Jaarverslag: 2009 - Suidwes

J A A R V E R S L A G
36

J A A R V E R S L A G 2 0 0 9

1
Eenhonderd jaar is ‘n lang tyd in die bestaan van enige mens en mensgemaakte entiteit.
In so ’n lang tyd gebeur soveel dinge dat dit by kans onmoontlik is om selfs net van
alles kennis te kan neem, wat nog te praat van dit in een publikasie saam vat. Tog is
daar geleenthede en gebeure wat uit staan en wat dikwels kenmerkend is van ver skil len de
era’s – so is dit ook in Suidwes se geval.
In hierdie gedenkuitgawe met die viering van Suidwes se eenhonderdjarige bestaan, word
gepoog om Suidwes se ontwikkeling baie kortliks weer te gee, en in konteks te bring met die
wêreld ge skie de nis en die ontwikkelinge oor daardie tyd, veral op land bougebied.
Uit die pen van een van Suidwes se voorsitters, mnr Andries van der Merwe, lees ons ’n
bietjie van hoe die geweldige ontwikkelings oor die afgelope eeu deur die boere van daardie
tyd ervaar is. Dit bied vir ons ’n sinopsis van die omstandighede waaronder Suid wes se lede
ook oor tyd moes leef en boer, en gee vir ons ’n groter insig in die agtergrond waarteen
Suidwes se geskiedenis en ontwikkeling beskou moet word.
Enkele hoogtepunte uit Suidwes se geskiedenis word toegelig met kosbare foto’s wat sekerlik
by baie men se besondere herinneringe sal oproep.
Suidwes het egter nie stil gestaan nie en het, soos uit die finansiële resultate van die eeu -
fees jaar blyk, met die tydlyn tred gehou om homself te vestig as ’n baie stabiele, wins ge -
wen de en moderne organisasie, met ’n toekomsgerigte visie, gerig op volhoubare groei en
waar detoevoeging; altyd in volle erkent lik heid van sy diepe afhanklikheid van God en met
op regte dankbaarheid vir Sy genade oor so ’n lang tyd.
Suidwes het oor sy hele bestaan besondere leiers op gelewer wat op vele terreine, ook op
nasionale vlak, waar devolle bydraes gelewer het. Dit is on moont lik om behoorlike erkenning
aan al diesulkes in hierdie pu blikasie te gee. Die name van die direk teure, voor sitters en
hoofbestuurders oor die jare word egter inge sluit, en ons eer en dank hulle vir hul by draes
in diens van Suidwes.
Baie dankie aan soveel mense wat op verskillende wy ses en terreine gewaardeerde bydraes
gelewer het om hierdie herdenkingspublikasie moontlik te maak!
David Theron
Groepsekretaris
VOORWOORD

EEUFEESHERDENKING
1909-2009
1B

EEUFEESBOODSKAP VAN DIE HUIDIGE
VOORSITTER
Eeufees: Wat ’n voor reg om deel te kan wees
van hierdie besondere gebeurtenis in die be -
staan van Suidwes. Ons onderneming het ge -
groei van ’n klein en edel begin tot ’n wêreldklas
maat skappy; een wat wyd gerespekteer word en op
vele terreine ’n leiersrol vervul. Suidwes het ontstaan
deur boere, vir boere, en dit is vandag steeds die rede
vir sy voortbestaan: om vir sy aandeelhouers en klan -
te van diens te wees en vir hulle waarde toe te voeg.
’n Eeu gelede was landbou in hierdie land in ’n krisis
na afloop van die Anglo-Boere-oorlog. Toe was die
uit sluitlike fokus op die heropbou van ons land se
afgebrande, kaalgestroopte plase. Hierin het ge or ga -
ni seerde landbou, soos landbou-unies en die des tydse
koöperasies, ’n onmisbare rol gespeel. Suid wes – toe
nog die Wolmaransstad Co-operatieve Land bouw Ver -
eniging, wat die voorloper van die Suid-Westelike
Trans vaalse Landboukoöperasie was – en ander land -
bou besighede het daarin geslaag om as skans teen die
uit buiting van die verarmde land bou ge meen skap te
dien.
