De koning der dieren - Reynaertgenootschap

270
Gelukkig
gebeurden er soms grappige dingen, galoppeerden
bijv. duizenden paarden met te dikke mannen verkeerd en
verzopen. Bij Kortrijk was dat. De vijand, wrokkig
en boers en met pieken en knotsen bewapend,
hoefde alleen maar te oogsten: hoofden (tongen, ogen).
Die arme Franse zachte edelen en hun paarden. Bedrogen
kwamen zij uit. Waaruit? Uit hun leven. Gapende
Doodshoofden bleven. Ver weg duizend adellijke dames
ontmamaad, wat erg is. Maar toch. De cartoon
van die ingeblikte met katrollen in het zadel gehesen
vetrollen die niet eens met vliegende vaart
maar op een landerig soort drafje dat heuvelaf
onstuitbaar wordt in het moeras belandden,
dat eeuwige beeld van de dood met de zeis maar als boer nu, met handen
als kolenschoppen, chop chop ridders ontkoppend, straf
windje wellicht, het laatste rossige licht – nu ja, het heeft iets.
dertientwee wordt sindsdien wel beschouwd
als het beginpunt van de Vlaamse emancipatie.
5
Hoe men er ook tegen aankijkt, die emancipatie is er wel degelijk gekomen, mede
dankzij Consciences boek. ‘Met De Leeuw van Vlaenderen schonk Conscience aan
de Vlaamse Beweging haar eerste groot nationaal symbool, aan de Vlaamse literatuur
de eerste roman van Europese betekenis’ 23 . Het boek heeft met andere woorden
niet alleen een belangrijke literair-historische, maar ook een politieke betekenis:
het valt inderdaad te beschouwen als ‘een geloofsbelijdenis, een vaderlands
manifest, een politieke daad, een positiebepaling met doctrinaire relevantie’ 24 . De
slotwoorden (de epiloog) van de roman, enigszins los van het verhaal en er tegelijk
nauw mee verbonden, maken overigens duidelijk dat Conscience een programmatische
tekst wou schrijven: ‘Gy Vlaming, die dit boek gelezen hebt, overweeg, by de
roemryke daden welke hetzelve bevat, wat Vlaenderen eertyds was – wat het nu is
– en nog meer wat het worden zal indien gy de heilige voorbeelden uwer Vaderen
vergeet’ (p. 394). Ook de stripversie van Bob de Moor (1950, heruitgave in 1984;
afb. 2) eindigt trouwens met dezelfde uitroep.
Die oproep is niet in dovenmansoren gevallen. Toen de Belgische Revolutie van
1830 een feit was, ontstond vrijwel onmiddellijk de behoefte de jonge Belgische
staat ‘de nodige ouderdomspapieren te verschaffen’ 25 . Op zoek naar een bindend
historisch symbool, stootte de Vlaamse Beweging algauw op Consciences ‘opus
famosum’. Meer bepaald de verheerlijkende manier waarop de Guldensporenslag
erin wordt verhaald, leidde halfweg de negentiende eeuw tot de eerste, vele decennia
volgehouden Guldensporenslagherdenkingen. Consciences roman en het
mythische aura dat hij gaandeweg kreeg, hebben niet weinig bijgedragen aan het
gevoel dat eerst België, en na de Eerste Wereldoorlog, vooral Vlaanderen als het
ware voorbestemd waren een afzonderlijke natie te vormen.
Tiecelijn, 18, 2005