inhoudsopgawe

FARMASEUTIESE DOSEERVORME EN TEGNOLOGIE I
STUDIEGIDS VIR
FMSG 311 PAC
*FMSG311PAC*
FAKULTEIT GESONDHEIDSWETENSKAPPE

Studiegids saamgestel deur:
Prof. AF Marais
Hantering van drukwerk en verspreiding deur Departement Logistiek (Verspreidingsentrum).
Gedruk deur Ivyline Technologies (018) 293 0715/6.
Kopiereg 2013-uitgawe. Hersieningsdatum 2012.
Noordwes-Universiteit, Potchefstroomkampus.
Geen gedeelte van hierdie boek mag in enige vorm of op enige manier sonder skriftelike
toestemming van die publiseerders weergegee word nie.
ii

INHOUDSOPGAWE
INHOUDSOPGAWE
INHOUDSOPGAWE .............................................................................................................. ii
VERWELKOMING .................................................................................................................................. v
Samestelling van die module .............................................................................................................. vi
Plek van hierdie module in die program ............................................................................................ vi
Programuitleg (G412P) ...................................................................................................................... viii
Moduleplan ............................................................................................................................................ ix
Moduleplan (vervolg) ............................................................................................................................ x
Werksprogram ...................................................................................................................................... xi
Program-uitkomste ............................................................................................................................. xii
Module uitkomste ................................................................................................................................ xii
Veronderstelde leer (Voorvereistes) ................................................................................................ xiii
Kontakbesonderhede ......................................................................................................................... xiii
Dosent(e) ....................................................................................................................................... xiii
Administratief ................................................................................................................................. xiv
Spreekure ...................................................................................................................................... xiv
Studiemateriaal ................................................................................................................................... xiv
Voorgeskrewe studiemateriaal ...................................................................................................... xiv
Werkswyse in die module .................................................................................................................. xiv
Studiewenke vir hierdie module ...................................................................................................... xv
Assesseringswenke ....................................................................................................................... xvi
BYWONING VAN KONTAKSESSIES ................................................................................................ xvii
Samestelling en berekening van deelname- en modulepunt ........................................................ xvii
ASSESSERINGS ................................................................................................................................ xvii
Afwesigheid van assesserings ..................................................................................................... xviii
Slaagvereistes vir die module ...................................................................................................... xviii
Eksamen ...................................................................................................................................... xviii
Toelating tot die eksamen(s) ....................................................................................................... xviii
Afwesigheid van eksamen(s) ......................................................................................................... xix
Studie-ikone ......................................................................................................................................... xx
Aksiewerkwoorde ............................................................................................................................... xxi
Waarskuwing teen plagiaat ............................................................................................................. xxiv
iii

INHOUDSOPGAWE
LEERAFDELING A: BASIESE BEGINSELS VAN PRODUKONTWERP & -ONTWIKKELING ..... 1
iv
Leereenheid 1: Doseervormontwerp en –ontwikkeling & Preformulering ............. 3
Leergedeelte 1.1: Beginsels van produkontwerp en -ontwikkeling ............................................... 5
Leergedeelte 1.2: Preformulering ................................................................................................ 13
Leereenheid 2: Verpakking, verpakkingsmateriale en bewaringstoestande ..... 27
Leergedeelte 2.1: Verpakkings en verpakkingsmateriale ........................................................... 29
Leergedeelte 2.2: Bewaringstoestande....................................................................................... 32
Leereenheid 3: Stabiliteitstoetsing en Rakleeftydbepalings ................................... 37
Leergedeelte 3.1: Geneesmiddelstabiliteit, rakleeftyd en vervaldatums ..................................... 39
Leergedeelte 3.2 Chemiese kinetika en die kwantifisering van die tempoi van
geneesmiddelafbraak ................................................................................................................. 43
Eerste-orde reaksies .............................................................................................................. 44
Tweede-orde reaksies ............................................................................................................ 46
Sero-orde reaksies ................................................................................................................. 46
Pseudo-orde reaksies ............................................................................................................ 48
Leergedeelte 3.3: Faktore wat die tempo van geneesmiddelafbraak beïnvloed ........................ 50
Temperatuur ........................................................................................................................... 50
pH ........................................................................................................................................... 52
Leergedeelte 3.4: Stabiliteitstoetsing en rakleeftydbepalings ..................................................... 54
LEERAFDELING B: FORMULERING, VERVAARDIGING & TOETSING VAN ORALE VASTE
DOSEERVORME .................................................................................................................................. 58
Leereenheid 4: Ontwerp en Ontwikkeling van orale vaste doservorms .............. 59
Leergedeelte 4.1: Die orale roete as toedieningsroete vir geneesmiddels ................................. 61
Leergedeelte 4.2: Tabletvereistes en -eienskappe ..................................................................... 69
Leergedeelte 4.3: Eienskappe van poeiers/poeiermengsels ...................................................... 73
Leereenheid 5: Formulering en vervaardiging van tablette ............................................. 77
Leergedeelte 5.1: Tabletformulering ........................................................................................... 79
Leergedeelte 5.2: Metodes van tabletvervaardiging ................................................................... 85
Natgranulering ........................................................................................................................ 86
Vermenging ............................................................................................................................ 88
Droging ................................................................................................................................... 89
Direkte saampersing .............................................................................................................. 91
Tablettering ............................................................................................................................ 92
Leergedeelte 5.3: Spesiale tablette ............................................................................................. 97
Leereenheid 6: Formulering en vervaardiging van kapsules ......................................... 103
Leergedeelte 6.1: Harde gelatienkapsules(HGK’s) ................................................................... 105
Leergedeelte 6.2: Sagte gelatienkapsules (SGK’s) .................................................................. 109
EVALUERINGSVRAELYS VAN ONDERRIG- EN LEER ................................................. 113

ALGEMENE INLIGTING
FMSG 311
Farmaseutiese doseervorme en Tegnologie I
(‘n 16 kredietmodule wat ongeveer 160 studie-ure in beslag sal neem)
VERWELKOMING
Baie welkom by module FMSG 311 (Farmaseutiese doseervorme en tegnologie I). Met hierdie
module betree jy die wêreld van medisynevervaardiging. Die vervaardiging van medisyne is ʼn hoogs-
gespesialiseerde en unieke veld in farmasie en met die voltooiing van hierdie module sluit jy aan by ʼn
uitgelese groep persone met kennis en vaardighede van die ontwikkeling van medisyne. Dit is dié één
aspek wat jou, die apteker, onderskei van alle ander lede van die gesondheidsprofessies met
betrekking tot kennis oor die inhoud (samestelling), maak (vervaardiging), toetsing (evaluering) en
toebereiding (reseptering) van medisyne en die korrekte hantering (gebruik) en bewaring (berging)
daarvan.
Die Suid-Afrikaanse Aptekersraad, wat die riglyne neerlê vir aptekersopleiding in Suid-Afrika, het 8
eenheidstandaarde daargestel waarin die bevoegdhede (“competencies”) wat van alle
intreevlakaptekers (dus na voltooiing van ʼn aptekersgraad) vereis word, aangedui word. Hierdie
eenheidstandaarde omvat alle aspekte van belang vir die opleiding van aptekers. Eenheidstandaard
1 vereis kennis, vaardighede en vermoëns van intreevlakaptekers rakende die organisasie en beheer
oor die vervaardiging, toebereiding en verpakking van farmaseutiese produkte of te wel medisyne. In
eenheidstandaard 1 word die volgende kennis van intreevlakaptekers vereis:
Die eienskappe van bestanddele wat gebruik word in produkvervaardiging;
Vervaardigingsmetodes vir medisyne en apparate wat tydens vervaardiging gebruik word;
Die wetlike aspekte betrokke by die registrasie, kliniese toetsing, bewaring en verspreiding van
medisyne;
Logistiese aspekte rakende die verkryging, bewaring en verspreiding van grondstowwe,
komponente en klaarvervaardigde produkte;
Verpakking van finale produkte, insluitend stabiliteitseienskappe en bewaringsvereistes;
Begrip van die beginsels van goeie bestuur met betrekking tot die vervaardiging, toebereiding,
verpakking en verspreiding van medisyne ten einde ‟n omvattende, etiese en koste-effektiewe
farmaseutiese diens aan die publiek/gemeenskap te verseker.
In hierdie module gaan jy dus kennis maak met die basiese beginsels van produkontwikkeling van
konsep (die geneesmiddel) tot realiteit (die eindproduk of medisyne). Jy gaan kennis opdoen oor die
produkontwikkelingsproses (van enige tipe medisyne in die algemeen en van orale vaste doseervorme
spesifiek) en jy gaan die geleentheid kry om (in groepsverband) medisyne (tablette spesifiek) te
ontwerp, te formuleer, te vervaardig en te toets. Jy gaan sien hoe ‟n tabletpers werk en self jou hand
daaraan waag, jy gaan sien hoe suksesvol jou formulerings- en vervaardigingspoging(s) was deur jou
produk aan al die toetse, wat in die industrie uitgevoer word, te onderwerp en jy gaan (hopelik) besef
hoe belangrik jou kennis, insig en vaardighede is in die lewering van ‟n hoogs-professionele diens
(binne die totale gesondheidspan) aan die bevolking van Suid-Afrika.
v

ALGEMENE INLIGTING
Ek hoop van harte dat jy hierdie module besonder interessant, leersaam en van besondere waarde sal
vind en dat die kennis, insig, vaardighede en ervaring wat jy hierin gaan opdoen eendag van jou ʼn
uiters bekwame en unieke lid van die gesondheidspan sal maak wat ‟n besondere bydrae tot
gesondheidsorg in Suid-Afrika lewer, ongeag in watter area van die aptekersprofessie jy jou ook al
gaan vestig.
SAMESTELLING VAN DIE MODULE
Die module is saamgestel uit (i) bepaalde basiese beginsels van produkontwikkeling wat vir alle
doseervorme geld en (ii) die ontwerp, formulering, vervaardiging en evaluering van orale vaste
doseervorme.
Die term produkontwikkeling impliseer al die prosesse betrokke by die verwerking van geneesmiddels
tot medisyne, en sluit in preformulering, formulering, vervaardiging, evaluering (insluitend
stabiliteitstoetsing), verpakking en die definiëring van die korrekte bewarings- en gebruiksaanwysings.
Die kennis, ervaring, insig en vaardighede wat jy hier opdoen, sal jou help met die ontwerp en
ontwikkeling van al die doseervorme wat in hierdie module en volgende modules (FMSG321,
FMSG411 en FMSG422) bestudeer gaan word.
PLEK VAN HIERDIE MODULE IN DIE PROGRAM
Kennis oor medisyne is een van die vereistes en basiese, onderskeidende kenmerke van die apteker.
Hierdie kennis behels nie net advieslewering oor die korrekte gebruiks- en bewaringsaanwysings van
medisyne nie, maar ook kennis en vaardighede oor die samestelling (formulering), vervaardiging en
kwaliteit van medisyne ten einde die pasiënt te kan verseker van die effektiwiteit en veiligheid van die
medikasie en om die korrekte keuse te kan maak van die beste produk vir die behandeling van ʼn
bepaalde siektetoestand om sodoende die optimale uitkoms van geneesmiddelterapie te help
verseker.
Ten einde jou in staat te stel om as bewaker op te tree oor die gehalte, effektiwiteit, betroubaarheid en
veiligheid van medisyne, asook om as ingeligte en bekwame adviseur op te tree oor die korrekte
keuse, bewaring en gebruik van medisyne, en om jou te help om medeverantwoordelikheid te aanvaar
vir die korrekte en optimale uitkoms van geneesmiddelterapie, neem hierdie module jou eerstens op
die pad deur die totale ontwikkelingsproses van medisyne, vanaf die geneesmiddel tot die uiteindelike
produk.
Vervolgens fokus die uitkomste van hierdie module op die ontwerp, ontwikkeling (formulering,
vervaardiging en toetsing) en korrekte gebruiks- en bewaringsaanwysings van die mees algemene
tipe doseervorm, naamlik orale vaste doseervorme.
Hierdie module bou op voorafgaande modules waarin jy kennis gemaak het met toepaslike
farmaseutiese berekeninge (FCAG121) en die basiese fisies-chemiese beginsels van Farmaseutika in
toebereiding en reseptering van medisyne (FMSG211) en biofarmaseutika en farmakokinetika
(FMSG222) waarin jy geleer het van die absorpsie van geneesmiddels, die bepaling van die snelheid
en mate van geneesmiddelabsorpsie en faktore wat geneesmiddelabsorpsie beïnvloed.
vi

ALGEMENE INLIGTING
In die programuitleg (p.viii) is hierdie module in grys aangedui is, om vir jou aan te toon waar jy tans in
jou opleiding is en wat nog voorlê.
In die moduleplan (pp.ix-x) word die verskillende onderafdelings (leereenhede en leergedeeltes)
waarin die module opgedeel is, aangedui.
vii

ALGEMENE INLIGTING
Jaarvlak 4
Jaarvlak 3
Jaarvlak 2
Jaarvlak 1
viii
Semester
Semester
Semester
Semester
2 [64 kte]
1 [80 kte]
2 [72 kte]
1 [76 kte]
2 76 kte]
1 [68 kte]
2 60 kte]
1 [60 kte]
144
148
144
120
PROGRAMUITLEG (G412P)
FELG421 [8] FMSG422 [8] FKLG421 [16] FPFG423 [16] FPKG425 [16]
Keuseprojek
Biotegnologiese
& Innoverende
doseervorme
Farmakologie VI Kliniese Farmasie II Farmasiepraktyk V
FCHG411[ 8] FMSG411 [16] FKLG411 [16] FPFG411 [8] FPKG413 [16] WVPS311 [12]
Metabolisme &
Progeneesmiddels
Farmaseutiese doseervorme &
Tegnologie III
Farmakologie V
Kliniese
Farmasie I
Farmasiepraktyk IV Etiek vir Farmasie
FCHG321 [16] FMSG321 [16] FKLG321 [16] FPFG321 [16] FPKG323 [8]
Medisinale Chemie
Farmaseutiese doseervorme &
Tegnologie II
Farmakologie IV Gesondheidskunde
Farmasiepraktyk
III
FCHG311 [16] FMSG311 [16] FKLG311 [16] FPFG311 [16] FPKG312 [8]
Farmaseutiese Analise
Farmaseutiese doseervorme &
Tegnologie I
Farmakologie III Kliniese Patologie
Farmasiepraktyk
II
FCHG221 [16] FMSG222 [16] FKLG221 [24] FLPX221 [8] WVGW221 [12]
Inleidende Medisinale Chemie Biofarmaseutika & Farmakokinetika Farmakologie II
Fisiologie vir
Farmasie &
Verpleegkunde
C
CHEN213 [8] FMSG211 [16] FKLG211 [16] BCHF215 [16] MKPN211 [8]
Org. Chemie II -
Farm. / Biol.
Wetenskappe
Toebereiding & reseptering van
medisyne
Farmakologie I
Biochemie vir
Gesondheidswetenskappe
CHEM121 [12] BLPS121 [12] FLPX122 [12] FCAG121 [12] AGLA121 [12]
Inleidende Organiese
Chemie
Medisinale Plantkunde
Fisiologie vir Farmasie &
Verpleegkunde B
Inleidende Farmaseutiese
Berekeninge
Akademiese
Geletterdheid
Mikrobiologie
vir Farmasie
CHEM111 [12] BLPS111 [12] FLPX112 [12] FPKG111 [12] FSKS112 [12] AGLA111 [12]
Inleidende Anorganiese &
Fisiese Chemie
Dierparasitologie
Fisiologie vir Farmasie &
Verpleegkunde A
Farmasiepraktyk I Fisika vir Biologie
Ken en verstaan die
Gesondheidswêreld
Akademiese
Geletterdheid
FGPO471 [4]
Gestruktureerde
Praktykopleiding
FGPO371 [4]
Gestruktureerdfe
Praktykopleiding
FGPO271 [4]
Gestruktureerde
Praktykopleiding

LEERAFDELING A
Basiese beginsels van
produkontwerp & -
ontwikkeling
MODULEPLAN
LEEREENHEID 1
Doseervormontwerp en –
ontwikkeling
& Preformulering,
LEEREENHEID 2
Verpakking & bewaring van
medisyne
LEEREENHEID 3
Stabiliteitstoetsing &
rakleeftydbepalings
LEERGEDEELTE 1.1
ALGEMENE INLIGTING
Beginsels van doseervormontwerp
en -ontwikkeling
LEERGEDEELTE 1.2
Preformulering
LEERGEDEELTE 2.1
Verpakking &
verpakkingsmateriale
LEERGEDEELTE 2.2
Bewaringstoestande
LEERGEDEELTE 3.1
Geneesmiddelstabiliteit, rakleeftyd
en vervaldatums
LEERGEDEELTE 3.2
Chemiese kinetika &
kwantifisering van die
afbraaktempo van geneesmiddels
LEERGEDEELTE 3.3
Faktore wat tempo van
geneesmiddelafbraak beïnvloed
LEERGEDEELTE 3.4
Stabiliteitstoetsing &
Rakleeftydbepalings
ix

ALGEMENE INLIGTING
x
LEERAFDELING B
Formulering,
vervaardiging en
toetsing van orale
vaste doseervorme
MODULEPLAN (VERVOLG)
LEEREENHEID 4
Ontwerp en ontwikkeling van
orale vaste doseervorme
LEEREENHEID 5
Formulering & vervaardiging van
tablette
LEEREENHEID 6
Formulering & vervaardiging van
kapsules
LEERGEDEELTE 4.1
Die orale roete as toedieningsroete
vir geneesmiddels
LEERGEDEELTE 4.2
Tabletvereistes en -eienskappe
LEERGEDEELTE 4.3
Eienskappe van poeiers /
poeiermengsels
LEERGEDEELTE 5.1
Tabletformulering
LEERGEDEELTE 5.2
Metodes van tabletvervaardiging
LEERGEDEELTE 5.3
Spesiale tablette
LEERGEDEELTE 6.1
Harde gelatienkapsules
LEERGEDEELTE 6.2
Sagte gelatienkapsules

WERKSPROGRAM
ALGEMENE INLIGTING
(‘n Gedetailleerde werksprogram sal tydens die eerste kontaksessie verskaf word)
Week KS (1) LE/LG (2)
1
1 Inleiding en agtergrond
ONDERWERP SG (3)
2-4 LE 1/LG 1.1 Doseervormontwerp pp.3-22 pp.2-22
2 5-8 LE 1 /LG 1.2 Preformulering
3
4
9-10 LE 1/LG 1.2 Preformulering (verv.)
11-12 LE 2/LG 2.1 Verpakking & Bewaring van medisyne
13 LE 2/LG 2.2 Verpakking & Bewaring van medisyne (verv.)
14 LE 3/LG 3.1
Stabiliteitstoetsing & Rakleeftydbepalings
Inleiding
15-16 ASSESSERING 1
5 17-20 LE 3/LG 3.2
6
21-22 LE 3/LG 3.3
23-24 LE 3/LG.3.4
7 25-26 LE 3/LG 3.4
8
27-30 LE 4/LG
4.1& 4.2
Stabiliteitstoetsing & Rakleeftydbepalings
Ordes van reaksies
Stabiliteitstoetsing & Rakleeftydbepalings
Invloed van temperatuur & pH
Stabiliteitstoetsing & Rakleeftydbepalings
Stabiliteitstoetsing
Stabiliteitstoetsing & Rakleeftydbepalings
Rakleeftydbepalings
Reses (Vrydag, 22 Maart – Sondag, 7 April)
Orale roete as toedieningsroetes en die
eienskappe van tablette
9 31-32 LE 4/LG 4.3 Eienskappe van poeiers/poeiermengesels
LB (4)
pp.23-49 pp.25-61
pp.50-61 pp.61-76
pp.62-65 pp.77-79
pp.66-77 pp.79-90
pp.78-79 pp.91-95
pp.80-84 pp.96-100
pp.85-102 pp.105-106
Assesseringsweek (Donderdag, 18 April – Vrydag, 26 April) – ASSESSERING 2
10 33-36 LE 5/LG 5.1 Tabletformulering
11
37-38 LE 5/LG 5.2 Vervaardiging van tablette
39-40 ASSESSERING 3
12 41-44 LE 5/LG 5.2 Vervaardiging van tablette (verv.)
13
45-46 LE 5/LG 5.3 Spesiale tablette
47-48 ASSESSERING 4
14 49-52 LE 6 Kapsules
(1) = Kontaksessies
(2) = Leereenhede en Leergedeeltes
(3) = Studiegids
(4) = Leesbundel
xi

ALGEMENE INLIGTING
PROGRAM-UITKOMSTE
Na suksesvolle voltooiing van die B.Pharm.-program sal jy in staat wees om:
1. individueel, of as deel van ‟n span, die ontwikkeling, toetsing, vervaardiging, toebereiding en
xii
verpakking van farmaseutiese produkte te onderneem, beheer, organiseer en kontroleer.
2. ʼn onmisbare en aanvaarde skakel in die gesondheidspan te wees deur as voorsiener van
koste-effektiewe en doeltreffende farmaseutiese dienste op te tree tot bevrediging van die
gemeenskap deur:
2.1 voorgeskrewe medisyne te resepteer en die optimale gebruik daarvan te verseker deur
beheer, kontrole en advieslewering aan die pasiënt en gesondheidsprofessies;
2.2 apteker-geïnisieerde sorg aan die pasiënt te verskaf en die optimale gebruik van
medisyne te verseker;
2.3 opvoeding oor gesondheidsorg en medisyne te verskaf;
2.4 gemeenskapsgesondheid te bevorder en verbandhoudende inligting te verskaf.
3. met ‟n gesindheid van altruïsme en sin vir verantwoordelikheid en empatie, diens aan jou
medemens te lewer.
4. probleme in die praktyk selfstandig met behulp van toepaslike literatuur, parate kennis en
laboratoriumtegnieke te identifiseer, evalueer, formuleer en innoverend en kreatief op te los.
5. die vermoë en motivering te hê om jou wetenskaplike en professionele kennis, vaardighede en
vermoëns voortdurend te ontwikkel en ‟n lewenslange student te wees ten einde die professie
op ‟n hoë vlak van bevoegdheid te bly beoefen.
MODULE UITKOMSTE
Na voltooiing van dié module moet jy die volgende kan demonstreer:
1. ʼn werkbare kennis van die basiese beginsels betrokke by die ontwerp en ontwikkeling
(formulering, vervaardiging, verpakking, toetsing, bewaring en gebruik) van medisyne in die
algemeen en orale vaste doseervorme spesifiek met spesifieke verwysing na die invloed van
fisies-chemiese geneesmiddeleienskappe, biofarmaseutiese en terapeutiese oorwegings, en ʼn
goeie begrip van die belang en noodsaaklikheid van die versekering van kwaliteit deur middel
van kwaliteitsversekering (QA), goeie vervaardigingspraktyke (GMP) en kwaliteitskontrole (QC)
tydens die vervaardiging van medisyne;
2. die vermoë om kennis en begrip van produkontwerp, produkontwikkeling en
kwaliteitsversekering, individueel of in spanverband, te kan toepas in die ontwerp en
ontwikkeling (formulering, vervaardiging, toetsing en verpakking) van orale vaste doseervorme;
3. individueel of in spanverband ‟n kwaliteitsversekeringsisteem vir die vervaardiging van
medisyne kan beplan, opstel, organiseer, en evalueer;
4. die vermoë om relevante formulerings- en vervaardigingsinligting uit alle moontlike bronne
(vakhandboeke, farmakopeë, internetbronne) op te spoor, te evalueer en te gebruik tydens
medisynevervaardiging;

ALGEMENE INLIGTING
5. ʼn werkbare kennis en deeglike begrip van die bepaling van die rakleeftyd en vervaldatum van
medisyne met toepassing van die relevante chemiese kinetiese beginsels;
6. individueel of in spanverband ʼn farmaseutiese produksieproses (vanaf formulering tot
verpakking) te kan beplan, organiseer, beheer en uitvoer aan die hand van die vervaardiging
van orale vaste doseervorme;
7. vermoë om met ander lede van die gesondheidspan en die pasiënt te kan kommunikeer oor
die korrekte gebruik en hantering van medisyne in die algemeen en orale vaste doseervorme
spesifiek;
8. kennis en toepassing van die etiese en regsaspekte van medisynevervaardiging en
reseptering; en
9. alle vorme van kommunikasie in goeie wetenskapstaal kan voer.
VERONDERSTELDE LEER (VOORVEREISTES)
Volgens die jaarboek word die volgende veronderstelde leer vereis:
Studente moes reeds die modules FCAG121, FMSG211 en FMSG222 geslaag het
Die leerinhoude van bogenoemde modules vorm die grondslag (en dus ʼn integrale deel) van
hierdie module, en daar sal van jou verwag word om die kennis, insig en vaardighede wat jy tydens
dié modules bemeester het, in hierdie module toe te pas.
KONTAKBESONDERHEDE
Dosent(e)
Die dosente betrokke by FMSG311 is:
Dr J Viljoen (modulekoördineerder)
Prof AF Marais
Kantoornr. G04 (Grondvloer van Farmaseutikagebou - Gebou G2)
Telefoonnr. (w) (018) – 299 2273
E-posadres joe.viljoen@nwu.ac.za
Kantoornr. K134 (Eerstevloer van die Biologiese blok - Gebou G16)
Telefoonnr. (w) (018) – 299 2244
E-posadres dries.marais@nwu.ac.za
xiii

ALGEMENE INLIGTING
Administratief
Die vakgroep se sekretaresse, Mev. Esta van Schalkwyk, sal alle administratiewe sake rakende
die module hanteer, waaronder: siektebriewe, verskonings en punte-aangeleenthede
(assesserings, eksamens, opdragte en projekte). Afsprake met die modulekoördineerder kan ook
by haar gemaak word. Haar kontakbesonderhede en werksure is as volg:
xiv
Kantoornr. G11 (Grondvloer van die Farmaseutikagebou - Gebou G2)
Telefoonnr. (w) (018) – 299 2257
Beskikbaar Maandae tot Vrydae: 08:30 – 12:45 en 14:15 tot 16:00
Spreekure
Dr J Viljoen
Geen amptelike spreekure word gereserveer nie, maar jy is enige tyd welkom om met my „n
afspraak te maak om my oor enige probleme rakende die werk te kom spreek.
Prof AF Marais
Geen amptelike spreekure word gereserveer nie, maar jy is enige tyd welkom om my te kom
spreek met enige probleme. Indien ek nie beskikbaar is nie, kan jy ‟n afspraak maak by me.
Hannelie Nortjé (018-299 2237 of hannelie.nortje@nwu.ac.za).
STUDIEMATERIAAL
Die studiemateriaal (leerstof) vir hierdie module kom voor in ’n leesbundel, ’n voorgeskrewe
vakhandboek en amptelike farmakopeë, (beskikbaar is NW-biblioteek), terwyl aanvullende
aantekeninge ook tydens kontaksessies verskaf sal word.
Voorgeskrewe studiemateriaal
STUDIEGIDS vir FMSG311 (2013). In studiegids verwys na as SG.
AULTON, M.E. 2007. Pharmaceutics: the design and manufacture of medicines. 3 rd edition.
Edinburgh : Churchill Livingstone. 717 p. In studiegids aangedui as AULTON.
LEESBUNDEL (5 de uitgawe, 2013) saamgestel deur AF Marais. In studiegids verwys na as LB
BRITISH PHARMACOPOEIA. 2007. London : Her Majesty‟s Stationary Office. 2488 p. In
studiegids verwys na as BP.
UNITED STATES PHARMACOPOEIAL CONVENTION. 2007. USP 26/NF 21. Easton, Pa. :
Mack. 2921 p. In studiegids verwys na as USP.
WERKSWYSE IN DIE MODULE
Die uiteensetting van die module-inhoud (d.w.s. wat gedurende elke kontaksessie plaasvind)
word in die werkprogram (p.xi) aangedui.
Met die aanvang van elke leereenheid (waarvan daar 6 is), word ‟n inleidende lesing
aangebied wat die agtergrond en geheelbeeld van die leerinhoud bied. .