Vandag, Augustus 2009, is Suidwes ’n moderne, voor -
uitstrewende en dinamiese landboubesigheid. Hoe -
wel ons omstandighede anders is as ’n eeu ge le de, is
dit nie minder uitdagend nie. Suidwes het egter ’n
dui delike toekomsvisie; dit, saam met deeg like be -
plan ning en doeltreffende bestuur, plaas ons in ’n
gun stige posisie om enige uitdaging die hoof te bied.
Die sukses en groei wat Suid wes oor veral die afge lo -
pe aantal jare beleef het, kan aan verskeie faktore
toe geskryf word. Ek noem ’n paar:
1. ’n Eenvoudige besigheidsfilosofie:
Ons fokus op dit wat ons goed kan doen.
Fanie van Zyl
Ons benut ons ervaring en hulpbronne optimaal.
Ons ag strategiese vennootskappe as ’n resep vir
sukses.
Ons identifiseer geleenthede en jaag dit na.
Ons begryp vloeibaarheid, onsekerheid, struk tuur -
veranderings en die uitwerking van politieke be -
leids rigtings op die landboubedryf en ons be sig -
heid.
2. ’n Lang geskiedenis met uitstekende leiers,
bestuurders en lojale aandeel houers en
klante.
3. ’n Lojale en hardwerkende personeel korps.
Ek bring graag hulde aan my voorgangers vir hulle
enorme aandeel in die totstandkoming van die he den -
daagse Suidwes, asook aan die direkteure, be stuurs -
lede en personeel van Suidwes. Hulle het almal daar -
toe bygedra om hierdie Maatskappy tot ’n be son der -
se onderneming uit te bou.
Die afgelope twee dekades is gekenmerk deur enorme
veranderings op alle terreine van die same lewing in
Suid-Afrika, so ook die landboubesigheid. Dit het ge -
weldige eise aan Suidwes gestel, wat uiters suksesvol
aange spreek is. Die afgelope aantal jare se vol -
gehoue, uit son der like prestasie getuig daarvan.
Ek dank ons Hemelse Vader vir Sy seën oor Suidwes
en sy mense oor die afgelope eenhonderd jaar. My
bede is dat Hy Suidwes se mense die vermoë sal gee
om te midde van voorspoed altyd nederig te bly, en in
tye van teëspoed met vertroue te volhard, in die volle
besef van ons totale afhanklikheid van God se gena -
de. Mag Sy seën ook op Suidwes se toekoms rus.
2
J A A R V E R S L A G 2 0 0 9

3
BOODSKAP VAN ’N VOORMALIGE
REGISTRATEUR VAN KOÖPERASIES
My herinneringe aan Suidwes strek oor ’n
tydperk van byna sestig jaar en kan aan
twee fases gekoppel word – die eerste
waarvan nie so aangenaam nie, maar die tweede en
meer betekenisvolle fase wel uiters aangenaam.
My eerste kennismaking met Suidwes was as klein
seuntjie (wat in die proses was om te leer lees) op my
tuisdorp, wanneer ons in die geneesheer se spreek -
kamers gesit en wag het. Op daardie ouder dom toets
’n kind sy ontwikkelende leesvermoë deur alle ge -
skre we voorbeelde te probeer lees. Oorkant die straat
was die plaaslike tak van die Koöperasie se naam oor
die hele lengte van die gebou aangebring. Dit was
met verwondering en trots dat ek uiteindelik daar in
kon slaag om die volledige naam “Suid wes telike
Trans vaalse Koöpera tiewe Landbou Maat skap py Be -
perk” te lees … en onthou.
