʼn produk is 125 mg/5 ml. Twee maande later toon<br />
analise van die produk ʼn intakte geneesmiddelkonsentrasie van 86% van die aanvanklike potensie.<br />
Bereken die tempokonstante van die afbraak van die geneesmiddel indien die afbraaktempo van die<br />
geneesmiddel eweredig is aan die geneesmiddelkonsentrasie. [Antw.: 0.0754 maande -1 ]<br />
9. Die afbraaktempokonstante van die geneesmiddel in ʼn waterige oplossing is 0.0065 dae -1 . Bereken (i)<br />
die aanvanklike geneesmiddelkonsentrasie indien daar na 6 weke 118.00 mg.5 ml -1 intakte<br />
geneesmiddel in die produk is; (ii) die halfleeftyd van die afbraakreaksie en (iii) die tyd wat dit sal duur<br />
totdat daar slegs 40% intakte geneesmiddel in die oplossing teenwoordig is. *Antw’e: (i) 155.03 mg.5<br />
ml -1 ; (ii)106.62 dae; (iii) 141 dae]<br />
10. (i) Stel die afbraakdata vir ;’n geneesmiddel data in die onderstaande tabel grafies voor en identifiseer<br />
die orde van die reaksie. (ii) Transformeer die data sodat dit ʼn reglynige lyn lewer en stel dit grafies<br />
voor. (iii) Bereken die tempokonstante uit die grafiek in (ii).<br />
Tyd (weke): 0 2 5 9 12 15<br />
Konsentrasie (mg.5 ml -1 ): 300.00 229.322 153.262 89.554 59.851 40.000<br />
11. Die volgende vergelyking beskryf die reguitlyn wat die eerste-orde afbraakdata van ʼn geneesmiddel in<br />
ʼn waterige oplossing by 20 C voorstel:<br />
y = -0,007564x + 2.39794.<br />
45
LEEREENHEID 3<br />
46<br />
Bereken: (i) die aanvangkonsentrasie van die geneesmiddel in die produk; (ii) die persentasie intakte<br />
geneesmiddel in die oplossing na 3 weke; (iii) die halfleeftyd van die reaksie en (iv) die tyd wat dit vir<br />
die geneesmiddel sal neem om tot 200 mg.ml -1 te daal. [Tyd in dae en konsentrasie in mg.ml -1 ]<br />
Tweede-orde reaksies<br />
Bestudeer die onderstaande studiemateriaal aandagtig en voltooi dan die daaropvolgende<br />
leeraktiwiteite:<br />
LB, 4:82.<br />
AULTON, 7:101-102.<br />
1. Verduidelik die konsep van tweede-orde reaksies (gee ʼn voorbeeld) en dui die verskil aan tussen hierdie<br />
en sero- en eerste-orde reaksies. [AULT, p.101]<br />
2. Skryf ʼn algemene wiskundige vergelyking neer (met die tempokonstante as die onderwerp van die<br />
vergelyking) wat die verloop van tweede-orde reaksies beskryf en benoem die veranderlikes in die<br />
vergelyking. Wat is die algemene eenhede van die tempokonstante? [AULT, p.101]<br />
3. Gee ʼn grafiese voorstelling van die verloop van tweede-orde reaksies. [AULT, p.101]<br />
4. Stel die lineêre verloop van tweede-orde reaksies grafies voor en benoem die asse. Dui ook die<br />
verwantskap aan tussen die helling van die lyn en die tempokonstante. [AULT, p.101]<br />
5. Verduidelik die verskil tussen die verloop (profiel) van eerste- en tweede-orde reaksies aan die hand<br />
van die botsingsteorie<br />
Sero-orde reaksies<br />
Bestudeer die onderstaande studiemateriaal aandagtig en voltooi dan die daaropvolgende<br />
leeraktiwiteite:<br />
LB, 4:82-82.<br />
AULTON, 7:102.
LEEREENHEID 3<br />
1. Verduidelik die konsep van sero-orde reaksies en onderskei tussen hierdie en eerste-/tweede-orde<br />
reaksies. [AULT, p.102]<br />
2. Skryf ʼn wiskundige vergelyking neer wat sero-orde prosesse beskryf (met k as die onderwerp van die<br />
vergelyking) en benoem die veranderlikes in die vergelyking.<br />
3. Dui die algemene eenhede aan van die sero-orde tempokonstante?<br />
4. Lei ʼn wiskundige vergelyking af uit (2) wat die halfleeftyd van sero-orde reaksies beskryf.<br />
5. Dui die verband aan tussen die halfleeftyd en aanvangskonsentrasie in die geval van sero-orde reaksies.<br />
Hoe verskil dit van eerste-orde reaksies?<br />
6. Gee ʼn grafiese voorstelling van die verloop van sero-orde reaksies, benoem die asse en dui die<br />
verwantskap aan tussen die tempokonstante en die helling van die grafiek. Vergelyk die verloop van<br />
sero-orde reaksies met die tipiese verloop van eerste-orde reaksies.<br />
7. Identifiseer die sero-orde reaksies in die volgende voorbeelde:<br />
a. Die tempo van die reaksie bly konstant.<br />
b. Die halfleeftyd van die reaksie is onafhanklik van die aanvanklike geneesmiddelkonsentrasie.<br />
c. Die halfleeftyd van die reaksie is direk eweredig aan die aanvanklike geneesmiddelkonsentrasie.<br />
d. ʼn Grafiek van geneesmiddelkonsentrasie as funksie van tyd toon ʼn lineêre verloop.<br />
e. ʼn Grafiese voorstelling van die verandering van geneesmiddelkonsentrasie as funksie van tyd toon<br />
in hiperboliese verloop.<br />
f. Die tempo van die reaksie neem af met tyd.<br />
g. Die eenheid van die tempokonstante is uur -1 .<br />
h. Die eenheid van die tempokonstante is mg.ml -1 .uur -1 .<br />
i. Reaksie: A produkte; Reaksietempo = konstante.<br />
j. Reaksie: A + B produkte; Reaksietempo [A].<br />
k. Reaksie: X + Y produkte; Reaksietempo = k.[X].[Y].<br />
l. Reaksie: A produkte; Reaksietempo = k.[A].<br />
m. Reaksie: A produkte; Reaksietempo = konstante.<br />
8. Die onderstaande data is verkry uit die afbraak van ʼn geneesmiddel in ʼn waterige oplossing as funksie<br />
van tyd (weke):<br />
Tyd (weke) 2 5 7 10 12<br />
C [mg/ml] 194.5 186.25 180.75 172.5 167.00<br />
i. Stel die data grafies voor en identifiseer die orde van die reaksie.<br />
ii. Bereken die tempokonstante van die reaksie.<br />
iii. Bereken die halfleeftyd van die reaksie (en dui dit op die grafiek aan).<br />
iv. Bepaal die konsentrasie intakte geneesmiddel in die oplossing na 22 weke.<br />
v. Bereken hoelank dit sal duur totdat die intakte geneesmiddelkonsentrasie in die oplossing tot 150<br />
mg.ml -1 sal daal.<br />
vi. Skryf ʼn wiskundige vergelyking neer wat die verloop van die reaksie beskryf.<br />
47
LEEREENHEID 3<br />
48<br />
Pseudo-orde reaksies<br />
Bestudeer die onderstaande studiemateriaal aandagtig en voltooi dan die daaropvolgende<br />
leeraktiwiteite:<br />
LB, 4:84-85.<br />
AULTON, 7:101-102.<br />
1. Verduidelik die konsep van “pseudo”-orde reaksies en gee ʼn voorbeeld. [AULTON, p.101]<br />
2. Identifiseer (met motivering) die orde van afbraak van geneesmiddels in suspensies (met tipiese eersteorde<br />
afbraak in waterige oplossings).<br />
3. Identifiseer die pseudo-orde reaksies in die onderstaande voorbeelde:<br />
i. Reaksie: A + B produkte; reaksietempo [A].[B]<br />
ii. Reaksie: A + B produkte; reaksietempo [A].<br />
iii. Reaksie: X + Y produkte; reaksietempo = konstante<br />
iv. Reaksie: X produkte; reaksietempo = k.[A]<br />
v. Reaksie: M produkte; reaksietempo [M<br />
vi. Reaksie: Z produkte; reaksietempo = konstante
JOU VRAE OOR ENIGE ASPEK/ONDERWERP VAN DIE LEERGEDEELTE:<br />
LEEREENHEID 3<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
49
LEEREENHEID 3<br />
50<br />
FAKTORE WAT DIE TEMPO VAN<br />
GENEESMIDDELAFBRAAK BEÏNVLOED<br />
Dit behoort jou ongeveer 4 ure te neem om hierdie leergedeelte te voltooi en die<br />
uitkomste te bereik.<br />
Na voltooiing van hierdie leergedeelte moet jy instaat wees om:<br />
1. Die faktore wat die tempo van geneesmiddelafbraak beïnvloed te kan noem/bespreek.<br />
2. Die invloed van temperatuur of die tempo chemiese reaksies aan die hand van die<br />
botsingsteorie te verduidelik.<br />
3. Die konsep van “aktiveringsenergie [Ea]” van reagernede molekules in chemies ereaksies en<br />
die verwantskap tussen Ea en die temperatuur-afhanklikis van geneesmiddelafbraak te<br />
verduidelik.<br />
4. Die Arrheniusverwanskap en -vergelyking Use/apply in relevante temperatuur-afhanklike<br />
probleme rakende geneesmiddelafbraak te kan gebruik/toepas (werk met data, teken grafieke,<br />
doen berekeninge, maak afleidings en gevolgtrekkings)<br />
Temperatuur<br />
Bestudeer die onderstaande studiemateriaal aandagtig en voltooi dan die daaropvolgende<br />
leeraktiwiteite:<br />
LB, 4:87-89.<br />
AULTON, 7:106-107.
LEEREENHEID 3<br />
OPMERKING/STELLING:- As gevolg van die toename in die energie van molekules tydens ‘n<br />
toename in temperatuur, behoort geneesmiddelafbraak (volgens die botsingsteorie) toe te neem as<br />
gevolg van ‘n toename in die afbraaktempokonstante van die geneesmiddel.<br />
1. Dui die algemene verband aan tussen die tempo van geneesmiddelafbraak en die temperatuur en<br />
verduidelik dit aan die hand van die botsingsteorie.<br />
2. Skryf die geïntegreerde Arrheniusvergelyking neer wat die verband tussen temperatuursverandering<br />
(T1 en T2) en die tempokonstante (k1 en k2) aandui en benoem die simbole in die vergelyking. [AULT,<br />
p.106]. Herskryf die vergelyking met die tempokonstante by een temperatuur (kT1) as die onderwerp<br />
van die vergelyking<br />
3. Skets ʼn grafiese voorstelling van die Arrheniusvergelyking en benoem die x- en y-as. Watter<br />
parameter kan uit die helling van die grafiek bereken word en wat is die verwantskap tussen die<br />
helling en die parameter? Skryf die vergelyking neer wat die reguitlyn beskryf (in terme van die<br />
simbole van die Arrheniusvergelyking). [AULT, 106-107]<br />
4. Werk noukeurig deur voorbeeld 7.6 [AULTON, p.107] en maak seker dat jy die grafiek kan teken<br />
(vanuit die data in ln- of logvorm] en berekeninge vanuit die grafiek kan doen.<br />
5. Stel die onderstaande data grafies voor en bereken die tempokonstante van die geneesmiddel by<br />
kamertemperatuur (22 C) en 15 C. [Antw. = 0,00295 mde -1 en 0.00181 mde -1 .)<br />
DATA VAN GENEESMIDDELAFRAAK BY VERSKILLENDE VERHOOGDE TEMPERATURE<br />
Temperatuur (C) Tempokonstante (maande -1 )<br />
35 0.00687<br />
45 0.01256<br />
55 0.02213<br />
51
LEEREENHEID 3<br />
52<br />
pH<br />
Bestudeer die onderstaande studiemateriaal aandagtig en voltooi dan die daaropvolgende<br />
leeraktiwiteite:<br />
LB, 4:89-92.<br />
AULTON, 44:658-659.<br />
OPMERKING/STELLING:- Aangesien verskeie geneesmiddelafbraakreaksies (meestal<br />
hidrolisereaksies) gekataliseer word deur hidroksiel- en hidroniumione in die waterige oplosmiddels<br />
van die formulering (vloeibare produkte), speel die pH van waterige formulerings ‘n baie belangrike<br />
rol in die stabiliteit en rakleeftyd van hierdie produkte. Aangesien die pH van maksimum stabiliteit<br />
van geneesmiddels (d.i. dié pH waarby die geneesmiddel optimale stabiliteit toon) dikwels nie<br />
ooreenstem/saamval met die organoleptiese aanvaarbare pH van orale waterige produkte<br />
(oplossings, strope en suspensies) nie, moet ‘n kompromie aangegaan word tussen produkstabiliteit<br />
en pasiëntmeewerkendheid.<br />
1. Verduidelik wat is ʼn pH-tempoprofiel, hoe hierdie profiel opgestel word en watter inligting uit die<br />
profiel verkry kan word. Waarom word hierdie profiele meestal by verhoogde temperature bepaal?<br />
[AULTON, pp.658-659]<br />
2. Gebruik die pH-tempoprofiel van van die geneesmiddel wat tydens die kontakgeleentheid uitgedeel is<br />
en bepaal/bereken die volgende:<br />
i. die pH van maksimum stabiliteit (pHmaks) van die geneesmiddel by die eksperimentele<br />
temperatuur.<br />
ii. die tempokonstante van die geneesmiddel by pHmaks by die eksperimentele temperatuur.<br />
iii. die tempokonstante van die geneesmiddel by pH = 6 by die eksperimentele temperatuur.<br />
iv. die tempokonstante van die geneesmiddel (met ‘n aktiveringsenergie van 24 kkal/mol) by<br />
kamertemperatuur (22 C).