ALGEMENE INLIGTING
Jou voorbereiding vir die kontakgeleenthede behels bestudering van die aangeduide
studiemateriaal gevolg deur die deurwerk van die leeraktiwiteite van ‟n betrokke afdeling /
onderwerp binne die betrokke leereenheid. Tydens jou voorbereiding (wat ongeveer 45 - 60
minute vir ‟n kontaksessie behoort te duur) moet jy seker maak dat jy die studiemateriaal
aandagtig deurlees (aan die hand van die uitkomste vir die betrokke leereenheid en/of
leergedeelte. Maak aantekeninge van enige gedeeltes van die leerstof waarmee jy sukkel of
wat jy nie verstaan nie, en bring jou vrae saam na die volgende kontakgeleentheid.
Tydens die kontakgeleenthede sal jou vrae en probleme bespreek en toegelig word.
Kontaksessies sal verder ook gebruik word om te bepaal of jy wel die werk bemeester het en of
jy wel voorberei het (deur voorbereidingstoetse, vrae aan individuele studente,
probleemoplossing, bepaling van jou vermoë om kennis te kan toepas, toetsing van jou insig in
die werk, ens.).
Na afloop van „n kontakgeleentheid (en voor die volgende kontaksessie moet jy deur die
leeraktiwiteite werk, en dit so volledig as moontlik voltooi (dit sal beteken dat jy weer die
stusdiemateriaal moet deurwerk om die vrae in die aktiwiteite te kan beantwoord). Hierdie
leeraktiwiteite is gerig daarop om jou te help om die leereenheiduitkomste (aan die begin van
elke leereenheid en leergedeelte) te bemeester. Enige probleme met leeraktiwiteite en enige
onduidelikhede moet aangeteken word vir bespreking tydens die volgende kontaksessie.
Bywoning van kontaksessies is noodsaaklik en baie belangrik. Jou teenwoordigheid by
kontaksessies sal gereeld gekontroleer word. Vir meer inligting hieroor sien afdeling
“Bywoning van kontaksessies” op p.xvii.
Studiewenke vir hierdie module
Die volgende studiewyse is slegs ‟n voorstel vir studie in hierdie module, maar wat heel
waarskynlik deur die meeste studente suksesvol toegepas kan word. ONTHOU: Jy het teen
hierdie tyd sekerlik reeds bestaande studiemetodes aangeleer/toegepas wat tot dusver goed vir jou
gewerk het. Integreer hierdie metodes met die volgende voorstelle.
1. Bestudeer eers die leeruitkomste aandagtig sodat jy weet wat jy met jou voorbereiding moet
bereik.
2. Lees die studiemateriaal eenmaal aandagtig deur om ‟n geheelbeeld te verkry (hou heeltyd die
uitkomste in gedagte) en maak kernaantekeninge/notas oor die belangrikste aspekte in die
studiemateriaal. Moenie bang wees om in jou handboek te onderstreep en notas te maak nie.
[Jy sal dit dalk ook handig vind om boekmerke (“tags”) in jou handboek aan te bring sodat jy
vinnig inligting oor ‟n bepaalde onderwerp kan vind.]
3. Gebruik die leeraktiwiteite en werk dan weer noukeurig deur die studiemateriaal om die
antwoorde op die vrae te verkry. (Tydens die deurwerk van die leeraktiwiteite, let veral op na
die aksiewerkwoorde [sien afdeling “Aksiewerkwoorde” op pp.xxi-xxiii]).
4. Maak vir jou verstaanbare en korrekte (en volledige) opsommings in jou eie woorde. Dit gaan
jou later baie help as dit kom by voorbereiding vir assesserings en die eksamen.
xv

ALGEMENE INLIGTING
5. Maak notas van studiemateriaal/begrippe/meganismes/berekeninge/ens. wat jy nie verstaan
xvi
nie. Hierdie probleme/vrae moet jy saambring na die kontakgeleenthede sodat dit daar
bespreek en opgelos kan word.
6. Nadat jy deur die leeraktiwiteite van ʼn leereenheid gewerk het en seker is dat jy die
leereenheiduitkomste kan bereik, kan jy jouself toets aan die hand van die selfevalueringsvrae
(aan die einde van die studiegids). Indien daar van die vrae is wat jy nie kan beantwoord nie,
gaan weer terug na die studiemateriaal en werk weer deur dié betrokke gedeelte.
7. Moet nooit studiemateriaal leer/memoriseer as jy dit nie verstaan nie. ONTHOU: Kennis
sonder begrip/insig is nutteloos en jy gaan dit baie gou vergeet of verkeerd weergee!!!
8. Aangesien baie leereenhede op die voriges bou, is dit noodsaaklik dat jy die studiemateriaal
van ʼn vorige gedeelte deeglik bemeester het voordat jy aangaan na ʼn volgende gedeelte.
9. VRA as jy nie verstaan nie, en VRA WEER as jy nog nie verstaan nie. As jy nie vra nie, sal ek
nie weet as jy nie verstaan nie, dus VRA, VRA en VRA weer!!!!!!
10. Gedurende jou voorbereiding vir assesserings en eksamens kan jy gerus deur vorige jare se
vraestelle (toetse en eksamens) werk. Jy moet hierdie bronne gebruik (beantwoord) om jou
kennis en insig te toets, en nie asof jy die vraestel gaan kry nie.
Assesseringswenke
Aangesien die module daarop gerig is om jy te help om kennis tot insig te verwerk en jou met
vaardighede en begrip toe te rus om ʼn diens te kan lewer, moet jy besef dat assesserings
hoofsaaklik daarop gemik sal wees om jou insig en begrip te toets eerder as net parate kennis.
Berei jou dus sodanig voor om tydens assesserings getoets te word aan die hand van
aksiewerkwoorde soos “verduidelik”, “bespreek”, “vergelyk”, “bewys”, “evalueer” en “ontleed”
eerder as “noem” (maak dus seker dat jy presies weet wat met elkeen van hierdie
aksiewerkwoorde bedoel word – sien pp.xxi-xxiii).
1. Deeglike uiteensetting van vrae is belangrik - dit beteken dat jy by die begin en ʼn logiese, goed
beredeneerde lyn volg en nie rondspring nie. (Pasop dat jy jou nie weerspreek nie!)
2. Die weergee van feite is meestal nie voldoende nie, maar moet aangevul word met deeglike en
relevante motiverings.
3. Gebruik die korrekte terminologie en skryf in wetenskaplike taal.
4. Tydens die beantwoording van besprekingsvrae, word punte nie noodwendig toegeken vir die
klakkelose weergee van feite nie, maar eerder vir bewys dat jy die vraag in die regte konteks
kan beantwoord.
5. Baie woorde beteken nie noodwendig baie punte nie.
6. Slordige, deurmekaar geskryf skep die indruk dat jy nie verstaan wat gevra word nie. Ek wil
nie raai wat jy geskryf het nie, ek wil dit lees. Dit beteken nie dat jy mooi hoef te skryf nie, net
duidelik.
7. Moet asseblief nooit Afrikaans en Engels deurmekaar skryf nie!!!! Dit is heeltemal binne jou
reg om ʼn vraestel in Engels te beantwoord, maar dan is jou hele antwoordstel in Engels.

ALGEMENE INLIGTING
8. Tydens die beantwoording van ʼn vraag is die “waarom?” (motivering) altyd belangriker as die
“wat”.
9. Jy moet my oortuig dat jy die vraag korrek en volledig kan beantwoord. Halwe waarhede en
onduidelike / vae antwoorde gaan nie help nie. Ek wil nie wonder of jy die studiemateriaal
bemeester en die uitkomste bereik het nie, jy moet dit vir my bewys deur goed gedefinieerde,
wetenskaplik korrekte antwoorde en logiese beredenerings.
BYWONING VAN KONTAKSESSIES
Aangesien kontaksessies in hierdie module gespreksgeleenthede is, word daar dus van jou verwag
om hierdie sessies gereeld by te woon en aan die aktiwiteite tydens die sessies deel te neem.
Afwesigheid van enige formele, geskeduleerde kontaksessie (insluitend enige laboratoriumsessie)
kan lei tot weiering tot eksamentoelating, ongeag jou deelnamepunt (sien afdeling “Toelating tot
eksamen(s)” op p.xviii).
SAMESTELLING EN BEREKENING VAN DEELNAME- EN
MODULEPUNT
Jou modulepunt (finale punt) word saamgestel uit ‟n deelnamepunt en ‟n eksamenpunt:
Modulepunt = Deelnamepunt (50%) + Eksamenpunt (50%)
Let asseblief op die belang van jou deelnamepunt, aangesien dit 50% van jou modulepunt uitmaak.
Dit is daarom noodsaaklik dat jy deurlopend moet werk en om ‟n goeie deelnamepunt op te bou ten
einde druk van jou af te haal gedurende die eksamen.
Jou deelnamepunt vir hierdie module word saamgestel uit die volgende afsonderlike
puntedraende (formatiewe) assesserings:
Formatiewe assesserings (maks. 4) 70%
Klasbywoning / Klasopdragte 10%
Laboratoriumwerk 20%
Let daarop dat die leerinhoud geïntegreerd aangebied en geassesseer word, ongeag of die leerstof
in ‟n “teorieklas” of laboratorium aangebied/behandel is. Die uitkomste van die leerstof bepaal
egter dikwels die wyse van aanbieding (hetsy teoreties of prakties).
ASSESSERINGS
Assesserings het ʼn tweevoudige aard, naamlik deurlopend (formatief) en summatief (finaal). Deur
die loop van die semester sal ‟n maksimum van 4 formatiewe assesserings geskryf word (sien
werkprogram op p.x), asook een summatiewe assessering, naamlik die semestereksamen. Die
punte van AL die formatiewe assesserings sal bydra tot die berekening van jou
deelnamepunt (sien afdeling “Samestelling en berekening van deelname- en modulepunt” hierbo).
xvii

ALGEMENE INLIGTING
Hierdie assesserings sluit nie die assesserings in wat gedurende laboratoriumsessies plaasvind
nie.
Afwesigheid van assesserings
Verskonings vir afwesigheid van enige geskeduleerde, formatiewe assessering moet binne 3 dae
(72 uur) na aflegging van die betrokke evaluering by die vakgroep se sekretaresse ingehandig
word. Geen dokumentasie wat laat ingehandig word, sal aanvaar word nie. Slegs geldige
mediese sertifikate vir siekte of dood in die familie sal as geldige verskonings oorweeg word.
Afwesigheid van „n assessering sonder „n “geldige verskoning” het die gevolg dat „n nulpunt (0) vir
die betrokke assessering toegeken word.
Rakende „n besluit van die Skool vir Farmasie in 2012, word slegs een geldige verskoning per
module aanvaar (ten einde te verhoed dat studente meerdere verskonings in die vorm van
mediese sertifikate aanbied wat dit uiteindelik onmoontlik maak om „n betroubare deelnamepunt vir
studente te bereken). DUS: Geldige punte vir ‘n minimum van 3 (drie) formatiewe
assesserings word vereis ten einde ‘n geldige deelnamebewys te verkry met die oog op
eksamentoelating.
Die dosent het die volgende keuses in die geval waar jy „n “geldige verskoning” aanbied vir „n
assessering:
Om jou vry te stel van die assessering (m.a.w. die betrokke assessering se punt word nie in
xviii
berekening gebring by die bepaling van jou deelnamepunt nie); of
Om vir jou „n hertoets te gee (skriftelik of mondelings); of
Van jou te verwag om „n opdrag in te handig wat handel oor die studiemateriaal van die
betrokke assessering.
SLAAGVEREISTES VIR DIE MODULE
Jy slaag die module indien jy ʼn modulepunt van 50% behaal het met ʼn subminimum van 40% in
die eksamen. Jy slaag die module met onderskeiding indien jou modulepunt 75% is.
EKSAMEN
Gedurende die Junie-eksamensessie (eerste eksamengeleentheid vir FMSG311) skryf jy een 3-uur
vraestel (maks. 100 punte) oor al die werk in hierdie module. Gedurende die tweede
eksamengeleentheid (die laaste week van die winterreses en/of eerste week van die tweede
semester) het jy ‟n tweede geleentheid vir FMSG311 (sien “Afwesigheid van eksamen” hieronder).
Toelating tot die eksamen(s)
Volgens die reëls van die Noordwes-Universiteit word toelating tot die eksamengeleenthede
toegestaan indien jy ‟n deelnamepunt van ten minste 40% deur die semester opgebou het EN
indien jy oor ʼn geldige deelnamebewys beskik.

Jou toelating tot die eksamen in FMSG311 berus dus op twee aspekte, naamlik:
die opbou van ‟n deelnamepunt van ten minste 40% en
die verwerwing van ‟n deelnamebewys.
ALGEMENE INLIGTING
Toelating tot die eksamen geskied deur die verwerwing van ‟n deelnamebewys wat deur die
Skooldirekteur, in oorleg met die betrokke vakgroepvoorsitter en modulekoördineerder, uitgereik
word. Hierdie deelnamebewys word toegeken met inagneming van jou deelnamepunt en
algemene deelname aan kontaksessies (klasbyeenkomste), tutoriale, uitvoer van opdragte en
laboratoriumwerk. Dit impliseer dat, ongeag jou deelnamepunt (al is dit bokant 40%), jy steeds
eksamentoelating vir hierdie module geweier kan word op grond van swak of onbevredigende
deelname aan alle aktiwiteite wat verband hou met die module (insluitend swak / ongereelde
klasbywoning, afwesigheid van praktiese sessies, ens).
By implikasie beteken bogenoemde dus dat jy nie noodwendig eksamentoelating geweier sal word
indien jy nie ʼn minimum deelnamepunt van 40% opgebou het nie, maar dat jy ook nie noodwendig
tot die eksamengeleenthede toegelaat sal word indien jy wel die vereiste deelnamepunt behaal het
nie, maar in gebreke gebly het om jou deelname aan die aktiwiteite in die module tydens die
semester te bewys.
Afwesigheid van eksamen(s)
Geen verskoning vir afwesigheid van ʼn eksamengeleentheid word vereis nie. Volgens die A-reëls
kry jy twee eksamengeleenthede vir elke module. Indien jy nie die eerste eksamengeleentheid
benut nie, kwalifiseer jy vir die tweede geleentheid (mits jy aan die toelatingsvereistes voldoen).
Indien jy nie die tweede eksamengeleentheid benut nie of weer nie aan die slaagvereistes voldoen
nie (d.i. ʼn modulepunt van 50% en ʼn eksamen subminimum van 40%), moet jy die module herhaal
(d.w.s. weer aan alle aktiwiteite deelneem om ʼn deelnamebewys te verwerf). Indien jy wel die
eerste eksamengeleentheid benut het, kan jy steeds van die tweede geleentheid gebruik maak
indien jy nie aanvanklik geslaag het nie, of indien jy voel dat jy jou modulepunt kan verbeter.
Indien jy van die tweede eksamengeleentheid gebruik maak om jou modulepunt te verbeter, geld
die eksamenpunt van die tweede geleentheid, ongeag of dit beter of swakker was as jou punt vir
die eerste eksamengeleentheid.
xix

ALGEMENE INLIGTING
STUDIE-IKONE
xx
Geskatte studietyd Uitkomste
Bestudeer die aangetoonde
materiaal in die handboek/artikel,
ens.
Leeraktiwiteite
Belangrike inligting Toets die stand van jou
kennis/insig.
Hersiening
Terugvoer:- Bring jou antwoorde
saam na die volgende
kontakgeleentheid vir bespreking.
Berei uself voor vir deelname oor
hierdie onderwerp(e) tydens die
kontaksessie. Dit is 'n goeie
voorbeeld van 'n eksamenvraag.
Inleidende opmerkings
of agtergrond

AKSIEWERKWOORDE
ALGEMENE INLIGTING
Uitkomste, leeraktiwiteite, opdragte en/of vrae (in assesserings en die eksamen) bevat altyd sekere
sleutel- of aksiewerkwoorde. Aangesien dit belangrik is dat jy presies verstaan wat met elke
bepaalde sleutel- of aksiewerkwoord bedoel word, word ʼn lys van hierdie woorde en die
interpretasie wat aan elk geheg word, verskaf. Die dosent sal, waar nodig, tydens kontaksessies
ook verdere toeligting oor hierdie terme verskaf. Vir jou eie doel is dit egter belangrik om vooraf te
weet wat van jou verwag word as so ʼn aksiewerkwoord in ʼn vraestel/leeraktiwiteit/opdrag voorkom.
ONTHOU (herkenning /identifisering / herroeping / definieer / noem) :
Aksiewerkwoorde: Definieer / stel / toets / noem / beskryf / identifiseer.
Onthou beteken die herwinning / weergee van relevante kennis uit die langtermyngeheue
(LTG). Definieer beteken ʼn duidelike, kernagtige en gesaghebbende beskrywing van ʼn begrip
sodat die betekenis daarvan duidelik blyk. Noem beteken die weergee van kennis sonder
enige verduideliking.
VERSTAAN (interpretasie / klassifikasie / opsomming / afleiding / vergelyking /
verduideliking / illustrasie / beskryf):
Aksiewerkwoorde: Verduidelik / onderskei / vergelyk / klassifiseer / som op / illustreer met
voorbeelde / lei af.
Verstaan impliseer om betekenis uit onderrigaanbiedinge te konstrueer. Interpretasie is om ʼn
saak / verskynsel / idee van een wyse van voorstelling (bv. numeries) op ʼn ander wyse (bv.
geskrewe of verbaal) aan te dui. Illustrasie beteken om spesifieke voorbeelde te gee.
Klassifikasie beteken dat items / komponente / aspekte in groepe/kategorieë te plaas.
Afleiding dui op die maak van gevolgtrekkings uit bepaalde inligting te maak. Vergelyking
beteken om ooreenkomste en verskille tussen twee of meer begrippe / sake te identifiseer /
aan te dui. Beskryf beteken die weergegee van eienskappe, feite of resultate op ʼn logiese,
goed gestruktureerde wyse. Geen kommentaar of beredenering is nodig nie.
PAS TOE (uitvoering / implementering / verduidelik):
Aksiewerkwoorde: Verduidelik / demonstreer / pas toe op / implementeer / voorspel / bereken
/ selekteer / los die volgende probleem op.
Pas toe: voer ʼn prosedure uit of pas dit toe op ʼn gegewe situasie; toepassing van ʼn prosedure
op ʼn bekende of onbekende taak. Feitelike kennis en die verstaan van die kennis is ʼn
voorvereiste vir toepassing. Toepassing vereis dat die student dit wat hy/sy geleer het gebruik
om ʼn bekende of onbekende probleem op te los.;
ANALISEER (differensieer / organiseer / bepaal):
Aksiewerkwoorde: Analiseer / ontleed / formuleer / bepaal / organiseer / onderskei.
xxi

ALGEMENE INLIGTING
xxii
Analiseer vereis dat die komplekse samestellings (bv. van ʼn probleem) afgebreek word na die
individuele komponente van die geheel en dat vasgestel word hoe die dele verband hou. Dit
vereis dat belangrike / relevante dele van die minder belangrike onderskei word en vasgestel
word hoe die elemente binne die struktuur pas / funksioneer.
EVALUEER (kontroleer / toets / beoordeel / kritiseer):
Aksiewerkwoorde: Evalueer / skryf kritiese aantekeninge oor / motiveer / gee jou opinie oor.
Evaluering beteken om standpunte, stellings, uitsprake, oplossings vir probleme, metodes, ens.
volgens sekere kriteria, beginsels, standaarde, ens. beoordeel moet word. Die oordeel kan
kwalitatief of kwantitatief wees en die kriteria kan persoonlik of gestandaardiseerd wees. Jy
moet dus ʼn saak of standpunt analiseer / ontleed en/of die effektiwiteit van ʼn proses /
prosedure / sisteem / metode ontleed en aan bepaalde kriteria meet en ʼn gemotiveerde
uitspraak lewer.
SKEP (sintetiseer / genereer / beplan / produseer):
Aksiewerkwoorde: Formuleer ’n oplossing vir / stel ’n program saam / bied oplossings vir /
interpreteer / formuleer ’n hipotese vir / analiseer / gee ’n samevatting van.
Skep (van nuwe kennis) beteken om elemente saam te voeg om „n nuwe geheel te vorm.
Sintetisering vereis die integrasie van individuele elemente / dele tot ‟n nuwe betekenisvolle
geheel. Die klem is op kreatiwiteit, oorspronklikheid en die vermoë om te beplan, organiseer
en formuleer. Dit beteken ook om vorendag te kom met nuwe / alternatiewe hipoteses
gebaseer op kriteria; die ontwikkeling van ‟n prosedure om ‟n sekere taak uit te voer en/of die
ontwerp van ‟n program / produk.
In die tabel (op volgende bladsy) word aksiewerkwoorde verskaf wat gebruik kan word om elke tipe
kennis (op die verskillende kognitiewe vlakke) te toets en voorbeelde van vrae wat in
leeraktiwiteite, assesserings en eksamens kan voorkom.

Tipe kennis Voorbeelde
Onthou van feitelike
kennis
Verstaan van kennis
Pas toe
Analiseer
Evalueer
Skep
Noem die eienskappe van tablette.
Definieer die term “polimorfisme”.
Beskryf die verskynsel van dekselvorming.
ALGEMENE INLIGTING
Identifiseer die oorsake van massavariasie tydens tablettering.
Verduidelik die verband tussen die vloeibaarheid van
poeiermengsels en variasie in massas van tablette.
Onderskei tussen die metodes van direkte samepersing en
natgranulering.
Gee ʼn opsomming van die faktore wat die absorpsie van
geneesmiddels uit die SVK beïnvloed.
Klassifiseer die verskillende tipes tablette.
Vergelyk glas en plastiek as verpakkingsmateriaal.
Lei die vereiste eienskappe van poeiermengsels bestem vir
tablettering af uit die eienskappe van die ideale tablet.
Illustreer die konsep van saamgestelde hulpstowwe aan die hand
van voorbeelde.
Verduidelik die effek van magnesiumstearaat op die eienskappe
van tablette.
Motiveer die gebruik van disintegreermiddels in tabletformules.
Gee voorbeelde van multifunksionele tablethulpstowwe.
Bereken die tempokonstante vir geneesmiddelafbraak aan die
hand van die volgende inligting.
Ontleed die oorsake en gevolge van dekselvorming.
Onderskei tussen plastiese en elastiese vervorming.
Evalueer die tabletlot aan die hand van die kriteria van die BP.
Motiveer die insluiting van bindmiddels in tabletformulerings.
Beplan ‟n kwaliteitsversekeringsisteem vir die vervaardiging van
parasetamoltablette.
Ontwikkel en vervaardig furosemiedtablette wat aan al die
kwaliteitsvereistes van die BP voldoen.
xxiii

ALGEMENE INLIGTING
WAARSKUWING TEEN PLAGIAAT
WERKSTUKKE IS INDIVIDUELE TAKE EN NIE GROEPAKTIWITEITE NIE (TENSY DIT
UITDRUKLIK AANGEDUI WORD AS ‘N GROEPAKTIWITEIT)
Kopiëring van teks van ander studente of uit ander bronne (byvoorbeeld die studiegids,
voorgeskrewe studiemateriaal of direk vanaf die Internet) is ontoelaatbaar – net kort aanhalings is
toelaatbaar en slegs indien dit as sodanig aangedui word.
Jy moet bestaande teks herformuleer en jou eie woorde gebruik om te verduidelik wat jy gelees
het. Dit is nie aanvaarbaar om bestaande teks/stof/inligting bloot oor te tik en die bron in 'n
voetnoot te erken nie – jy behoort in staat te wees om die idee of begrip/konsep weer te gee
sonder om die oorspronklike skrywer woordeliks te herhaal.
Die doel van die opdragte is nie die blote weergee van bestaande materiaal/stof nie, maar om vas
te stel of jy oor die vermoë beskik om bestaande tekste te integreer, om jou eie interpretasie en/of
kritiese beoordeling te formuleer en om 'n kreatiewe oplossing vir bestaande probleme te bied.
Wees gewaarsku: Studente wat gekopieerde teks indien sal 'n nulpunt vir die opdrag
ontvang en dissiplinêre stappe mag deur die Fakulteit en/of die Universiteit teen sodanige
studente geneem word. Dit is ook onaanvaarbaar om iemand anders se werk vir hulle te
doen of iemand anders in staat te stel om jou werk te kopieer – moet dus nie jou werk
uitleen of beskikbaar stel aan ander nie!
BELANGRIK:
Van Farmasiestudente word verwag om ten alle tye die grootste mate van eerlikheid,
integriteit en professionaliteit te toon. Die Skool vir Farmasie beskou enige vorm van
akademiese oneerlikheid in ‘n baie ernstige lig, en enige student wat hom/haar skuldig maak
aan enige sodanige oneerlikheid sal dissiplinêr verhoor word, met ‘n aanbeveling van die
Skool dat sodanige student geskors word uit die betrokke program. Verder sal die Skool
die Suid-Afrikaanse Aptekersraad (waarby studente vanaf hulle tweede studiejaar as
aptekerstudente geregistreer is) versoek om die betrokke student van die
aptekerstudenterol te skrap, met die implikasie dat dié student nie weer Farmasie aan enige
Universiteit in Suid-Afrika sal mag studeer nie!!!!
xxiv

LEERAFDELING A
LEERAFDELING A:
BASIESE BEGINSELS VAN
PRODUKONTWERP &
-ONTWIKKELING
1

LEERAFDELING A
2

DOSEERVORMONTWERP
EN –ONTWIKKELING
& PREFORMULERING
LEEREENHEID 1
Dit behoort jou ongeveer 11 ure te neem om hierdie leereenheid te voltooi, m.a.w. om
die studiemateriaal deur te werk; die aktiwiteite te voltooi en die uitkomste te bereik
Inhoudsopgawe van leereenheid 1:
Leergedeelte 1.1:- Beginsels van doseervormontwerp & -ontwikkeling ................................ 5
Leergedeelte 1.2:- Preformulering ....................................................................................... 13
Na bestudering van hierdie leereenheid moet jy:
1. die rol van doseervorms in geneesmiddelaflewering kan verduidelik.
2. beskikbare toedieningsroetes en doseervorms kan assosieer (by mekaar kan pas) en die
vereiste(s) wat ʼn betrokke toedieningsroete aan ʼn doseervorm geneesmiddel stel kan
verduidelik.
3. die basiese beginsels van doseervormontwerp kan bespreek met verwysing na (i) die
verskillende faktore/oorwegings wat in aanmerking geneem moet word, en (ii) hoe bepaalde
faktore/oorwegings die keuse van die toedieningsroete en/of doseervorm kan beïnvloed.
4. die preformuleringsfase as deel van produkontwerp en -ontwikkeling kan verduidelik met
spesifieke verwysing na die tipe inligting wat tydens die fase versamel/verkry moet word,
bronne waarin sodanige inligting opgespoor kan word en hoe om die inligting te
interpreteer/toe te pas.
3

LEEREENHEID 1
Produkontwerp en produkontwikkeling behels onder andere:
(1) verkryging van inligting oor die:
4
(i) geneesmiddel, waaronder biofarmaseutiese en fisies-chemiese eienskappe;
dosisgrootte;
(ii) die siektetoestand waarvoor die geneesmiddel gebruik word;
(iii) terapeutiese faktore soos die pasiënt (ouderdom, ras, geslag, ens.), tipe effek wat
verlang word (lokaal of sistemies), ens.;
(2) besluitneming oor die:
(i) geskikste roete van toediening vir die geneesmiddel en
(ii) geskikste afleweringsisteem (doseervorm) waarin die geneesmiddel verwerk moet
word ten einde die toediening van die geneesmiddel gerieflik te maak vir die pasiënt
en om die siekte(toestand) optimaal / effektief te kan behandel;
(3) die formulering, vervaardiging en toetsing van verskillende formules van die geneesmiddel
ten einde die geskikste produk te vind;
(4) opskaling van laboratoriumlotte na produksielotte;
(5) produksie en volledige (intensiewe) toetsing van die finale produk. Hierdie toetsing sluit in
die bepaling van die rakleeftyd en vervaldatum van die produk.
(6) die registrasie van die produk by die medisyne beheerliggaam van die land.
Indien die geneesmiddel ‟n nuwe chemiese entiteit is wat nog nooit voorheen as medisyne
beskikbaar is nie, kan dit jare duur (12-15 jaar) voordat die geneesmiddel uiteindelik as medisyne
op die mark beskikbaar is. Die suksesratio vir die verwerking van nuwe chemiese entiteite tot
medisyne is ongeveer 1: 10000 en die koste kan etlike biljoene rande beloop.
Die studiemateriaal vir hierdie leereenheid kom voor in:
AULTON, 1:4-14.
AULTON, 24:336-360.
LB, 1:2-24.
LB, 2:25-57.