Ons kan dus aanvaar dat Suidwes ’n rol gespeel het
in my opvoeding. Die omstandighede van intense be -
noud heid terwyl die seuntjie op die geneesheer wag,
was egter nie so aangenaam nie.
Die tweede fase van my kennismaking met Suidwes
was hoogs bevredigend en ook langdurig. Dit was
ver rassend om, toe ek jare later by die Registrateur
van Koöperasies se kantoor aangesluit het, weer paaie
te kruis met die ou vriend van oorkant die straat.
In hierdie fase het ek dan ook begryp dat die lang
naam gemotiveer was deur stigter-boere se behoefte
om hulle geografiese en sosio-ekonomiese identiteit
weer te gee, binne die konteks van die toepaslike
wetgewing wat destyds gegeld het.
LOUIS DU TOIT
Dit was dan ook hierdie eiesoortigheid wat die
grond slag gelê het vir die besondere karakter wat die
ontwikkeling van Suidwes as onderneming geken -
merk het. Die sosio-ekonomiese om standig hede van
boe re, inaggenome die landbou-om standig hede
waar binne die Koöperasie opgetree het, het sy stig -
ters lede se vroeë bestuur genoodsaak om die pad
van ontwikkeling en groei met omsigtigheid te loop.
Hierdie institusionele eien skappe van weldeurdagte
beleid en die uitvoering daarvan deur goeie bestuur -
stel sels, administrasie en besigheidspraktyke, is de -
ka des lank deurgaans deur Suidwes se Direksie, Be -
stuur en lede nagestreef.
Hierdie eienskappe het dan ook meegebring dat
Suid wes deur die Registrateur en ander lede van die
koö peratiewe familie voorgehou was as ’n na vol -
gings waardige voorbeeld. So was Suidwes sino niem
met hoë vlakke van dienslewering aan lede in be son -
der en aan die Suid-Afrikaanse landbou in die alg e -
meen.
Die hoë vlakke van dienslewering word onder die
hui dige regsvorm deur Suidwes voortgesit tot voor -
deel van sy eienaars.
Ek wens Suidwes, sy Direksie, Bestuur en lede voor -
spoed toe op die pad vorentoe.

LANDBOU IN
EENHONDERD JAAR
“ Dit
is vandag amper on -
gelooflik om te dink dat
Suidwes in 1909 gestig is.
Dit is maar ’n skrale sewe
jaar na die Anglo-Boereoorlog
se vredesluiting by
Vereeniging in 1902. “
3B

Die onderstaande terugblik oor die afgelope honderd
jaar be skryf veel meer as net die skrywer hiervan se
per soon like belewenis en herinnerings - dit is ook ver -
teen woor digend van die ervarings, gees, wilskrag,
leef wy se, deursettingsvermoë en ontwikkeling van die
boere en boere gemeenskap in Suid-Afrika oor die
afgelope eeu en gee ons ’n bietjie insig in die lewe van
die boere, wat ondanks ge reelde teenslae en soms
bitter moeilike omstandig hede steeds kon oorleef en
vooruitgaan.
Ek is gevra om iets oor hierdie onderwerp te
skryf. Ek weet nie eintlik hoekom nie, want die
vermoëns is nou maar dié van ’n ou man. Nou
ja, miskien is dit dalk die rede waarom ek gevra is –
die ou man – want ek is nou seker een van die ou
manne wat die grootste stuk van die honderd jaar in
die boerdery kan onthou. Laat ek dadelik sê dat ek nie
gevra is om ’n wetenskaplike artikel oor die hon derd
jaar te skryf nie. Ten eerste sien ek nie kans daarvoor
nie en dalk sal dit dan ook deur min lede gelees word.
Dus het ek probeer om iets te skryf wat lekker lees en
wat veral iets vertel van die verlede - julle leef mos
almal in die huidige tyd en sal die nuwere dinge dalk
beter ken en verstaan as ek.