JOU VRAE OOR ENIGE ASPEK/ONDERWERP VAN DIE LEERGEDEELTE:<br />
LEEREENHEID 3<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
53
LEEREENHEID 3<br />
54<br />
STABILITEITSTOETSING EN<br />
RAKLEEFTYDBEPALINGS<br />
Dit behoort jou ongeveer 4 ure te neem om hierdie leergedeelte te voltooi en die<br />
uitkomste te bereik.<br />
Na voltooiing van hierdie leergedeelte moet jy instaat wees om:<br />
1. die metodes wat gebruik word om die stabiliteit van medisyne (en die rakleeftyd van die<br />
produk) te bepaal te bespreek.<br />
2. die internasionale riglyne vir stabiliteitstoetsing van medisyne te kan bespreek.<br />
3. te kan onderskei tussen versnelde en langtermynstabiliteitstoetse en die rol/plek van elkeen<br />
tydens produkontwikkeling te kan aandui.<br />
4. die algemene metode vir die bepaling van die rakleeftyd van „n produk m.b.v. versnelde<br />
stabiliteitstoetse kan verduidelik en kan bereken aan die hand van gegewe data.<br />
5. die rakleeftyd en vervaldatum van farmaseutiese produkte kan bereken aan die hand van<br />
gegewe stabiliteitsdata.<br />
Bestudeer die onderstaande studiemateriaal aandagtig en voltooi dan die daaropvolgende<br />
leeraktiwiteite:<br />
LB, 4:92-97 & 101-102.<br />
AULTON, 44:650-660.
LEEREENHEID 3<br />
1. Bespreek die konsep van versnelde stabiliteitstudies as ʼn voorbeeld van die stabiliteitstoetsing van<br />
medisyne. [AULTON, pp.661-662]<br />
2. Onderskei tussen langtermyn en versnelde stabiliteitstudies. [AULTON, p.662]<br />
3. Bespreek die protokol van stabiliteitstoetsing van medisyne en evaluering van die resultate van dié<br />
studies. [AULT, pp.662-665]<br />
4. Gebruik die onderstaande data van ‘n versnelde stabiliteitstudie (by verhoogde temperature) vir ‘n<br />
nuwe formulering en bereken/bepaal die rakleeftyd (t90%) van die produk by kamertemperatuur (22<br />
C).. [Teken alle nodige grafieke en toon alle berekeninge]<br />
Tyd<br />
(dae)<br />
Temperatuur (C)<br />
35 45 55<br />
Intakte geneesmiddelkonsentrasie (mg/5 ml)<br />
2 124.416 123.338 120.642<br />
15 Geen data 113.063 Geen dataa<br />
38 114.359 Geen data 63.689<br />
45 112.500 92.500 56.250<br />
55
LEEREENHEID 3<br />
JOU VRAE OOR ENIGE ASPEK/ONDERWERP VAN DIE LEERGEDEELTE:<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
56
Tipiese eksamenvrae oor leereenheid 3<br />
LEEREENHEID 3<br />
1. Identifiseer telkens die orde van die volgende reaksies (0 e -orde, 1 e -orde, 2 e -orde, pseudo 0 e -orde<br />
of pseudo 1 e -orde):<br />
a. Reaksie:<br />
b. Reaksie:<br />
c. Reaksie:<br />
d. Reaksie:<br />
2. Bespreek die noodsaaklikheid van ‘n vervaldatum vir medisyne en dui aan watter rol speel die<br />
gekose verpakking en aanbevole bewaringsvoorskrifte in geldigheid/betroubaarheid van die<br />
vervaldatum.<br />
3. Gebruik grafiese voorstellings om te onderskei tussen die verloop van sero- en eerste-orde<br />
afbraakreaksies van geneesmiddels. Voltooi vervolgens die onderstaande tabel met betrekking tot<br />
die twee reaksie-ordes.<br />
Eenheid van k<br />
(tempokonstante)<br />
x- en y-as opskrifte (eenhede)<br />
vir lineêre grafiese voor-stelling<br />
van verloop<br />
y-as afsnit (waar x = 0)<br />
Verband tussen helling van lyn<br />
en k-waarde (tempokonstante)<br />
Wiskundige vergelyking wat<br />
reguitlyn beskryf (in terme van<br />
veranderlikes)<br />
Sero-orde reaksie Eerste-orde reaksie<br />
4. Verduidelik die effek van temperatuur op die tempo van geneesmiddelafbraak aan die hand van<br />
die botsingsteorie. Skryf die Arrheniusvergelyking neer, verklaar die simbole in die vergelyking en<br />
dui aan wat die toepassing van hierdie vergelyking is tydens produkontwerp.<br />
5. Verduidelik wat is ‘n pH-tempoprofiel van ‘n geneesmiddel en hoe word dit opgestel. Verduidelik<br />
vervolgens wat die nut van hierdie tipe profiele is tydens die preformulerings- en formuleringsfase<br />
van produkontwerp en –ontwikkeling.<br />
6. Gee ‘n volledige verduideliking van die bepaling van die rakleeftyd van ‘n nuwe farmaseutiese<br />
produk d.m.v. ‘n versnelde stabiliteitstoets (met verhoogde temperatuur as druktoestand) as<br />
druktoestand gebruik word. Dui alle relevante grafieke en berekeninge.<br />
57
LEERAFDELING B<br />
58<br />
LEERAFDELING B:<br />
FORMULERING,<br />
VERVAARDIGING &<br />
TOETSING VAN ORALE<br />
VASTE DOSEERVORME
LEEREENHEID 4<br />
ONTWERP & ONTWIKKELING VAN<br />
ORALE VASTE DOSEERVORME<br />
Dit behoort jou ongeveer 6 ure te neem om hierdie leereenheid te voltooi en die<br />
uitkomste te bereik.<br />
Inhoudsopgawe van leereenheid 4:<br />
Leergedeelte 4.1:- Die orale roete en as toedieningsroete vir orale vaste doseervorme ... 61<br />
Leergedeelte 4.2:- Vereistes/eienskappe van orale vaste doseervorme ............................ 70<br />
Leergedeelte 4.3:- Eienskappe van poeiers/poeiermengsels ............................................. 74<br />
Na voltooiing van hierdie leereenheid moet jy in staat wees om:<br />
1. Die gewildheid, voor- en nadele of beperkings van die orale roete vir geneesmiddel-<br />
toediening/aflewering te kan verduidelik.<br />
2. Geneesmiddelabsorpsie vanuit die SVK te kan bespreek en die geskiktheid van dié roete vir<br />
die behandeling van „n bepaalde siektetoestand en vir die toediening van „n bepaalde<br />
geneesmiddel te kan evalueer.<br />
3. Preformuleringsinligting vir die ontwerp en vervaardiging van orale vaste doseervorme (vir „n<br />
bepaalde geneesmiddel) te kan vind (elektronies of in enige ander bronne), interpreteer en te<br />
kan toepas tydens sodanige produkontwikkeling (insluitend die effek van die fisies-chemiese<br />
eienskappe van pooeiers/poeiermengsels tydens die ontwerp en ontwikkeling van orale vaste<br />
doseervorme).<br />
4. Die formulering, vervaardiging, verpakking en toetsing van orale vaste doseervorme te kan<br />
bespreek, beplan, organiseer en tydens laboratoriumwerk suksesvol te kan uitvoer.<br />
5. Keuses te kan maak (en motiveer) rakende die geskikste orale vaste doseervorm vir ʼn<br />
bepaalde geneesmiddel gegrond op evaluering en interpretasie van fisiese data.<br />
59
LEEREENHEID 4<br />
60<br />
6. Inligting en advies aan die pasiënt en ander lede van die gesondheidspan te kan verskaf<br />
rakende die korrekte gebruik (hantering) en bewaring van die verskillende orale vaste<br />
doseervorme ten einde die kwaliteit (veiligheid, effektiwiteit en stabiliteit) daarvan te verseker<br />
en te behou.<br />
7. In die korrekte vaktaal (met gebruik van die relevante vakterminologie) met kollegas en ander<br />
lede van die gesondheidspan oor relevante onderwerpe te kan kommunikeer.<br />
Die orael roete is vandag nog steeds die gewildste roete vir geneesmiddelaflewering/toediening as<br />
gevolg van redes soos gemak van toediening (geen gespesialiseerde toerusting of professionele<br />
hulp word benodog nie, en die beskikbaarheid van „n wye verskeidenhied doseervorme wat<br />
beskikbaar is vir dié roete.<br />
Doseervorme geassosieer met die roete kan in twee hoofgroepe verdeel word, naamlik vloeibare<br />
doseervorme (soos oplossings, strope, suspensies en emulsies) en vaste doseervorme (soos<br />
poeiers, granules, tablette en kapsules). Hierdie module fokus spesifiek op vaste doseervorme,<br />
waarvan tablette (in gebruik sedert 1843) vandag steeds die gewildste afleweringsisteem<br />
(dosservorm) vir geneesmiddels is. Verskillende redes dra by tot die gewildheid van spesifiek orale<br />
vaste doseervorme, soos die feit dat dit „n eenheidsdoseervorm is en dat dit uiters geskik is vir hoë-<br />
spoed vervaardiging op industriële skaal.<br />
Die keuse van die orale roete vir geneesmiddelaflewering/toediening word egter beperk deur<br />
sekere oorwegings en faktore wat spesifiek verband hou met die roete en die eienskappe van die<br />
geneesmiddel. Alhoewel die roete steeds baie gewild is, hou dit bepaalde uitdagings in vir die<br />
formuleerder en vereis dit bepaalde eienskappe in terme van beide die geneesmiddel en die<br />
doseervorm. Die suksesvolle ontwerp en vervaardiging van vaste doseervorme vereis „n deeglike<br />
kennis van die fisiologie en anatomie van die roete (en die verskilledne absorpsie-areas) asook die<br />
effek daarvan op gneesmiddelabsorpsie.<br />
Die studiemateriaal vir hierdie leereenheid kan gevind word in:<br />
LB, 5:104-213.<br />
AULTON, 31:441-481.<br />
BP/USP.
LEEREENHEID 4<br />
DIE ORALE ROETE AS TOEDIENINGSROETE<br />
VIR GENEESMIDDELS<br />
Dit behoort jou ongeveer 2 ure te neem om hierdie leergedeelte te voltooi en die<br />
uitkomste te bereik.<br />
Na voltooiing van hierdie leergedeelte moet jy in staat wees om:<br />
1. Die gewildheid, voor- en nadele en beperkings van die orale roete as toedieningsroete vir<br />
geneesmiddels te kan bespreek.<br />
2. Die verskeidenheid doseervorme geskik vir orale gebruik kan identifiseer (fokus op vaste<br />
doseervorme, insluitend spesiale vaste doseervorme) en die rationaal vir die<br />
vervaardiging/gebruik van elkeen kan motiveer.<br />
3. Die vereistes wat elke tipe orale vaste doseervorm aan die geneesmiddel stel, kan<br />
verduidelik/bespreek.<br />
4. Die preformuleringsinligting wat die suksesvolle ontwikkeling van orale vaste doseervorme<br />
vereis kan noem/bespreek, en kan verduidelik hoe bepaalde geneesmiddeleienskappe die<br />
keuse van die tipe orale vaste doseervorm kan beïnvloed.<br />
5. Jou kennis oor geneesmiddelabsorpsie uit die SVK kan toepas op die ontwerp en ontwikkeling<br />
van „n suksesvolle orale vaste doseervorm.<br />
61
LEEREENHEID 4<br />
Die geskiktheid van ʼn geneesmiddel vir orale toediening en spesifiek in orale vaste doseervorme<br />
(poeiers, granules, tablette en kapsules) is afhanklik van bepaalde fisiese en chemiese eienskappe<br />
van die betrokke geneesmiddel. In die vorige leereenheid is jy bekend gestel aan die konsep van<br />
die preformuleringsfase en is jy bewus gemaak van die tipe geneesmiddelinligting wat bekend<br />
moet wees om ʼn ingeligte en wetenskaplik-gegronde keuse te kan maak oor die geskikte<br />
doseervorm(e) waarin ʼn bepaalde geneesmiddel toegedien kan word.<br />
Indien ʼn orale vaste doseervorm die afleweringsisteem vir ʼn bepaalde geneesmiddel is, is daar<br />
enkele vereiste eienskappe waaroor die geneesmiddel moet beskik, terwyl die beginsels van orale<br />
absorpsie (veral geneesmiddelabsorpsie uit die SVK) ook ter sprake is (en dus in aanmerking<br />
geneem moet word) voordat formulering kan begin.<br />
Geneesmiddelabsorpsie uit die SVK is reeds in FMSG221 behandel, maar word weer kortliks hier<br />
hanteer aangesien jou kennis oor hierdie onderwerp nou toegepas moet word tydens die<br />
preformulering- en formuleringsfases.<br />
Lees aandagtig deur die onderstaande studiemateriaal en voltooi dan die daaropvolgende<br />
leeraktiwiteite.<br />
LB, 5:104-110.<br />
AULTON, 1:7-8 [“Oral route”]; 31:442 (onder die opskrif “Introduction”) en 31:454-457 (onder<br />
62<br />
die opskrif “Tablet types”).<br />
AULTON, 19:266-268.<br />
AULTON, 20:270-284.<br />
AULTON, 21:286-295.