LEEREENHEID 1
BEGINSELS VAN DOSEERVORMONTWERP & -
ONTWIKKELING
Dit behoort jou ongeveer 3 ure te neem om hierdie leereenheid te voltooi, m.a.w. om die
studiemateriaal deur te werk; die aktiwiteite te voltooi en die uitkomste te bereik
Na bestudering van hierdie leergedeelte moet jy:
1. die primêre oogmerke van doseervorm- en produkontwerp kan verduidelik.
2. die nut van doseervorme (as geneesmiddelafleweringsisteme) kan noem en motiveer.
3. die verskillende toedieningsroetes vir geneesmiddels en doseervorme geassosieer met elke
roete, kan aandui.
4. kan onderskei tussen medisyne, doseervorms, geneesmiddels en hulpstowwe.
5. die biofarmaseutiese faktore, geneesmiddeleienskappe en terapeutiese oorwegings wat ʼn rol
speel by doseervormontwerp kan noem en elkeen kortliks kan bespreek.
Bestudeer die onderstaande studiemateriaal noukeurig en voltooi dan die volgende aktiwiteite.
LB, 1:2-24.
AULTON, 1:4-12.
5

LEEREENHEID 1
6
OPMERKING/STELLING:- Geneesmiddels word nooit alleen en in hul suiwer chemiese toestand vir
pasiënte gegee nie, maar hul word in ʼn bepaalde fisiese toestand verwerk (dosseervorm) wat dit
geskik maak vir gebruik deur die pasiënt. Doseervorme is dus geneesmiddelafleweringsisteme wat
geneesmiddel toediening / inname vergemaklik. Medisyne is die “versamelnaam” vir die
geneesmiddel + ander stowwe (sg. “hulpstowwe”) + die doseervorm. Vir medisyne om effektief te
wees, moet bepaalde oogmerke bereik word tydens die ontwerp en die ontwikkeling van die
medisyne.
1. Bespreek die primêre oogmerke tydens ontwerp en ontwikkeling van doseervorms. [AULT, p.4]
2. Noem/verduidelik 4 redes waarom doseervorms nodig is vir toediening/aflewering van
geneesmiddels.
OPMERKING/STELLING:- Medisyne word via verskillende roetes ingeneem. Die keuse van die roete
van toediening van medisyne is afhanklik van verskillende faktore, waaronder die tipe effek wat
verlang word, die tempo van aanvang van werking wat verlang word, die pasiënt vir wie die produk
bestem is, ens. ‘n Bepaalde toedieningsroete kan dikwels verskillende doseervorms akkommodeer,
bv. tablette, kapsules, strope en suspensies is almal geskik vir die orale roete, terwyl ‘n bepaalde tipe
doseervorm ook via verskillende roetes toegedien kan word, bv. oplossings is geskik die orale,
parenterale, nasale en okulêre roete.
3. Noem AL die roetes beskikbaar vir die toediening / aflewering van geneesmiddels en noem ten
minste 3 doseervorms wat met elkeen van die roetes geassosieer word. [AULT, pp.5-9]
4. Verduidelik waarom die orale roete so gewild is vir geneesmiddeltoediening/-aflewering.
5. Noem 3 nadele / beperkings van die orale roete vir geneesmiddeltoediening/-aflewering.
6. Noem 2 toedieningsroetes wat hoofsaaklik gebruik word vir (i) ʼn sistemiese geneesmiddeleffek; (ii) ʼn
lokale geneesmiddeleffek, en (iii) beide ʼn sistemiese en lokale geneesmiddeleffek. [AULT, p.5-9]
7. Rangskik die volgende doseervorms in volgorde van tempo van aanvang van werking (stadigste tot
vinnigste): orale oplossings; konvensionele tablette; intraveneuse inspuitings; sublinguale tablette;
bruistablette; dispergeerbare tablette; neussproei en orale suspensies. [AULT, p.5]
OPMERKING/STELLING:- Dieselfde geneesmiddels word dikwels in verskillende doseervorms
aangebied ten einde die gebruiksfrekwensie daarvan te verhoog, bv. parasetamol wat as tablette,
suspensies, poeiers, pediatriese tablette, suspensies en setpille beskikbaar is.
8. Noem 3 voorbeelde van geneesmiddels wat in verskillende doseervorms beskikbaar is (ui ook aan in
watter doseervorms hul aangebied word).

LEEREENHEID 1
INLIGTING: Kennis oor die anatomie en fisiologie van die verskillende toedieningsroetes is baie
belangrik tydens die ontwerp van die geskikte doseervorm, en inligting oor die onderskeie
toedieningsroetes (en geassosieerde doseervorms) kan in onderstaande gedeeltes van Aulton verkry
word:
1:7-8 (orale roete).
1:8 (rektale roete).
1:8 (parenterale roete)
1:9 (topikale roete).
1:9 (respiratoriese roete [longe]).
Die beginsels van biofarmaseutika is reeds in FMSG221 behandel. Jy kan jou aantekeninge oor
hierdie werk (of die volgende gedeeltes in Aulton) raadpleeg om die toepaslike leeraktiwiteite te
voltooi.
19:267-269.
20:270-284.
21:286-295.
22:304-308 & 313-323.
OPMERKING/STELLING:- Die faktore wat bepaal wat die geskikste toedieningsroete en doseervorm
vir ʼn bepaalde geneesmiddel is, kan in drie kategorieë verdeel word, naamlik (i) biofarmaseutiese
aspekte, (ii) geneesmiddelfaktore, en (iii) terapeutiese oorwegings.
9. Definieer/beskryf die term “Biofarmaseutika” en verduidelik die rol van biofarmaseutika tydens
produkontwerp. [AULT, pp.6-9]
10. Watter biofarmaseutiese beginsels is belangrik (en toepaslik) tydens produkontwerp?
11. Noem die toedieningsroetes wat (i) absorpsie van die geneesmiddels deur membrane vereis voordat
die geneesmiddel(s) in die sistemiese sirkulasie beland en (ii) die geneesmiddel direk in die
sistemiese sirkulasie aflewer (m.a.w. geen absorpsiefase is teenwoordig nie).
12. Verduidelik die konsep van “biobeskikbaarheid.” [AULT, pp.267-268]
13. Noem die roete(s) wat totale geneesmiddelbiobeskikbaarheid (100%) na toediening/inname lewer.
14. Noem die vereistes vir ʼn geneesmiddel om 100% biobeskikbaar te wees na toediening/inname.
15. Noem ten minste 3 toedieningsroetes waar geneesmiddel-biobeskikbaarheid minder as 100% sal
wees na inname/toediening van die geneesmiddel.
16. Noem ten minste 5 faktore wat die biobeskikbaarheid van geneesmiddels nadelig kan beïnvloed.
[AULT, p.268]
17. Bespreek die ontwerp van doseervorms vir toediening van geneesmiddels via (i) die orale roete, (ii)
die rektale roete [AULT, pp.606-609] en (iii) nasale roete. [AULT, pp.555-563]
7

LEEREENHEID 1
18. Noem die vernaamste geneesmiddeleienskappe wat bepalend sal wees vir die ontwerp en
ontwikkeling van ʼn suksesvolle (effektiewe, stabiele en veilige) orale doseervorm.
8
INLIGTING:- Die ontwerp en ontwikkeling van medisyne (wat insluit die keuse van (i) ʼn geskikte
doseervorm vir bepaalde geneesmiddel en (ii) ʼn beste toedieningsroete vir die geneesmiddel) verg
deeglike beplanning ten einde ʼn terapeuties-effektiewe produk te verseker. Suksesvolle ontwerp
van doseervorms vereis ʼn deeglike kennis van basiese fisies-chemiese beginsels (soos ionisasie van
ioniese verbindings en oplosbaarheid), eienskappe van vaste stowwe, stabiliteit en
afbraakmeganismes van geneesmiddels, biofarmaseutika (en farmakokinetika) en fisiologiese en
anatomiese kenmerke van die verskillende roete beskikbaar vir geneesmiddel
toediening/aflewering.
Voorkennis van belang sluit in:
Kennis oor oplossings en oplosbaarheid (insluitend dissolusie en dissolusietempo van
vastestowwe) [AULT, pp.17-20];
Kristaleienskappe (polimorfisme en solvasie) [AULT, pp.26-27];
Gemeenskaplike ioon-effek [AULT, p.27];
Eienskappe van oplossings (insluitend die ionisasie van elektroliete en die invloed van pKa en pH
op oplosbaarheid) [AULT, pp.35-38];
Stabiliteit van geneesmiddels (en afbraakmeganismes);
Biofarmaseutika, biobeskikbaarheid en farmakodinamika [AULT, pp.226-269 & pp.286-295];
Absorpsie van geneesmiddels vanuit die SVK [AULT, pp.270-285].
Indien u probleme ondervind om enige van die leeraktiwiteite in hierdie leergedeelte te beantwoord
kan u bogenoemde studiemateriaal raadpleeg.
OPMERKING/STELLING: Die biologiese klassifikasiesisteem (BCS) word internasionaal gebruik vir
die klassifikasie van geneesmiddels vir gebruik in orale doseervorme (in terme van hul verwagte
biobeskikbaarheid na orale inname/toediening) op grond van twee basiese fisies-chemiese
eienskappe van geneesmiddels. [AULT, p.322]
19. Noem die twee eienskappe van geneesmiddels wat in die BCS gebruik word vir die klassifikasie van
geneesmiddels met betrekking tot hul orale biobeskikbaarheid.
20. Verskaf die BCS en identifiseer die verskillende groepe waarin geneesmiddel verdeel kan word op
grond van die twee bepalende fisiese eienskappe (genoem in [19]).
21. Noem die eienskappe van geneesmiddels wat, volgens die BCS, die swakste orale biobeskikbaarheid
sal toon.
22. Noem (en verduidelik/motiveer) die tempobepalende stap in die verskyning van oraal-toegediende
geneesmiddels in die bloedstroom in die geval van (i) goed wateroplosbare en (ii) swak
wateroplosbare geneesmiddels.

LEEREENHEID 1
23. Verduidelik die terme “goed wateroplosbaar” en” goed membraandeurlaatbaar” soos in die BCS
gedefinieer vir die klassifikasie van geneesmiddels.
OPMERKING/STELLING:-Die ontwerp en ontwikkeling van ʼn doseervorm behels ʼn deeglike kennis en
studie van die fisiese en chemiese eienskappe van die geneesmiddel ten einde ʼn stabiele en effektiewe
produk te verseker.
24. Noem die vernaamste fisiese en chemiese eienskappe van die geneesmiddel wat bekend moet wees
/ bestudeer moet word tydens die ontwerp en ontwikkeling van doseervorms. [AULT, pp.9-13]
25. Verduidelik die belang van kennis oor die deeltjiegrootte en oppervlakeienskappe van
geneesmiddels tydens produkontwerp. [AULT, pp.9-10]
26. Bespreek die belang van kennsi aangaande die wateroplosbaarheid van geneesmiddels tydens
produkontwerp en -ontwikkeling. [AULT, pp.10-11]
27. Bespreek die belang van kennis van die olie-waterverdelingskoëffisiënt van geneesmiddels tydens
produkontwerp. [AULT, p.11]
28. Bespreek die belang van die dissolusie en dissolusietempo van geneesmiddels tydens
produkontwerp. [AULT, p.11]
29. Bespreek die belang van die voorkoms van polimorfisme by geneesmiddels tydens produkontwerp.
[AULT, p.12]
30. Bespreek die belang van die chemiese stabiliteit van geneesmiddels tydens produkontwerp. [AULT,
pp.12-13]
31. Bespreek die belang van die organoleptiese eienskappe van geneesmiddels tydens produkontwerp.
[AULT, p.13]
OPMERKING/STELLING:- Terapeutiese oorwegings sluit aspekte in wat die uiteindelike
farmakologiese effek (en dus die effektiwiteit) van die produk kan affekteer.
32. Noem die verskillende terapeutiese oorwegings wat in ag geneem moet word tydens
produkontwerp. [AULT, pp.13-14]
33. Verduidelik hoe die ouderdom van die pasiënt die keuse van (i) die toedieningsroete en (ii) die tipe
doseervorm kan beïnvloed. [AULT, p.13]
9

LEEREENHEID 1
Tipiese eksamenvrae oor hierdie leergedeelte
1. Bespreek die voor- en nadele en/of beperkings van die volgende roetes vir die
toediening/aflewering van geneesmiddels:
(a) Orale roete;
10
(b) Sublinguale roete;
(c) Rektale roete;
(d) Parenterale roete; en
(e) Transdermale roete.
2. Bespreek die voor- en nadele en/of beperkings van die volgende doseervorms vir die
toediening/aflewering van geneesmiddels:
(a) Orale suspensies.
(b) Setpille.
(c) Bruistablette.
(d) Intraveneuse inspuitings.
(e) Salwe.
(f) Sublinguale tablette.
3. Verduidelik hoe die volgende eienskappe/faktore/oorwegings die keuse van (i) die roete van
toediening en (ii) die tipe doseervorm kan beïnvloed:
(a) Geneemiddelsmaak;
(b) Chemiese stabiliteit van geneesmiddel;
(c) Ouderdom van die pasiënt;
(d) Tempo van aanvang van werking van produk;
(e) Eerste deurgangseffek deur die lewer (sg. “first-pass effect”); en
(f) Sistemiese of lokale effek.
4. Verduidelik hoe wateroplosbaarheid en die voorkoms van polimorfisme die ontwerp van ʼn
doseervorm kan beïnvloed.
5. Noem (en bespreek) die biofarmaseutiese faktore van belangrik tydens produkontwerp en
verduidelik hoe hierdie faktore produkontwerp kan affekteer.
6. Bespreek die geskiktheid van die orale roete vir die aflewering/toediening van geneesniddels,
met verwysing na die voor- en nadele/beperkings van die roete.
7. Bespreek die oorwegings wat ʼn rol speel by die ontwerp van doseervorme vir ʼn geneesmiddel vir
toediening via die (i) rektale roete en (ii) transdermale roete.
8. Kies die geskikte doseervorm(s) in elkeen van die volgende gevalle:
a. Indien ʼn vinnige aanvangswerking verlang word.
b. Indien die eerste deurgang deur die lewer uitgeskakel moet word;
c. Vir geneesmiddels wat deur maagsappe geïnaktiveer word.
d. Vir die behandeling van ooginfeksies.
e. Vir die behandeling van neusinfeksies.
f. Vir die behandeling van aambeie.
g. Vir die behandeling van asma.
h. Vir geneesmiddels wat naarheid en braking veroorsaak indien op ‘n leë maag geneem word.

i. Vir die lokale behandeling van ʼn velinfeksie.
j. Vir die behandeling van ʼn mond- of keelinfeksie.
k. Indien ʼn sistemiese effek verlang word en die pasiënt is bewusteloos.
l. Indien ʼn baba (6 maande – 1 jaar) sistemiese behandel moet word.
m. Vir ʼn sistemiese behandeling van ʼn siektetoestand en die pasiënt braak erg.
n. Vir die lokale behandeling van ʼn maagseer.
o. Vir die behandeling van sooibrand.
LEEREENHEID 1
9. Kies die geskikste toedieningsroete in elkeen van die volgende gevalle:
a. Indien ʼn vinnige sistemiese aanvangswerking verlang word.
b. Indien die eerste deurgangseffek uitgeskakel moet word;
c. Vir die behandeling van ʼn ligte snywond aan die arm of been.
d. Vir die behandeling van oorontsteking.
e. Vir ʼn sistemiese behandeling van ʼn infeksie by babas en jong kinders wat naar word van enige
orale produkte.
f. Vir die behandeling van ʼn spierbesering.
g. Vir die behandeling van ʼn toe/verstopte neus (soos tydens verkoue).
h. Vir die behandeling van ʼn ooginfeksie.
10. Bespreek die ontwerp van doseervorms vir die orale toediening/aflewering van geneesmiddels.
Verwys in jou bespreking na: doseervorms geskik vir die roete, die anatomie en fisiologie van die
orale roete, fisies-chemiese eienskappe van geneesmiddels geskik vir die roete, biofarmaseutiese
faktore, terapeutiese oorwegings/pasiëntfaktore.
11. Bespreek die ontwerp van doseervorms vir die rektale toediening van geneesmiddels. Verwys
in jou bespreking na doseervorms geskik vir die roete, die anatomie en fisiologie van die roete,
fisies-chemiese eienskappe van geneesmiddels geskik vir die roete, biofarmaseutiese faktore,
terapeutiese oorwegings/pasiëntfaktore.
12. Bespreek die ontwerp van doseervorms vir die nasale toediening van geneesmiddels. Verwys in
jou bespreking na die doseervorme geskik vir die roete, anatomie en fisiologie van die roete,
fisies-chemiese eienskappe van geneesmiddels geskik vir die roete, biofarmaseutiese faktore,
terapeutiese oorwegings/pasiëntfaktore.
11

LEEREENHEID 1
JOU VRAE OOR ENIGE ASPEK/ONDERWERP IN DIE LEERGEDEELTE:
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
12

PREFORMULERING
LEEREENHEID 1
Dit behoort jou ongeveer 8 ure te neem om hierdie leereenheid te voltooi, m.a.w. om die
studiemateriaal deur te werk; die aktiwiteite te voltooi en die uitkomste te bereik
Na bestudering van hierdie leergedeelte moet jy:
1. die plek/rol van preformulering in doseervormontwerp en -ontwikkeling kan verduidelik
2. kan aandui watter geneesmiddelinligting moet tydens die preformuleringsfase bepaal/verkry
word (en waar/hoe hierdie inligting verkry kan word).
3. die belang van kennis oor die oplosbaarheid van geneesmiddels (in waterige en nie-waterige
oplosmiddels) kan verduidelik met betrekking tot doseervormontwerp.
4. die teoretiese beginsels van ionisasie/dissosiasie en oplosbaarheid van swak elektroliete
(swak suur en basiese geneesmiddels) kan verduidelik/bespreek en ionisasie- en
oplosbaarheidsprobleme kan oplos.
5. pH-oplosbaarheidsprofiele kan opstel, ontleed, toepaslike berekeninge daaruit kan doen en
afleidings daaruit kan maak.
6. die invloed van opgeloste swak suur en basiese geneesmiddels op die pH van waterige
oplossings kan verduidelik en die teoretiese beginsels in berekeninge kan gebruik/toepas.
7. metodes om die wateroplosbaarheid van geneesmiddels te verbeter kan noem/bespreek.
8. die konsep van soutvorming kan bespreek, teenione in geneesmiddelsoute kan identifiseer,
die oplosbaarheid van geneesmiddelsoute en die effek van geneesmiddelsoute op pH van
waterige media kan verduidelik.
9. Die verskynsel van polimorfisme en die gemeenskaplike ioon-effek kan verduidelik die
relevansie/belang daarvan tydens produkontwerp kan bespreek.
13

LEEREENHEID 1
14
10. die oorsake en gevolge van chemies onstabiliteite by geneesmiddels en fisiese onstabiliteite
van doseervorms kan noem/bespreek en die belang van kennis oor die chemiese stabiliteit
van geneesmiddels tydens produkontwerp en -vervaardiging kan verduidelik.
11. Die toepassing van mikroskopie tydens preformulering kan verduidelik;
12. die fisiese eienskappe van poeiers te kan noem en die belang van kennis oor die gedrag van
poeiers tydens produkontwerp kan verduidelik.
Preformulering is die eerste fase van produkontwikkeling waartydens alle relevante inligting oor
die geneesmiddel, die doseervorm waarin die geneesmiddel verwerk gaan word en enige ander
aspek relevant tot die suksesvolle vervaardiging van die produk ingewin word. In die geval van ‟n
nuwe chemiese entiteit, wat nog nie as geneesmiddel in enige doseervorm verwerk is nie, moet
alle inligting rakende die fisies-chemiese en farmakologiese eienskappe van die geneesmiddel in
navorsingslaboratoria bepaal word. Vir bekende geneesmiddels kan al hierdie inligting in
verwysingsbronne, vakhandboeke, navorsingartikels, ens. verkry word.
Preformulering, in die engste sin, behels die bepaling / opsporing van die fisiese eienskappe van
die geneesmiddel om sodoende ʼn wetenskaplik gegronde besluit te kan maak oor die geskikste
toedieningsroete en geskikste doseervorm om ʼn optimale terapeutiese effek te verseker.
Ander handelinge wat dikwels deel uitmaak van die preformuleringsfase sluit in die vervaardiging
van sogenaamde “proefformules” van ʼn bepaalde geneesmiddel, saamgestel na aanleiding van
ontleding van die fisies-chemiese eienskappe van die geneesmiddel. Hierdie proefformules kan
verskillende formulerings van dieselfde doseervorm of verskillende doseervorme wees, wat
saamgestel, vervaardig en getoets word. Hierdie toetse behels nie slegs die bepaling van die
fisiese eienskappe van die doseervorm nie, maar kan ook ondersoeke insluit na die geskiksste
verpakkings vir die onderskeie formulerings, stabiliteitstudies en verwagte rakleeftye van die
verskillende formulerings.
Hoofstuk 2 in die Leesbundel (en hoofstuk 24 in Aulton, 2007:336-360) bevat studiemateriaal van
die geneesmiddeleienskappe wat bepaal / gevind moet word, en verduidelik ook hoe die
formuleerder hierdie inligting kan gebruik om te bepaal watter tipe doseervorm die geskikste sal
wees vir die betrokke geneesmiddel, m.a.w. hoe inligting oor die geneesmiddeleienskappe die
keuse van die toedieningsroete (en indirek ook die toedieningsroete) kan beïnvloed. Om egter die
preformuleringsfase sinvol te kan aanpak, is dit baie belangrik (noodsaaklik) dat jy die konsep van
produkontwerp (hoofstuk 1 in Aulton, 2007:1-14) baie goed verstaan.
Sommige van die inligting in die studiemateriaal mag dalk vreemd en nuut wees vir jou, en jy moet
versigtig wees om nie te veel detail te wil versamel nie. Sommige van die onderwerpe wat in die
hoofstuk aangespreek word, val ook buite die “scope” van hierdie module en selfs die vakterrein,

LEEREENHEID 1
maar dit is egter noodsaaklik dat jy die ineenskakeling van verskillende vakterreine tydens
produkontwerp en produkformulering moet kan raaksien. Sommige onderwerpe sal ook later in
hierdie module (volgende leereenhede) aandag kry.
ʼn Oorsigtelike begrip van watter eienskappe van die geneesmiddel bekend moet wees voordat
formulering gedoen kan word, en hoe hierdie inligting kan help om die geskikste doseervorm te
kies, is belangriker as detail kennis. Dit mag ook moontlik wees dat sommige van die inligting in
die hoofstuk gebou is op die veronderstelling dat jy reeds ʼn voorkennis het van sekere ander
grondbeginsels. Indien jy voel dat jy nie oor die basiese agtergrondkennis oor bepaalde
onderwerpe beskik nie, sal dit nodig (en noodsaaklik) wees om hierdie agtergrondinligting weer op
te skerp. Die meeste van die basiese agtergrondkennis waarop gebou word, word in ander
hoofstukke in die handboek behandel (met verwysings daarna in die teks). Indien jy sekere van
hierdie grondbeginsels nie verstaan nie, is dit jou plig om my daaromtrent te vra sodat ons weer
vinnig ʼn “verfrissingslesing” daaroor kan inwerk.
Spesifieke onderwerpe wat jy reeds mee te doen gekry het (en dus ʼn basiese kennis en begrip oor
moet hê) sluit in:
Die konsep van swak elektroliete (swak sure en basisse) en die invloed van pH op hul
oplosbaarheid;
Soutvorming;
Die konsep van dissolusie;
Die basiese beginsels van geneesmiddelabsorpsie (veral uit die SVK) en die invloed van die
fisiese en chemiese eienskappe van die geneesmiddel op dié proses.
Onthou asseblief, hierdie leerafdeling vorm die basis van leerafdeling 2 (Ontwerp, formulering,
vervaardiging en toetsing van orale vaste doseervorme), terwyl jy ook in FMSG321, FMSG411 en
FMSG422 weer met aspekte hiervan te doen gaan kry. Maak dus seker dat jy die nodige kennis
nou reeds vaslê – dit gaan jou beslis later handig te pas kom.
15

LEEREENHEID 1
Bestudeer die onderstaande studiemateriaal en voltooi dan die volgende aktiwiteite:
LB, 2:25-57.
AULTON, 1:6-10 onder die opskrif “Drug factors in dosage form design”.
AULTON, 24:336-360.
16
OPMERKING/STELLING:-Die preformuleringsfase is die eerste fase in die vervaarding van medisyne
en behels hoofsaaklik die fisiese en chemiese karakterisering van die geneesmiddel. Indien die
geneesmiddels ʼn bestaande geneesmiddel is wat reeds op die mark beskikbaar is kan inligting oor
die geneesmiddel in die literatuur (navorsingsartikels, vakhandboeke of amptelike farmakopeë)
gekry word, maar as dit ʼn “nuwe” geneesmiddel is, moet alle inligting in navorsingslaboratoria
bepaal word.
1. Verduidelik die konsep van “preformulering” tydens produkontwikkeling en dui aan watter inligting
tydens hierdie fase verkry / bepaal moet word. [AULT, p.337]
OPMERKING/STELLING:-Ongeag die doseervorm waarin geneesmiddel verwerk word of die roete
waarlangs ʼn geneesmiddel toegedien/ingeneem word, moet geneesmiddels oor ʼn mate van
wateroplosbaarheid beskik ten einde of formulering in ʼn doseervorm moontlik te maak en/of om ʼn
terapeutiese effek te kan lewer. Die oplosbaarheidseienskappe van geneesmiddels is dus van
kardinale belang tydens produkontwerp en -ontwikkeling. Amptelike farmakopeë (soos die BP of
USP) gee ʼn klassifikasie vir die wateroplosbaarheid van vastestowwe in terme van die volume water
waarin 1 gram van ʼn vastestof by kamertemperatuur kan oplos, sonder inagneming van die invloed
van die pH van die oplossing waarin die vastestof opgelos is.
2. Gebruik die oplosbaarheidsklassifikasie van die BP om die volgende vrae rakende die oplosbaarheid van
vastestowwe (geneesmiddels) te beantwoord:
i. Watter eienskappe van die geneesmiddel word nie in dié klassifikasie in ag geneem nie?
ii. Noem die oplosbaarheidsterm van die BP vir ʼn geneesmiddel met ʼn oplosbaarheid van 1 gram in
30-100 ml waterige oplossing.
iii. Noem die oplosbaarheidsterm van die BP vir geneesmiddels met ʼn oplosbaarheid (in water) van 5
mg/ml.
iv. Identifiseer die oplosbaarheidsterm volgens die BP vir ʼn geneesmiddel met ʼn oplosbaarheid van
3 gram/100 ml.
v. Dui aan die oplosbaarheidsgrense vir ʼn geneesmiddel wat volgens die BP beskryf as “baie swak
wateroplosbaar” (“very slightly soluble”) in water
vi. Noem die oplosbaarheidgrens vir ʼn geneesmiddel wat deur die BP beskryf word as “bykans
onoplosbaar” (“practically insoluble”) in water en druk hierdie oplosbaarheid uit in mg/100 ml.