Laat ek nou dadelik sê dat ek nog maar 85 jaar oud is
en ek was mos ’n paar jaar klein waarvan ek dus nie
eintlik iets onthou nie. Maar my pa het darem baie
met my gesels oor vroeërjare, veral dié tyd na die
Anglo-Boere-oorlog (1899 tot 1902) tot met die de -
pressie jare van 1932 tot 1933. Daarna onthou ek da -
rem nog taamlik goed, veral omdat ons kinders daar -
die dae moes werk. Ons het in daardie tyd nie geld
gehad nie en buitendien het ouers in daardie jare
SUIDWES IN
1909
1910
LANDBOU IN EENHONDERD JAAR
Stigting van Suidwes
20 lede
172 lede
Andries van der Merwe
hulle kinders van kleins af leer werk – vandag mag
kinders mos nou nie meer werk nie. My pa, wat nie
ge leerd was nie, maar ’n wyse man, het altyd gesê hy
het nog nooit ’n grootmens gesien wat leer werk nie;
jy moes van kleins af begin.
Dit is vandag amper ongelooflik om te dink dat
Suidwes in 1909 gestig is. Dit is maar ’n skrale sewe
jaar na die Anglo-Boere-oorlog se vredesluiting by
Ver eeniging in 1902. As ons uit ’n boerdery-oogpunt
kyk, moet ons onthou dat die laaste deel van die oor -
log bekend staan as die tydperk van die Britse
verskroeide-aarde-beleid. Feitlik alle plase is af ge -
brand, boere wat gevang is, is verban na eilande soos
Ceylon, Bermuda, St Helena, en die vroue en kinders
is na konsentrasiekampe geneem waar 26 000 vroue
en kinders dood is. (3 990 burgers het gesneuwel,
1 081 het op kommando weens siekte of ongelukke
hul le lewe verloor en 1 118 is as krygsgevangenes oor -
lede). Dus, na die oorlog is baie plase sonder base, baie
meer sonder vroue en feitlik geen diere, geen geld en
geen saad om weer te begin saai nie. Maar on der die
puinhope het die “as bly gloei”.
Die Wêreld in
1902
1903
1906
Dan Albone bou eerste doeltreffende petrolaangedrewe
trekker
Wright-broers poog om vliegtuig te bou
Roald Amundsen (Noorweër) bepaal magnetiese
Noordpool
4
J A A R V E R S L A G 2 0 0 9

5
Die jare na die Anglo-Boere-oorlog was maar knyp -
jare en dit het voortgeduur tot met die Tweede
Wêreldoorlog toe pryse van produkte soos wol en
alle kosprodukte taamlik vinnig begin styg het. Die
soldate moes uniforms hê - dus wol - en hulle moes
eet; maar die eerste dertig jaar van Suidwes se
bestaan was dit maar droogtes, surplusse, die de -
pressie van 1932 tot 1933 en natuurlik skuld. Daar -
die dae het boere nog skuld gemaak, vandag maak
hulle mos gebruik van vreemde kapitaal. Ons praat
deesdae van ’n finansiële krisis, maar die depressie
van 1932/1933 was iets ysliks. Ek onthou dat Pa by
ons twee oudste broers en suster, wat in die on der -
wys was, elk £200 geleen het, anders was die ge -
skied kundige Boplaas in die Koue Bokkeveld, wat al
van 1743 af in die Van der Merwe’s se besit is, in
vreemde hande. Vandag gaan mense mos “grand”
bank rot, maar in daardie jare het baie boere bankrot
ge gaan en dan moes hulle gehelp word om ’n bietjie
kos op die tafel te kry. Hulle het niks gehad nie.
In 1910, die jaar na Suidwes se stigting, was dit
Unie wording toe die vier provinsies verenig is. In
1914 het die Eerste Wêreldoorlog uitgebreek - wat
in ons land gelei het tot die Rebellie en broer wat
teen broer veg. Daar was te min geld en te veel
politiek. Daarna was die depressie en toe kom die
Tweede Wêreldoorlog in 1939.