LEEREENHEID 4<br />
OPMERKING/STELLING: Die gewildheid van die orale roete word weerspieël in die feit dat<br />
meer as 75% van alle geneesmiddels in doseervorme geskik vir orale toediening beskikbaar is (in<br />
vergelyking met 13% via die parenterale roete). Hierdie gewildheid van die orale roete kan<br />
toegespkryf word aan „n groot verskeidenheid faktore, waarvan gemak van dosering (geen<br />
gespesialiseerde hulp nodig nie) en gevolglike pasiëntmeewerkendheid, waarskynlik die<br />
belangrikste is. Aangesien die verkryging van „n sistemiese effek waarskynlik, in die meeste<br />
gevalle, die oogmerk met orale geneeesmiddelterapie is, speel absorpsie uit die die SVK defnitief<br />
die belangrikste rol in die uiteindelik sukses van die terapie.<br />
1. Noem/bespreek die verskillende tipes vaste doseervorme beskikbaar vir die toediening van<br />
geneesmiddels via die orale roete.<br />
2. Noem/bespreek die redes vir die gewildheid van tablette as doseervorm.<br />
3. Noem/bespreek die nadele of beperkings van tablette as doseervorm.<br />
4. Verduidelik die term “eenheidsdoseervorm” en onderskei (met voorbeelde) tussen hierdie tipe<br />
doseervorme en ander doseervorme.<br />
5. Noem die verskillende tipes tablette wat beskikbaar is vir geneesmiddelaflewering via die orale<br />
roete. Vind definisies in die BP of USP van verskillende tipes tablette wat in die farmakopeë<br />
beskryf word. Gee vervolgens redes vir die vervaardiging van elkeen van hierdie verskillende<br />
tipes tablette.<br />
6. Gebruik jou kennis uit die vorige leereenheid rakende preformulering en noem/bespreek die<br />
faktore (spesifiek geneesmiddeleienskappe) wat ʼn rol sal speel in die keuse van orale vaste<br />
doseervorme as afleweringsisteem vir geneesmiddels.<br />
7. Verduidelik hoe geneesmiddeleienskappe die besluit of ʼn orale vloeibare doseervorm of ʼn<br />
orale vaste doseervorm die geskikste keuse sal wees, kan beïnvloed.<br />
63
LEEREENHEID 4<br />
64<br />
INLIGTING:<br />
Die ontwerp en ontwikkeling van medisyne vir orale gebruik verg deeglike beplanning ten einde ʼn<br />
terapeuties-effektiewe produk te verseker. Suksesvolle ontwerp van orale doseervorme vereis ʼn<br />
deeglike kennis van basiese fisies-chemiese beginsels (soos ionisasie van ioniese verbindings en<br />
oplosbaarheid), eienskappe van vaste stowwe, stabiliteit en afbraakmeganismes van<br />
geneesmiddels, biofarmaseutika (en farmakokinetika) en fisiologiese en anatomiese kenmerke<br />
van die verskillende roetes beskikbaar vir geneesmiddel toediening/aflewering.<br />
Voorkennis van belang sluit in:<br />
Kennis oor oplossings en oplosbaarheid (insluitend dissolusie en dissolusietempo van<br />
vastestowwe) [AULT, pp.17-20];<br />
Kristaleienskappe (polimorfisme en solvasie) [AULT, pp.26-27];<br />
Gemeenskaplike ioon-effek [AULT, p.27];<br />
Eienskappe van oplossings (insluitend die ionisasie van elektroliete en die invloed van pKa<br />
en pH op oplosbaarheid) [AULT, pp.35-38];<br />
Stabiliteit van geneesmiddels (en afbraakmeganismes);<br />
Biofarmaseutika, biobeskikbaarheid en farmakodinamika [AULT, pp.226-269 & pp.286-<br />
295];<br />
Absorpsie van geneesmiddels vanuit die SVK [AULT, pp.270-285].<br />
Indien u probleme ondervind om enige van die leeraktiwiteite in hierdie leergedeelte te<br />
beantwoord kan u bogenoemde studiemateriaal raadpleeg.<br />
OPMERKING/STELLING:<br />
Biofarmaseutiese faktore, naamlik geneesmiddelabsorpsie, metabolisme, verspreiding en<br />
eliminasie [ADME] speel „n baie belangrike rol in die uiteindelike sukses van orale terapie.<br />
Geneesmiddelfaktore, veral oplosbaarheid en stabiliteit, is verdere faktore wat die geskiktheid<br />
van die orale roete vir die behandeling van siektetoestande beïnvloed, terwyl<br />
geneesmiddeleienskappe ook „n bepalende rol speel in die keuse van die tipe orale doseervorm.
LEEREENHEID 4<br />
8. Definieer / verduidelik die term “biofarmaseutika” en verduidelik waarom die konsep belangrik<br />
is tydens die ontwerp van orale vaste doseervorme (veral tydens die preformuleringsfase).<br />
[AULT., pp.266-267]<br />
9. Identifiseer die tipe doseervorm wat 100% biobeskikbaarheid lewer; vergelyk die<br />
biobeskikbaarheid van oraal-toegediende doseervorme daarmee en verduidelik die verskil.<br />
[AULT., p.267]<br />
10. Watter voorvereistes geld vir ʼn geneesmiddel om 100% biobeskikbaar te wees na orale<br />
toediening? [AULT., p.268]<br />
11. Noem faktore wat die biobeskikbaarheid van oraal-toegediende geneesmiddels kan beïnvloed.<br />
[AULT., p.268]<br />
12. Gee ʼn skematiese voorstelling van die bloedvlak-tydprofiel van ʼn geneesmiddel na orale<br />
toediening en identifiseer verskillende belangrike fases en parameters op die grafiek.<br />
13. Noem die belangrikste onderskeidende areas van die SVK waar geneesmiddelabsorpsie kan<br />
plaasvind en verduidelik die anatomiese en fisiologiese verskille tussen die verskillende areas.<br />
[AULT., p.272-274]<br />
14. Gee ʼn kort bespreking van die deurgangstyd van oraal-toegediende stowwe (ook<br />
geneesmiddels) deur die verskillende dele van die SVK en verduidelik hoe dit die absorpsie<br />
van geneesmiddels kan beïnvloed. [AULT., pp.275-276]<br />
15. Noem die verskillende hindernisse (“barriers”) wat absorpsie van geneesmiddels uit die SVK<br />
kan belemmer. [AULT., pp.276-278]<br />
16. Noem die verskillende meganismes waarvolgens geneesmiddelabsorpsie vanuit die SVK<br />
plaasvind en gee ʼn kort bespreking van elke meganisme om die verskille aan te dui. Noem die<br />
meganisme waarvolgens die meeste oraal-toegediende geneesmiddels geabsorbeer word.<br />
[AULT., pp.279-284]<br />
17. Noem / verduidelik die fisiologiese en geneesmiddelfaktore wat die tempo waarteen<br />
geneesmiddels in die SVK-vloeistowwe oplos, kan beïnvloed. [AULT., pp.286-291]<br />
18. Verduidelik die konsep van presistemiese metabolisme: die invloed daarvan op die<br />
biobeskikbaarheid van oraal-toegediende geneesmiddels. [AULT., p.284]<br />
19. Noem die voorvereistes vir die effektiewe passiewe opname van oraal-toegediende<br />
geneesmiddels uit die SVK. Skryf ʼn algemene vergelyking neer wat hierdie proses beskryf en<br />
verduidelik die simbole in die vergelyking. [AULT., p.286]<br />
20. Noem / bespreek die faktore wat die geneesmiddelkonsentrasie in die SVK-vloeistowwe kan<br />
beïnvloed. [AULT., pp.291-292]<br />
21. Verduidelik / bespreek die beginsels van passiewe absorpsie van geneesmiddels uit die SVK<br />
met verwysing na:<br />
65
LEEREENHEID 4<br />
66<br />
a. Die invloed van die ioniese karakter en suur / basissterkte (pKa) van die geneesmiddel<br />
(suur of basis) en die pH van die fisiologiese omgewing op geneesmiddeloplosbaarheid;<br />
b. Die verband tussen graad van ionisasie en absorpsie;<br />
c. Die invloed van die oplosbaarheid (water- en lipiedoplosbaarheid) van die geneesmiddel<br />
op die proses;<br />
d. Die vergelykings van toepassing op die absorpsieproses. [AULT., pp.293-295]<br />
22. Dui aan (en verduidelik) in watter area van die SVK behoort (i) swak suur geneesmiddels en (ii)<br />
swak basiese geneesmiddels die beste geabsorbeer te word (gegrond op teoretiese<br />
beginsels).<br />
23. Verduidelik waarom die swak suur geneesmiddels in praktyk beter uit die dunderm as uit die<br />
maag geabsorbeer word.<br />
24. Verduidelik hoe „n langer verblyfstyd in die maag die absorpsie van swak basiese<br />
geneesmiddels in die SVK kan verbeter.<br />
25. Verduidelik hoe soutvorming die absorpsie van geneesmiddels in die SVK verbeter.<br />
26. Verduidelik waarom die vorming van hidrochloriedsoute van swak basiese geneesmiddels<br />
die absorpsie van die geneesmiddel in die SVK kan verlaag.<br />
27. Verduidelik die volgende oënskynlike teenstrydigheid: “Geneesmiddels moet opgelos wees om<br />
deur passiewe diffusie uit die SVK geabsorbeer te word. Ten einde die oplosbaarheid van ʼn<br />
swak elektroliet te verbeter, moet die graad van ionisasie daarvan verhoog word (bv. deur<br />
soutvorming), maar slegs ongeïoniseerde, opgeloste geneesmiddelmolekules kan deur die<br />
SVK-membraan beweeg (geabsorbeer word) en sodoende in die bloedstroom beland (dus<br />
biologiese beskikbaar wees).”<br />
28. Verduidelik hoe die oplosbaarheid van swak suur en swak alkaliese geneesmiddels verander<br />
soos wat die geneesmiddels deur die SVK beweeg (vanaf die maag na die dunderm tot in die<br />
dikderm). Verduidelik watter fisiologiese veranderinge ondervind die geneesmiddels in die<br />
verskillende areas en watter invloed het hierdie veranderinge op hul oplosbaarheid en<br />
absorpsie.<br />
29. Gebruik die voorbeeld van chloordiasepoksied (ʼn swak wateroplosbare, swak alkaliese<br />
geneesmiddel) en sy soute (hidrochloried-; bensoaat- en asetaatsoute) om die effek van<br />
soutvorming op die oplosbaarheid en absorpsie van dié geneesmiddel in die maag en dunderm<br />
te verduidelik. [AULT., p.341]
Tipiese eksamenvrae oor leergedeelte 4.1<br />
LEEREENHEID 4<br />
1. Noem (en bespreek) die vernaamste voor- en nadele én beperkings van die orale roete vir die<br />
toediening/inname van orale vaste doseervorme.<br />
2. Gebruik jou kennis oor geneesmiddelionisasie, suur/alkaliese karakter, oplosbaarheid,<br />
dissolusie en dissolusietempo en absorpsie; en bespreek die verskil in die mate en tempo van<br />
geneesmiddelabsorpsie tussen „n geneesmiddel (moederverbinding) en sy soutvorm.<br />
3. Verduidelik die rol van maaglediging (en tempo), deurgangstyd deur die SVK, tipe (en grootte)<br />
van die doseervorm op die mate en tempo van geneesmiddelabsorpsie.<br />
4. Gebruik „n toepaslike vergelyking om die verskil in die tempo van absorpsie van „n<br />
geneesmiddel (swak suur of basis) uit die maag en dunderm te veduidelik.<br />
5. Tref „n vergelyking tussen die tempo en mate van absorpsie van oraal-toegediende<br />
geneesmiddels uit vloeibare en vaste doseervorme.<br />
6. Bespreek die verband tussen die pKa-waarde van „n verbinding, die pH van die omgewing<br />
waarin dit oplos, die graad van ionisasie en die oplosbaarheid van die geneesmiddel.<br />
67
LEEREENHEID 4<br />
JOU VRAE OOR ENIGE ASPEK/ONDERWERP VAN DIE LEERGEDEELTE:<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
68
TABLETVEREISTES EN<br />
-EIENSKAPPE<br />
LEEREENHEID 4<br />
Dit behoort jou ongeveer 2 ure te neem om hierdie leergedeelte te voltooi en die<br />
uitkomste te bereik.<br />
Na voltooiing van hierdie leergedeelte moet jy in staat wees om:<br />
1. Die eienskappe van die ideale tablet te kan noem of motiveer.<br />
2. Die amptelike toetse op tablette (soos die farmakopëe vereis) te kan noem en die doel van<br />
elke toets te kan motiveer<br />
3. Die farmakopëe (BP/USP) te kan gebruik om die amptelike kriteria vir elke toets te kan vind<br />
(en vir tablette met „n spesifieke geneesmiddel).<br />
Geen tablet bestaan uit slegs geneesmiddel (aktiewe bestanddeel) nie, maar bevat ook ander<br />
inerte stowwe (d.i. stowwe met geen farmakologiese effek opsig self nie), bekend as hulpstowwe.<br />
Tablette bestaan hoofsaaklik uit (i) mengsels van verskillende poeiers of (ii) granules (afhangende<br />
van die vervaardigingsmetode) wat saamgepers word om ʼn kompak te vorm. Hierdie mengsels of<br />
granulaat bestaan op hul beurt weer uit poeiers van die verskillende komponente van die<br />
tabletformules (die aktiewe bestanddeel en verskillende tablethulpstowwe). Dit is dus belangrik om<br />
te besef dat die eienskappe van tablette dikwels bepaal word deur die eienskappe van die primêre<br />
komponente (poeiers) waaruit die tablette bestaan. Tablette moet (i) aan bepaalde spesifikasies<br />
voldoen en (ii) oor bepaalde kenmerkende eienskappe beskik.<br />
69
LEEREENHEID 4<br />
Bestudeer die aangeduide studiemateriaal en voltooi dan die volgende leeraktiwiteite:<br />
LB, 5:113-141.<br />
AULTON, 31:442-443 onder die opskrif “Quality attributes of tablets”.<br />
AULTON, 31:446-447 onder die opskrif “Technical problems during tabletting”.<br />
AULTON, 31:461-466 onder die opskrif "Tablet testing”.<br />
BP/USP.<br />
1. Noem die eienskappe vir die ideale tablet. [AULTON, pp.442-443]<br />
2. Noem die amptelike vereistes (kriteria) waaraan tablette moet voldoen. [AULTON, pp.461-<br />
70<br />
466]. In watter bronne kan inligting oor hierdie amptelike vereistes verkry word?<br />
3. Noem / bespreek die vernaamste probleme wat tydens tabletvervaardiging kan plaasvind.<br />
[AULTON, pp.446-447]<br />
4. Noem (en motiveer) die vernaamste eienskappe waaroor poeiers / poeiermengsels, bestem vir<br />
tablettering, moet beskik. [AULTON, p.447]<br />
5. Gebruik die BP/USP en vind die amptelike kriteria van tablette met betrekking tot (i)<br />
disintegrasietyd, (ii) massavariasie, (iii) geneesmiddeldissolusie; (iv) hardheid/breeksterkte; (v)<br />
verbrokkeling; (vi) gemiddelde geneesmiddelinhoud en (vi) inhoudsuniformiteit.