LEEREENHEID 1
3. Verduidelik waarom kennis oor die wateroplosbaarheid van geneesmiddels belangrik is vanuit (i) ʼn
formuleringsoogpunt en (ii) ʼn terapeutiese oogpunt. [AULT, pp.10-11; pp.338-339]
4. Gee die algemene wateroplosbaarheidsgrens (mg/ml) wat gekoppel word aan geneesmiddels wat
swak orale biobeskikbaarheid sal lewer. [AULT, p.338]
5. Noem 2 metodes wat gebruik kan word om die wateroplosbaarheid van geneesmiddels te verbeter /
verhoog
6. Gebruik ʼn fiktiewe voorbeeld / waardes om te bewys dat die verkleining van die grootte van ʼn
vastestofdeeltjie die totale oppervlakte van die deeltjie vergroot. Onder watter omstandighede word
hierdie effek nie waargeneem nie?
7. Gebruik vervolgens die algemene dissolusievergelyking (sien hieronder) om te verduidelik waarom
verkleining van die grootte van vastestofdeeltjies die dissolusietempo van die vastestof sal verhoog.
OPMERKING/STELLING:- Ongeveer 95% van alle geneesmiddels is swak elektroliete, dus swak sure
of swak basisse (die res is nie-ionies, amfoteries of alkohole). Hierdie verskynsel het ʼn groot invloed
op die gedrag van geneesmiddels in waterige oplossings, asook op hul gedrag in die liggaam (veral in
die SVK en die rektum) wat die gevolg is van die verband tussen die mate van ionisasie van opgeloste
geneesmiddelmolekules en oplosbaarheid.
8. Twee swak sure (A en B) het pKa-waardes van 3.5 en 5.4 onderskeidelik. Identifiseer die sterkste
swak suur.
9. Twee swak basisse (R en S) het pKb-waardes van 8.5 en 9.7 onderskeidelik. Identifiseer die sterkste
swak basis.
10. Twee swak basisse (X en Y) het pKa-waardes van 4.8 en 6.5 onderskeidelik. Identifiseer die sterkste
swak basis.
11. Dui die verwantskap aan tussen die sterkte van swak sure en hul pKa-waardes.
12. Dui die verwantskap aan tussen die sterkte van swak basisse en hul pKb-waardes.
13. Dui die verwantskap aan tussen die sterkte van swak basisse en hul pKa-waardes.
14. Skryf vergelykings neer vir die berekening van die pH van waterige oplossings van (1) swak sure en (2)
swak basisse.
15. Verduidelik die effek van ‘n opgeloste (i) swak suur geneesmiddel en (ii) swak alkaliese geneesmiddel
op die pH van waterige oplossings.
16. Verduidelik hoe die ionisasie van swak suur geneesmiddels verander met ʼn verandering in die pH
van waterige oplossings en hoe hierdie verandering in die mate/graad van ionisasie die
oplosbaarheid van die geneesmiddels beïnvloed. (Maak gebruik van ewewigsreaksies wat die
ionisasie van die geneesmiddel [HAc] in waterige oplossings aandui.) [AULT, pp.36-37]
17. Skryf ʼn vergelyking neer wat die verwantskap tussen die pKa van swak sure, die pH van waterige
oplossings en die verhouding geïoniseerde : ongeïoniseerde
molekules aandui. [AULT, p.36]
18. Verduidelik hoe die ionisasie van swak alkaliese (basiese) geneesmiddels verander met verandering
in die pH van waterige oplossings en hoe hierdie verandering in die mate / graad van ionisasie die
17

LEEREENHEID 1
18
oplosbaarheid van die geneesmiddels beïnvloed. (Maak gebruik van ewewigsreaksies wat die
ionisasie van die geneesmiddel [B] in waterige oplossings aandui.) [AULT, pp.36-37]
19. Skryf ʼn vergelyking neer wat die verwantskap tussen die pKa van swak basisse, die pH van waterige
oplossings en die verhouding geïoniseerde : ongeïoniseerde
molekules aandui. [AULT, p.37]
20. Teken rowwe sketse/grafieke om die graad van ionisasie van (i) swak sure en (ii) swak basisse as
Mate van ionisasie
funksie van die pH van waterige oplossings aan te dui.
Graad van ionisasie van swak sure as Graad van ionisasie van swak basisse funksie
van pH van waterige oplossings as funksie van pH van waterige oplossings
21. Teken rowwe sketse/grafieke om die oplosbaarheid van (i) swak sure en (ii) swak basisse as funksie
Oplosbaarheid
van die pH van waterige oplossings aan te dui.
Oplosbaarheid van swak sure as funksie Oplosbaarheid van swak basisse funksie van
van pH van waterige oplossings funksie van die pH van waterige oplossings
22. Dui die verwantskap aan tussen die pH van waterige oplossings en die oplosbaarheid van (i) swak
sure en (ii) swak basisse. Verduidelik vervolgens kortliks die rede vir hierdie oplosbaarheidsgedrag
van swak elektroliete.
pH
pH
Mate van ionisasie
Oplosbaarheid
pH
pH

LEEREENHEID 1
23. Skryf vergelykings neer vir die berekening van die totale of versadigingsoplosbaarheid van (i) swak
suur geneesmiddels en (ii) swak basiese geneesmiddels in waterige oplossings as funksie van die pKa
(van die geneesmiddel) en die pH (van die oplossing).
24. Verduidelik/omskryf die term “intrinsieke oplosbaarheid [C0+” van geneesmiddels en dui aan by
watter pH van waterige oplossings sal (i) swak sure en (ii) swak basisse hierdie oplosbaarheid
bereik/vertoon.
OPMERKING/STELLING:- Die wateroplosbaarheid van geneesmiddels is belangrik vanuit beide ʼn
formulerings- en terapeutiese oogmerk Sommige geneesmiddels toon inherente swak
oplosbaarheidseienskappe wat uiteindelik kan lei tot biobeskikbaarheidsprobleme. Soutvorming
bied die moontlikheid vir die verbetering van die wateroplosbaarheid van sommige water
onoplosbare of swak wateroplosbare geneesmiddels sonder dat die terapeutiese effek van die
moederverbinding (geneesmiddel) nadelig beïnvloed word.
25. Verskaf die waarde van die oplosbaarheidslimiet (mg/ml) van geneesmiddels wat soutvorming vereis.
[AULT, p.339]
26. Gee ‘n eenvoudige verduideliking hoe geneesmiddelsoute berei word. [AULT, p.340]
27. Noem die teoreties-moontlike kombinasies vir die bereiding van soute. Dui aan watter kombinasies
nie moontlik sou wees vir die bereiding van geneesmiddelsoute nie.
28. Noem die vereiste ten opsigte van die pKa-waardes van die geneesmiddel en die suur of basis
waarmee dit gekombineer word ten einde soutvorming moontlik te maak?
29. Wat kan in sommige gevalle nadelig wees as sterk sure of sterk basisse gebruik word om soute van
swak elektroliet geneesmiddels te berei?
30. Noem voorbeelde van ione (sg. “counter ions”) wat gebruik word om alkaliese soute van swak suur
geneesmiddels te berei en gee voorbeelde van die verbindings waaruit hierdie ione afkomstig is.
31. Noem voorbeelde van ione (sg. “counter ions”) wat gebruik word om suursoute van swak alkaliese
geneesmiddels te berei en gee voorbeelde van die verbindings waaruit hierdie ione afkomstig is.
32. Identifiseer die moedergeneesmiddel in die volgende soute en dui aan of die geneesmiddelsout ʼn
suur of alkaliese sout is.
Natriumfenitoïen; Chloordiasepoksiedhidrochloried; Kaffeïensitraat; Kaliumpenisillien;
Doksisiklienasetaat en Natriumsulfatiasool.
33. Dui aan (en verduidelik) wat die effek op die pH van waterige oplossings sal wees as (i) suur
geneesmiddelsoute en (ii) alkaliese geneesmiddelsoute oplos en skryf telkens vergelykings neer vir
die bepaling van die pH van waterige oplossings van suur en alkaliese soute van geneesmiddels.
34. Verduidelik waarom die soute van geneesmiddels beter wateroplosbaarheid toon as die
moedergeneesmiddel.
35. Gebruik die algemene dissolusievergelyking (sien vergelyking hieronder) en verduidelik waarom die
sout van geneesmiddels ʼn vinniger dissolusietempo sal lewer as die moedergeneesmiddel.
19

LEEREENHEID 1
20
OPMERKING/STELLING:- Fisiese eienskappe van geneesmiddels (soos hul oplosbaarheid en
kristaleienskappe) speel ‘n belangrike rol in hul gedrag in formulerings en in die liggaam na
toediening.
Swak wateroplosbare geneesmiddels besit altyd die moontlikheid om in die bepaalde areas van die
SVK uit te presipiteer as gevolg van pH-veranderinge, en kondisies in die SVK het ‘n groot invloed op
hierdie aspek. Een van die belangrikste verskynsels wat in gedagte gehou moet word tydens die
formulering van swak wateroplosbare geneesmiddels en hul soute is die gemeenskaplike ion-effek.
Die voorkoms van verskille in die kristalstruktuur van ‘n geneesmiddel (bekend as polimorfisme) is
van besondere belang tydens fdie formulering en vervaardiging van medisyne, veral as gevolg van
die verskille in die fisiese en chemise gedrag van verskillende polimorfe van dieselfde geneesmiddel.
36. Verduidelik die verskynsel van die gemeenskaplike ioon-effek en bespreek die farmaseutiese belang
van die verskynsel. [AULT, p.27; pp.346-347]
37. Verduidelik die verskynsel van “polimorfisme” en bespreek die farmaseutiese belang van hierdie
verskynsel tydens produkontwerp en -ontwikkeling. [AULT, pp.111-113; pp.347-349]
OPMERKING/STELLING:- Die fisiese en chemiese stabiliteit van geneesmiddels (in hul suiwer
vorm en in doseervorms) speel ‘n baie belangrike rol tydens produkontwerp en ontwikkeling, en
veral tens opsigte van die keuse van die geskikste doseervorm vir die betrokke geneesmiddel.
Inligting oor die stabiliteitseienskappe van die geneesmiddel in verskillende doseervorms kan ook
bepalend wees ten opsigte van die rakleeftyd van die finale produk.
38. Bespreek die belang van kennis oor die chemiese en fisiese stabiliteit van geneesmiddels tydens
produkontwerp met verwysing na (i) redes waarom kennis oor hierdie eienskappe van die
geneesmiddel belangrik is; (ii) chemiese afbraakmeganismes, (iii) faktore wat die tempo van
geneesmiddelafbraak beïnvloed en metodes om hierdie tempo te kwanitifiseer en (iv) metodes om
geneesmiddels/doseervorms te stabiliseer (m.a.w. metodes om geneesmiddelafbraak te
voorkom/beperk). [AULT, pp.351-354]
OPMERKING/STELLING:- Die meeste geneesmiddels is vastestowwe (farmaseutiese poeiers) en hul
fisiese eienskappe (soos deeltjievorm, deeltjiegrootte en deeltjiegrootteverspreiding, digtheid, vloei-
en saampersbaarheidseienskappe, ens) speel ook ‘n belangrike rol tydens bepaling van geskikte
doseervorms (veral vaste doseervorms). Bepaling van die ware fisiese poeiereienskappe van
geneesmiddels is noodsaaklike kennis tydens doseervormontwerp en produkontwikkeling.
39. Wat is die toepassing van mikroskopie tydens preformuleringstudies? [AULT, pp.354-355]
40. Watter poeier-eienskappe van geneesmiddels moet tydens preformuleringstudies ondersoek /
bepaal word en waarom? [AULT, pp.355-357]
41. Watter inligting oor poeiergedrag (geneesmiddel in die vastetoestand) kan uit
saampersbaarheidstudies bepaal word en watter invloed het dit op produkontwerp en -
ontwikkeling? [AULT, pp.357-358; pp.466-467]

Tipiese eksamenvrae oor hierdie leergedeelte
LEEREENHEID 1
1. Verduidelik die belang van kennis oor die oplosbaarheid van geneesmiddels tydens
doseervormontwerp.
2. Verduidelik die verwantskap tussen die sterkte (pKa) van swak elektroliet geneesmiddels (swak
sure en basisse), die pH van waterige oplosings waarin hul voorkom, hul mate/graad van
ionisasie en hul oplosbaarheid.
3. Onderskei tussen “suur geneesmiddelsoute” en “basiese geneesmiddelsoute” en gee voorbeelde
van elk.
4. Bespreek die konsep van soutvorming as ‘n metode om die wateroplosbaarheid van
geneesmiddels te verbeter met verwysing na:
i. Oplosbaarheidslimiet van geneesmiddels wat soutvorming mag vereis.
ii. Basiese metode van bereiding van geneesmiddelsoute.
iii. Moontlike chemiese kombinasies om geneesmiddelsoute te berei (en voorvereistes vir
effektiewe soutvorming).
iv. Verskil (indien enige) in die effek van opgeloste geneesmiddelsoute en die
moedergeneesmiddel op die pH van waterige oplossings
v. Effek van opgeloste geneesmiddelsoute op die pH van waterige oplossings en vergelykings
vir die berekening van die pH van waterige oplossings van geneesmiddelsoute
vi. Invloed van soutvorming op die oplosbaarheid van die moedergeneesmiddel (beide mate
en tempo).
vii. Die buffer-effek van geneesmiddelsoute (in vergelyking met die moedergeneesmiddel).
Verwys na pH-veranderinge in die diffusielaag en die uitskakeling van die invloed van
medium-pH op oplosbaarheid in die geval van geneesmiddelsoute.
5. Skryf vergelykings neer/Identifiseer vergelykings vir die bepaling van die volgende:
i. pH van ‘n waterige oplossing indien (a) ‘n swak suur geneesmiddel en (b) ‘n swak basiese
geneesmiddel opgelos word.
ii. pH van waterige oplossings van ‘n suur geneesmiddelsout (berei deur kombinasie van die
geneesmiddel met ‘n sterk suur).
iii. pH van ‘n waterige oplossing van ‘n alkaliese geneesmiddelsout (berei deur kombinasie
van geneesmiddel met ‘n sterk basis).
iv. pH van ‘n waterige oplossing van ‘n suur geneesmiddelsout (berei deur kombinasie van
geneesmiddel met ‘n swak basis).
v. pH van ‘n waterige oplossing van ‘n alkaliese geneesmiddelsout (berei deur kombinasie
van geneesmiddel met ‘n swak suur).
vi. die verhouding geïoniseerde [I] tot ongeïoniseerde [N] molekules van ‘n waterige oplossing
van ‘n swak suur geneesmiddel.
vii. die verhouding geïoniseerde [I] tot ongeïoniseerde [N] molekules van ‘n waterige oplossing
van ‘n swak alkaliese geneesmiddel.
viii. die oplosbaarheid (intrinsieke of totale) van swak suur geneesmiddels in waterige
oplossings.
21

LEEREENHEID 1
22
ix. die oplosbaarheid (intrinsieke of totale) van swak alkaliese geneesmiddels in waterige
oplossings.
6. Bespreek die dissolusie van ‘n individuele vastestofdeeltjie aan die hand van die algemene
dissolusievergelyking sodat die volgende duidelik word:
i. Die oplosproses (meganisme betrokke by die oplos van vastestowwe in water).
ii. Diffusielaag.
iii. Konsentrasiegradiënt.
iv. Faktore wat dissolusietempo beïnvloed.
v. Effek van opgeloste molekules van (a) ‘n suur geneesmiddel; (b) ‘n alkaliese geneesmiddel;
(c) ‘n suurgeneesmiddelsout en (d) ‘n alkaliese geneesmiddelsout op die pH van die
diffusielaag.
vi. Rede vir die verskil in die dissolusietempo van ‘n geneesmiddelsout en die
moedergeneesmiddel.
7. Verduidelik die term “gemeenskaplike iooneffek” en bespreek die effek van hierdie verskynsel
op die oplosbaarheid en absorpsie van geneesmiddels in die SVK.
8. Bespreek die verskynsel van polimorfisme onder die volgende hoofde:
(i) Definisie of beskrywing van die verskynsel.
(ii) Voorbeelde van geneesmiddels wat polimorfisme vertoon.
(iii) Monotropiese en enantiotropiese polimorfisme.
(iv) Stabiele en metastabiele polimorfe (en verskille in hul fisies-chemiese eienskappe).
(v) Polimorfisme en biobeskikbaarheid.
(vi) Belang van polimorfisme tydens doseervormontwerp en -ontwikkeling.
9. Bespreek die stabiliteit van geneesmiddels/doseervorms met verwysing na:
(i) Die belang van ‘n vervaldatum vir medisyne en die algemene riglyn vir die rakleeftyd van
medisyne.
(ii) Die vernaamste chemiese afbraakroetes/-meganismes vir geneesmiddels en bespreek
elkeen kortliks sodat die meganisme duidelik blyk. Verskaf enkele voorbeelde van
geneesmiddels wat onderhewig/vatbaar is vir elke tipe afbraakmeganisme.
(iii) Onderskei tuusen hidrolise en solvolise.
(iv) Die invloed van temperatuur en pH op die stabiliteit van geneesmiddels/doseervorms.
(v) Fisiese onstabiliteit van doseervorms.
(vi) Metodes vir die stabilisering geneesmiddels/doseervorms teen fisiese en chemiese
onstabiliteite.
10. Beantoord die vrae na aanleiding van die volgende inligting van ʼn “nuwe” geneesmiddel
(sistemies effektief as pynstiller en vir anti-inflammatoriese werking).
Geneesmiddelinligting
Swak elektrolietgeneesmiddel (pKa = 5.75) met molmassa = 254.75 g.mol -1 .
Algemene chemiese struktuur: R-CO-NH2.2H20
Oplosbaarheid: 1 gram /1 000-10 000 ml in waterige oplossing (vlg. BP).
pH-oplosbaarheidsprofiel (by 25 C) in gebufferde waterige oplossings toon ‘n toename in
oplosbaarheid met afname in die pH van die oplossings.
Intrinsieke oplosbaarheid: 1 mg/5 ml.
Kristallyne wit poeier met ʼn intens bitter smaak.
Uiters higroskopies (kan vog uit atmosfeer absorbeer).

LEEREENHEID 1
Drie polimorfe kom voor: A (smeltpunt = 145 C; hoogste oplosbaarheid); B (smeltpunt =
153 C en C (smeltpunt = 157 C – laagste oplosbaarheid).
Hoogs lipiedoplosbaar : .
Dosis: 125 - 250 mg elke 6 ure met ʼn maksimum van 500 mg (kinders 8-15 jaar) en 1.25 g
(persone 16 jaar en ouer) per 24 uur.
Orale biobeskikbaarheid: 80% van dosis; tussen

LEEREENHEID 1
24
10.11 Waarom sal die bereiding van „n hidrochloriedsout van die geneesmiddel nie wenslik wees
nie?
10.12 Bespreek hidrolise as „n meganisme van geneesmiddelafbraak.
10.13 Verduidelik waarom die geneesmiddel nie saam met die volgende ingeneem moet word nie:
(a) teensuurmiddels;
(b) melk; en/of
(c) voedsel of ander produkte met „n hoë soutinhoud.
10.14 Gee volledige gebruiks- en bewaringsaanwysings wat u aan die pasiënt sal kommunikeer
tydens reseptering van die produk.
10.16 Watter tipe verpakking/houer en verpakkingsmateriaal sou u vir die produk aanbeveel?
Motiveer.

JOU VRAE OOR ENIGE ASPEK/ONDERWERP IN DIE LEERGEDEELTE:
LEEREENHEID 1
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
25

LEEREENHEID 1
26

LEEREENHEID 2
VERPAKKING,
VERPAKKINGSMATERIALE EN
BEWARINGSTOESTANDE
Dit behoort jou ongeveer 4 ure te neem om hierdie leereenheid te voltooi en die
uitkomste te bereik.
Inhoudsopgawe van leereenheid 2:
Leergedeelte 2.1: Verpakking en verpakkingsmateriale ..................................................... 29
Leergedeelte 2.2:- Bewaringstoestande .............................................................................. 32
Na voltooiing van hierdie leereenheid moet jy instaat wees om:
1. Die rol van verpakkings en verpakkingsmateriale in behoud van die kwaliteit van medisyne te
kan verduidelik.
2. Die verskillende verpakkingsmateriale beskikbaar vir medisyne met mekaar te kan vergelyk in
terme van voor- en nadele.
3. Die mees geskikte verpakking vir die herverpakking van medisyne kan identifiseer (en
motiveer).
4. Die geskiktheid van ʼn bepaalde verpakking / verpakkingsmateriaal vir bepaalde doseervorme
en / of bepaalde tipe doseervorm / produk kan bepaal en motiveer.
5. Kennis van amptelike bewaringstoestande vir bepaalde tipes medisyne / bepaalde medisyne
in praktyksituasies kan toepas,
6. Advies aan pasiënte en ander lede van die gesondheidspan kan gee oor die korrekte
bewaring van medisyne.
7. Gepaste / geskikte bewaringskondisies vir medisyne in apteke te kan implementeer.
27

LEEREENHEID 2
28
8. Die konsep van die “koue-ketting” hantering van medisyne verstaan, die regulasies
daaromtrent ken en dit in die praktyk kan toepas.
Die verpakking van medisyne en die toestande waaronder medisyne bewaar word, vorm net so ʼn
belangrike en integrale deel van die kwaliteit van die produk as die ontwerp, formulering en
vervaardiging daarvan. Die rakleeftyd en vervaldatum van medisyne (wat in leereenheid 3
bespreek word) is gekoppel aan (hou verband met) die verpakking van die produk en die
voorgeskrewe toestande waaronder dit bewaar moet word. Dus, indien die produk uit sy
oorspronklike verpakking verwyder word en/of nie onder die voorgeskrewe toestande bewaar word
nie, is die toegekende rakleeftyd nie meer noodwendig geldig nie. Dit is dus beide die apteker en
verbruiker (pasiënt) se verantwoordelikheid om toe te sien dat die produk in die korrekte
verpakking gehou en by die korrekte toestande bewaar word ten einde die kwaliteit (veiligheid,
effektiwiteit en stabiliteit) van die produk vir die volle rakleeftyd te verseker.
Die studiemateriaal vir hierdie leereenheid kom voor in:
LB, 3:59-72.
AULTON, 42:626-639.
BP/USP.

LEEREENHEID 2
VERPAKKINGS EN VERPAKKINSMATERIALE
Dit behoort jou ongeveer 2 ure te neem om hierdie leereenheid te voltooi en die
uitkomste te bereik.
Na voltooiing van hierdie leergedeelte moet jy instaat wees om:
1. Die rol van verpakkings in die behoud van die kwaliteit van medisyne kan bespreek (en dit aan
die pasiënt en ander lede van die gesondheidspan te kan kommunikeer).
2. Kan onderskei tussen primêre en sekondêre verpakkings (en die komponente van elkeen kan
noem), die rol van elk van hierdie komponente van die verpakking kan verduidelik.
3. Die verskillende tipes verpakkings vir medisyne kan noem en elkeen se spesifieke gebruik kan
verduidelik.
4. Die verskillende materiale wat gebruik word vir die vervaardiging van farmaseutiese
verpakkings kan noem/bespreek/vergelyk ten opsigte van voor- en nadele en beperkings.
5. Die geskikste tipe verpakking en verpakkingsmateriaal vir „n bepaalde tipe doseervorm en/of
geneesmiddel kan bepaal/kies.
6. Kennis kan toepas aangaande die reëls en regulasies van toepassing op die herverpakking
van medisyne
29

LEEREENHEID 2
Bestudeer die onderstaande studiemateriaal aandagtig en voltooi dan die daaropvolgende
leeraktiwiteite:
LB, 3:59-62.
AULTON, 42:626-639.
BP/USP.
30
OPMERKING/STELLING:- Die verpakking waarin mediysne verpak word speel net so ‘n belangrike
rol in die versekering van die behoud van produkstabiliteit as die noukeurige formulering en
vervaardiging van die produk.
1. Definieer die term “verpakking” soos van toepassing op medisyne. [Aulton, p.627]
2. Noem/bespreek die primêre funksie van die verpakking van medisyne.
3. Onderskei tussen die primêre en sekondêre verpakkings van medisyne en dui aan watter
komponent(e) vorm deel van die primêre/sekondêre verpakking.
4. Noem/bespreek die faktore waarteen die verpakking die produk (medisyne) moet beskerm. [Aulton,
pp.627-629]
5. Noem/bespreek die faktore wat die keuse van die tipe verpakking vir ʼn betrokke medisinale produk
kan beïnvloed. [Aulton, p.629]
6. Noem 3 voorbeelde van verskillende tipes verpakkings vir medisyne.
7. Onderskei tussen die volgende: eenheidsverpakkings (“unit packs”); “child-resistant containers”
*CRC’s+ en ”tamper-evident containers”. [Aulton, pp.630-631]
OPMERKING/STELLING:- ‘n Verskeidenheid van materiale word gebruik as verpakkingsmateriale
vir medisyne. Elkeen van hierdie verskillende verpakkingsmateriale het bepaalde voor- en nadele
en/of beperkings en elkeen die keuse van ‘n geskikte verpakkingsmatriaal moet met groot
omsigtheid gedoen word, aangesie elkeen ‘n bepaalde toepassingsgebied het in die verpakking van
medisyne.
8. Noem die verskillende tipes materiale wat gebruik word as verpakkingsmateriale vir medisyne.
9. Bespreek/vergelyk die voordele/nadele/beperkings van die verskillende verpakkingsmateriale vir
medisyne.
10. Onderskei tussen stulp- en strookverpakkings vir medisyne.

JOU VRAE OOR ENIGE ASPEK/ONDERWERP IN DIE LEERGEDEELTE:
LEEREENHEID 2
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
31

LEEREENHEID 2
32
BEWARINGSTOESTANDE
Dit behoort jou ongeveer 2 ure te neem om hierdie leereenheid te voltooi en die
uitkomste te bereik.
Na voltooiing van hierdie leereenheid moet jy instaat wees om:
1. die rol van bewaringstoestande in die versekering en behoud van die integriteit (gehalte,
effektiwiteit en veiligheid) van medisyne kan verduidelik.
2. Die aanbevole/voorgestelde bewaringskondisies vir medisyne volgens die etiket en die
BP/USP korrek te kan interpreteer en in die praktyk te kan toepas.
3. inligting aangaande die praktiese implikasies van die aanbevole/vereiste bewaringstoestande
vir medisyne (en verwante produkte) effektief en duidelik aan pasiënte te kan
kommunikeer/verduidelik (en die gevare kan beklemtoon indien medisyne nie korrek bewaar
word nie).
4. die konsep van die koue-ketting bewaring en hantering van medisyne kan
begryp/verduidelik/implimenteer.
5. die koue-ketting konsep in die praktyk te kan toepas/monitor, met verwysing na voorbeelde
van medisinale produkte wat volgens hierdie konsep hanteer word.
6. die regulasies met betrekking tot die hantering van vaksiennes volgens die koue-ketting
konsep kan verduidelik/toepas.