Met die depressie het ons agtergekom wat is rente
op agterstallige rente en om ’n kontantgeldjie te
bekom, het kopkrap gekos. Ons het varkvet op die
brood gesmeer – ons kinders het soms skelm ’n
bietjie suiker daarby oorgestrooi – botter en eiers is
met daardie dae se spoorwegbus, wat een maal per
week geloop het, na meneer Cohen se winkel ge -
stuur – om darem ’n bietjie “groceries” te kon kry –
dit was hoofsaaklik ’n bietjie koffie en suiker. Die
koffie was rou pitte wat ons self saam met ’n bietjie
semels gebrand en dan gemaal het. Verder het ons
geleef van die plaas se produkte, ons het ons brood -
koring gehou vir die jaar, wat ons in die watermeul
SUIDWES IN
1913
1914
27 Februarie - besluit om kredietfasiliteite aan lede
beskikbaar te stel
Hoofkantoor te Leeuwdoorns Stasie kry ’n telefoon
13 Augustus - eerste tikmasjien aangekoop
gemaal het. Natuurlik het ons ons eie vleis, melk,
eiers en botter gehad en in die seisoen groente ge -
plant.
Vandag se mense onder 50 jaar wat met vinnige
motors en selfone en rekenaars grootgeword het, sal
nie kan verstaan hoe dinge gedoen is in die eerste 50
tot 60 jaar van Suidwes se bestaan nie.
Toe ek ’n jong man was, het ons nog nie motors
gehad nie. Ons familie het met die perdekar (kapkar)
gery en die jong manne het te perd gaan vry – tog
baie meer romanties as met ’n blink motorkar. Nouja,
natuurlik was daar ook nog nie trekkers nie. Aan
die begin van die eeu is feitlik alle werk met osse ge -
doen. Ja, osse het die ploeg en ander antieke werk -
tuie getrek. Daarna is met donkies gewerk en ’n
mens het nogal ’n besondere temperament nodig om
met donkies te kan regkom. Toe het die tyd van die
muil aangebreek; dis nou ’n kruis tussen ’n donkie -
hings en ’n perdemerrie. (Daar was ook soms ’n kruis
tussen ’n perdehings en ’n donkiemerrie, genoem die
botter kop, maar hulle was gewoonlik van swakker
gehalte.) Daar is ’n paar dekades met lekker spanne
muile gewerk en ook op landbouskoue windmakerig
gery. Natuurlik is die perd lank gebruik - veral vir
spog gerige geleenthede.
Die eerste trekkers en implemente
Vanaf ongeveer 1940 het die trekkers geleidelik
begin inkom. Ek onthou ons eerste trekker was ’n
Allis Chalmers-kettingtrekker wat ons gebruik het
om met ’n skottel-eg ’n groot stuk grond op ’n slag
los te sny – natuurlik lyk daardie trekker en skotteleg
soos ’n vulletjie teen vandag se trekkers en im ple -
mente. Oor die ou trekkers moet ek net nog sê dat
die eerste wieltrekkers ysterwiele gehad het, die
rubberband het eers effens agterna gekom.
Ek sien in Suidwes se halfeeu-brosjure twee foto’s
op dieselfde blad. Die eerste is van oom AP Roos
Die Wêreld in
1910
1912
1913
1914
Uniewording (Kaapkolonie, Natal,
Oranjerivierkolonie en Transvaal verenig)
Stigting van African Native National Congress
(later ANC)
Titanic sink - meer as 1500 mense verdrink
Henry Ford begin massaproduksie van motors
Eerste Wêreldoorlog breek uit

(Voorsitter tot 1924) wat in 1924 op ’n besoek aan
die Rhürgebied in Duitsland by ’n ploeg (na tuurlik
nog uit Noag se ark) wat deur perde getrek word,
staan. Die tweede foto is geneem in 1954 - van ’n
string trekkers in Wes-Transvaal. Later in 1969 is
daar ’n foto van ’n vloot van tien Fiat-trekkers wat
ver koop is aan meneer Frik Strydom van Vryburg.