Tipiese eksamenvrae oor leergedeelte 4.2<br />
LEEREENHEID 4<br />
1. Gee jou mening (met motivering) oor wat die eienskappe van die ideale tablet behoort te wees.<br />
2. Gebruik die nuutste uitgawe van die BP / Europese Farmakopie en vind die vereistes waaraan<br />
tablette van „n bepaalde tabletlot moet voldoen ten opsigte van:<br />
a. Gemiddelde tabletmassa.<br />
b. Disintegrasietyd.<br />
c. Breeksterkte<br />
d. Verbrokkeling.<br />
3. Gebruik die nuutste uitgawe van die BP / Europese Farmakopie en vind die volgende:<br />
a. Grense vir die toelaatbare variasie in die gemiddelde geneesmiddelinhoud in<br />
parasetamoltablette.<br />
b. Twee voorbeelde van geneesmiddels waarvoor die farmakopie „n inhoudsuniformiteitstoets<br />
vereis en die toelaatbare grense vir toets.<br />
c. Die algemene prosedure vir die bepaling van die persentasie dissolusie van tablette.<br />
d. Die spesifieke kondisies vir die bepaling van die dissolusie van furosemiedtablette.<br />
e. Die kriteria wat gebruik word om te bepaal of tablette se dissolusie aan die amptelike BP-<br />
vereistes voldoen.<br />
f. Die metode vir die bepaling van die persentasie verbrokkeling van tablette.<br />
g. Die medium waarin die disintegrasie van tablette bepaal word.<br />
h. Die disintegrasietyd vir bruistablette.<br />
i. Die disintegrasietyd vir koutablette.<br />
j. Die hoeveelheid tablette wat tydens die bepaling van die breeksterkte van „n tabletlot<br />
gebruik moet word.<br />
4. Onderskei tussen die volgende twee amptelike toetse vir tablette: Toets vir gemiddel<br />
geneesmiddelinhoud en die inhoudsuniformiteitstoets.<br />
71
LEEREENHEID 4<br />
JOU VRAE OOR ENIGE ASPEK/ONDERWERP VAN DIE LEERGEDEELTE:<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
72
EIENSKAPPE VAN POEIERS /<br />
POEIERMENGSELS<br />
LEEREENHEID 4<br />
Dit behoort jou ongeveer 2 ure te neem om hierdie leergedeelte te voltooi en die<br />
uitkomste te bereik.<br />
Na voltooiing van hierdie leergedeelte moet jy in staat wees om:<br />
1. Die fisiese eienskappe van farmaseutiese poeiers te kan noem en elke eienskap kortliks te<br />
kan verduidelik in terme van die belang daarvan tydens doseervormontwerp.<br />
2. Die metodes vir die bepaling van die verskillende fisiese eienskappe kortliks te kan bespreek,<br />
in die laboratorium korrek en akkuraat te kan uitvoer, en die relevante verwerkings uit<br />
eksperimentele data te kan doen en afleidings uit die resultate te kan maak.<br />
3. Farmaseutiese poeiers / poeiermengsels kan klassifiseer op grond van hul fisiese eienskappe.<br />
Die eienskappe van individuele poeiers in tabletmengsels / granules speel dikwels ʼn bepalende rol<br />
in die gedrag van die mengsels en die eienskappe van die tablette wat uit die mengsels berei word.<br />
Poeiers beskik oor bepaalde inherente eienskappe (veral deeltjievorm, deeltjiegrootte en<br />
deeltjiegrootteverspreiding, en ook saampersbaarheid), terwyl bepaalde eienskappe wat hulle<br />
openbaar die gevolg is van hul inherente eienskappe (waaronder digtheid, vloeibaarheid, porositeit,<br />
“bulkiness”, ens. belangrik is).<br />
73
LEEREENHEID 4<br />
Bestudeer die volgende studiemateriaal en voltooi dan die volgende leeraktiwiteite:<br />
LB, 5:112-141.<br />
AULTON, 9:122-136.<br />
AULTON, 11:145-151.<br />
AULTON, 13:168-179.<br />
AULTON, 24:355-358.<br />
74<br />
OPMERKING/STELLING:<br />
Tabletformulerings bestaan meestal uit „n mengsel van die geneesmiddel en sekere inerte<br />
stowwe (sg. hulpstowwe) wat in „n bepaalde verhouding saamgevoeg word om „n poeiermengsel<br />
te lewer waaruit tablette vervaardig word. Die fisiese eienskappe / gedrag van die poeiermengsel<br />
word grootliks bepaal deur die eienskappe van die komponente in die mengsel.<br />
1. Noem die fisiese eienskappe van farmaseutiese poeiers en verduidelik waarom kennis oor die<br />
verskillende fisiese eienskappe van poeiers belangrik is tydens die formulering van orale vaste<br />
doseervorme.<br />
2. Verduidelik die term “vryvloeiende” poeiers / poeiermengsels en verduidelik waarom dié<br />
eienskap belangrik is tydens die formulering en vervaardiging van tablette. [AULTON, pp.168-<br />
169].<br />
3. Onderskei tussen die terme “adhesie” en “kohesie” soos van toepassing op farmaseutiese<br />
poeiers.<br />
4. Onderskei tussen die verskillende digthede van ʼn poeier.<br />
5. Verduidelik die invloed van deeltjiegrootte, deeltjievorm, deeltjiedigtheid en die<br />
oppervlakstruktuur van poeierdeeltjies op die vloeibaarheid van die poeiers / poeiermengsels.<br />
6. Noem die faktore / deeltjie-eienskappe wat die pakkingsgeometrie van poeierdeeltjies kan<br />
beïnvloed.<br />
7. Noem / bespreek enige twee metodes wat gebruik kan word om die vloeibaarheid van poeiers<br />
te bepaal.