LEEREENHEID 2
Bewaringsvereistes sluit in beide die kondisies (toestande) waaronder die medisyne bewaar moet
word, asook die tipe houer waarin dit gestoor moet word. Biologiese produkte (sluit in: vaksines vir
immunisering, antibiotika, hormone, ens.) is uiters sensitief vir ekstreme temperature en
blootstelling aan hitte of vriesing kan lei tot deaktivering van hierdie produkte. Die produkte moet
regdeur hul rakleeftyd by lae temperature (dus in ʼn yskas) bewaar word, terwyl daar dikwels ook
voorkom moet word dat die produkte gevries word. Die bewaringstoestande (insluitend tydens
vervoer na apteke, hospitale en klinieke en berging tot en met gebruik) vereis dus spesiale
voorsorgmaatreëls. Sodanige hantering van die tipe produkte staan bekend as die koue-ketting
(“cold-chain”).
Dit is die apteker se plig om pasiënte in te lig oor die bewaringsvereistes vir bepaalde produkte, en
om hul attent te maak op die potensiële gevare van afwyking van die voorgeskrewe
bewaringsvereistes en -toestande.
Bestudeer die onderstaande studiemateriaal aandagtig en voltooi dan die daaropvolgende
leeraktiwiteite:
LB, 3:62-72.
BP/USP.
OPMERKING/STELLING:- Die korrekte bewaring van medisyne speel net so ‘n belangrike rol in die
behoud van die stabiliteit, integriteit en veiligheid van medisyne as die noukeurige formulering,
vervaardiging en verpakking daarvan. Die rakleeftyd en vervaldatum van medisyne is direk
gekoppel aan die bewaring van die medisyne by die korrekte toestande tydens die volle rakleeftyd
van die produkte.
1. Verduidelik waarom die korrekte (aanbevole) bewaringskondisies van medisyne belangrik en
noodsaaklik is.
2. Verduidelik wat word met die volgende bewaringstoestande bedoel:
a. “beskerm teen oormatige hitte”;
b. “bewaar in ʼn koel omgewing”;
33

LEEREENHEID 2
34
c. “bewaar by kamertemperatuur”;
d. “beskerm teen lig”;
e. bewaar in ʼn yskas”;
f. “moenie vries nie” of “voorkom vriesing” en
f. “bewaar in ʼn koelkas.”
3. Verduidelik die term “koue-ketting” soos van toepassing op bepaalde farmaseutiese produkte en dui
die bewaringskondisies aan wat algemeen vir die tipe produkte vereis word.
4. Kies ʼn tipiese farmaseutiese produk wat onderhewig is aan hantering/bewaring van die vereistes vir die
koue-ketting en skryf ʼn kort verslag oor die hantering/bewaring van hierdie produk deur alle rolspelers.
5. Verduidelik die begrip “vaksien” en noem die verskillende metodes beskikbaar vir die vervaardiging van
vaksiene.
6. Identifiseer die siekte(s) waarteen die volgende vaksiene immuniteit verleen: OVP; DPT en BCG.
7. Noem 3 voorbeelde van vaksiene beskikbaar vir verskillende aansteeklike siektes en dui die algemene
stabiliteitseienskappe van elke vaksien aan, met betrekking tot hitte, koue (vriesing) en lig.
8. Gee voorbeelde van ten minste 3 kombinasievaksiene beskikbaar teen aansteeklike siektes (en dui die
siektes aan waarteen hulle immuniteit verleen).
9. Bespreek enige een van die volgende vaksiene, BCG, DPT, MMR, OVP met verwysing na
a. Siekte(s) waarvoor dit gebruik word;
b. Samestelling en oplosmiddel waarmee dit verdun moet word (indien van toepassing);
c. Stabiliteit (hitte, koue, lig);
d. Tipe doseervorm waarin dit aangebied word;
e. Toedieningsroete en spesifieke area van toediening (indien toepaslik); en
f. Doseringsprogram.
10. Verduidelik die prosedure(s) vir korrekte lading (pakking) van koelkaste bestem vir die berging van
vaksiene, en die onderhoud van hierdie bergingstoerusting.

Tipiese eksamenvrae oor leereenheid 2
LEEREENHEID 2
1. Onderskei tussen primêre en sekondêre verpakkings vir medisyne en bespreek vervolgens die
primêre funksie(s) van verpakkings vir medisyne.
2. Vergelyk glas en plastiek as verpakkingsmateriaal vir houers (“containers”) vir medisyne met
spesifieke verwysing na die eienskappe, voor- en nadele van elk.
3. Verduidelik hoe die verpakkings/verpakkingsmateriale en bewaringstoestande die kwaliteit
van medisyne kan beïnvloed.
4. Noem die verskillende terme wat gebruik word om die bewaringstoestande (veral temperatuur)
vir medisyne aan te dui (dui ook die temperatuurgrense of limiete aan wat met elke term
geïmpliseer word).
5. Verduidelik wat impliseer die koue-ketting bewaring en hantering van medisyne en gee
voorbeelde van tipes produkte wat aan hierdie vereistes vir bewaring en hantering onderwerp
moet word.
6. Bespreek die vereistes vir die pakking en instandhouding van yskaste (in apteke en ander
gesondheidsorgfasiliteite) waarin produkte wat volgens die koue-kettingvereistes hanteer en
bewaar moet word, geberg word.
35

LEEREENHEID 2
JOU VRAE OOR ENIGE ASPEK/ONDERWERP IN DIE LEERGEDEELTE:
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
36

STABILITEITSTOETSING &
RAKLEEFTYDBEPALINGS
LEEREENHEID 3
Dit behoort jou ongeveer 13 ure te neem om hierdie leereenheid te voltooi en die
uitkomste te bereik.
Inhoudsopgawe van leereenheid 3:
Leergedeelte 3.1:- Geneesmiddeltabiliteit, rakleeftyd & vervaldatums .............................. 39
Leergedeelte 3.2:- Chemiese kinetika en kwantifisering van afbraaktempo...................... 43
Leergedeelte 3.3:- Faktore wat afbraaktempo beïnvloed .................................................. 50
Leergedeelte 3.4:- Stabiliteitstoetsing en rakleeftydbepalings ........................................... 55
Na voltooiing van hierdie leereenheid moet jy instaat wees om:
1. die belangrikheid van produkstabiliteit aan die pasiënt en ander lede van die gesondheidspan
te verstaan en te kan kan kommunikeer (met spesifieke verwysing na die rakleeftyd en
vervaldatum van medisyne);
2. die faktore wat die stabiliteit van medisyne beïnvloed te kan identifiseer en as apteker
voorsorgmaatreëls kan toepas om produkstabiliteit in jou apteek te kan behou en advies aan
die pasiënt te kan kommunikeer oor die versekering van die behoud van stabiliteit in hul
wonings.
3. die rol van chemiese kinetika in die kwantifisering van die afbraaktempo van geneesmiddels
kan toepas;
4. die faktore wat die tempo van geneesmiddelafbraak (en agteruitgang in medisynestabiliteit)
beïnvloed kan identifiseer en in die praktyk te kan beheer;
5. die konsep en metodes van stabiliteitstoetsing en die internasionale riglyne vir ʼn
stabiliteitstoetsingsprogram te kan verduidelik.
37

LEEREENHEID 3
38
6. die konsep van versnelde stabiliteitstoetsing kan verduidelik en kan toepas tydens die
bepaling van die rakleeftyd en vervaldatum van medisyne.
Die studiemateriaal vir hierdie leereenheid kom voor in:
LB, 4:73-102.
AULTON, 7:99-107.
AULTON, 44:650-660;

LEEREENHEID 3
GENEESMIDDELSTABILITEIT, RAKLEEFTYD
EN VERVALDATUMS
Dit behoort jou ongeveer 1 uur te neem om hierdie leergedeelte te voltooi en die
uitkomste te bereik.
Na voltooiing van hierdie leergedeelte moet jy instaat wees om:
1. die konsep (en belang) van die rakleeftyd en vervaldatum van medisyne te kan
bespreek/verduidelik.
2. die rol van verpakkings/verpakkingsmateriale van en bewaring/bewaringstoestande vir
medisyne op die stabiliteit (van geneesmiddels en medisyne) en die rakleeftyd/vervaldatum
van medisyne kan verduidelik.
3. die oorsake (en gevolge) van die verskillende tipes fisiese en chemiese onstabiliteite in
medisyne te kan noem/bespreek.
4. die verskillende chemiese afbraakmeganismes van geneesmiddels kan noem/bespreek en
voorbeelde van geneesmiddelgroepe kan noem wat vatbaar is vir elke afbraakmeganisme;
5. metodes om geneesmiddels/medisyne teen die verskillende afbraakmeganismes te beskerm
kan bespreek.
Stabiliteit is een van die vernaamste kwaliteitskenmerke (en vereistes) van medisyne, aangesien
dit beide die effektiwiteit van die produk en die veiligheid van die verbruiker (pasiënt) beïnvloed.
Enige mensgemaakte produk is onderhewig aan verval. Geen geneesmiddel of medisyne bly dus
onbepaald stabiel nie, maar vertoon een of ander vorm van agteruitgang met veroudering. Hierdie
39

LEEREENHEID 3
agteruitgang kan op verskeie maniere manifesteer, bv. afbraak van die geneesmiddel (wat dikwels
nie visueel waarneembaar is nie) of afname in die fisiese stabiliteit van die produk (bv.
versagting/verharding van tablette, uitsakking van suspensies, breking van emulsies, ens.).
As gevolg van die onafwendbare agteruitgang van medisyne met veroudering en die potensiële
nadelige gevolge van hierdie agteruitgang, vereis alle medisyne beheerowerhede dat medisyne
van ʼn vervaldatum voorsien moet word. Hierdie vervaldatum dui die datum aan waarna die
produk nie meer geresepteer/gebruik mag word nie. Die vervaldatum van medisyne word meestal
gebaseer op die chemiese agteruitgang (afbraak) van die geneesmiddel, maar enige ander vorm
van agteruitgang kan (en behoort) ook by te dra tot die bepaling van die vervaldatum. Die
vervaldatum op medisyne impliseer dat alle medisyne oor ‟n rakleeftyd beskik. Die rakleeftyd dui
dus op die tydperk (vanaf die dag van vervaardiging tot en met die vervaldatum) waartydens die
produk volgens wetlike vereistes geresepteer en gebruik mag word. Die rakleeftyd is dus in
werklikheid die waarborg van die vervaardiger waarmee hy aandui dat, indien die produk
gedurende die tydperk korrek verpak, bewaar en gebruik word, dit effektief en veilig is vir gebruik.
Na die vervaldatum waarborg die vervaardiger egter nie meer die effektiwiteit en veiligheid van die
betrokke produk nie. Die vervaldatum impliseer dus nie dat die produk op die tydstip nie meer
veilig en/of effektief sal wees nie, maar die vervaardiger is nie meer bereid om hierdie aspekte na
dié datum te waarborg nie.
As ʼn baie algemene riglyn word die rakleeftyd van ‟n produk beskou as die tyd wat dit die
geneesmiddelinhoud duur om vanaf die aanvanklike potensie (sterkte/konsentrasie) te daal totdat
daar 90% intakte geneesmiddel (bereken volgens die etiketwaarde) in die produk oor is, met dien
verstande dat die produk tydens die tydperk ook sy oorspronklike vlak van fisiese en
mikrobiologiese gehalte moet behou.
Die meeste medisyne beskik slegs oor een vervaldatum, maar sommiges mag wel twee
vervaldatums hê, byvoorbeeld sekere antibiotika (veral die penisilline) word as ‟n droë poeier
bemark met ‟n rakleeftyd van 2 jaar (vir bewaring in die apteek), maar met ‟n rakleeftyd van 7 of 14
dae in ʼn yskas na reseptering (waartydens water bygevoeg word).
Bestudeer die onderstaande studiemateriaal aandagtig en voltooi dan die daaropvolgende
leeraktiwiteite:
LB, 5:73-75.
AULTON, 44:650-661.
40

LEEREENHEID 3
OPMERKING/STELLING:- Die korrekte bewaring van medisyne speel net so ‘n belangrike rol in die
behoud van die stabiliteit, integriteit en veiligheid van medisyne as die noukeurige formulering,
vervaardiging en verpakking daarvan. Die rakleeftyd en vervaldatum van medisyne is direk
gekoppel aan die bewaring van die medisyne by die korrekte toestande tydens die volle rakleeftyd
van die produkte.
1. Verduidelik waarom die korrekte (aanbevole) bewaringskondisies van medisyne belangrik en
noodsaaklik is.
2. Definieer/beskryf die terme “rakleeftyd” “en vervaldatum” soos van toepassing op medisyne en
verduidelik waarom dit noodsaaklik is dat medisyne oor ʼn vervaldatum moet beskik.
3. Noem die tipes onstabiliteite wat in medisyne kan voorkom.
4. Noem die verskillende tipes chemiese afbraakreaksies van geneesmiddels.
5. Wat is die grens vir die toelaatbare hoeveelheid/persentasie geneesmiddelafbraak in mediysne wat
geruik vir vir die bepaling van die vervaldatum van medisyne? Watter ander faktore word ook in
berekening gebring by die bepaling van die vervaldatum? [AULT, p.650]
6. Noem die oorsake en gevolge van chemiese onstabiliteit van geneesmiddels en fisiese onstabiliteit van
die doseervorm wat ʼn vervaldatum vir medisyne genoodsaak.
7. Bespreek elkeen van die volgende meganismes verantwoordelik vir die chemiese agteruitgang van
geneesmiddels (m.a.w. afbraakmeganismes):- hidrolise; oksidasie; fotolise. [AULT, pp.651-657]
8. Noem voorbeelde van fisiese agteruitgang van medisyne (vir verskillende tipes doseervorms) en die
effek op die produk of doseervorm. [AULT, pp.659-660]
9. Bespreek metodes van stabilisering van medisyne teen fisiese en chemiese agteruitgang. [AULT,
pp.657-659]
41

LEEREENHEID 3
JOU VRAE OOR ENIGE ASPEK/ONDERWERP VAN DIE LEERGEDEELTE:
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
42

LEEREENHEID 3
CHEMIESE KINETIKA & DIE KWANTIFISERING
VAN DIE TEMPO VAN
GENEESMIDDELAFBRAAK
Dit behoort jou ongeveer 4 ure te neem om hierdie leergedeelte te voltooi en die
uitkomste te bereik.
Na voltooiing van hierdie leergedeelte moet jy instaat wees om:
1. Verskillende reaksie-ordes (zero-, eerste-, tweede- en pseudo-orde reaksies) soos van
topeassing op chemiese afgraakreaksies vir geneesmiddels tekan verduidelik/
bespreek/beskryf/onderskei/grafies voorstel en verwante probleme te kan oplos.
2. Die orde van „n chemiese reaksie (vir geneesmiddelafbraak) uit gegewe data te kan
identifiseer.
3. Die tempo van geneesmiddelafbraak te kan bereken uit data wat verskaf word.
4. Data van die afbraak van geneesmiddels grafies te kan voorstel, die orde van die reaksie te
kan bepaal en berekeninge te kan doen en afleidings uit die grafieke te kan maak.
5. Pseudo-orde afbraakreaksies te kan identifiseer/verduidelik en toepaslike berekeninge te kan
doen.
43

LEEREENHEID 3
Ten einde die rakleeftyd (en vervaldatum) van medisyne te kan bepaal, moet die afbraak van die
geneesmiddel gekwantifiseer word, m.a.w. die afbraaktempo van die geneesmiddel moet bepaal
word (dus hoe lank dit sal duur vir die geneesmiddel om van vlak A tot by vlak B te daal).
Chemiese kinetika is die studie van die tempo waarteen chemiese reaksies plaasvind. Kinetiese
studies is van besondere belang, aangesien dit (i) lig werp op die meganismes waarvolgens
chemiese veranderinge plaasvind en (ii) die voorspelling van die graad van veranderinge wat
plaasvind moontlik maak.
44
Eerste-orde reaksies
Bestudeer die onderstaande studiemateriaal aandagtig en voltooi dan die daaropvolgende
leeraktiwiteite:
LB, 4:76-82.
AULTON, 7:99-101.
OPMERKING/STELLING:-Kinetiese reaksievergelykings kan gebruik word om die tempo van
geneesmiddelafbraak te kwantifiseer (‘n waarde daaraan te koppel). Kennis oor die tempo van
geneesmiddelafbraak (aangedui deur ‘n afbraaktempokonstante) stel produkformuleerders instaat
om die korrekte bewaringskodisies vir medisyne te vind waaronder produkte die maksimale
rakleeftyd sal lewer.
1. Omskryf die term “orde” van ʼn chemiese reaksie. [AULT, p.100]
2. Verduidelik eerste-orde reaksies aan die hand van die volgende punte: [AULT, pp.100-101]
a. Grafiese voorstelling van verloop (konsentrasie as funksie vantyd)
b. Tempovergelyking (met k as onderwerp en verklaring van ander simbole)
c. Verband tussen tempo van reaksie en geneesmiddelkonsentrasie
d. Eenheid van tempokonstante

e. Vergelyking wat lineêre verloop voorstel
f. Verband tussen helling van lineêre lyn en tempokonstante
g. Halfleeftydsvergelyking (lei af uit tempovergelyking)
h. Rakleeftydsvergelyking, d.i. tyd tot C = 90%*C0 (Lei af uit tempovergelyking)
LEEREENHEID 3
3. Defineer/verduidelik die term: “halfleeftyd” soos van toepassing op geneesmiddelafbraakreaksies.
4. Werk noukeurig deur voorbeeld 7.1 (pp.100-101) en maak seker dat u data op hierdie wyse grafies kan
voorstel (hetsy in ln- of log-vorm). Maak ook seker dat u berekeninge uit die grafiek kan doen, soos bv.
bepaling van die tempokonstante van die reaksie, die halfleeftyd van die reaksie, en bepalings van tyd
en konsentrasie uit die grafiek (bv. die hoeveelheid cps na 75 minute of die tyd wat dit sal duur totdat
die cps telling tot 20 gedaal het).
5. Skryf die vergelyking neer wat die data in figuur 7.1 (p.101) voorstel (in die formaat y = mx + c, maar
vervang die veranderlikes en konstantes met waardes uit die grafiek).
6. Identifiseer die eerste-orde reaksies in die onderstaande voorbeelde:
i. Die tempokonstante van die reaksie is konstant.
ii. Die halfleeftyd van die reaksie is onafhanklik van die aanvanklike geneesmiddelkonsentrasie.
iii. Die halfleeftyd van die reaksie is direk eweredig aan die aanvanklike geneesmiddelkonsentrasie.
iv. ʼn Grafiek van geneesmiddelkonsentrasie as funksie van tyd toon ʼn lineêre verloop.
v. ʼn Grafiese voorstelling van die verandering van geneesmiddelkonsentrasie as funksie van tyd toon
in hiperboliese verloop.
vi. Die tempo van die reaksie neem af met tyd.
vii. Die eenheid van die tempokonstante is uur -1 .
viii. Die eenheid van die tempokonstante is mg.ml -1 .uur -1 .
ix. Reaksie: A produkte; Reaksietempo = konstante.
x. Reaksie: A + B produkte; Reaksietempo [A].
xi. Reaksie: X + Y produkte; Reaksietempo = k.[X].[Y].
xii. Reaksie: A produkte; Reaksietempo = k.[A].
7. Verduidelik die verloop van eerste-orde reaksies aan die hand van die botsingsteorie.
8. Die aanvanklike geneesmiddelkonsentrasie in ʼn produk is 125 mg/5 ml. Twee maande later toon
analise van die produk ʼn intakte geneesmiddelkonsentrasie van 86% van die aanvanklike potensie.
Bereken die tempokonstante van die afbraak van die geneesmiddel indien die afbraaktempo van die
geneesmiddel eweredig is aan die geneesmiddelkonsentrasie. [Antw.: 0.0754 maande -1 ]
9. Die afbraaktempokonstante van die geneesmiddel in ʼn waterige oplossing is 0.0065 dae -1 . Bereken (i)
die aanvanklike geneesmiddelkonsentrasie indien daar na 6 weke 118.00 mg.5 ml -1 intakte
geneesmiddel in die produk is; (ii) die halfleeftyd van die afbraakreaksie en (iii) die tyd wat dit sal duur
totdat daar slegs 40% intakte geneesmiddel in die oplossing teenwoordig is. *Antw’e: (i) 155.03 mg.5
ml -1 ; (ii)106.62 dae; (iii) 141 dae]
10. (i) Stel die afbraakdata vir ;’n geneesmiddel data in die onderstaande tabel grafies voor en identifiseer
die orde van die reaksie. (ii) Transformeer die data sodat dit ʼn reglynige lyn lewer en stel dit grafies
voor. (iii) Bereken die tempokonstante uit die grafiek in (ii).
Tyd (weke): 0 2 5 9 12 15
Konsentrasie (mg.5 ml -1 ): 300.00 229.322 153.262 89.554 59.851 40.000
11. Die volgende vergelyking beskryf die reguitlyn wat die eerste-orde afbraakdata van ʼn geneesmiddel in
ʼn waterige oplossing by 20 C voorstel:
y = -0,007564x + 2.39794.
45

LEEREENHEID 3
46
Bereken: (i) die aanvangkonsentrasie van die geneesmiddel in die produk; (ii) die persentasie intakte
geneesmiddel in die oplossing na 3 weke; (iii) die halfleeftyd van die reaksie en (iv) die tyd wat dit vir
die geneesmiddel sal neem om tot 200 mg.ml -1 te daal. [Tyd in dae en konsentrasie in mg.ml -1 ]
Tweede-orde reaksies
Bestudeer die onderstaande studiemateriaal aandagtig en voltooi dan die daaropvolgende
leeraktiwiteite:
LB, 4:82.
AULTON, 7:101-102.
1. Verduidelik die konsep van tweede-orde reaksies (gee ʼn voorbeeld) en dui die verskil aan tussen hierdie
en sero- en eerste-orde reaksies. [AULT, p.101]
2. Skryf ʼn algemene wiskundige vergelyking neer (met die tempokonstante as die onderwerp van die
vergelyking) wat die verloop van tweede-orde reaksies beskryf en benoem die veranderlikes in die
vergelyking. Wat is die algemene eenhede van die tempokonstante? [AULT, p.101]
3. Gee ʼn grafiese voorstelling van die verloop van tweede-orde reaksies. [AULT, p.101]
4. Stel die lineêre verloop van tweede-orde reaksies grafies voor en benoem die asse. Dui ook die
verwantskap aan tussen die helling van die lyn en die tempokonstante. [AULT, p.101]
5. Verduidelik die verskil tussen die verloop (profiel) van eerste- en tweede-orde reaksies aan die hand
van die botsingsteorie
Sero-orde reaksies
Bestudeer die onderstaande studiemateriaal aandagtig en voltooi dan die daaropvolgende
leeraktiwiteite:
LB, 4:82-82.
AULTON, 7:102.

LEEREENHEID 3
1. Verduidelik die konsep van sero-orde reaksies en onderskei tussen hierdie en eerste-/tweede-orde
reaksies. [AULT, p.102]
2. Skryf ʼn wiskundige vergelyking neer wat sero-orde prosesse beskryf (met k as die onderwerp van die
vergelyking) en benoem die veranderlikes in die vergelyking.
3. Dui die algemene eenhede aan van die sero-orde tempokonstante?
4. Lei ʼn wiskundige vergelyking af uit (2) wat die halfleeftyd van sero-orde reaksies beskryf.
5. Dui die verband aan tussen die halfleeftyd en aanvangskonsentrasie in die geval van sero-orde reaksies.
Hoe verskil dit van eerste-orde reaksies?
6. Gee ʼn grafiese voorstelling van die verloop van sero-orde reaksies, benoem die asse en dui die
verwantskap aan tussen die tempokonstante en die helling van die grafiek. Vergelyk die verloop van
sero-orde reaksies met die tipiese verloop van eerste-orde reaksies.
7. Identifiseer die sero-orde reaksies in die volgende voorbeelde:
a. Die tempo van die reaksie bly konstant.
b. Die halfleeftyd van die reaksie is onafhanklik van die aanvanklike geneesmiddelkonsentrasie.
c. Die halfleeftyd van die reaksie is direk eweredig aan die aanvanklike geneesmiddelkonsentrasie.
d. ʼn Grafiek van geneesmiddelkonsentrasie as funksie van tyd toon ʼn lineêre verloop.
e. ʼn Grafiese voorstelling van die verandering van geneesmiddelkonsentrasie as funksie van tyd toon
in hiperboliese verloop.
f. Die tempo van die reaksie neem af met tyd.
g. Die eenheid van die tempokonstante is uur -1 .
h. Die eenheid van die tempokonstante is mg.ml -1 .uur -1 .
i. Reaksie: A produkte; Reaksietempo = konstante.
j. Reaksie: A + B produkte; Reaksietempo [A].
k. Reaksie: X + Y produkte; Reaksietempo = k.[X].[Y].
l. Reaksie: A produkte; Reaksietempo = k.[A].
m. Reaksie: A produkte; Reaksietempo = konstante.
8. Die onderstaande data is verkry uit die afbraak van ʼn geneesmiddel in ʼn waterige oplossing as funksie
van tyd (weke):
Tyd (weke) 2 5 7 10 12
C [mg/ml] 194.5 186.25 180.75 172.5 167.00
i. Stel die data grafies voor en identifiseer die orde van die reaksie.
ii. Bereken die tempokonstante van die reaksie.
iii. Bereken die halfleeftyd van die reaksie (en dui dit op die grafiek aan).
iv. Bepaal die konsentrasie intakte geneesmiddel in die oplossing na 22 weke.
v. Bereken hoelank dit sal duur totdat die intakte geneesmiddelkonsentrasie in die oplossing tot 150
mg.ml -1 sal daal.
vi. Skryf ʼn wiskundige vergelyking neer wat die verloop van die reaksie beskryf.
47

LEEREENHEID 3
48
Pseudo-orde reaksies
Bestudeer die onderstaande studiemateriaal aandagtig en voltooi dan die daaropvolgende
leeraktiwiteite:
LB, 4:84-85.
AULTON, 7:101-102.
1. Verduidelik die konsep van “pseudo”-orde reaksies en gee ʼn voorbeeld. [AULTON, p.101]
2. Identifiseer (met motivering) die orde van afbraak van geneesmiddels in suspensies (met tipiese eersteorde
afbraak in waterige oplossings).
3. Identifiseer die pseudo-orde reaksies in die onderstaande voorbeelde:
i. Reaksie: A + B produkte; reaksietempo [A].[B]
ii. Reaksie: A + B produkte; reaksietempo [A].
iii. Reaksie: X + Y produkte; reaksietempo = konstante
iv. Reaksie: X produkte; reaksietempo = k.[A]
v. Reaksie: M produkte; reaksietempo [M
vi. Reaksie: Z produkte; reaksietempo = konstante

JOU VRAE OOR ENIGE ASPEK/ONDERWERP VAN DIE LEERGEDEELTE:
LEEREENHEID 3
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
49

LEEREENHEID 3
50
FAKTORE WAT DIE TEMPO VAN
GENEESMIDDELAFBRAAK BEÏNVLOED
Dit behoort jou ongeveer 4 ure te neem om hierdie leergedeelte te voltooi en die
uitkomste te bereik.
Na voltooiing van hierdie leergedeelte moet jy instaat wees om:
1. Die faktore wat die tempo van geneesmiddelafbraak beïnvloed te kan noem/bespreek.
2. Die invloed van temperatuur of die tempo chemiese reaksies aan die hand van die
botsingsteorie te verduidelik.
3. Die konsep van “aktiveringsenergie [Ea]” van reagernede molekules in chemies ereaksies en
die verwantskap tussen Ea en die temperatuur-afhanklikis van geneesmiddelafbraak te
verduidelik.
4. Die Arrheniusverwanskap en -vergelyking Use/apply in relevante temperatuur-afhanklike
probleme rakende geneesmiddelafbraak te kan gebruik/toepas (werk met data, teken grafieke,
doen berekeninge, maak afleidings en gevolgtrekkings)
Temperatuur
Bestudeer die onderstaande studiemateriaal aandagtig en voltooi dan die daaropvolgende
leeraktiwiteite:
LB, 4:87-89.
AULTON, 7:106-107.