Nou ja, is dit nou vir my nodig om vir vandag se
man ne iets te sê oor die ontwikkeling van trekkers
oor die laaste paar dekades! Vandag se trekkers en
werktuie is darem reuse goed en jy sit in ’n lug ver -
Voorbeelde van
trekkers
met ysterwiele
(bo)
en rubberwiele
(regs)
SUIDWES IN
1915
1918
Dan Albone se 1902
prototipe Ivel landboukundige motor
31 Desember - eerste getikte notule
32 000 sakke graan hanteer
koelde kajuit met feitlik enigiets waaraan jy kan dink
en wat jy kan laat installeer. Maar natuurlik vereis
dit ’n dik tjek boek.
Dit kos wel baie, maar met vandag se trekkers en
implemente kan jy darem ook ’n magtige klomp werk
op een slag doen. In vroeër dae het ’n man ge woon -
lik met ’n tweeskaar-eenrigtingploeg ge werk, met ’n
span muile en ’n touleier – vandag doen jy mos feit -
lik alles op een slag, met een bestuurder.
As ons nou vandag kyk na die hoeveelheid grond wat
ons bewerk, is dit nogal interessant om te kyk na die
om sette van Suidwes in die beginjare. Die eerste jaar
se verwagte omset was 12 000 sakke mielies, 5 000
sakke koring en ’n bietjie hawer, aartappels en tabak.
Die totale waarde was £7 925. Na tien jaar was die
produkte se waarde £20 000 en im ple mente verkoop
£9 000. In 1958 tot 1959 was pro dukte se omset
£8 000 000 en implemen te, graan sakke, saad en kuns -
mis se omset het £2 400 000 beloop.
Die plant- en oesproses
Die plant- en oesproses het natuurlik deur soort -
gelyke ontwikkelingsfases gegaan. Ek het nog self
met die hand gesaai - saad en kunsmis. Die saad kon
nog gaan, maar die kunsmissak om jou blad en nek
het darem deur die loop van die dag baie swaar ge -
word in die los, stowwerige grond – die hele dag.
Eers gooi na regs en dan na links, en jy moes leer om
jou hand oop te maak anders het die saad of kunsmis
net so ’n strepie om jou gelê. As die saad begin op -
kom, het almal jou skandes gesien. Koring het ek
later met my eerste ou kunsmisstrooiertjie gesaai
en my eerste mielieplanter was ’n SA Wonder
twee ryplanter wat aan die trekker se drie-punt
ge haak is. Voor die drie-punt was daar ook ’n
sleep model wat jy met diere of ’n klein trekker
kon trek. Ek weet ook hoe die manne met vandag
se plan ters en trekkers alles in een proses doen –
on kruid do der, spuit, plantvoortjie maak, saad
pre sies neer sit, kunsmis bandplaas en ’n wiel wat
toedruk.
Die Wêreld in
1915
1918
Eerste bromponie gebou
Griepepidemie – eis selfs meer lewens as die
Eerste Wêreldoorlog (20-40 miljoen)
Einde Eerste Wêreldoorlog
6
J A A R V E R S L A G 2 0 0 9

7
Ja, onkruiddoder is ook maar ’n redelike resente ont -
wik keling, ek verstaan dit vandag nog nie hoe hy een
ding doodmaak en die an der laat lewe nie. Voor die
do ders het ons maar planne gemaak met grond be -
wer king, grond laat rus en gewasse wissel; dit het
ook maar ’n bietjie kopkrap gekos.