LEEREENHEID 4<br />
8. Identifiseer die poeier-eienskap(pe) wat gebruik word vir die bepaling van poeiervloei m.b.v.<br />
Carr se indeks en die Hausnerverhouding.<br />
9. Noem ten minste twee metodes om die vloeibaarheid van farmaseutiese poeiers te verbeter.<br />
10. Vind die klassifikasie van die vloeibaarheid van poeiers volgens Carr se indeks, “critical orifice<br />
diameter” (COD) en rushoek (angle of repose) soos aangedui in die USP.<br />
11. Onderskei tussen plastiese, elastiese en fragmenterende poeiers en verduidelik die belang van<br />
hierdie poeiereienskap tydens tabletvervaardiging.<br />
Tipiese eksamenvrae oor leergedeelte 4.3<br />
1. Noem die vereiste eienskappe (gedrag) van poeiermengsles bestem vir tablettering en<br />
verduidelik waarom hierdie eienskappe in sodanige mengsels nodig is.<br />
2. Noem die verskillende fisiese eienskappe van farmaseutiese poeiers wat „n belangrike rol<br />
speel tydens die formulering en vervaardiging van doseervorme.<br />
3. Verduidelik waarom kennis oor die deeltjiegrootte en deeltjiegrootteverspreiding van „n poeier<br />
of poeiermengsel belangrik is tydens die ontwerp en ontwikkeling van doseervorme.<br />
4. Noem 2 metodes wat gebruik kan word vir die bepaling van die gemiddelde deeltjiegrootte en<br />
deeltjiegrootteverspreiding van farmaseutiese poeiers.<br />
5. Onderskei tussen die ware (“true”), oënskynlike (“bulk”) en pakkingsdigtheid (“tapped”) van<br />
poeiers en dui aan hoe die digthede bepaal kan word. Verduidelik die belang van kennis oor<br />
hierdie poeiereienskap tydens die ontwerp en ontwikkeling van doseervorme.<br />
6. Bespreek twee metodes wat gebruik word vir die bepaling van die vloeibaarheid van<br />
poeiers / poeiermengsels.<br />
7. Watter afleiding(s) kan gemaak word uit die rushoek van poeiers?<br />
75
LEEREENHEID 4<br />
JOU VRAE OOR ENIGE ASPEK/ONDERWERP VAN DIE LEERGEDEELTE:<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
76
LEEREENHEID 5<br />
FORMULERING & VERVAARDIGING<br />
VAN TABLETTE<br />
Dit behoort jou ongeveer 10 ure te neem om hierdie leereenheid te voltooi en die<br />
uitkomste te bereik.<br />
Inhoudsopgawe van leereenheid 5:<br />
Leergedeelte 5.1:- Tabletformulering .................................................................................. 79<br />
Leergedeelte 5.2:- Metodes van tabletvervaardiging .......................................................... 85<br />
Leergedeelte 5.3:- Spesiale tablette .................................................................................... 96<br />
Na voltooiing van hierdie leereenheid moet jy:<br />
1. Preformuleringsinligting kan versamel, ontleed en kan toepas tydens die ontwerp en<br />
ontwikkeling van „n tabletformule vir „n bepaalde geneesmiddel.<br />
2. Die mees geskikte tablettipe vir „n bepaalde geneesmiddel te kan bepaal/kies (met motivering)<br />
3. „n Tabletformule vir „n spesifieke geneesmiddel te kan ontwikkel aan die hand van beskikbare<br />
inligting.<br />
4. Die tipe hulpstowwe wat in „n tabletformule vir „n bepaalde geneesmiddel ingesluit moet word<br />
kan bepaal en geskikte hulpstowwe vir elke kategorie te kan kies (uit dit wat beskikbaar is).<br />
5. Die geskikste vervaardigingsmetode vir „n bepaalde tabletformulering kan kies.<br />
6. Die ontwerp, formulering en vervaardiging van verskillende tipes tablette te kan beplan en<br />
uitvoer tydens laboratoriumsessies.<br />
7. Die verskillende apparate betrokke by tabletvervaardiging korrek en veilig kan hanteer; en kan<br />
gebruik tydens sodanige vervaardigingsproses.<br />
77
LEEREENHEID 5<br />
Benewens die geneesmiddel(s) bevat tablette ook inerte bestanddele (bekend as hulpstowwe) om<br />
bepaalde funksies te verrig of om bepaalde tableteienskappe te verseker. Afhangende van die<br />
geneesmiddel en/of tipe tablet en/of vervaardigingsmetode, kan die samestelling van<br />
tabletformules baie verskil, terwyl die groot verskeidenheid beskikbare stowwe in elke hulpstoftipe<br />
ook groot variasies in die samestelling van tablette veroorsaak. Die korrekte kombinasie van<br />
geneesmiddel, tipe hulpstof en hulpstofkonsentrasie; en keuse van die geskikte<br />
vervaardigingsmetode, is alles faktore wat die uiteindelike sukses van die ontwerp en ontwikkeling<br />
van tabletformules gaan bepaal. Kennis oor die fisiese eienskappe van die geneesmiddel(s) wat in<br />
„n tabletformule voorkom is van die allergrootste belang, aangesien dit gaan bepaal watter<br />
hulsptowwe in die formule nodig is, en wat die konsentrasie van die onderskeie hulpstowwe gaan<br />
wees.<br />
Tablette word hoofsaaklik volgens twee metodes vervaardig, naamlik (i) granulering en (ii) direkte<br />
samepersing. Granulering kan plaasvind volgens (a) droë of (b) natgranulering.<br />
Natgranulering kan beskou word as die tradisionele metode van tabletvervaardiging. Die<br />
vervaardigingsmetode bepaal die samestelling van „n tabletformule, dus kan die komponente in<br />
natgegranuleerde en direk saampersbare formules aansienlik van mekaar verskil in terme van<br />
biede die tipe hulpstowwwe wat daarin voorkom en die konsentrasie van die verskillende<br />
hulpstowwe.<br />
Die studiemateriaal vir hierdie leereenheid kom voor in:<br />
LB, 5:108-110 & 141-189.<br />
AULTON, 31:441-481.<br />
78
TABLETFORMULERING<br />
LEEREENHEID 5<br />
Dit behoort jou ongeveer 3 ure te neem om hierdie leergedeelte te voltooi en die<br />
uitkomste te bereik.<br />
Na voltooiing van hierdie leergedeelte moet jy:<br />
1. Die verskillende tipes hulpstofgroepe wat in algemene tabletformulerings voorkom kan noem,<br />
die funksie(s) van elk kan verduidelik en voorbeelde van hulpstowwe in elke groep kan noem.<br />
2. Die werkingsmeganisme van die verskillende tipes hulpstowwe kan verduidelik (veral<br />
bindmiddels, disintegreermiddels, smeermiddels en glymiddels).<br />
3. Foute/tekortkominge in tabletformules kan identifiseer, en regstellings kan aanbeveel.<br />
Geneesmiddels maak dikwels slegs „n klein persentasie van die totale inhoud van tablette uit.<br />
Afhangende van die tipe vervaardigingsmetode, bevat die meeste tabletformulerings inerte<br />
stowwe, bekend as hulpstowwe, wat bepaalde funksies in die formule verrig. Die meeste<br />
konvensionele tablette bevat hulpstoftipes soos vulstowwe, bindmiddels, disintegreermiddels en<br />
gly- en/of smeermiddels, terwyl sommige formulerings ook spesiale hulpstowwe kan bevat soos<br />
buffers, oppervlakaktiewe stowwe (benattingsmiddels), preserveermiddels en geur- en<br />
smaakmiddels.<br />
Die kombinering van die geneesmiddel en die korrekte hulpstowwe in die korrekte konsentrasies<br />
(m.a.w. die saamstel van „n tabletformule) staan bekend as die formulering van die formule. Die<br />
79
LEEREENHEID 5<br />
formulering van „n geskikte tabletformule vind dikwels plaas deur middel van “trial and error”,<br />
hoewel daar vandag verskeie wetenskaplike (statistiese) metodes bestaan om tabletformulering<br />
op „n meer wetenskaplike basis te ontwikkel. Inligting rakende die wetenskaplike benadering tot<br />
die ontwikkeling van tabletformules sal tydens die kontakesessies (en laboratoriumwerk) bespreek<br />
word. Kennis van die fisiese en chemiese eienskappe van die geneesmiddel speel „n baie<br />
belangrike rol in die keuse van die hulpstowwe wat saam met die geneesmiddel(s) in die formule<br />
geïnkorporeer moet word, en die eienskappe van die hulpstowwe bepaal dikwels die gedrag en<br />
eienskappe van die finale produk. Die oogmerk tydens die formulering van „n tabletformule is altyd<br />
om „n effektiewe, stabiele en betroubare produk te lewer wat aan al die amptelike vereistes van die<br />
farmakopeë voldoen.<br />
Bestudeer die onderstaande studiemateriaal en voltooi dan die volgende leeraktiwiteite:<br />
LB, 5:111-112 & 143-157.<br />
AULTON, 31:449-454 onder die opskrif “Tablet excipients”.<br />
80<br />
OPMERKING/STELLING:<br />
Alle tablette word vandag op hoëspoed, geoutomatiseerde tabletperse vervaardig. Hierdie<br />
apparate beskik oor die vermoë om groot hoeveelhede tablette per uur te kan produseer, en die<br />
sukses van die formulering (saamstel) en die keuse van die metode van vervaardiging<br />
(natgranulering, droëgranulering of direkte saampersing), kan gewoonlik reeds tydens die<br />
tabletteringsfase bepaal word. Die wyse waarop tablette tydens saampersing in die tabletpers<br />
gevorm word vereis dat poeiermengsels of granules oor bepaalde eienskappe moet beskik om<br />
suksesvolle tablettering te verseker.<br />
1. Verduidelik kortliks hoe tablette gevorm word, d.w.s. verduidelik die tabletteringsproses.<br />
2. Noem die komponente van ʼn tabletpers wat direk betrokke is by die saampersing van<br />
poeiermengsels om tablette te lewer.
OPMERKING/STELLING:<br />
LEEREENHEID 5<br />
Benewens die geneesmiddel(s), bevat alle tabletformules inerte “hulpstowwe” wat „n belangrike<br />
rol speel in die effektiewe vorming en werking van die tablet. Die keuse van die korrekte<br />
hulpstowwe en in die korrekte konsentrasie is noodsaaklik vir die vorming van tablette wat aan<br />
die amptelike vereistes voldoen en wat geskik is om die vereiste terapeutiese effek te lewer,<br />
indien dit korrek gebruik word.<br />
3. Noem die verskillende tipes hulpstowwe (hulpstofgroepe) wat in tabletformulerings kan<br />
voorkom; motiveer hul insluiting en gee ten minste twee voorbeelde van elk.<br />
4. Gee ʼn skematiese voorstelling van die prosesse wat die verskyning van geneesmiddels in die<br />
sistemiese sirkulasie voorafgaan, na orale toediening.<br />
5. Onderskei tussen “disintegrasie” en “dissolusie”. Dui die belang van elkeen van hierdie<br />
prosesse in die uiteindelike biobeskikbaarheid van geneesmiddels aan.<br />
6. Verduidelik van die werkingsmeganisme van disintegreermiddels en bespreek die faktore wat<br />
hul effektiwiteit kan beïnvloed.<br />
7. Onderskei tussen glymiddels, smeermiddels en antikleefmiddels in terme van hul funksie(s) in<br />
tabletformulerings.<br />
8. Bespreek oppervlaksmeermiddels deur te verwys na: (i) hul funksie(s); (ii) voorbeelde; (iii)<br />
werkingsmeganisme en (iv) hul effek op die fisiese eienskappe van tablette.<br />
81
LEEREENHEID 5<br />
82<br />
Tipiese eksamenvrae oor leergedeelte 5.1<br />
1. Noem die verskillende tipes hulpstowwe wat in tableformulerings voorkom. Verduidelik elkeen<br />
se funksie(s) en gee voorbeelde van elke tipe hulpstof.<br />
2. Identifiseer die tipe hulpstof wat in tabletformulerings ingesluit word om:<br />
a. Die massa van tablette te verhoog vir gemaklike hantering.<br />
b. Die saampersbaarheid van poeierdeeltjies te verbeter tydens tablettering.<br />
c. Die oplosbaarheid van geneesmiddels te verbeter.<br />
d. Die vrystelling van die geneesmiddel(s) uit die tabletstruktuur te verseker.<br />
e. Die vloeibaarheid van poeiermengsels, bestem vir tablettering, te verbeter.<br />
f. Wrywing tydens die tabletteringsfase te verminder.<br />
3. Noem „n geskikte voorbeeld van die volgende tipes tablethulpstowwe:<br />
a. Vulstowwe geskik vir natgranulering.<br />
b. Vulstowwe geskik vir direkte saampersing.<br />
c. Oppervlaksmeermiddels.<br />
d. Bindmiddels.<br />
e. Glymiddels.<br />
f. Smeermiddels.<br />
g. Oppervlakaktiewe stowwe / benattingsmiddels.<br />
h. Disintegreermiddels.<br />
4. Identifiseer die hulpstofgroep vir elkeen van onderstaande voorbeelde van tablethulpstowwe:<br />
a. Polivinielpirrolidoon.<br />
b. Kollidon VA-64.<br />
c. Natriumstyselglikolaat (Primojel en Explotab ).<br />
d. Laktose.<br />
e. Kollidon CL.<br />
f. Magnesiumstearaat.<br />
g. Stysel (bv. aartappel-; mielie, rysstysel).<br />
h. Ac-Di-Sol .
i. Kollidon K90<br />
j. Talk<br />
k. Natriumstearielfumuraat (Pruv )<br />
l. Aerocil <br />
m. Silikoondioksied<br />
n. Mikrokristallyne sellulose<br />
o. Avicel PH-200<br />
p. Tablettose .<br />
q. Ludipress .<br />
r. Steariensuur.<br />
s. Natriumlaurielsulfaat<br />
t. Polisorbaat 80 (Tween 80)<br />
LEEREENHEID 5<br />
5. Verduidelik die belang van die tabletdisintegrasie en geneesmiddeldissolusie met<br />
betrekking tot die tempo en mate waarteen oraal-toegediende geneesmiddels die sistemiese<br />
sirkulasie bereik na toediening van tablette.<br />
6. Verduidelik die werkingsmeganisme van swellende disintegreermiddels en dui aan watter<br />
formulerings- en vervaardigingsfaktore hul effektiwiteit kan beïnvloed.<br />
7. Verduidelik die rol van smeermiddels in tabletformulerings, en bespreek vervolgens<br />
magnesiumstearaat as voorbeeld van „n smeermiddel in tabletformulerings met verwysing na<br />
(i) algemene eienskappe, (ii) die meganisme van werking; (iii) die effek(te) [met redes] van<br />
hierdie verbinding op die fisiese eienskappe van tablette en (iv) faktore wat die grootte van die<br />
effek(te) in (iii) genoem beïnvloed.<br />
83
LEEREENHEID 5<br />
JOU VRAE OOR ENIGE ASPEK/ONDERWERP VAN DIE LEERGEDEELTE:<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
84
LEEREENHEID 5<br />
METODES VAN TABLETVERVAARDIGING<br />
Dit behoort jou ongeveer 4 ure te neem om hierdie leergedeelte te voltooi en die<br />
uitkomste te bereik.<br />
Na voltooiing van hierdie leergedeelte moet jy:<br />
1. Die verskillende metodes van tabletvervaardiging kan noem, volledig kan bespreek en tydens<br />
laboratoriumwerk kan uitvoer.<br />
2. Die verskillende farmaseutiese eenheidsprosesse by elke metode kan noem, en die rol/funksie<br />
van elke eenheidsproses in die vervaardigsproses kan verduidelik<br />
3. Aan die hand van inligting oor geneesmiddel- en mengseleienskappe kan besluit watter<br />
vervaardigingsmetode die geskikste sal wees vir „n bepaalde formulering.<br />
Die metodes van vervaardiging kan in twee hoofgroepe verdeel word, naamlik granulering en<br />
direkte samepersing. Gegranuleerde tabletformulerings kan berei word deur of natgranulering of<br />
droë granulering. Elkeen van hierdie metodes verg „n bepaalde formulesamestelling, aangesien<br />
die poeiermengsel of granulaat aan verskillende prosesse tydens vervaardiging blootgestel word.<br />
Elke vervaardigingsmetode het sekere voordele, maar egter ook sekere nadele en beperkings.<br />
85
LEEREENHEID 5<br />
Bestudeer die onderstaande studiemateriaal en voltooi dan die volgende leeraktiwiteite:<br />
LB, 5:158-196.<br />
AULTON, 31:447-449 onder die opskrifte “Tablet production via granulation” en “Tablet<br />
86<br />
production via direct compaction”.<br />
AULTON, 12:152-167 (Mixing).<br />
AULTON, 29:410-424 (Granulation).<br />
AULTON, 30:425-440 (Drying).<br />
Natgranulering<br />
Die konsep van natgranulering (as vervaardigingsmetode vir tablette spesifiek) word in die<br />
Leesbundel (hoofstuk 5) en hoofstuk 31 van Aulton (pp.447-448) verduidelik. Hierdie metode<br />
bestaan egter uit ʼn verskillende aantal stappe (of prosesse bekend as farmaseutiese<br />
eenheidsprosesse). Hierdie verskillende eenheidsprosesse word ook in hoofstuk 5 van die<br />
Leesbundel (afdeling 5.9.3) en in afsonderlike hoofstukke in Aulton bespreek (soos hierbo<br />
aangedui). Dit is belangrik dat jy, tydens die voltooiing van die leeraktiwiteite, hierdie hoofstukke<br />
raadpleeg en bestudeer.<br />
OPMERKING/STELLING:<br />
Die fisiese en chemiese eienskappe van die geneesmiddel (en dosisgrootte), bepaal meestal die<br />
formulesamestelling en die metode van vervaardiging van „n bepaalde tabletformulering.<br />
Granuleringsmetodes (droë en natgranulering) behels die vorming van granules (saamgestelde<br />
deeltjies) ten einde die vloei- en saampersbaarheid van poeiermengsels te verbeter, terwyl<br />
direkte samepersing op die oog af lyk na „n baie eenvoudige metode van vervaardiging, maar dit<br />
vereis dat poeiermengsels oor bepaalde eienskappe moet beskik.<br />
1. Bespreek die vervaardiging van tablette deur middel van natgranulering en verwys na die<br />
verskillende eenheidsprosesse betrokke by die proses. Demonstreer ook die belang van elke<br />
eenheidsproses in die vervaardigingsproses met betrekking tot die kwaliteit van die tablette.