LEEREENHEID 3
OPMERKING/STELLING:- As gevolg van die toename in die energie van molekules tydens ‘n
toename in temperatuur, behoort geneesmiddelafbraak (volgens die botsingsteorie) toe te neem as
gevolg van ‘n toename in die afbraaktempokonstante van die geneesmiddel.
1. Dui die algemene verband aan tussen die tempo van geneesmiddelafbraak en die temperatuur en
verduidelik dit aan die hand van die botsingsteorie.
2. Skryf die geïntegreerde Arrheniusvergelyking neer wat die verband tussen temperatuursverandering
(T1 en T2) en die tempokonstante (k1 en k2) aandui en benoem die simbole in die vergelyking. [AULT,
p.106]. Herskryf die vergelyking met die tempokonstante by een temperatuur (kT1) as die onderwerp
van die vergelyking
3. Skets ʼn grafiese voorstelling van die Arrheniusvergelyking en benoem die x- en y-as. Watter
parameter kan uit die helling van die grafiek bereken word en wat is die verwantskap tussen die
helling en die parameter? Skryf die vergelyking neer wat die reguitlyn beskryf (in terme van die
simbole van die Arrheniusvergelyking). [AULT, 106-107]
4. Werk noukeurig deur voorbeeld 7.6 [AULTON, p.107] en maak seker dat jy die grafiek kan teken
(vanuit die data in ln- of logvorm] en berekeninge vanuit die grafiek kan doen.
5. Stel die onderstaande data grafies voor en bereken die tempokonstante van die geneesmiddel by
kamertemperatuur (22 C) en 15 C. [Antw. = 0,00295 mde -1 en 0.00181 mde -1 .)
DATA VAN GENEESMIDDELAFRAAK BY VERSKILLENDE VERHOOGDE TEMPERATURE
Temperatuur (C) Tempokonstante (maande -1 )
35 0.00687
45 0.01256
55 0.02213
51

LEEREENHEID 3
52
pH
Bestudeer die onderstaande studiemateriaal aandagtig en voltooi dan die daaropvolgende
leeraktiwiteite:
LB, 4:89-92.
AULTON, 44:658-659.
OPMERKING/STELLING:- Aangesien verskeie geneesmiddelafbraakreaksies (meestal
hidrolisereaksies) gekataliseer word deur hidroksiel- en hidroniumione in die waterige oplosmiddels
van die formulering (vloeibare produkte), speel die pH van waterige formulerings ‘n baie belangrike
rol in die stabiliteit en rakleeftyd van hierdie produkte. Aangesien die pH van maksimum stabiliteit
van geneesmiddels (d.i. dié pH waarby die geneesmiddel optimale stabiliteit toon) dikwels nie
ooreenstem/saamval met die organoleptiese aanvaarbare pH van orale waterige produkte
(oplossings, strope en suspensies) nie, moet ‘n kompromie aangegaan word tussen produkstabiliteit
en pasiëntmeewerkendheid.
1. Verduidelik wat is ʼn pH-tempoprofiel, hoe hierdie profiel opgestel word en watter inligting uit die
profiel verkry kan word. Waarom word hierdie profiele meestal by verhoogde temperature bepaal?
[AULTON, pp.658-659]
2. Gebruik die pH-tempoprofiel van van die geneesmiddel wat tydens die kontakgeleentheid uitgedeel is
en bepaal/bereken die volgende:
i. die pH van maksimum stabiliteit (pHmaks) van die geneesmiddel by die eksperimentele
temperatuur.
ii. die tempokonstante van die geneesmiddel by pHmaks by die eksperimentele temperatuur.
iii. die tempokonstante van die geneesmiddel by pH = 6 by die eksperimentele temperatuur.
iv. die tempokonstante van die geneesmiddel (met ‘n aktiveringsenergie van 24 kkal/mol) by
kamertemperatuur (22 C).

JOU VRAE OOR ENIGE ASPEK/ONDERWERP VAN DIE LEERGEDEELTE:
LEEREENHEID 3
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
53

LEEREENHEID 3
54
STABILITEITSTOETSING EN
RAKLEEFTYDBEPALINGS
Dit behoort jou ongeveer 4 ure te neem om hierdie leergedeelte te voltooi en die
uitkomste te bereik.
Na voltooiing van hierdie leergedeelte moet jy instaat wees om:
1. die metodes wat gebruik word om die stabiliteit van medisyne (en die rakleeftyd van die
produk) te bepaal te bespreek.
2. die internasionale riglyne vir stabiliteitstoetsing van medisyne te kan bespreek.
3. te kan onderskei tussen versnelde en langtermynstabiliteitstoetse en die rol/plek van elkeen
tydens produkontwikkeling te kan aandui.
4. die algemene metode vir die bepaling van die rakleeftyd van „n produk m.b.v. versnelde
stabiliteitstoetse kan verduidelik en kan bereken aan die hand van gegewe data.
5. die rakleeftyd en vervaldatum van farmaseutiese produkte kan bereken aan die hand van
gegewe stabiliteitsdata.
Bestudeer die onderstaande studiemateriaal aandagtig en voltooi dan die daaropvolgende
leeraktiwiteite:
LB, 4:92-97 & 101-102.
AULTON, 44:650-660.

LEEREENHEID 3
1. Bespreek die konsep van versnelde stabiliteitstudies as ʼn voorbeeld van die stabiliteitstoetsing van
medisyne. [AULTON, pp.661-662]
2. Onderskei tussen langtermyn en versnelde stabiliteitstudies. [AULTON, p.662]
3. Bespreek die protokol van stabiliteitstoetsing van medisyne en evaluering van die resultate van dié
studies. [AULT, pp.662-665]
4. Gebruik die onderstaande data van ‘n versnelde stabiliteitstudie (by verhoogde temperature) vir ‘n
nuwe formulering en bereken/bepaal die rakleeftyd (t90%) van die produk by kamertemperatuur (22
C).. [Teken alle nodige grafieke en toon alle berekeninge]
Tyd
(dae)
Temperatuur (C)
35 45 55
Intakte geneesmiddelkonsentrasie (mg/5 ml)
2 124.416 123.338 120.642
15 Geen data 113.063 Geen dataa
38 114.359 Geen data 63.689
45 112.500 92.500 56.250
55

LEEREENHEID 3
JOU VRAE OOR ENIGE ASPEK/ONDERWERP VAN DIE LEERGEDEELTE:
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
56

Tipiese eksamenvrae oor leereenheid 3
LEEREENHEID 3
1. Identifiseer telkens die orde van die volgende reaksies (0 e -orde, 1 e -orde, 2 e -orde, pseudo 0 e -orde
of pseudo 1 e -orde):
a. Reaksie:
b. Reaksie:
c. Reaksie:
d. Reaksie:
2. Bespreek die noodsaaklikheid van ‘n vervaldatum vir medisyne en dui aan watter rol speel die
gekose verpakking en aanbevole bewaringsvoorskrifte in geldigheid/betroubaarheid van die
vervaldatum.
3. Gebruik grafiese voorstellings om te onderskei tussen die verloop van sero- en eerste-orde
afbraakreaksies van geneesmiddels. Voltooi vervolgens die onderstaande tabel met betrekking tot
die twee reaksie-ordes.
Eenheid van k
(tempokonstante)
x- en y-as opskrifte (eenhede)
vir lineêre grafiese voor-stelling
van verloop
y-as afsnit (waar x = 0)
Verband tussen helling van lyn
en k-waarde (tempokonstante)
Wiskundige vergelyking wat
reguitlyn beskryf (in terme van
veranderlikes)
Sero-orde reaksie Eerste-orde reaksie
4. Verduidelik die effek van temperatuur op die tempo van geneesmiddelafbraak aan die hand van
die botsingsteorie. Skryf die Arrheniusvergelyking neer, verklaar die simbole in die vergelyking en
dui aan wat die toepassing van hierdie vergelyking is tydens produkontwerp.
5. Verduidelik wat is ‘n pH-tempoprofiel van ‘n geneesmiddel en hoe word dit opgestel. Verduidelik
vervolgens wat die nut van hierdie tipe profiele is tydens die preformulerings- en formuleringsfase
van produkontwerp en –ontwikkeling.
6. Gee ‘n volledige verduideliking van die bepaling van die rakleeftyd van ‘n nuwe farmaseutiese
produk d.m.v. ‘n versnelde stabiliteitstoets (met verhoogde temperatuur as druktoestand) as
druktoestand gebruik word. Dui alle relevante grafieke en berekeninge.
57

LEERAFDELING B
58
LEERAFDELING B:
FORMULERING,
VERVAARDIGING &
TOETSING VAN ORALE
VASTE DOSEERVORME

LEEREENHEID 4
ONTWERP & ONTWIKKELING VAN
ORALE VASTE DOSEERVORME
Dit behoort jou ongeveer 6 ure te neem om hierdie leereenheid te voltooi en die
uitkomste te bereik.
Inhoudsopgawe van leereenheid 4:
Leergedeelte 4.1:- Die orale roete en as toedieningsroete vir orale vaste doseervorme ... 61
Leergedeelte 4.2:- Vereistes/eienskappe van orale vaste doseervorme ............................ 70
Leergedeelte 4.3:- Eienskappe van poeiers/poeiermengsels ............................................. 74
Na voltooiing van hierdie leereenheid moet jy in staat wees om:
1. Die gewildheid, voor- en nadele of beperkings van die orale roete vir geneesmiddel-
toediening/aflewering te kan verduidelik.
2. Geneesmiddelabsorpsie vanuit die SVK te kan bespreek en die geskiktheid van dié roete vir
die behandeling van „n bepaalde siektetoestand en vir die toediening van „n bepaalde
geneesmiddel te kan evalueer.
3. Preformuleringsinligting vir die ontwerp en vervaardiging van orale vaste doseervorme (vir „n
bepaalde geneesmiddel) te kan vind (elektronies of in enige ander bronne), interpreteer en te
kan toepas tydens sodanige produkontwikkeling (insluitend die effek van die fisies-chemiese
eienskappe van pooeiers/poeiermengsels tydens die ontwerp en ontwikkeling van orale vaste
doseervorme).
4. Die formulering, vervaardiging, verpakking en toetsing van orale vaste doseervorme te kan
bespreek, beplan, organiseer en tydens laboratoriumwerk suksesvol te kan uitvoer.
5. Keuses te kan maak (en motiveer) rakende die geskikste orale vaste doseervorm vir ʼn
bepaalde geneesmiddel gegrond op evaluering en interpretasie van fisiese data.
59

LEEREENHEID 4
60
6. Inligting en advies aan die pasiënt en ander lede van die gesondheidspan te kan verskaf
rakende die korrekte gebruik (hantering) en bewaring van die verskillende orale vaste
doseervorme ten einde die kwaliteit (veiligheid, effektiwiteit en stabiliteit) daarvan te verseker
en te behou.
7. In die korrekte vaktaal (met gebruik van die relevante vakterminologie) met kollegas en ander
lede van die gesondheidspan oor relevante onderwerpe te kan kommunikeer.
Die orael roete is vandag nog steeds die gewildste roete vir geneesmiddelaflewering/toediening as
gevolg van redes soos gemak van toediening (geen gespesialiseerde toerusting of professionele
hulp word benodog nie, en die beskikbaarheid van „n wye verskeidenhied doseervorme wat
beskikbaar is vir dié roete.
Doseervorme geassosieer met die roete kan in twee hoofgroepe verdeel word, naamlik vloeibare
doseervorme (soos oplossings, strope, suspensies en emulsies) en vaste doseervorme (soos
poeiers, granules, tablette en kapsules). Hierdie module fokus spesifiek op vaste doseervorme,
waarvan tablette (in gebruik sedert 1843) vandag steeds die gewildste afleweringsisteem
(dosservorm) vir geneesmiddels is. Verskillende redes dra by tot die gewildheid van spesifiek orale
vaste doseervorme, soos die feit dat dit „n eenheidsdoseervorm is en dat dit uiters geskik is vir hoë-
spoed vervaardiging op industriële skaal.
Die keuse van die orale roete vir geneesmiddelaflewering/toediening word egter beperk deur
sekere oorwegings en faktore wat spesifiek verband hou met die roete en die eienskappe van die
geneesmiddel. Alhoewel die roete steeds baie gewild is, hou dit bepaalde uitdagings in vir die
formuleerder en vereis dit bepaalde eienskappe in terme van beide die geneesmiddel en die
doseervorm. Die suksesvolle ontwerp en vervaardiging van vaste doseervorme vereis „n deeglike
kennis van die fisiologie en anatomie van die roete (en die verskilledne absorpsie-areas) asook die
effek daarvan op gneesmiddelabsorpsie.
Die studiemateriaal vir hierdie leereenheid kan gevind word in:
LB, 5:104-213.
AULTON, 31:441-481.
BP/USP.

LEEREENHEID 4
DIE ORALE ROETE AS TOEDIENINGSROETE
VIR GENEESMIDDELS
Dit behoort jou ongeveer 2 ure te neem om hierdie leergedeelte te voltooi en die
uitkomste te bereik.
Na voltooiing van hierdie leergedeelte moet jy in staat wees om:
1. Die gewildheid, voor- en nadele en beperkings van die orale roete as toedieningsroete vir
geneesmiddels te kan bespreek.
2. Die verskeidenheid doseervorme geskik vir orale gebruik kan identifiseer (fokus op vaste
doseervorme, insluitend spesiale vaste doseervorme) en die rationaal vir die
vervaardiging/gebruik van elkeen kan motiveer.
3. Die vereistes wat elke tipe orale vaste doseervorm aan die geneesmiddel stel, kan
verduidelik/bespreek.
4. Die preformuleringsinligting wat die suksesvolle ontwikkeling van orale vaste doseervorme
vereis kan noem/bespreek, en kan verduidelik hoe bepaalde geneesmiddeleienskappe die
keuse van die tipe orale vaste doseervorm kan beïnvloed.
5. Jou kennis oor geneesmiddelabsorpsie uit die SVK kan toepas op die ontwerp en ontwikkeling
van „n suksesvolle orale vaste doseervorm.
61

LEEREENHEID 4
Die geskiktheid van ʼn geneesmiddel vir orale toediening en spesifiek in orale vaste doseervorme
(poeiers, granules, tablette en kapsules) is afhanklik van bepaalde fisiese en chemiese eienskappe
van die betrokke geneesmiddel. In die vorige leereenheid is jy bekend gestel aan die konsep van
die preformuleringsfase en is jy bewus gemaak van die tipe geneesmiddelinligting wat bekend
moet wees om ʼn ingeligte en wetenskaplik-gegronde keuse te kan maak oor die geskikte
doseervorm(e) waarin ʼn bepaalde geneesmiddel toegedien kan word.
Indien ʼn orale vaste doseervorm die afleweringsisteem vir ʼn bepaalde geneesmiddel is, is daar
enkele vereiste eienskappe waaroor die geneesmiddel moet beskik, terwyl die beginsels van orale
absorpsie (veral geneesmiddelabsorpsie uit die SVK) ook ter sprake is (en dus in aanmerking
geneem moet word) voordat formulering kan begin.
Geneesmiddelabsorpsie uit die SVK is reeds in FMSG221 behandel, maar word weer kortliks hier
hanteer aangesien jou kennis oor hierdie onderwerp nou toegepas moet word tydens die
preformulering- en formuleringsfases.
Lees aandagtig deur die onderstaande studiemateriaal en voltooi dan die daaropvolgende
leeraktiwiteite.
LB, 5:104-110.
AULTON, 1:7-8 [“Oral route”]; 31:442 (onder die opskrif “Introduction”) en 31:454-457 (onder
62
die opskrif “Tablet types”).
AULTON, 19:266-268.
AULTON, 20:270-284.
AULTON, 21:286-295.

LEEREENHEID 4
OPMERKING/STELLING: Die gewildheid van die orale roete word weerspieël in die feit dat
meer as 75% van alle geneesmiddels in doseervorme geskik vir orale toediening beskikbaar is (in
vergelyking met 13% via die parenterale roete). Hierdie gewildheid van die orale roete kan
toegespkryf word aan „n groot verskeidenheid faktore, waarvan gemak van dosering (geen
gespesialiseerde hulp nodig nie) en gevolglike pasiëntmeewerkendheid, waarskynlik die
belangrikste is. Aangesien die verkryging van „n sistemiese effek waarskynlik, in die meeste
gevalle, die oogmerk met orale geneeesmiddelterapie is, speel absorpsie uit die die SVK defnitief
die belangrikste rol in die uiteindelik sukses van die terapie.
1. Noem/bespreek die verskillende tipes vaste doseervorme beskikbaar vir die toediening van
geneesmiddels via die orale roete.
2. Noem/bespreek die redes vir die gewildheid van tablette as doseervorm.
3. Noem/bespreek die nadele of beperkings van tablette as doseervorm.
4. Verduidelik die term “eenheidsdoseervorm” en onderskei (met voorbeelde) tussen hierdie tipe
doseervorme en ander doseervorme.
5. Noem die verskillende tipes tablette wat beskikbaar is vir geneesmiddelaflewering via die orale
roete. Vind definisies in die BP of USP van verskillende tipes tablette wat in die farmakopeë
beskryf word. Gee vervolgens redes vir die vervaardiging van elkeen van hierdie verskillende
tipes tablette.
6. Gebruik jou kennis uit die vorige leereenheid rakende preformulering en noem/bespreek die
faktore (spesifiek geneesmiddeleienskappe) wat ʼn rol sal speel in die keuse van orale vaste
doseervorme as afleweringsisteem vir geneesmiddels.
7. Verduidelik hoe geneesmiddeleienskappe die besluit of ʼn orale vloeibare doseervorm of ʼn
orale vaste doseervorm die geskikste keuse sal wees, kan beïnvloed.
63

LEEREENHEID 4
64
INLIGTING:
Die ontwerp en ontwikkeling van medisyne vir orale gebruik verg deeglike beplanning ten einde ʼn
terapeuties-effektiewe produk te verseker. Suksesvolle ontwerp van orale doseervorme vereis ʼn
deeglike kennis van basiese fisies-chemiese beginsels (soos ionisasie van ioniese verbindings en
oplosbaarheid), eienskappe van vaste stowwe, stabiliteit en afbraakmeganismes van
geneesmiddels, biofarmaseutika (en farmakokinetika) en fisiologiese en anatomiese kenmerke
van die verskillende roetes beskikbaar vir geneesmiddel toediening/aflewering.
Voorkennis van belang sluit in:
Kennis oor oplossings en oplosbaarheid (insluitend dissolusie en dissolusietempo van
vastestowwe) [AULT, pp.17-20];
Kristaleienskappe (polimorfisme en solvasie) [AULT, pp.26-27];
Gemeenskaplike ioon-effek [AULT, p.27];
Eienskappe van oplossings (insluitend die ionisasie van elektroliete en die invloed van pKa
en pH op oplosbaarheid) [AULT, pp.35-38];
Stabiliteit van geneesmiddels (en afbraakmeganismes);
Biofarmaseutika, biobeskikbaarheid en farmakodinamika [AULT, pp.226-269 & pp.286-
295];
Absorpsie van geneesmiddels vanuit die SVK [AULT, pp.270-285].
Indien u probleme ondervind om enige van die leeraktiwiteite in hierdie leergedeelte te
beantwoord kan u bogenoemde studiemateriaal raadpleeg.
OPMERKING/STELLING:
Biofarmaseutiese faktore, naamlik geneesmiddelabsorpsie, metabolisme, verspreiding en
eliminasie [ADME] speel „n baie belangrike rol in die uiteindelike sukses van orale terapie.
Geneesmiddelfaktore, veral oplosbaarheid en stabiliteit, is verdere faktore wat die geskiktheid
van die orale roete vir die behandeling van siektetoestande beïnvloed, terwyl
geneesmiddeleienskappe ook „n bepalende rol speel in die keuse van die tipe orale doseervorm.

LEEREENHEID 4
8. Definieer / verduidelik die term “biofarmaseutika” en verduidelik waarom die konsep belangrik
is tydens die ontwerp van orale vaste doseervorme (veral tydens die preformuleringsfase).
[AULT., pp.266-267]
9. Identifiseer die tipe doseervorm wat 100% biobeskikbaarheid lewer; vergelyk die
biobeskikbaarheid van oraal-toegediende doseervorme daarmee en verduidelik die verskil.
[AULT., p.267]
10. Watter voorvereistes geld vir ʼn geneesmiddel om 100% biobeskikbaar te wees na orale
toediening? [AULT., p.268]
11. Noem faktore wat die biobeskikbaarheid van oraal-toegediende geneesmiddels kan beïnvloed.
[AULT., p.268]
12. Gee ʼn skematiese voorstelling van die bloedvlak-tydprofiel van ʼn geneesmiddel na orale
toediening en identifiseer verskillende belangrike fases en parameters op die grafiek.
13. Noem die belangrikste onderskeidende areas van die SVK waar geneesmiddelabsorpsie kan
plaasvind en verduidelik die anatomiese en fisiologiese verskille tussen die verskillende areas.
[AULT., p.272-274]
14. Gee ʼn kort bespreking van die deurgangstyd van oraal-toegediende stowwe (ook
geneesmiddels) deur die verskillende dele van die SVK en verduidelik hoe dit die absorpsie
van geneesmiddels kan beïnvloed. [AULT., pp.275-276]
15. Noem die verskillende hindernisse (“barriers”) wat absorpsie van geneesmiddels uit die SVK
kan belemmer. [AULT., pp.276-278]
16. Noem die verskillende meganismes waarvolgens geneesmiddelabsorpsie vanuit die SVK
plaasvind en gee ʼn kort bespreking van elke meganisme om die verskille aan te dui. Noem die
meganisme waarvolgens die meeste oraal-toegediende geneesmiddels geabsorbeer word.
[AULT., pp.279-284]
17. Noem / verduidelik die fisiologiese en geneesmiddelfaktore wat die tempo waarteen
geneesmiddels in die SVK-vloeistowwe oplos, kan beïnvloed. [AULT., pp.286-291]
18. Verduidelik die konsep van presistemiese metabolisme: die invloed daarvan op die
biobeskikbaarheid van oraal-toegediende geneesmiddels. [AULT., p.284]
19. Noem die voorvereistes vir die effektiewe passiewe opname van oraal-toegediende
geneesmiddels uit die SVK. Skryf ʼn algemene vergelyking neer wat hierdie proses beskryf en
verduidelik die simbole in die vergelyking. [AULT., p.286]
20. Noem / bespreek die faktore wat die geneesmiddelkonsentrasie in die SVK-vloeistowwe kan
beïnvloed. [AULT., pp.291-292]
21. Verduidelik / bespreek die beginsels van passiewe absorpsie van geneesmiddels uit die SVK
met verwysing na:
65

LEEREENHEID 4
66
a. Die invloed van die ioniese karakter en suur / basissterkte (pKa) van die geneesmiddel
(suur of basis) en die pH van die fisiologiese omgewing op geneesmiddeloplosbaarheid;
b. Die verband tussen graad van ionisasie en absorpsie;
c. Die invloed van die oplosbaarheid (water- en lipiedoplosbaarheid) van die geneesmiddel
op die proses;
d. Die vergelykings van toepassing op die absorpsieproses. [AULT., pp.293-295]
22. Dui aan (en verduidelik) in watter area van die SVK behoort (i) swak suur geneesmiddels en (ii)
swak basiese geneesmiddels die beste geabsorbeer te word (gegrond op teoretiese
beginsels).
23. Verduidelik waarom die swak suur geneesmiddels in praktyk beter uit die dunderm as uit die
maag geabsorbeer word.
24. Verduidelik hoe „n langer verblyfstyd in die maag die absorpsie van swak basiese
geneesmiddels in die SVK kan verbeter.
25. Verduidelik hoe soutvorming die absorpsie van geneesmiddels in die SVK verbeter.
26. Verduidelik waarom die vorming van hidrochloriedsoute van swak basiese geneesmiddels
die absorpsie van die geneesmiddel in die SVK kan verlaag.
27. Verduidelik die volgende oënskynlike teenstrydigheid: “Geneesmiddels moet opgelos wees om
deur passiewe diffusie uit die SVK geabsorbeer te word. Ten einde die oplosbaarheid van ʼn
swak elektroliet te verbeter, moet die graad van ionisasie daarvan verhoog word (bv. deur
soutvorming), maar slegs ongeïoniseerde, opgeloste geneesmiddelmolekules kan deur die
SVK-membraan beweeg (geabsorbeer word) en sodoende in die bloedstroom beland (dus
biologiese beskikbaar wees).”
28. Verduidelik hoe die oplosbaarheid van swak suur en swak alkaliese geneesmiddels verander
soos wat die geneesmiddels deur die SVK beweeg (vanaf die maag na die dunderm tot in die
dikderm). Verduidelik watter fisiologiese veranderinge ondervind die geneesmiddels in die
verskillende areas en watter invloed het hierdie veranderinge op hul oplosbaarheid en
absorpsie.
29. Gebruik die voorbeeld van chloordiasepoksied (ʼn swak wateroplosbare, swak alkaliese
geneesmiddel) en sy soute (hidrochloried-; bensoaat- en asetaatsoute) om die effek van
soutvorming op die oplosbaarheid en absorpsie van dié geneesmiddel in die maag en dunderm
te verduidelik. [AULT., p.341]

Tipiese eksamenvrae oor leergedeelte 4.1
LEEREENHEID 4
1. Noem (en bespreek) die vernaamste voor- en nadele én beperkings van die orale roete vir die
toediening/inname van orale vaste doseervorme.
2. Gebruik jou kennis oor geneesmiddelionisasie, suur/alkaliese karakter, oplosbaarheid,
dissolusie en dissolusietempo en absorpsie; en bespreek die verskil in die mate en tempo van
geneesmiddelabsorpsie tussen „n geneesmiddel (moederverbinding) en sy soutvorm.
3. Verduidelik die rol van maaglediging (en tempo), deurgangstyd deur die SVK, tipe (en grootte)
van die doseervorm op die mate en tempo van geneesmiddelabsorpsie.
4. Gebruik „n toepaslike vergelyking om die verskil in die tempo van absorpsie van „n
geneesmiddel (swak suur of basis) uit die maag en dunderm te veduidelik.
5. Tref „n vergelyking tussen die tempo en mate van absorpsie van oraal-toegediende
geneesmiddels uit vloeibare en vaste doseervorme.
6. Bespreek die verband tussen die pKa-waarde van „n verbinding, die pH van die omgewing
waarin dit oplos, die graad van ionisasie en die oplosbaarheid van die geneesmiddel.
67

LEEREENHEID 4
JOU VRAE OOR ENIGE ASPEK/ONDERWERP VAN DIE LEERGEDEELTE:
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
68

TABLETVEREISTES EN
-EIENSKAPPE
LEEREENHEID 4
Dit behoort jou ongeveer 2 ure te neem om hierdie leergedeelte te voltooi en die
uitkomste te bereik.
Na voltooiing van hierdie leergedeelte moet jy in staat wees om:
1. Die eienskappe van die ideale tablet te kan noem of motiveer.
2. Die amptelike toetse op tablette (soos die farmakopëe vereis) te kan noem en die doel van
elke toets te kan motiveer
3. Die farmakopëe (BP/USP) te kan gebruik om die amptelike kriteria vir elke toets te kan vind
(en vir tablette met „n spesifieke geneesmiddel).
Geen tablet bestaan uit slegs geneesmiddel (aktiewe bestanddeel) nie, maar bevat ook ander
inerte stowwe (d.i. stowwe met geen farmakologiese effek opsig self nie), bekend as hulpstowwe.
Tablette bestaan hoofsaaklik uit (i) mengsels van verskillende poeiers of (ii) granules (afhangende
van die vervaardigingsmetode) wat saamgepers word om ʼn kompak te vorm. Hierdie mengsels of
granulaat bestaan op hul beurt weer uit poeiers van die verskillende komponente van die
tabletformules (die aktiewe bestanddeel en verskillende tablethulpstowwe). Dit is dus belangrik om
te besef dat die eienskappe van tablette dikwels bepaal word deur die eienskappe van die primêre
komponente (poeiers) waaruit die tablette bestaan. Tablette moet (i) aan bepaalde spesifikasies
voldoen en (ii) oor bepaalde kenmerkende eienskappe beskik.
69

LEEREENHEID 4
Bestudeer die aangeduide studiemateriaal en voltooi dan die volgende leeraktiwiteite:
LB, 5:113-141.
AULTON, 31:442-443 onder die opskrif “Quality attributes of tablets”.
AULTON, 31:446-447 onder die opskrif “Technical problems during tabletting”.
AULTON, 31:461-466 onder die opskrif "Tablet testing”.
BP/USP.
1. Noem die eienskappe vir die ideale tablet. [AULTON, pp.442-443]
2. Noem die amptelike vereistes (kriteria) waaraan tablette moet voldoen. [AULTON, pp.461-
70
466]. In watter bronne kan inligting oor hierdie amptelike vereistes verkry word?
3. Noem / bespreek die vernaamste probleme wat tydens tabletvervaardiging kan plaasvind.
[AULTON, pp.446-447]
4. Noem (en motiveer) die vernaamste eienskappe waaroor poeiers / poeiermengsels, bestem vir
tablettering, moet beskik. [AULTON, p.447]
5. Gebruik die BP/USP en vind die amptelike kriteria van tablette met betrekking tot (i)
disintegrasietyd, (ii) massavariasie, (iii) geneesmiddeldissolusie; (iv) hardheid/breeksterkte; (v)
verbrokkeling; (vi) gemiddelde geneesmiddelinhoud en (vi) inhoudsuniformiteit.

Tipiese eksamenvrae oor leergedeelte 4.2
LEEREENHEID 4
1. Gee jou mening (met motivering) oor wat die eienskappe van die ideale tablet behoort te wees.
2. Gebruik die nuutste uitgawe van die BP / Europese Farmakopie en vind die vereistes waaraan
tablette van „n bepaalde tabletlot moet voldoen ten opsigte van:
a. Gemiddelde tabletmassa.
b. Disintegrasietyd.
c. Breeksterkte
d. Verbrokkeling.
3. Gebruik die nuutste uitgawe van die BP / Europese Farmakopie en vind die volgende:
a. Grense vir die toelaatbare variasie in die gemiddelde geneesmiddelinhoud in
parasetamoltablette.
b. Twee voorbeelde van geneesmiddels waarvoor die farmakopie „n inhoudsuniformiteitstoets
vereis en die toelaatbare grense vir toets.
c. Die algemene prosedure vir die bepaling van die persentasie dissolusie van tablette.
d. Die spesifieke kondisies vir die bepaling van die dissolusie van furosemiedtablette.
e. Die kriteria wat gebruik word om te bepaal of tablette se dissolusie aan die amptelike BP-
vereistes voldoen.
f. Die metode vir die bepaling van die persentasie verbrokkeling van tablette.
g. Die medium waarin die disintegrasie van tablette bepaal word.
h. Die disintegrasietyd vir bruistablette.
i. Die disintegrasietyd vir koutablette.
j. Die hoeveelheid tablette wat tydens die bepaling van die breeksterkte van „n tabletlot
gebruik moet word.
4. Onderskei tussen die volgende twee amptelike toetse vir tablette: Toets vir gemiddel
geneesmiddelinhoud en die inhoudsuniformiteitstoets.
71

LEEREENHEID 4
JOU VRAE OOR ENIGE ASPEK/ONDERWERP VAN DIE LEERGEDEELTE:
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
72

EIENSKAPPE VAN POEIERS /
POEIERMENGSELS
LEEREENHEID 4
Dit behoort jou ongeveer 2 ure te neem om hierdie leergedeelte te voltooi en die
uitkomste te bereik.
Na voltooiing van hierdie leergedeelte moet jy in staat wees om:
1. Die fisiese eienskappe van farmaseutiese poeiers te kan noem en elke eienskap kortliks te
kan verduidelik in terme van die belang daarvan tydens doseervormontwerp.
2. Die metodes vir die bepaling van die verskillende fisiese eienskappe kortliks te kan bespreek,
in die laboratorium korrek en akkuraat te kan uitvoer, en die relevante verwerkings uit
eksperimentele data te kan doen en afleidings uit die resultate te kan maak.
3. Farmaseutiese poeiers / poeiermengsels kan klassifiseer op grond van hul fisiese eienskappe.
Die eienskappe van individuele poeiers in tabletmengsels / granules speel dikwels ʼn bepalende rol
in die gedrag van die mengsels en die eienskappe van die tablette wat uit die mengsels berei word.
Poeiers beskik oor bepaalde inherente eienskappe (veral deeltjievorm, deeltjiegrootte en
deeltjiegrootteverspreiding, en ook saampersbaarheid), terwyl bepaalde eienskappe wat hulle
openbaar die gevolg is van hul inherente eienskappe (waaronder digtheid, vloeibaarheid, porositeit,
“bulkiness”, ens. belangrik is).
73

LEEREENHEID 4
Bestudeer die volgende studiemateriaal en voltooi dan die volgende leeraktiwiteite:
LB, 5:112-141.
AULTON, 9:122-136.
AULTON, 11:145-151.
AULTON, 13:168-179.
AULTON, 24:355-358.
74
OPMERKING/STELLING:
Tabletformulerings bestaan meestal uit „n mengsel van die geneesmiddel en sekere inerte
stowwe (sg. hulpstowwe) wat in „n bepaalde verhouding saamgevoeg word om „n poeiermengsel
te lewer waaruit tablette vervaardig word. Die fisiese eienskappe / gedrag van die poeiermengsel
word grootliks bepaal deur die eienskappe van die komponente in die mengsel.
1. Noem die fisiese eienskappe van farmaseutiese poeiers en verduidelik waarom kennis oor die
verskillende fisiese eienskappe van poeiers belangrik is tydens die formulering van orale vaste
doseervorme.
2. Verduidelik die term “vryvloeiende” poeiers / poeiermengsels en verduidelik waarom dié
eienskap belangrik is tydens die formulering en vervaardiging van tablette. [AULTON, pp.168-
169].
3. Onderskei tussen die terme “adhesie” en “kohesie” soos van toepassing op farmaseutiese
poeiers.
4. Onderskei tussen die verskillende digthede van ʼn poeier.
5. Verduidelik die invloed van deeltjiegrootte, deeltjievorm, deeltjiedigtheid en die
oppervlakstruktuur van poeierdeeltjies op die vloeibaarheid van die poeiers / poeiermengsels.
6. Noem die faktore / deeltjie-eienskappe wat die pakkingsgeometrie van poeierdeeltjies kan
beïnvloed.
7. Noem / bespreek enige twee metodes wat gebruik kan word om die vloeibaarheid van poeiers
te bepaal.

LEEREENHEID 4
8. Identifiseer die poeier-eienskap(pe) wat gebruik word vir die bepaling van poeiervloei m.b.v.
Carr se indeks en die Hausnerverhouding.
9. Noem ten minste twee metodes om die vloeibaarheid van farmaseutiese poeiers te verbeter.
10. Vind die klassifikasie van die vloeibaarheid van poeiers volgens Carr se indeks, “critical orifice
diameter” (COD) en rushoek (angle of repose) soos aangedui in die USP.
11. Onderskei tussen plastiese, elastiese en fragmenterende poeiers en verduidelik die belang van
hierdie poeiereienskap tydens tabletvervaardiging.
Tipiese eksamenvrae oor leergedeelte 4.3
1. Noem die vereiste eienskappe (gedrag) van poeiermengsles bestem vir tablettering en
verduidelik waarom hierdie eienskappe in sodanige mengsels nodig is.
2. Noem die verskillende fisiese eienskappe van farmaseutiese poeiers wat „n belangrike rol
speel tydens die formulering en vervaardiging van doseervorme.
3. Verduidelik waarom kennis oor die deeltjiegrootte en deeltjiegrootteverspreiding van „n poeier
of poeiermengsel belangrik is tydens die ontwerp en ontwikkeling van doseervorme.
4. Noem 2 metodes wat gebruik kan word vir die bepaling van die gemiddelde deeltjiegrootte en
deeltjiegrootteverspreiding van farmaseutiese poeiers.
5. Onderskei tussen die ware (“true”), oënskynlike (“bulk”) en pakkingsdigtheid (“tapped”) van
poeiers en dui aan hoe die digthede bepaal kan word. Verduidelik die belang van kennis oor
hierdie poeiereienskap tydens die ontwerp en ontwikkeling van doseervorme.
6. Bespreek twee metodes wat gebruik word vir die bepaling van die vloeibaarheid van
poeiers / poeiermengsels.
7. Watter afleiding(s) kan gemaak word uit die rushoek van poeiers?
75

LEEREENHEID 4
JOU VRAE OOR ENIGE ASPEK/ONDERWERP VAN DIE LEERGEDEELTE:
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
76

LEEREENHEID 5
FORMULERING & VERVAARDIGING
VAN TABLETTE
Dit behoort jou ongeveer 10 ure te neem om hierdie leereenheid te voltooi en die
uitkomste te bereik.
Inhoudsopgawe van leereenheid 5:
Leergedeelte 5.1:- Tabletformulering .................................................................................. 79
Leergedeelte 5.2:- Metodes van tabletvervaardiging .......................................................... 85
Leergedeelte 5.3:- Spesiale tablette .................................................................................... 96
Na voltooiing van hierdie leereenheid moet jy:
1. Preformuleringsinligting kan versamel, ontleed en kan toepas tydens die ontwerp en
ontwikkeling van „n tabletformule vir „n bepaalde geneesmiddel.
2. Die mees geskikte tablettipe vir „n bepaalde geneesmiddel te kan bepaal/kies (met motivering)
3. „n Tabletformule vir „n spesifieke geneesmiddel te kan ontwikkel aan die hand van beskikbare
inligting.
4. Die tipe hulpstowwe wat in „n tabletformule vir „n bepaalde geneesmiddel ingesluit moet word
kan bepaal en geskikte hulpstowwe vir elke kategorie te kan kies (uit dit wat beskikbaar is).
5. Die geskikste vervaardigingsmetode vir „n bepaalde tabletformulering kan kies.
6. Die ontwerp, formulering en vervaardiging van verskillende tipes tablette te kan beplan en
uitvoer tydens laboratoriumsessies.
7. Die verskillende apparate betrokke by tabletvervaardiging korrek en veilig kan hanteer; en kan
gebruik tydens sodanige vervaardigingsproses.
77

LEEREENHEID 5
Benewens die geneesmiddel(s) bevat tablette ook inerte bestanddele (bekend as hulpstowwe) om
bepaalde funksies te verrig of om bepaalde tableteienskappe te verseker. Afhangende van die
geneesmiddel en/of tipe tablet en/of vervaardigingsmetode, kan die samestelling van
tabletformules baie verskil, terwyl die groot verskeidenheid beskikbare stowwe in elke hulpstoftipe
ook groot variasies in die samestelling van tablette veroorsaak. Die korrekte kombinasie van
geneesmiddel, tipe hulpstof en hulpstofkonsentrasie; en keuse van die geskikte
vervaardigingsmetode, is alles faktore wat die uiteindelike sukses van die ontwerp en ontwikkeling
van tabletformules gaan bepaal. Kennis oor die fisiese eienskappe van die geneesmiddel(s) wat in
„n tabletformule voorkom is van die allergrootste belang, aangesien dit gaan bepaal watter
hulsptowwe in die formule nodig is, en wat die konsentrasie van die onderskeie hulpstowwe gaan
wees.
Tablette word hoofsaaklik volgens twee metodes vervaardig, naamlik (i) granulering en (ii) direkte
samepersing. Granulering kan plaasvind volgens (a) droë of (b) natgranulering.
Natgranulering kan beskou word as die tradisionele metode van tabletvervaardiging. Die
vervaardigingsmetode bepaal die samestelling van „n tabletformule, dus kan die komponente in
natgegranuleerde en direk saampersbare formules aansienlik van mekaar verskil in terme van
biede die tipe hulpstowwwe wat daarin voorkom en die konsentrasie van die verskillende
hulpstowwe.
Die studiemateriaal vir hierdie leereenheid kom voor in:
LB, 5:108-110 & 141-189.
AULTON, 31:441-481.
78

TABLETFORMULERING
LEEREENHEID 5
Dit behoort jou ongeveer 3 ure te neem om hierdie leergedeelte te voltooi en die
uitkomste te bereik.
Na voltooiing van hierdie leergedeelte moet jy:
1. Die verskillende tipes hulpstofgroepe wat in algemene tabletformulerings voorkom kan noem,
die funksie(s) van elk kan verduidelik en voorbeelde van hulpstowwe in elke groep kan noem.
2. Die werkingsmeganisme van die verskillende tipes hulpstowwe kan verduidelik (veral
bindmiddels, disintegreermiddels, smeermiddels en glymiddels).
3. Foute/tekortkominge in tabletformules kan identifiseer, en regstellings kan aanbeveel.
Geneesmiddels maak dikwels slegs „n klein persentasie van die totale inhoud van tablette uit.
Afhangende van die tipe vervaardigingsmetode, bevat die meeste tabletformulerings inerte
stowwe, bekend as hulpstowwe, wat bepaalde funksies in die formule verrig. Die meeste
konvensionele tablette bevat hulpstoftipes soos vulstowwe, bindmiddels, disintegreermiddels en
gly- en/of smeermiddels, terwyl sommige formulerings ook spesiale hulpstowwe kan bevat soos
buffers, oppervlakaktiewe stowwe (benattingsmiddels), preserveermiddels en geur- en
smaakmiddels.
Die kombinering van die geneesmiddel en die korrekte hulpstowwe in die korrekte konsentrasies
(m.a.w. die saamstel van „n tabletformule) staan bekend as die formulering van die formule. Die
79

LEEREENHEID 5
formulering van „n geskikte tabletformule vind dikwels plaas deur middel van “trial and error”,
hoewel daar vandag verskeie wetenskaplike (statistiese) metodes bestaan om tabletformulering
op „n meer wetenskaplike basis te ontwikkel. Inligting rakende die wetenskaplike benadering tot
die ontwikkeling van tabletformules sal tydens die kontakesessies (en laboratoriumwerk) bespreek
word. Kennis van die fisiese en chemiese eienskappe van die geneesmiddel speel „n baie
belangrike rol in die keuse van die hulpstowwe wat saam met die geneesmiddel(s) in die formule
geïnkorporeer moet word, en die eienskappe van die hulpstowwe bepaal dikwels die gedrag en
eienskappe van die finale produk. Die oogmerk tydens die formulering van „n tabletformule is altyd
om „n effektiewe, stabiele en betroubare produk te lewer wat aan al die amptelike vereistes van die
farmakopeë voldoen.
Bestudeer die onderstaande studiemateriaal en voltooi dan die volgende leeraktiwiteite:
LB, 5:111-112 & 143-157.
AULTON, 31:449-454 onder die opskrif “Tablet excipients”.
80
OPMERKING/STELLING:
Alle tablette word vandag op hoëspoed, geoutomatiseerde tabletperse vervaardig. Hierdie
apparate beskik oor die vermoë om groot hoeveelhede tablette per uur te kan produseer, en die
sukses van die formulering (saamstel) en die keuse van die metode van vervaardiging
(natgranulering, droëgranulering of direkte saampersing), kan gewoonlik reeds tydens die
tabletteringsfase bepaal word. Die wyse waarop tablette tydens saampersing in die tabletpers
gevorm word vereis dat poeiermengsels of granules oor bepaalde eienskappe moet beskik om
suksesvolle tablettering te verseker.
1. Verduidelik kortliks hoe tablette gevorm word, d.w.s. verduidelik die tabletteringsproses.
2. Noem die komponente van ʼn tabletpers wat direk betrokke is by die saampersing van
poeiermengsels om tablette te lewer.

OPMERKING/STELLING:
LEEREENHEID 5
Benewens die geneesmiddel(s), bevat alle tabletformules inerte “hulpstowwe” wat „n belangrike
rol speel in die effektiewe vorming en werking van die tablet. Die keuse van die korrekte
hulpstowwe en in die korrekte konsentrasie is noodsaaklik vir die vorming van tablette wat aan
die amptelike vereistes voldoen en wat geskik is om die vereiste terapeutiese effek te lewer,
indien dit korrek gebruik word.
3. Noem die verskillende tipes hulpstowwe (hulpstofgroepe) wat in tabletformulerings kan
voorkom; motiveer hul insluiting en gee ten minste twee voorbeelde van elk.
4. Gee ʼn skematiese voorstelling van die prosesse wat die verskyning van geneesmiddels in die
sistemiese sirkulasie voorafgaan, na orale toediening.
5. Onderskei tussen “disintegrasie” en “dissolusie”. Dui die belang van elkeen van hierdie
prosesse in die uiteindelike biobeskikbaarheid van geneesmiddels aan.
6. Verduidelik van die werkingsmeganisme van disintegreermiddels en bespreek die faktore wat
hul effektiwiteit kan beïnvloed.
7. Onderskei tussen glymiddels, smeermiddels en antikleefmiddels in terme van hul funksie(s) in
tabletformulerings.
8. Bespreek oppervlaksmeermiddels deur te verwys na: (i) hul funksie(s); (ii) voorbeelde; (iii)
werkingsmeganisme en (iv) hul effek op die fisiese eienskappe van tablette.
81

LEEREENHEID 5
82
Tipiese eksamenvrae oor leergedeelte 5.1
1. Noem die verskillende tipes hulpstowwe wat in tableformulerings voorkom. Verduidelik elkeen
se funksie(s) en gee voorbeelde van elke tipe hulpstof.
2. Identifiseer die tipe hulpstof wat in tabletformulerings ingesluit word om:
a. Die massa van tablette te verhoog vir gemaklike hantering.
b. Die saampersbaarheid van poeierdeeltjies te verbeter tydens tablettering.
c. Die oplosbaarheid van geneesmiddels te verbeter.
d. Die vrystelling van die geneesmiddel(s) uit die tabletstruktuur te verseker.
e. Die vloeibaarheid van poeiermengsels, bestem vir tablettering, te verbeter.
f. Wrywing tydens die tabletteringsfase te verminder.
3. Noem „n geskikte voorbeeld van die volgende tipes tablethulpstowwe:
a. Vulstowwe geskik vir natgranulering.
b. Vulstowwe geskik vir direkte saampersing.
c. Oppervlaksmeermiddels.
d. Bindmiddels.
e. Glymiddels.
f. Smeermiddels.
g. Oppervlakaktiewe stowwe / benattingsmiddels.
h. Disintegreermiddels.
4. Identifiseer die hulpstofgroep vir elkeen van onderstaande voorbeelde van tablethulpstowwe:
a. Polivinielpirrolidoon.
b. Kollidon VA-64.
c. Natriumstyselglikolaat (Primojel en Explotab ).
d. Laktose.
e. Kollidon CL.
f. Magnesiumstearaat.
g. Stysel (bv. aartappel-; mielie, rysstysel).
h. Ac-Di-Sol .

i. Kollidon K90
j. Talk
k. Natriumstearielfumuraat (Pruv )
l. Aerocil
m. Silikoondioksied
n. Mikrokristallyne sellulose
o. Avicel PH-200
p. Tablettose .
q. Ludipress .
r. Steariensuur.
s. Natriumlaurielsulfaat
t. Polisorbaat 80 (Tween 80)
LEEREENHEID 5
5. Verduidelik die belang van die tabletdisintegrasie en geneesmiddeldissolusie met
betrekking tot die tempo en mate waarteen oraal-toegediende geneesmiddels die sistemiese
sirkulasie bereik na toediening van tablette.
6. Verduidelik die werkingsmeganisme van swellende disintegreermiddels en dui aan watter
formulerings- en vervaardigingsfaktore hul effektiwiteit kan beïnvloed.
7. Verduidelik die rol van smeermiddels in tabletformulerings, en bespreek vervolgens
magnesiumstearaat as voorbeeld van „n smeermiddel in tabletformulerings met verwysing na
(i) algemene eienskappe, (ii) die meganisme van werking; (iii) die effek(te) [met redes] van
hierdie verbinding op die fisiese eienskappe van tablette en (iv) faktore wat die grootte van die
effek(te) in (iii) genoem beïnvloed.
83

LEEREENHEID 5
JOU VRAE OOR ENIGE ASPEK/ONDERWERP VAN DIE LEERGEDEELTE:
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
84

LEEREENHEID 5
METODES VAN TABLETVERVAARDIGING
Dit behoort jou ongeveer 4 ure te neem om hierdie leergedeelte te voltooi en die
uitkomste te bereik.
Na voltooiing van hierdie leergedeelte moet jy:
1. Die verskillende metodes van tabletvervaardiging kan noem, volledig kan bespreek en tydens
laboratoriumwerk kan uitvoer.
2. Die verskillende farmaseutiese eenheidsprosesse by elke metode kan noem, en die rol/funksie
van elke eenheidsproses in die vervaardigsproses kan verduidelik
3. Aan die hand van inligting oor geneesmiddel- en mengseleienskappe kan besluit watter
vervaardigingsmetode die geskikste sal wees vir „n bepaalde formulering.
Die metodes van vervaardiging kan in twee hoofgroepe verdeel word, naamlik granulering en
direkte samepersing. Gegranuleerde tabletformulerings kan berei word deur of natgranulering of
droë granulering. Elkeen van hierdie metodes verg „n bepaalde formulesamestelling, aangesien
die poeiermengsel of granulaat aan verskillende prosesse tydens vervaardiging blootgestel word.
Elke vervaardigingsmetode het sekere voordele, maar egter ook sekere nadele en beperkings.
85

LEEREENHEID 5
Bestudeer die onderstaande studiemateriaal en voltooi dan die volgende leeraktiwiteite:
LB, 5:158-196.
AULTON, 31:447-449 onder die opskrifte “Tablet production via granulation” en “Tablet
86
production via direct compaction”.
AULTON, 12:152-167 (Mixing).
AULTON, 29:410-424 (Granulation).
AULTON, 30:425-440 (Drying).
Natgranulering
Die konsep van natgranulering (as vervaardigingsmetode vir tablette spesifiek) word in die
Leesbundel (hoofstuk 5) en hoofstuk 31 van Aulton (pp.447-448) verduidelik. Hierdie metode
bestaan egter uit ʼn verskillende aantal stappe (of prosesse bekend as farmaseutiese
eenheidsprosesse). Hierdie verskillende eenheidsprosesse word ook in hoofstuk 5 van die
Leesbundel (afdeling 5.9.3) en in afsonderlike hoofstukke in Aulton bespreek (soos hierbo
aangedui). Dit is belangrik dat jy, tydens die voltooiing van die leeraktiwiteite, hierdie hoofstukke
raadpleeg en bestudeer.
OPMERKING/STELLING:
Die fisiese en chemiese eienskappe van die geneesmiddel (en dosisgrootte), bepaal meestal die
formulesamestelling en die metode van vervaardiging van „n bepaalde tabletformulering.
Granuleringsmetodes (droë en natgranulering) behels die vorming van granules (saamgestelde
deeltjies) ten einde die vloei- en saampersbaarheid van poeiermengsels te verbeter, terwyl
direkte samepersing op die oog af lyk na „n baie eenvoudige metode van vervaardiging, maar dit
vereis dat poeiermengsels oor bepaalde eienskappe moet beskik.
1. Bespreek die vervaardiging van tablette deur middel van natgranulering en verwys na die
verskillende eenheidsprosesse betrokke by die proses. Demonstreer ook die belang van elke
eenheidsproses in die vervaardigingsproses met betrekking tot die kwaliteit van die tablette.

LEEREENHEID 5
2. Verduidelik watter eenheidsprosesse en/of hulpstowwe gebruik word om te verseker dat
poeiermengsels / granules oor die vereiste eienskappe beskik om suksesvol getabletteer te
kan word.
3. Verduidelik die rasionaal agter die verdeling van die disintegreermiddel intra- en intergranulêr
tydens die natgranuleringsproses.
4. Jy word versoek om die volgende tabletformulering te vervaardig:
Geneesmiddel 250 mg
Vulstof qs tot 320 mg
Bindmiddel 5% m/m
Disintegreermiddel 3% m/m (40% intergranulêr)
Glymiddel 1% m/m
Smeermiddel 0.9% m/m
i. Gee voorbeelde van elke hulpstof wat in die formule gebruik kan word.
ii. Bereken die massa van elke bestanddeel benodig om 500 tablette te lewer.
iii. Noem en bereken die massa van die bestanddele wat aanvanklik afgeweeg en vermeng
moet word.
iv. Bereken die volume van granuleersisteem (sterkte 6% m/v bindmiddel in ETOH) wat by die
poeiermengsel in (iii) gevoeg moet word om te verseker dat die regte hoeveelheid
bindmiddel teenwoordig is.
v. Noem die bestanddele wat na die drogings- en hergranuleringsfases by die granulaat
gevoeg moet word en verduidelik waarom hulle laaste bygevoeg word.
OPMERKING/STELLING:
Granulering is „n proses waartydens individuele primêre deeltjies van verskillende komponente in
„n poeiermengsel saamgevoeg/saamgebind word om „n groter saamgestelde deeltjie te vorm.
Hierdie manipulasie word meestal gedoen om vloeibaarheid en saampersbaarheid van die
mengsel te verbeter.
5. Noem/motiveer die redes vir die granulering van farmaseutiese poeiers/poeiermengsels.
6. Onderskei tussen droë en natgranulering van poeiers tydens tabletvervaardiging
7. Bespreek die granuleringsproses tydens die natgranuleringsmetode.
8. Noem/bespreek die verskillende granularingsmeganismes.
87

LEEREENHEID 5
88
Vermenging
Benewens deeltjiegrootteverkleining (wat soms as eerste stap in tabletvervaardigingsprosesse
toegepas word), is die vermenging van die bestanddele meestal die aanvangsstap in alle
tabletvervaardigingsmetodes.
OPMERKING/STELLING:
Vermenging (tydens tabletvervaardiging) is die proses waartydens individuele komponente in die
mengsel sodanig vermeng word sodat die finale mengsel oor „n homogene samestelling beskik
(m.a.w. sodat elke monster wat uit die mengsel geneem word die samestelling van die mengsel
vertoon). Hierdie stap tydens tabletvervaardiging is uiters belangrik om te verseker dat die
tablette wat uit die mengsel vervaardig word oor die korrekte en dieselfde hoeveelheid aktiewe
bestanddeel beskik.
9. Verduidelik waarom vermenging en kennis oor die vermengingsproses belangrik is tydens die
vervaardiging van orale vaste doseervorme.
10. Verduidelik waarom dit vir die vervaardiger nodig is om die vermengingsproses te monitor.
11. Noem die verskillende meganismes waarvolgens poeiers vermeng.
12. Noem/bespreek die faktore wat die effektiwiteit van die vermengingsproses kan beïnvloed.
13. Verduidelik die verskynsel van ontmenging (segregasie) in poeiermengsels en dui die invloed
daarvan op die homogeniteit van poeiermengsels en die eienskappe van tablette.
14. Noem/bespreek die faktore wat segregasie kan veroorsaak.
15. Verduidelik die benaderings wat gevolg kan word om segregasie in poeiermengsels te
verminder.
16. Bespreek die vernaamste praktiese oorwegings tydens die vermenging van poeiers.