LEEREENHEID 5<br />
2. Verduidelik watter eenheidsprosesse en/of hulpstowwe gebruik word om te verseker dat<br />
poeiermengsels / granules oor die vereiste eienskappe beskik om suksesvol getabletteer te<br />
kan word.<br />
3. Verduidelik die rasionaal agter die verdeling van die disintegreermiddel intra- en intergranulêr<br />
tydens die natgranuleringsproses.<br />
4. Jy word versoek om die volgende tabletformulering te vervaardig:<br />
Geneesmiddel 250 mg<br />
Vulstof qs tot 320 mg<br />
Bindmiddel 5% m/m<br />
Disintegreermiddel 3% m/m (40% intergranulêr)<br />
Glymiddel 1% m/m<br />
Smeermiddel 0.9% m/m<br />
i. Gee voorbeelde van elke hulpstof wat in die formule gebruik kan word.<br />
ii. Bereken die massa van elke bestanddeel benodig om 500 tablette te lewer.<br />
iii. Noem en bereken die massa van die bestanddele wat aanvanklik afgeweeg en vermeng<br />
moet word.<br />
iv. Bereken die volume van granuleersisteem (sterkte 6% m/v bindmiddel in ETOH) wat by die<br />
poeiermengsel in (iii) gevoeg moet word om te verseker dat die regte hoeveelheid<br />
bindmiddel teenwoordig is.<br />
v. Noem die bestanddele wat na die drogings- en hergranuleringsfases by die granulaat<br />
gevoeg moet word en verduidelik waarom hulle laaste bygevoeg word.<br />
OPMERKING/STELLING:<br />
Granulering is „n proses waartydens individuele primêre deeltjies van verskillende komponente in<br />
„n poeiermengsel saamgevoeg/saamgebind word om „n groter saamgestelde deeltjie te vorm.<br />
Hierdie manipulasie word meestal gedoen om vloeibaarheid en saampersbaarheid van die<br />
mengsel te verbeter.<br />
5. Noem/motiveer die redes vir die granulering van farmaseutiese poeiers/poeiermengsels.<br />
6. Onderskei tussen droë en natgranulering van poeiers tydens tabletvervaardiging<br />
7. Bespreek die granuleringsproses tydens die natgranuleringsmetode.<br />
8. Noem/bespreek die verskillende granularingsmeganismes.<br />
87
LEEREENHEID 5<br />
88<br />
Vermenging<br />
Benewens deeltjiegrootteverkleining (wat soms as eerste stap in tabletvervaardigingsprosesse<br />
toegepas word), is die vermenging van die bestanddele meestal die aanvangsstap in alle<br />
tabletvervaardigingsmetodes.<br />
OPMERKING/STELLING:<br />
Vermenging (tydens tabletvervaardiging) is die proses waartydens individuele komponente in die<br />
mengsel sodanig vermeng word sodat die finale mengsel oor „n homogene samestelling beskik<br />
(m.a.w. sodat elke monster wat uit die mengsel geneem word die samestelling van die mengsel<br />
vertoon). Hierdie stap tydens tabletvervaardiging is uiters belangrik om te verseker dat die<br />
tablette wat uit die mengsel vervaardig word oor die korrekte en dieselfde hoeveelheid aktiewe<br />
bestanddeel beskik.<br />
9. Verduidelik waarom vermenging en kennis oor die vermengingsproses belangrik is tydens die<br />
vervaardiging van orale vaste doseervorme.<br />
10. Verduidelik waarom dit vir die vervaardiger nodig is om die vermengingsproses te monitor.<br />
11. Noem die verskillende meganismes waarvolgens poeiers vermeng.<br />
12. Noem/bespreek die faktore wat die effektiwiteit van die vermengingsproses kan beïnvloed.<br />
13. Verduidelik die verskynsel van ontmenging (segregasie) in poeiermengsels en dui die invloed<br />
daarvan op die homogeniteit van poeiermengsels en die eienskappe van tablette.<br />
14. Noem/bespreek die faktore wat segregasie kan veroorsaak.<br />
15. Verduidelik die benaderings wat gevolg kan word om segregasie in poeiermengsels te<br />
verminder.<br />
16. Bespreek die vernaamste praktiese oorwegings tydens die vermenging van poeiers.
OPMERKING/STELLING:<br />
Droging<br />
LEEREENHEID 5<br />
Droging is „n eenheidsproses in die natgranuleringsproses wanneer die vloeistof wat tydens die<br />
granuleringsfase by die mengsel gevoeg is om te help met die vorming van granules, verwyder<br />
word. Aangesien droging die toevoeging van hitte behels, moet seker gemaak word dat die<br />
komponente (en veral die geneesmiddel) hitte-stabiel is. Die tempo en tydperk van droging<br />
(afhanklik van, onder andere, die drogingstemperatuur, tipe oond en lading van die oond) is „n<br />
baie belangrike faktor wat deeglik gemonitor moet word om enige skade aan enige van die<br />
bestanddele te verhoed.<br />
17. Definieer (of beskryf) die term “droging” soos van toepassing tydens vervaardignging van vaste<br />
doseervorme.<br />
18. Verduidelik waarom droging ‟n belangrike proses is in die farmaseutiese bedryf.<br />
19. Verduidelik / beskryf die betekenis van die volgende terme (met betrekking tot die droging van<br />
poeiers):<br />
a. die voginhoud van vastestowwe (poeiers) in die algemeen;<br />
b. die totale voginhoud;<br />
c. gebonde en ongebonde water;<br />
d. die ewewigsvoginhoud; en<br />
e. die relatiewe humiditeit (RH) van lug.<br />
20. Verduidelik die proses waartydens vog / water van vastestowwe verwyder kan word.<br />
21. Noem (en motiveer / verduidelik) die faktore wat oorweeg moet word tydens die droging van<br />
poeiers.<br />
22. Noem / bespreek die beginsels van belang om effektiewe droging van poeiers /<br />
poeiermengsels te verseker.<br />
23. Noem / bespreek die verskillende drogingsmeganismes en gee voorbeelde van tipiese droërs<br />
vir elke meganisme.<br />
24. Bespreek die werking, voor- en nadele en beperkings van elkeen van die volgende<br />
farmaseutiese droërs: fluïedbeddroërs en vakuumoonde.<br />
25. Verduidelik / beskryf die verskynsel van “migrasie” van bestanddele tydens droging.<br />
89
LEEREENHEID 5<br />
26. Onderskei tussen intergranulêre en intragranulêre migrasie.<br />
27. Bespreek die effek van migrasie op tableteienskappe.<br />
28. Bespreek die invloed van formuleringsfaktore op migrasie.<br />
29. Bespreek die invloed van prosesfaktore op migrasie.<br />
30. Bespreek metodes om migrasie tydens droging te beperk.<br />
90<br />
OPMERKING/STELLING:<br />
Aktiwiteite rakende natgranulering<br />
Alhoewel natgranulering na „n tydrowende en omslagtige metode lyk vir die vervaardiging van<br />
tablette, hou hierdie metode sekere voordele in waaroor geeneen van die ander metodes beskik<br />
nie. Aanesien die metode die gebruik van hitte (en soms ook waterige oplosmiddels) insluit, moet<br />
daar sekere gemaak word dat die geneesmiddel (en ander tabletbestanddele) nie hitte- en<br />
vogsensitief is nie.<br />
31. Noem die voordele en nadele van natgranulering as vervaardigingsmetode vir tablette.<br />
32. Noem (en motiveer) die faktore wat die keuse van die natgranuleringsmetode vir<br />
tabletvervaardiging kan uitskakel.<br />
33. Verduidelik die primêre funksie van vulstowwe in natgegranuleerde tabletformulerings.<br />
34. Verduidelik hoe natgranulering (spesifiek die verskillende farmaseutiese eenheidsprosesse<br />
betrokke in die metode) verseker dat poeiermengsels / granules oor die vereiste eienskappe vir<br />
tablettering beskik.<br />
35. Noem die hulpstowwe in natgegranuleerde tabletformulerings wat verseker dat die finale<br />
granulaat voldoen aan die vereiste eienskappe van poeiermengsels / granules bestem vir<br />
tablettering.<br />
36. Verduidelik hoe (tydens watter fase) kleurstowwe in natgegranuleerde tablette geïnkorporeer<br />
kan word ten einde homogene kleurverspreiding te verseker.<br />
37. Noem (en motiveer) enige ander tipe hulpstowwe (nie-essensieel) wat in natgegranuleerde<br />
tabletformulerings ingesluit kan word en gee voorbeelde van elk.
Direkte saampersing<br />
Bestudeer die onderstaande studiemateriaal en voltooi dan die volgende leeraktiwiteite:<br />
LB, 5:158-166.<br />
AULTON, 31:448-449 onder die opskrif “Tablet production via direct compaction”;<br />
OPMERKING/STELLING:<br />
LEEREENHEID 5<br />
Op die oog af lyk direkte samepesering as die eenvoudigste metode vir tablet vervaardiging,<br />
aangesien dit eenvoudig behels dat individuele kompontente saamgevoeg, vermeng en dan<br />
getableteer word. In der waarheid hou hierdie metode baie meer in, en vereis dit bepaalde en<br />
besondere eienskappe van al die bestanddele in die tabletformule, terwyl sommige van die<br />
hulpstowwe wat in direksaampersbare tabletformules gebruik word (veral die vulstowwe)<br />
aansienlik duurder is as hul eweknieë in natgegranulering. Dit is dan ook die redes waarom „n<br />
relatiewe lae persentasie tabletprodukte sonder meer volgens hierdie metode vervaardig word (in<br />
vergelyking met metodes wat granulering vereis).<br />
38. Verduidelik die term “direkte samepersing” soos van toepassing op tabletvervaardiging.<br />
39. Noem die farmaseutiese eenheidsprosesse wat betrokke is by die vervaardiging van tablette<br />
d.m.v. direkte samepersing.<br />
40. Noem (en motiveer) die vereiste eienskappe vir direksaampersbare hulpstowwe.<br />
41. Verduidelik die term “verdunningspotensiaal” (VP) soos van toepassing op vulstowwe in<br />
direksaampersbare tabletformulerings.<br />
42. Vergelyk, in tabelvorm, die vereiste eienskappe, voordele en nadele / beperkings van direkte<br />
samepersing.<br />
43. Bespreek die vernaamste voordele en beperkings van direkte samepersing.<br />
44. Onderskei tussen meerdoelige en saamgestelde tablethulpstowwe en gee voorbeelde van elk.<br />
91
LEEREENHEID 5<br />
92<br />
OPMERKING/STELLING:<br />
AKTIWITEITE RAKENDE DIREKTE SAMEPERSING<br />
Die samestelling van direksaamperbare tabletformules is dikwels heelwat eenvoudiger as die van<br />
sommige natgegranullerde formules, aangesien meerdere funksies in die formule deur een<br />
hulpstof verrig word. Die vernaamste verskil lê waarskynlik in die rol van die vulstof (en die feit<br />
dat geen granulering plaasvind nie).<br />
45. Noem die vernaamste hulpstowwe wat in direksaampersbare tabletformulerings voorkom (en<br />
gee voorbeelde van elk).<br />
46. Verduidelik die rol van vulstowwe in direksaampersbare tabletformulerings en vergelyk dit met<br />
hul rol in natgegranuleerde tablette.<br />
47. Verduidelik waarom kleuring van direksaamgepersde tablette meer problematies is as by<br />
natgegranuleerde tablette.<br />
48. Verduidelik die verskil tussen die disintegrasieproses in natgegranuleerde en<br />
direksaamgepersde tablette.<br />
Tablettering<br />
Bestudeer die onderstaande studiemateriaal aandagtig en voltooi dan die daaropvolgende<br />
leeraktiwiteite:<br />
LB, 5:185-189.<br />
AULTON, 31:466-468 onder die opskrif “Fundamental aspects of the compression of powders<br />
– mechanisms of compression of particles”.<br />
AULTON, 31:472-473 onder die opskrif “Evaluation of die-wall friction during compression”; en<br />
AULTON, 31:473-478 onder die opskrif “Fundamental aspects of the compaction of powders”.