OPMERKING/STELLING:
Droging
LEEREENHEID 5
Droging is „n eenheidsproses in die natgranuleringsproses wanneer die vloeistof wat tydens die
granuleringsfase by die mengsel gevoeg is om te help met die vorming van granules, verwyder
word. Aangesien droging die toevoeging van hitte behels, moet seker gemaak word dat die
komponente (en veral die geneesmiddel) hitte-stabiel is. Die tempo en tydperk van droging
(afhanklik van, onder andere, die drogingstemperatuur, tipe oond en lading van die oond) is „n
baie belangrike faktor wat deeglik gemonitor moet word om enige skade aan enige van die
bestanddele te verhoed.
17. Definieer (of beskryf) die term “droging” soos van toepassing tydens vervaardignging van vaste
doseervorme.
18. Verduidelik waarom droging ‟n belangrike proses is in die farmaseutiese bedryf.
19. Verduidelik / beskryf die betekenis van die volgende terme (met betrekking tot die droging van
poeiers):
a. die voginhoud van vastestowwe (poeiers) in die algemeen;
b. die totale voginhoud;
c. gebonde en ongebonde water;
d. die ewewigsvoginhoud; en
e. die relatiewe humiditeit (RH) van lug.
20. Verduidelik die proses waartydens vog / water van vastestowwe verwyder kan word.
21. Noem (en motiveer / verduidelik) die faktore wat oorweeg moet word tydens die droging van
poeiers.
22. Noem / bespreek die beginsels van belang om effektiewe droging van poeiers /
poeiermengsels te verseker.
23. Noem / bespreek die verskillende drogingsmeganismes en gee voorbeelde van tipiese droërs
vir elke meganisme.
24. Bespreek die werking, voor- en nadele en beperkings van elkeen van die volgende
farmaseutiese droërs: fluïedbeddroërs en vakuumoonde.
25. Verduidelik / beskryf die verskynsel van “migrasie” van bestanddele tydens droging.
89

LEEREENHEID 5
26. Onderskei tussen intergranulêre en intragranulêre migrasie.
27. Bespreek die effek van migrasie op tableteienskappe.
28. Bespreek die invloed van formuleringsfaktore op migrasie.
29. Bespreek die invloed van prosesfaktore op migrasie.
30. Bespreek metodes om migrasie tydens droging te beperk.
90
OPMERKING/STELLING:
Aktiwiteite rakende natgranulering
Alhoewel natgranulering na „n tydrowende en omslagtige metode lyk vir die vervaardiging van
tablette, hou hierdie metode sekere voordele in waaroor geeneen van die ander metodes beskik
nie. Aanesien die metode die gebruik van hitte (en soms ook waterige oplosmiddels) insluit, moet
daar sekere gemaak word dat die geneesmiddel (en ander tabletbestanddele) nie hitte- en
vogsensitief is nie.
31. Noem die voordele en nadele van natgranulering as vervaardigingsmetode vir tablette.
32. Noem (en motiveer) die faktore wat die keuse van die natgranuleringsmetode vir
tabletvervaardiging kan uitskakel.
33. Verduidelik die primêre funksie van vulstowwe in natgegranuleerde tabletformulerings.
34. Verduidelik hoe natgranulering (spesifiek die verskillende farmaseutiese eenheidsprosesse
betrokke in die metode) verseker dat poeiermengsels / granules oor die vereiste eienskappe vir
tablettering beskik.
35. Noem die hulpstowwe in natgegranuleerde tabletformulerings wat verseker dat die finale
granulaat voldoen aan die vereiste eienskappe van poeiermengsels / granules bestem vir
tablettering.
36. Verduidelik hoe (tydens watter fase) kleurstowwe in natgegranuleerde tablette geïnkorporeer
kan word ten einde homogene kleurverspreiding te verseker.
37. Noem (en motiveer) enige ander tipe hulpstowwe (nie-essensieel) wat in natgegranuleerde
tabletformulerings ingesluit kan word en gee voorbeelde van elk.

Direkte saampersing
Bestudeer die onderstaande studiemateriaal en voltooi dan die volgende leeraktiwiteite:
LB, 5:158-166.
AULTON, 31:448-449 onder die opskrif “Tablet production via direct compaction”;
OPMERKING/STELLING:
LEEREENHEID 5
Op die oog af lyk direkte samepesering as die eenvoudigste metode vir tablet vervaardiging,
aangesien dit eenvoudig behels dat individuele kompontente saamgevoeg, vermeng en dan
getableteer word. In der waarheid hou hierdie metode baie meer in, en vereis dit bepaalde en
besondere eienskappe van al die bestanddele in die tabletformule, terwyl sommige van die
hulpstowwe wat in direksaampersbare tabletformules gebruik word (veral die vulstowwe)
aansienlik duurder is as hul eweknieë in natgegranulering. Dit is dan ook die redes waarom „n
relatiewe lae persentasie tabletprodukte sonder meer volgens hierdie metode vervaardig word (in
vergelyking met metodes wat granulering vereis).
38. Verduidelik die term “direkte samepersing” soos van toepassing op tabletvervaardiging.
39. Noem die farmaseutiese eenheidsprosesse wat betrokke is by die vervaardiging van tablette
d.m.v. direkte samepersing.
40. Noem (en motiveer) die vereiste eienskappe vir direksaampersbare hulpstowwe.
41. Verduidelik die term “verdunningspotensiaal” (VP) soos van toepassing op vulstowwe in
direksaampersbare tabletformulerings.
42. Vergelyk, in tabelvorm, die vereiste eienskappe, voordele en nadele / beperkings van direkte
samepersing.
43. Bespreek die vernaamste voordele en beperkings van direkte samepersing.
44. Onderskei tussen meerdoelige en saamgestelde tablethulpstowwe en gee voorbeelde van elk.
91

LEEREENHEID 5
92
OPMERKING/STELLING:
AKTIWITEITE RAKENDE DIREKTE SAMEPERSING
Die samestelling van direksaamperbare tabletformules is dikwels heelwat eenvoudiger as die van
sommige natgegranullerde formules, aangesien meerdere funksies in die formule deur een
hulpstof verrig word. Die vernaamste verskil lê waarskynlik in die rol van die vulstof (en die feit
dat geen granulering plaasvind nie).
45. Noem die vernaamste hulpstowwe wat in direksaampersbare tabletformulerings voorkom (en
gee voorbeelde van elk).
46. Verduidelik die rol van vulstowwe in direksaampersbare tabletformulerings en vergelyk dit met
hul rol in natgegranuleerde tablette.
47. Verduidelik waarom kleuring van direksaamgepersde tablette meer problematies is as by
natgegranuleerde tablette.
48. Verduidelik die verskil tussen die disintegrasieproses in natgegranuleerde en
direksaamgepersde tablette.
Tablettering
Bestudeer die onderstaande studiemateriaal aandagtig en voltooi dan die daaropvolgende
leeraktiwiteite:
LB, 5:185-189.
AULTON, 31:466-468 onder die opskrif “Fundamental aspects of the compression of powders
– mechanisms of compression of particles”.
AULTON, 31:472-473 onder die opskrif “Evaluation of die-wall friction during compression”; en
AULTON, 31:473-478 onder die opskrif “Fundamental aspects of the compaction of powders”.

OPMERKING/STELLING:
LEEREENHEID 5
Die laaste fase in die vervaardigingsproses van tablette behels die saampersing van die
poeiermengsel of granulaat om tablette te lewer. Dit is dikwels eers tydens hierdie fase in die
vervaardigingsproses dat bepaalde formulerings- en vervaardigingsfoute of probleme na vore
kom. Die sukses van die formuleringsfase en die korrekte vervaardigingsmetode kan grootliks
bepaal word tydens die tabletteringsfase. Defekte in tablette van „n bepaalde lot kan dikwels
herlei word na foute tydens formulering (dus formulesamestelling) en vervaardiging (foutiewe
metode of oneffektiewe eenheidsprosesse tydens vervaardiging).
49. Noem / bespreek die veranderinge wat poeiers ondergaan tydens samepersing.
50. Onderskei (met sketse en verduidelikings) tussen plastiese en elastiese vervorming van vaste
stowwe tydens samepersing en verduidelik waarom elastiese vervorming nie gewens is nie.
51. Bespreek / verduidelik die verskynsel van wrywing tydens tablettering met verwysing na die
oorsake en gevolge, asook maniere om hierdiedie probleem te verminder of te oorkom.
52. Noem die tegniese probleme wat tydens die tabletteringsfase kan ontstaan en bespreek hul
oorsake.
53. Pas die vereiste eienskappe van poeiermengsels (van tabletformules) by die
ooreenstemmende tegniese probleme wat dikwels tydens tablettering voorkom.
93

LEEREENHEID 5
94
Tipiese eksamenvrae oor leergedeelte 5.2
1. Verduidelik die primêre verskil tussen granuleringsmetodes en die direkte saampersing as
metode vir tabletvervaardiging.
2. Verduidelik watter faktore natgranulering as metode van tabletvervaardiging sou impliseer.
3. Noem die verskillende stappe tydens natgranulering as metode van tabletvervaardiging,
verduidelik kortliks wat tydens elke stap plaasvind (dus motiveer elke stap) en dui aan watter
bestanddele word tydens verskillende stappe bygevoeg (en waarom).
4. Noem die farmaseutiese eenheidsprosesse betrokke tydens die vervaardiging van
natgegranuleerde tablette.
5. Verduidelik die verskil in die funkie(s) van vulstowwe in natgegranuleerde en direk
saamgepersde tabletformulerings.
6. Bespreek die faktore wat oorweeg moet word vir die gebruik van direkte samepersing as
vervaardigingsmetode vir „n tabletformule.
7. Gebruik sketse (en verduidelik) om die verskil tussen die disintegrasie van natgegranuleerde
en direk saamgepersde tablette te toon.
8. Gebruik sketse (en verduidelik) om tussen elastiese en plastiese vervorming van
vastestofdeeltjies tydens tabletering te onderskei en verduidelik vervolgens wat die invloed van
elkeen van hierdie verskynsels op tableteienskappe kan hê.
9. Noem die veranderinge wat poeierdeeltjies en poeiermengsels tydens saampersing
(tablettering) ondergaan.
10. Noem gebreke in die formulering van „n tabletformule wat reeds tydens die tabletteringsfase
opgemerk kan word, en dui aan wat die moontlike foute / probleme in die formule kan wees.

JOU VRAE OOR ENIGE ASPEK/ONDERWERP VAN DIE LEERGEDEELTE:
LEEREENHEID 5
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
95

LEEREENHEID 5
96

SPESIALE TABLETTE
LEEREENHEID 5
Dit behoort jou ongeveer 3 ure te neem om hierdie leergedeelte te voltooi en die
uitkomste te bereik.
Na voltooiing van hierdie leergedeelte moet jy:
1. Die verskillende tipes spesiale tablette beskikbaar vir orale toediening van geneesmiddels kan
noem en die rasionaal vir hul vervaardiging kan verduidelik.
2. Die vernaamste kenmerke en formulerings- en vervaardigingsvereistes/eienskappe van
sublinguale tablette, bruistablette, koutablette, suigtablette en bedekte tablette kan
noem/bespreek.
3. Die vernaamste gebruiks- en bewaringsvereistes van die verskillende spesiale tablette kan
noem en in staat wees om dit aan „n pasiënt te kommunikeer.
4. Die keuse van „n geskikte spesiale tablettipe kan maak (en motiveer) gegrond op inligting
rakende die tipe pasiënt, siektetoestand en geneesmiddeleienskappe.
Een van die vernaamste voordele van tablette as doseervorm is die feit dat verskillende tipes
tablette beskikbaar is vir verskillende wyses van gebruik of vir verskillende effekte. Hoewel hierdie
spesiale tipe tablette meestal dieselfde tipe hulpstowwe as konvensionele tablette bevat en
volgens dieselfde basiese vervaardigingsmetodes berei word, het elke tipe bepaalde eiesoortige
kenmerke en sommige bevat spesifieke hulpstowwe. Dit is belangrik dat die apteker kennis dra
97

LEEREENHEID 5
van elkeen van hierdie tipe spesiale tablette aangesien sommige van hulle op spesifieke wyses
hanteer, bewaar en gebruik moet word om optimale effektiwiteit te verseker.
Bestudeer die onderstaande studiemateriaal aandagtig en voltooi dan die daaropvolgende
leeraktiwiteite:
LB, 5:196-213.
AULTON, 31:454-458 onder die opskrif “Tablet types”.
AULTON, 32:484-490.
AULTON, 33:500-514.
98
OPMERKING/STELLING:
Die beskikbaarheid van spesiale tablette (d.i. tablette wat vir „n spesifieke doel/effek
geformuleer/vervaardig is), is een van die vernaamste voordele van orale vaste doseervorme as
geneesmiddelaflweringsisteme. Die apteker moet „n deeglike kennis hê van die wyse waarop
spesiale tablette geformuleer en vervaardig word, aangesien die korrekte gebruik en bewaring
van hierdie produkte „n bepalende rol speel in hul terapeutiese effektiwiteit en dus moet inligting
aan pasiënte gegee kan word oor die korrekte gebruik en bewaring van hierdie verskillende
tablettipes.
1. Maak ʼn lys van die beskikbare tipes spesiale tablette (raadpleeg ook die BP en/of USP) en
groepeer dan die verskillende tipes spesiale tablette in:
a. Tipes wat gebruik word om ʼn spesifieke effek te lewer;
b Tipes wat op ʼn bepaalde wyse gebruik moet word;
c. Tipes wat volgens „n spesifieke / unieke metode vervaardig word; en
d. Tipes wat volgens ʼn bepaalde / spesiale meganisme werk.
2. Gee ʼn motivering vir die vervaardiging van elke tipe spesiale tablet.
3. Noem die spesiale tablette waarin smaak ʼn belangrike rol speel en noem voorbeelde van
smaakmiddels wat in die produkte gebruik word.

Sublinguale tablette
LEEREENHEID 5
4. Gee ʼn kort (maar volledige) bespreking van die fisiologie en anatomie van die mondholte (met
verwysing na aspekte soos pH, area beskikbaar vir geneesmiddelabsorpsie, ens.).
5. Verduidelik die voordele van die bukkale / sublinguale roete vir geneesmiddelaflewering /
toediening.
6. Noem voorbeelde van geneesmiddels wat suksesvol via die sublinguale roete afgelewer kan
word en verduidelik waarom hierdie die gekose roete van toediening van hierdie
geneesmiddels is.
7. Noem die vernaamste gebruiksaanwysings vir sublinguale tablette.
Koutablette
8. Noem die redes vir die vervaardiging van koutablette en dui die voordele van hierdie tipe tablet
bo konvensionele tablette aan.
9. Noem ʼn algemene hulpstof wat nie in die formulerings van koutablette voorkom nie, en
verduidelik waarom nie.
10. Noem voorbeelde van aktiewe bestanddele wat algemeen as koutablette geformuleer word, en
motiveer hul insluiting in die tipe tablet.
11. Noem die vernaamste gebruiksaanwysings vir koutablette.
Bruistablette
12. Noem die vernaamste redes vir die vervaardiging van bruistablette.
13. Verduidelik die werking van die ”disintegrasiesisteem” in bruistablette en gee voorbeelde van
hulpstowwe verantwoordelik vir hierdie proses.
14. Noem / motiveer die primêre vereiste van alle bestanddele wat in die formules van bruistablette
ingesluit word.
15. Gee ʼn rede waarom bruistablette van nature so ʼn hoë massa het (>1.5 gram).
16. Noem die vernaamste gebruiks- en bewaringsaanwysings vir bruistablette.
17. Noem en motiveer die spesiale verpakking van bruistablette.
Suigtablette
18. Noem die rede(s) vir die vervaardiging van suigtablette.
19. Noem die vernaamste formuleringsoogmerke van suigtablette en dui aan watter hulpstowwe en
vervaardigingsmetodes kan gebruik word om die oogmerke te bereik.
20. Noem die vernaamste gebruiksaanwysings vir suigtablette.
99

LEEREENHEID 5
100
Bedekte tablette (Suiker- en filmbedekking)
21. Noem redes vir die bedekking van tablette in die algemeen. [AULTON, p.501].
22. Noem die vernaamste nadele verbonde aan die suikerbedekkingsproses. [AULTON, p.502].
23. Beskryf die suikerbedekkingsproses kortliks. [AULTON, p.508-510].
24. Noem die voordele verbonde aan die filmbedekking van tablette.
25. Onderskei tussen enteriese en nie-enteriese filmbedekkings.
26. Vergelyk suiker- en filmbedekking met betrekking tot: tabletvoorkoms, massatoename,
tydsduur van proses, identifikasie (logo‟s) / tabletverdeling en stappe tydens vervaardiging.

Tipiese eksamenvrae oor leergedeelte 5.3
LEEREENHEID 5
1. Motiveer die vervaardiging van die volgende spesiale tablettipes: sublingulae tablette,
suigtablette en bruistablette.
2. Verduidelik die vernaamste gebruiks- en bewaringsaanwysings van sublinguale en
bruistablette.
3. Noem die spesiale tablettipes waarin die smaak van die produk „n belangrike rol speel met
betrekking tot pasiëntmeewerkendheid en gee voorbeelde van smaakmiddels wat in die
produkte gebruik word.
4. Bespreek die disintegrasiesisteem in bruistablette met verwysing na die reaksie wat bruising
veroorsaak en voorbeelde van stowwe verantwoordelik vir die bruisingsreaksie.
5. Noem redes vir die bedekking van tablette.
6. Noem die stappe in die suikerbedekkingsproses.
7. Onderskei tussen enteriese en nie-enteriese filmbedekkings.
8. Vergelyk suiker- en filmbedekking.
101

LEEREENHEID 5
JOU VRAE OOR ENIGE ASPEK/ONDERWERP VAN DIE LEERGEDEELTE:
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
102

LEEREENHEID 6
FORMULERING EN VERVAARDIGING
VAN KAPSULES
Dit behoort jou ongeveer 5 ure te neem om hierdie leereenheid te voltooi en die
uitkomste te bereik.
Inhoudsopgawe van leereenheid 6:
Leergedeelte 6.1:- Harde gelatien kapsules (Tweestuk-kapsules) ................................... 106
Leergedeelte 6.2:- Sagte gelatienkapsules ....................................................................... 110
Na voltooiing van hierdie leereenheid moet jy in staat wees om:
1. Die voordele van kapsules (beide harde en sagte gelatienkapsules) bo ander doseervorme te
kan noem/verduidelik;
2. Preformuleringsinligting vir die formulering en vervaardiging van geneesmiddels in
kapsulevorm te kan vind (elektronies of in enige ander bronne), interpreteer en te kan toepas
tydens die formulering en vervaardiging van kapsules;
3. Die formulering en vervaardiging van kapsules (veral harde gelatienkapsules) te kan bespreek
en in praktyksituasie te kan toepas;
4. Inligting aan die pasiënt en ander lede van die gesondheidspan te kan verskaf rakende die
korrekte gebruik (hantering) en bewaring van die verskillende tipes kapsules ten einde die
kwaliteit (veiligheid, effektiwiteit en stabiliteit) daarvan te verseker en te behou.
103

LEEREENHEID 6
Kapsules bestaan tradisioneel uit ʼn omhulsel (hoofsaaklik gemaak van gelatien) waarin ʼn bepaalde
formulering (geneesmiddel en hulpstowwe) voorkom. Afhangende van die fasetoestand van die
inhoud, word kapsules geklassifiseer as harde gelatienkapsules (of twee-stuk kapsules [HGK‟s]) of
sagte gelatienkapsules (eenstuk kapsules of “soft gels” [SGK‟s]). Kapsules bied ʼn alternatief tot
tablette as orale geneesmiddelafleweringsisteem. Die vernaamste voordele van kapsules bo ander
orale vaste doseervorme is dat geen saampersing benodig word nie en dat die kapsuulomhulsel
beskerming aan die geneesmiddel teen omgewingsfaktore verleen. Die basiese formulerings- en
vervaardigingstegnieke vir tablette geld ook vir harde gelatienkapsules, terwyl die formulering en
vervaardiging van sagte gelatienkapsules meer ooreenstem met dié van waterige sisteme.
Die studiemateriaal vir hierdie leereenheid kom voor in:
LB, 6:214-230.
AULTON, 34:515-526.
AULTON, 35:527-538.
104

HARDE GELATIENKAPSULES (HGK’S)
LEEREENHEID 6
Dit behoort jou ongeveer 3 ure te neem om hierdie leergedeelte te voltooi en die
uitkomste te bereik.
Na voltooiing van hierdie leergedeelte moet jy:
1. Die redes vir die vervaardiging van HGK‟s (tweestuk kapsules) kan noem/motiveer.
2. Die voordele van tweestuk kapsules bo ander doseervorme kan noem/bespreek.
3. Die komponente in die omhulsel van tweestuk-kapsules kan noem en motiveer.
4. Die rede(s) vir die gebruik van hoofsaaklik gelatien in die omhulsel van tweestuk kapsules
kan noem/bespreek.
5. Die grootte van die kapsule kan bepaal wat geskik is vir „n gegewe formule (aan die hand
van data wat verskaf word).
6. Die tipes sisteme kan noem wat in twee-stuk kapsules geïnkorporeer kan word.
7. Die samestelling (formulering) van poeierformulerings vir HGK‟s kan noem/bespreek.
8. Kan verduidelik hoe die mate en tempo van vrystelling van die geneesmiddel uit HGK‟s deur
formulering beheer kan word.
9. Kan verduidelik hoe die posisie van vrystelling van HGK‟s in die SVK deur formulering
beheer kan word.
10. Die stappe in die bereiding van gevulde HGK‟s kan bespreek.
11. Die korrekte gebruik en bewaring van HGK‟s aan pasiënte kan kommunikeer om die
effektiwiteit en stabiliteit van die produk en die veiligheid van die pasiënt te verseker.
105

LEEREENHEID 6
Lees aandagtig deur die onderstaande studiemateriaal en voltooi dan die volgende leeraktiwiteite.
LB, 6:214-227.
AULTON, 34:515-526.
1. Noem die tipiese bestanddele wat gebruik word vir die vervaardiging van die omhulsel van
106
harde gelatienkapsules; identifiseer die hoofkomponent en verduidelik die rede(s) vir die
gewildheid van dié bestanddeel. [AULTON, pp.515-517].
2. Noem die vereiste eienskappe van die harde gelatienomhulsels en dui aan hoe
omgewingsfaktore die effektiwiteit van hierdie doseervorm kan affekteer. [AULTON, p.518].
3. Noem (en motiveer) die beperkings op die inhoud van harde gelatienkapsules en dui
vervolgens aan watter tipe sisteme kan in HGK‟s geformuleer word. [AULTON, p.519].
4. Bespreek die formulering van die inhoud van HGK‟s met verwysing na die (i) die basiese
vereistes van die formulerings; (ii) die tipe hulpstowwe wat gebruik word vir die formulering van
die kapsule-inhoud; en (iii) vereistes vir poeierformulerings. [AULTON, pp.522-523].
5. Bespreek die formuleringsvereistes vir volledige vrystelling van die geneesmiddel uit HGK‟s en
lig u bespreking toe met gepaste voorbeelde. [AULTON, pp.523-525].
6. Verduidelik (aan die hand van gepaste voorbeelde) waarom (en hoe) die plek / area van
geneesmiddelvrystelling in die SVK uit HGK‟s gemanipuleer / beheer (kan) word.
[AULTON, pp.525-526].

JOU VRAE OOR ENIGE ASPEK/ONDERWERP VAN DIE LEERGEDEELTE:
LEEREENHEID 6
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
107

LEEREENHEID 6
108

SAGTE GELATIENKAPSULES (SGK’s)
LEEREENHEID 6
Dit behoort jou ongeveer 2 ure te neem om hierdie leergedeelte te voltooi en die
uitkomste te bereik.
Na voltooiing van hierdie leergedeelte moet jy:
1. .Die kenmerke van SGK‟s kan noem/bespreek.
2. Die voordele van SGK‟s (eenstuk kapsules of “softgels”) bo tablette en HGK”s kan
noem/bespreek.
3. Die samestelling van die omhulsel van SGK‟s kan bespreek en die verskille tussen die
omhulsels van HGK‟s en SGK‟s kan aandui.
4. Die tipes sisteme wat in SGK‟s geformuleer kan word, kan noem en hul formulering
(samestelling) kan bespreek.
Sagte gelatienkapsules (ook algemeen bekend as eenstuk kapsules of “soft gels”) bevat
semisoliede of vloeistowwe in ʼn eenstuk gelatienomhulsel. Geneesmiddels word in opgeloste,
gesuspendeerde of gedispergeerde toestand in die SVK vrygestel.
109

LEEREENHEID 6
Bestudeer die onderstaande studiemateriaal aandagtig en voltooi dan die daaropvolgende
leeraktiwiteite:
LB, 6:227-230.
AULTON, 35:527-538.
1. Gee ʼn kort, volledige beskrywing van sagte gelatienkapsules as doseervorm.
110
[AULTON, pp.527-528].
2. Noem / bespreek die voordele van SGK‟s as doseervorm bo konvensionele tablette en HGK‟s.
[AULTON, pp.529-531].
3. Bespreek die samestelling van die omhulsels van “soft gels”. [AULTON, pp.537-535].
4. Bespreek die formulering van die inhoud van “soft gels”. [AULTON, pp.535-537].
5. Noem (en motiveer) die vernaamste bewarings- en gebruiksaanwysings vir sagte
gelatienkapsules.

Tipiese eksamenvrae oor leergedeelte 6
LEEREENHEID 6
1. Noem / bespreek die voordele van harde gelatienkapsules bo ander orale doseervorme.
2. Bespreek die formulering van poeiers / granules in HGK‟s met verwysing na die vereiste
eienskappe en samestelling van sulke formulerings.
3. Verduidelik hoe die mate en tempo van geneesmiddelvrystelling en absorpsie vanuit HGK‟s
deur formuleringsveranderlikes beheer kan word.
4. Verduidelik hoe die area van vrystelling van die geneesmiddel uit HKG‟s deur
formuleringsveranderlike gemanipuleer kan word.
5. Bespreek die voordele van sagte gelatienkapsules (SGK‟s) bo tablette en HGK‟s.
6. Bespreek die redes vir die gewildheid van gelatien as hoofkomponent in die omhulsels van
kapsules en dui die belangrikste eienskappe van hierdie stof aan wat dit geskik maak vir
gebruik in kapsule-omhulsels.
111

LEEREENHEID 6
JOU VRAE OOR ENIGE ASPEK/ONDERWERP IN DIE LEEREENHEID:
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
112

EVALUERINGSVRAELYS
EVALUERINGSVRAELYS VAN ONDERRIG- EN LEER
Studenteterugvoervorm
Program: BPharm........................... / JAAR: 20…
Modulenaam en -kode: ............................................................................
Dosent: ............................................................................
Die doel van hierdie vraelys is om te bepaal hoe u as student die doeltreffendheid van die dosent se onderrig
ervaar. Hierdie inligting sal die dosent help om die onderrig-leer-ervaring van die student te verbeter, indien
nodig. U word dus versoek om eerlik in u antwoorde te wees.
U naam of studentenommer is nie nodig nie.
Merk asseblief die nommer wat u mening die beste aandui.
1 2 3 4
Stem glad nie saam nie Stem nie saam nie Stem saam Stem volkome saam
Vaardighede Die dosent
Voorbereiding
Aanbieding
Verhouding
met studente
Assessering
Vakinhoud
Merk asseblief met
'n kruisie in die
toepaslike blokkie
1 is op tyd vir klasse. 1 2 3 4
2 beplan deeglik en berei deeglik voor vir lesings 1 2 3 4
3 maak van die studiegids gebruik om lesings voor te berei. 1 2 3 4
4 gebruik 'n vlak van taal wat ek kan verstaan. 1 2 3 4
5 bied stimulerende lesings aan. 1 2 3 4
6 bied lesings aan waaruit ek kan leer. 1 2 3 4
7 meld uitkomste vir elke kontaksessie. 1 2 3 4
8
maak gebruik van multimedia ter ondersteuning van leer / maak doeltreffend van visuele
hulpmiddels gebruik.
1 2 3 4
9 moedig ons aan om saam te werk tydens lesings. 1 2 3 4
10 moedig my aan om aan die klasbesprekings deel te neem. 1 2 3 4
11 moedig my aan om vrae te vra / voorsien geleenthede vir evaluering tydens klasse 1 2 3 4
12 is vriendelik teenoor individuele studente. 1 2 3 4
13 Is toeganklik 1 2 3 4
14 is beskikbaar vir konsultasie tydens spreekure. 1 2 3 4
15 verduidelik hoe uitkomste geassesseer sal word. 1 2 3 4
16 gee binne 'n redelike tyd terugvoer oor toetse en take. 1 2 3 4
17 assesseer opdragte en projekte regverdig. 1 2 3 4
18 baseer assesserings op leeruitkomste. 1 2 3 4
19 verwys studente vir leerondersteuning wanneer hulle swak presteer. 1 2 3 4
20 verduidelik die toepaslikheid van alle konsepte en teorieë. 1 2 3 4
21 verduidelik die verband tussen teorie en praktyk. 1 2 3 4
22 verwys na toepaslike en onlangse ontwikkelings in die vak. 1 2 3 4
23 Integreer al die leer aktiwiteite / ervaringe in my studiegids. 1 2 3 4
24 maak die verband tussen leereenhede duidelik en logies. 1 2 3 4
25 skryf 'n billike volume studiemateriaal voor. 1 2 3 4
26 bied studiemateriaal op 'n georganiseerde wyse aan. 1 2 3 4
113