OPMERKING/STELLING:<br />
LEEREENHEID 5<br />
Die laaste fase in die vervaardigingsproses van tablette behels die saampersing van die<br />
poeiermengsel of granulaat om tablette te lewer. Dit is dikwels eers tydens hierdie fase in die<br />
vervaardigingsproses dat bepaalde formulerings- en vervaardigingsfoute of probleme na vore<br />
kom. Die sukses van die formuleringsfase en die korrekte vervaardigingsmetode kan grootliks<br />
bepaal word tydens die tabletteringsfase. Defekte in tablette van „n bepaalde lot kan dikwels<br />
herlei word na foute tydens formulering (dus formulesamestelling) en vervaardiging (foutiewe<br />
metode of oneffektiewe eenheidsprosesse tydens vervaardiging).<br />
49. Noem / bespreek die veranderinge wat poeiers ondergaan tydens samepersing.<br />
50. Onderskei (met sketse en verduidelikings) tussen plastiese en elastiese vervorming van vaste<br />
stowwe tydens samepersing en verduidelik waarom elastiese vervorming nie gewens is nie.<br />
51. Bespreek / verduidelik die verskynsel van wrywing tydens tablettering met verwysing na die<br />
oorsake en gevolge, asook maniere om hierdiedie probleem te verminder of te oorkom.<br />
52. Noem die tegniese probleme wat tydens die tabletteringsfase kan ontstaan en bespreek hul<br />
oorsake.<br />
53. Pas die vereiste eienskappe van poeiermengsels (van tabletformules) by die<br />
ooreenstemmende tegniese probleme wat dikwels tydens tablettering voorkom.<br />
93
LEEREENHEID 5<br />
94<br />
Tipiese eksamenvrae oor leergedeelte 5.2<br />
1. Verduidelik die primêre verskil tussen granuleringsmetodes en die direkte saampersing as<br />
metode vir tabletvervaardiging.<br />
2. Verduidelik watter faktore natgranulering as metode van tabletvervaardiging sou impliseer.<br />
3. Noem die verskillende stappe tydens natgranulering as metode van tabletvervaardiging,<br />
verduidelik kortliks wat tydens elke stap plaasvind (dus motiveer elke stap) en dui aan watter<br />
bestanddele word tydens verskillende stappe bygevoeg (en waarom).<br />
4. Noem die farmaseutiese eenheidsprosesse betrokke tydens die vervaardiging van<br />
natgegranuleerde tablette.<br />
5. Verduidelik die verskil in die funkie(s) van vulstowwe in natgegranuleerde en direk<br />
saamgepersde tabletformulerings.<br />
6. Bespreek die faktore wat oorweeg moet word vir die gebruik van direkte samepersing as<br />
vervaardigingsmetode vir „n tabletformule.<br />
7. Gebruik sketse (en verduidelik) om die verskil tussen die disintegrasie van natgegranuleerde<br />
en direk saamgepersde tablette te toon.<br />
8. Gebruik sketse (en verduidelik) om tussen elastiese en plastiese vervorming van<br />
vastestofdeeltjies tydens tabletering te onderskei en verduidelik vervolgens wat die invloed van<br />
elkeen van hierdie verskynsels op tableteienskappe kan hê.<br />
9. Noem die veranderinge wat poeierdeeltjies en poeiermengsels tydens saampersing<br />
(tablettering) ondergaan.<br />
10. Noem gebreke in die formulering van „n tabletformule wat reeds tydens die tabletteringsfase<br />
opgemerk kan word, en dui aan wat die moontlike foute / probleme in die formule kan wees.
JOU VRAE OOR ENIGE ASPEK/ONDERWERP VAN DIE LEERGEDEELTE:<br />
LEEREENHEID 5<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
95
LEEREENHEID 5<br />
96
SPESIALE TABLETTE<br />
LEEREENHEID 5<br />
Dit behoort jou ongeveer 3 ure te neem om hierdie leergedeelte te voltooi en die<br />
uitkomste te bereik.<br />
Na voltooiing van hierdie leergedeelte moet jy:<br />
1. Die verskillende tipes spesiale tablette beskikbaar vir orale toediening van geneesmiddels kan<br />
noem en die rasionaal vir hul vervaardiging kan verduidelik.<br />
2. Die vernaamste kenmerke en formulerings- en vervaardigingsvereistes/eienskappe van<br />
sublinguale tablette, bruistablette, koutablette, suigtablette en bedekte tablette kan<br />
noem/bespreek.<br />
3. Die vernaamste gebruiks- en bewaringsvereistes van die verskillende spesiale tablette kan<br />
noem en in staat wees om dit aan „n pasiënt te kommunikeer.<br />
4. Die keuse van „n geskikte spesiale tablettipe kan maak (en motiveer) gegrond op inligting<br />
rakende die tipe pasiënt, siektetoestand en geneesmiddeleienskappe.<br />
Een van die vernaamste voordele van tablette as doseervorm is die feit dat verskillende tipes<br />
tablette beskikbaar is vir verskillende wyses van gebruik of vir verskillende effekte. Hoewel hierdie<br />
spesiale tipe tablette meestal dieselfde tipe hulpstowwe as konvensionele tablette bevat en<br />
volgens dieselfde basiese vervaardigingsmetodes berei word, het elke tipe bepaalde eiesoortige<br />
kenmerke en sommige bevat spesifieke hulpstowwe. Dit is belangrik dat die apteker kennis dra<br />
97
LEEREENHEID 5<br />
van elkeen van hierdie tipe spesiale tablette aangesien sommige van hulle op spesifieke wyses<br />
hanteer, bewaar en gebruik moet word om optimale effektiwiteit te verseker.<br />
Bestudeer die onderstaande studiemateriaal aandagtig en voltooi dan die daaropvolgende<br />
leeraktiwiteite:<br />
LB, 5:196-213.<br />
AULTON, 31:454-458 onder die opskrif “Tablet types”.<br />
AULTON, 32:484-490.<br />
AULTON, 33:500-514.<br />
98<br />
OPMERKING/STELLING:<br />
Die beskikbaarheid van spesiale tablette (d.i. tablette wat vir „n spesifieke doel/effek<br />
geformuleer/vervaardig is), is een van die vernaamste voordele van orale vaste doseervorme as<br />
geneesmiddelaflweringsisteme. Die apteker moet „n deeglike kennis hê van die wyse waarop<br />
spesiale tablette geformuleer en vervaardig word, aangesien die korrekte gebruik en bewaring<br />
van hierdie produkte „n bepalende rol speel in hul terapeutiese effektiwiteit en dus moet inligting<br />
aan pasiënte gegee kan word oor die korrekte gebruik en bewaring van hierdie verskillende<br />
tablettipes.<br />
1. Maak ʼn lys van die beskikbare tipes spesiale tablette (raadpleeg ook die BP en/of USP) en<br />
groepeer dan die verskillende tipes spesiale tablette in:<br />
a. Tipes wat gebruik word om ʼn spesifieke effek te lewer;<br />
b Tipes wat op ʼn bepaalde wyse gebruik moet word;<br />
c. Tipes wat volgens „n spesifieke / unieke metode vervaardig word; en<br />
d. Tipes wat volgens ʼn bepaalde / spesiale meganisme werk.<br />
2. Gee ʼn motivering vir die vervaardiging van elke tipe spesiale tablet.<br />
3. Noem die spesiale tablette waarin smaak ʼn belangrike rol speel en noem voorbeelde van<br />
smaakmiddels wat in die produkte gebruik word.
Sublinguale tablette<br />
LEEREENHEID 5<br />
4. Gee ʼn kort (maar volledige) bespreking van die fisiologie en anatomie van die mondholte (met<br />
verwysing na aspekte soos pH, area beskikbaar vir geneesmiddelabsorpsie, ens.).<br />
5. Verduidelik die voordele van die bukkale / sublinguale roete vir geneesmiddelaflewering /<br />
toediening.<br />
6. Noem voorbeelde van geneesmiddels wat suksesvol via die sublinguale roete afgelewer kan<br />
word en verduidelik waarom hierdie die gekose roete van toediening van hierdie<br />
geneesmiddels is.<br />
7. Noem die vernaamste gebruiksaanwysings vir sublinguale tablette.<br />
Koutablette<br />
8. Noem die redes vir die vervaardiging van koutablette en dui die voordele van hierdie tipe tablet<br />
bo konvensionele tablette aan.<br />
9. Noem ʼn algemene hulpstof wat nie in die formulerings van koutablette voorkom nie, en<br />
verduidelik waarom nie.<br />
10. Noem voorbeelde van aktiewe bestanddele wat algemeen as koutablette geformuleer word, en<br />
motiveer hul insluiting in die tipe tablet.<br />
11. Noem die vernaamste gebruiksaanwysings vir koutablette.<br />
Bruistablette<br />
12. Noem die vernaamste redes vir die vervaardiging van bruistablette.<br />
13. Verduidelik die werking van die ”disintegrasiesisteem” in bruistablette en gee voorbeelde van<br />
hulpstowwe verantwoordelik vir hierdie proses.<br />
14. Noem / motiveer die primêre vereiste van alle bestanddele wat in die formules van bruistablette<br />
ingesluit word.<br />
15. Gee ʼn rede waarom bruistablette van nature so ʼn hoë massa het (>1.5 gram).<br />
16. Noem die vernaamste gebruiks- en bewaringsaanwysings vir bruistablette.<br />
17. Noem en motiveer die spesiale verpakking van bruistablette.<br />
Suigtablette<br />
18. Noem die rede(s) vir die vervaardiging van suigtablette.<br />
19. Noem die vernaamste formuleringsoogmerke van suigtablette en dui aan watter hulpstowwe en<br />
vervaardigingsmetodes kan gebruik word om die oogmerke te bereik.<br />
20. Noem die vernaamste gebruiksaanwysings vir suigtablette.<br />
99
LEEREENHEID 5<br />
100<br />
Bedekte tablette (Suiker- en filmbedekking)<br />
21. Noem redes vir die bedekking van tablette in die algemeen. [AULTON, p.501].<br />
22. Noem die vernaamste nadele verbonde aan die suikerbedekkingsproses. [AULTON, p.502].<br />
23. Beskryf die suikerbedekkingsproses kortliks. [AULTON, p.508-510].<br />
24. Noem die voordele verbonde aan die filmbedekking van tablette.<br />
25. Onderskei tussen enteriese en nie-enteriese filmbedekkings.<br />
26. Vergelyk suiker- en filmbedekking met betrekking tot: tabletvoorkoms, massatoename,<br />
tydsduur van proses, identifikasie (logo‟s) / tabletverdeling en stappe tydens vervaardiging.
Tipiese eksamenvrae oor leergedeelte 5.3<br />
LEEREENHEID 5<br />
1. Motiveer die vervaardiging van die volgende spesiale tablettipes: sublingulae tablette,<br />
suigtablette en bruistablette.<br />
2. Verduidelik die vernaamste gebruiks- en bewaringsaanwysings van sublinguale en<br />
bruistablette.<br />
3. Noem die spesiale tablettipes waarin die smaak van die produk „n belangrike rol speel met<br />
betrekking tot pasiëntmeewerkendheid en gee voorbeelde van smaakmiddels wat in die<br />
produkte gebruik word.<br />
4. Bespreek die disintegrasiesisteem in bruistablette met verwysing na die reaksie wat bruising<br />
veroorsaak en voorbeelde van stowwe verantwoordelik vir die bruisingsreaksie.<br />
5. Noem redes vir die bedekking van tablette.<br />
6. Noem die stappe in die suikerbedekkingsproses.<br />
7. Onderskei tussen enteriese en nie-enteriese filmbedekkings.<br />
8. Vergelyk suiker- en filmbedekking.<br />
101
LEEREENHEID 5<br />
JOU VRAE OOR ENIGE ASPEK/ONDERWERP VAN DIE LEERGEDEELTE:<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
102
LEEREENHEID 6<br />
FORMULERING EN VERVAARDIGING<br />
VAN KAPSULES<br />
Dit behoort jou ongeveer 5 ure te neem om hierdie leereenheid te voltooi en die<br />
uitkomste te bereik.<br />
Inhoudsopgawe van leereenheid 6:<br />
Leergedeelte 6.1:- Harde gelatien kapsules (Tweestuk-kapsules) ................................... 106<br />
Leergedeelte 6.2:- Sagte gelatienkapsules ....................................................................... 110<br />
Na voltooiing van hierdie leereenheid moet jy in staat wees om:<br />
1. Die voordele van kapsules (beide harde en sagte gelatienkapsules) bo ander doseervorme te<br />
kan noem/verduidelik;<br />
2. Preformuleringsinligting vir die formulering en vervaardiging van geneesmiddels in<br />
kapsulevorm te kan vind (elektronies of in enige ander bronne), interpreteer en te kan toepas<br />
tydens die formulering en vervaardiging van kapsules;<br />
3. Die formulering en vervaardiging van kapsules (veral harde gelatienkapsules) te kan bespreek<br />
en in praktyksituasie te kan toepas;<br />
4. Inligting aan die pasiënt en ander lede van die gesondheidspan te kan verskaf rakende die<br />
korrekte gebruik (hantering) en bewaring van die verskillende tipes kapsules ten einde die<br />
kwaliteit (veiligheid, effektiwiteit en stabiliteit) daarvan te verseker en te behou.<br />
103
LEEREENHEID 6<br />
Kapsules bestaan tradisioneel uit ʼn omhulsel (hoofsaaklik gemaak van gelatien) waarin ʼn bepaalde<br />
formulering (geneesmiddel en hulpstowwe) voorkom. Afhangende van die fasetoestand van die<br />
inhoud, word kapsules geklassifiseer as harde gelatienkapsules (of twee-stuk kapsules [HGK‟s]) of<br />
sagte gelatienkapsules (eenstuk kapsules of “soft gels” [SGK‟s]). Kapsules bied ʼn alternatief tot<br />
tablette as orale geneesmiddelafleweringsisteem. Die vernaamste voordele van kapsules bo ander<br />
orale vaste doseervorme is dat geen saampersing benodig word nie en dat die kapsuulomhulsel<br />
beskerming aan die geneesmiddel teen omgewingsfaktore verleen. Die basiese formulerings- en<br />
vervaardigingstegnieke vir tablette geld ook vir harde gelatienkapsules, terwyl die formulering en<br />
vervaardiging van sagte gelatienkapsules meer ooreenstem met dié van waterige sisteme.<br />
Die studiemateriaal vir hierdie leereenheid kom voor in:<br />
LB, 6:214-230.<br />
AULTON, 34:515-526.<br />
AULTON, 35:527-538.<br />
104
HARDE GELATIENKAPSULES (HGK’S)<br />
LEEREENHEID 6<br />
Dit behoort jou ongeveer 3 ure te neem om hierdie leergedeelte te voltooi en die<br />
uitkomste te bereik.<br />
Na voltooiing van hierdie leergedeelte moet jy:<br />
1. Die redes vir die vervaardiging van HGK‟s (tweestuk kapsules) kan noem/motiveer.<br />
2. Die voordele van tweestuk kapsules bo ander doseervorme kan noem/bespreek.<br />
3. Die komponente in die omhulsel van tweestuk-kapsules kan noem en motiveer.<br />
4. Die rede(s) vir die gebruik van hoofsaaklik gelatien in die omhulsel van tweestuk kapsules<br />
kan noem/bespreek.<br />
5. Die grootte van die kapsule kan bepaal wat geskik is vir „n gegewe formule (aan die hand<br />
van data wat verskaf word).<br />
6. Die tipes sisteme kan noem wat in twee-stuk kapsules geïnkorporeer kan word.<br />
7. Die samestelling (formulering) van poeierformulerings vir HGK‟s kan noem/bespreek.<br />
8. Kan verduidelik hoe die mate en tempo van vrystelling van die geneesmiddel uit HGK‟s deur<br />
formulering beheer kan word.<br />
9. Kan verduidelik hoe die posisie van vrystelling van HGK‟s in die SVK deur formulering<br />
beheer kan word.<br />
10. Die stappe in die bereiding van gevulde HGK‟s kan bespreek.<br />
11. Die korrekte gebruik en bewaring van HGK‟s aan pasiënte kan kommunikeer om die<br />
effektiwiteit en stabiliteit van die produk en die veiligheid van die pasiënt te verseker.<br />
105
LEEREENHEID 6<br />
Lees aandagtig deur die onderstaande studiemateriaal en voltooi dan die volgende leeraktiwiteite.<br />
LB, 6:214-227.<br />
AULTON, 34:515-526.<br />
1. Noem die tipiese bestanddele wat gebruik word vir die vervaardiging van die omhulsel van<br />
106<br />
harde gelatienkapsules; identifiseer die hoofkomponent en verduidelik die rede(s) vir die<br />
gewildheid van dié bestanddeel. [AULTON, pp.515-517].<br />
2. Noem die vereiste eienskappe van die harde gelatienomhulsels en dui aan hoe<br />
omgewingsfaktore die effektiwiteit van hierdie doseervorm kan affekteer. [AULTON, p.518].<br />
3. Noem (en motiveer) die beperkings op die inhoud van harde gelatienkapsules en dui<br />
vervolgens aan watter tipe sisteme kan in HGK‟s geformuleer word. [AULTON, p.519].<br />
4. Bespreek die formulering van die inhoud van HGK‟s met verwysing na die (i) die basiese<br />
vereistes van die formulerings; (ii) die tipe hulpstowwe wat gebruik word vir die formulering van<br />
die kapsule-inhoud; en (iii) vereistes vir poeierformulerings. [AULTON, pp.522-523].<br />
5. Bespreek die formuleringsvereistes vir volledige vrystelling van die geneesmiddel uit HGK‟s en<br />
lig u bespreking toe met gepaste voorbeelde. [AULTON, pp.523-525].<br />
6. Verduidelik (aan die hand van gepaste voorbeelde) waarom (en hoe) die plek / area van<br />
geneesmiddelvrystelling in die SVK uit HGK‟s gemanipuleer / beheer (kan) word.<br />
[AULTON, pp.525-526].
JOU VRAE OOR ENIGE ASPEK/ONDERWERP VAN DIE LEERGEDEELTE:<br />
LEEREENHEID 6<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
107
LEEREENHEID 6<br />
108
SAGTE GELATIENKAPSULES (SGK’s)<br />
LEEREENHEID 6<br />
Dit behoort jou ongeveer 2 ure te neem om hierdie leergedeelte te voltooi en die<br />
uitkomste te bereik.<br />
Na voltooiing van hierdie leergedeelte moet jy:<br />
1. .Die kenmerke van SGK‟s kan noem/bespreek.<br />
2. Die voordele van SGK‟s (eenstuk kapsules of “softgels”) bo tablette en HGK”s kan<br />
noem/bespreek.<br />
3. Die samestelling van die omhulsel van SGK‟s kan bespreek en die verskille tussen die<br />
omhulsels van HGK‟s en SGK‟s kan aandui.<br />
4. Die tipes sisteme wat in SGK‟s geformuleer kan word, kan noem en hul formulering<br />
(samestelling) kan bespreek.<br />
Sagte gelatienkapsules (ook algemeen bekend as eenstuk kapsules of “soft gels”) bevat<br />
semisoliede of vloeistowwe in ʼn eenstuk gelatienomhulsel. Geneesmiddels word in opgeloste,<br />
gesuspendeerde of gedispergeerde toestand in die SVK vrygestel.<br />
109
LEEREENHEID 6<br />
Bestudeer die onderstaande studiemateriaal aandagtig en voltooi dan die daaropvolgende<br />
leeraktiwiteite:<br />
LB, 6:227-230.<br />
AULTON, 35:527-538.<br />
1. Gee ʼn kort, volledige beskrywing van sagte gelatienkapsules as doseervorm.<br />
110<br />
[AULTON, pp.527-528].<br />
2. Noem / bespreek die voordele van SGK‟s as doseervorm bo konvensionele tablette en HGK‟s.<br />
[AULTON, pp.529-531].<br />
3. Bespreek die samestelling van die omhulsels van “soft gels”. [AULTON, pp.537-535].<br />
4. Bespreek die formulering van die inhoud van “soft gels”. [AULTON, pp.535-537].<br />
5. Noem (en motiveer) die vernaamste bewarings- en gebruiksaanwysings vir sagte<br />
gelatienkapsules.
Tipiese eksamenvrae oor leergedeelte 6<br />
LEEREENHEID 6<br />
1. Noem / bespreek die voordele van harde gelatienkapsules bo ander orale doseervorme.<br />
2. Bespreek die formulering van poeiers / granules in HGK‟s met verwysing na die vereiste<br />
eienskappe en samestelling van sulke formulerings.<br />
3. Verduidelik hoe die mate en tempo van geneesmiddelvrystelling en absorpsie vanuit HGK‟s<br />
deur formuleringsveranderlikes beheer kan word.<br />
4. Verduidelik hoe die area van vrystelling van die geneesmiddel uit HKG‟s deur<br />
formuleringsveranderlike gemanipuleer kan word.<br />
5. Bespreek die voordele van sagte gelatienkapsules (SGK‟s) bo tablette en HGK‟s.<br />
6. Bespreek die redes vir die gewildheid van gelatien as hoofkomponent in die omhulsels van<br />
kapsules en dui die belangrikste eienskappe van hierdie stof aan wat dit geskik maak vir<br />
gebruik in kapsule-omhulsels.<br />
111
LEEREENHEID 6<br />
JOU VRAE OOR ENIGE ASPEK/ONDERWERP IN DIE LEEREENHEID:<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
112
EVALUERINGSVRAELYS<br />
EVALUERINGSVRAELYS VAN ONDERRIG- EN LEER<br />
Studenteterugvoervorm<br />
Program: BPharm........................... / JAAR: 20…<br />
Modulenaam en -kode: ............................................................................<br />
Dosent: ............................................................................<br />
Die doel van hierdie vraelys is om te bepaal hoe u as student die doeltreffendheid van die dosent se onderrig<br />
ervaar. Hierdie inligting sal die dosent help om die onderrig-leer-ervaring van die student te verbeter, indien<br />
nodig. U word dus versoek om eerlik in u antwoorde te wees.<br />
U naam of studentenommer is nie nodig nie.<br />
Merk asseblief die nommer wat u mening die beste aandui.<br />
1 2 3 4<br />
Stem glad nie saam nie Stem nie saam nie Stem saam Stem volkome saam<br />
Vaardighede Die dosent<br />
Voorbereiding<br />
Aanbieding<br />
Verhouding<br />
met studente<br />
Assessering<br />
Vakinhoud<br />
Merk asseblief met<br />
'n kruisie in die<br />
toepaslike blokkie<br />
1 is op tyd vir klasse. 1 2 3 4<br />
2 beplan deeglik en berei deeglik voor vir lesings 1 2 3 4<br />
3 maak van die studiegids gebruik om lesings voor te berei. 1 2 3 4<br />
4 gebruik 'n vlak van taal wat ek kan verstaan. 1 2 3 4<br />
5 bied stimulerende lesings aan. 1 2 3 4<br />
6 bied lesings aan waaruit ek kan leer. 1 2 3 4<br />
7 meld uitkomste vir elke kontaksessie. 1 2 3 4<br />
8<br />
maak gebruik van multimedia ter ondersteuning van leer / maak doeltreffend van visuele<br />
hulpmiddels gebruik.<br />
1 2 3 4<br />
9 moedig ons aan om saam te werk tydens lesings. 1 2 3 4<br />
10 moedig my aan om aan die klasbesprekings deel te neem. 1 2 3 4<br />
11 moedig my aan om vrae te vra / voorsien geleenthede vir evaluering tydens klasse 1 2 3 4<br />
12 is vriendelik teenoor individuele studente. 1 2 3 4<br />
13 Is toeganklik 1 2 3 4<br />
14 is beskikbaar vir konsultasie tydens spreekure. 1 2 3 4<br />
15 verduidelik hoe uitkomste geassesseer sal word. 1 2 3 4<br />
16 gee binne 'n redelike tyd terugvoer oor toetse en take. 1 2 3 4<br />
17 assesseer opdragte en projekte regverdig. 1 2 3 4<br />
18 baseer assesserings op leeruitkomste. 1 2 3 4<br />
19 verwys studente vir leerondersteuning wanneer hulle swak presteer. 1 2 3 4<br />
20 verduidelik die toepaslikheid van alle konsepte en teorieë. 1 2 3 4<br />
21 verduidelik die verband tussen teorie en praktyk. 1 2 3 4<br />
22 verwys na toepaslike en onlangse ontwikkelings in die vak. 1 2 3 4<br />
23 Integreer al die leer aktiwiteite / ervaringe in my studiegids. 1 2 3 4<br />
24 maak die verband tussen leereenhede duidelik en logies. 1 2 3 4<br />
25 skryf 'n billike volume studiemateriaal voor. 1 2 3 4<br />
26 bied studiemateriaal op 'n georganiseerde wyse aan. 1 2 3 4<br />
113