Ek het amper vergeet om te sê, ons het in die ou dae
ook mielies en boontjies met die hand op ’n strepie
gelos in ’n vlakkerige voortjie agter ’n tweeskaarploe
gie. Vandag word die pitte mos nou presies ewe
ver vanmekaar in die ry neergesit en die rye word ge -
maak volgens jou grond en klimaats om stan dig hede,
en volgens die wydte van jou keuse.
Eerste stroper
In die saaiboerdery was die grootste ontwikkeling
dalk by die oesproses. Vroeg in die eeu is graan gesny
met ’n sekel of ’n sens. Laasgenoemde het darem ’n
bul van ’n man gevra om met hom te werk; as jy ’n
ou swak mannetjie was, het jy gou uitgesak. Die
graan is in hopies gegooi en smôrens, as die strooi
nog effens klam was, met ’n band van die graan in
gerwe vasgemaak – maar jy moes weet hoe. Daar om
en by die dertigerjare het die eerste masjiene gekom
wat die graan gesny en los gerwe uitgeskop het. Gou
daar na het die selfbinders gekom, wat met tou ge -
bind en die vaste gerwe agter uitgeskop het. In te res -
sant dat vandag se toubalers nog baie op dieselfde
manier vasknoop as die ou selfbinders. Ek onthou nog
die Massey-Harris en die McCormic Deer ing.
Die gerwe is op hope gedra en dan as alles afgesny is,
met die waens huis toe gery en mied gepak. Dan is
daar gewag vir die dorsmasjien met sy stoomenjin –
met die groot “poelies” om die graan te dors. Hierdie
pro ses is met die jare verbeter en verfyn totdat die
eer ste stropertjie gekom het – ’n groot stap vorentoe.
By die land se voetenent en kop penent is die sakke
met ’n geut afgelaai, toegewerk en later weggery.
Ek hoef mos nou niks te sê oor hoe dit ontwikkel het
tot vandag nie. ’n Reuse stroper met ’n kajuit stofdig
en lugreëling, musiek en wat nog alles. En saam daar -
mee het natuurlik die los hantering van graan gekom,
met al sy nodige fasiliteite.
Mielies is jare lank met die hand gepluk en afgemaak
met ’n afmakertjie wat aanvanklik met die hand ge -
draai is, later ’n masjientjie met ’n katrol wat me ga -
nies aangedryf is. So het dit sy pad geloop tot die
stro pers wat ons vandag ken.
’n Voorbeeld van ’n self-aangedrewe stoomtrekker (CASE) in laat
1800’s na begin 1900’s
Die ou mense het natuurlik baie kleiner geboer as ons
vandag, want hulle moes feitlik alles met die hand
doen. Maar een ding moet ek sê: hulle het gewerk.
Na tuurlik het hulle meer fisies gewerk en dalk minder
met die kop, maar hulle moes ook maar fyn plan -
netjies maak om die punte bymekaar te kry. Een ding
het deur al die jare se ontwikkeling niks ver ander nie:
Ons het in die ou dae - en vandag nog - geboer met
SUIDWES IN Die Wêreld in
1921 Lede van osse voorsien om te kan ploeg 1919 Eerste lugdienste in Europa

skuld. Ek kom buite Calitzdorp by ’n jong boer, Hendrik
van Zyl; ek sê vir hom: “Ek weet julle boer hier met
druiwe – dis Port-wêreld – en volstruise, waar mee
boer julle nog?” Op die woord af sê hy: “Oom, hier
boer ons met skuld”.
Ek het genoem dat met die geweldige ontwikkeling
van die moderne stroper daar ook ’n ommekeer ge -
kom het met los maathantering – die bou van silo’s.
Ons het mos begin met sakdepots en weegbrûe. In
1964 – glad nie so lank gelede nie – het Suidwes be -
gin met twee spoorwegsilo’s te Leeudoringstad en
Ma kwassie. Kort daarna is begin met die eerste vol -
waardige silo’s te Bloemhof en Christiana. U weet
hoe dit vandag lyk. In 1979 is ’n grondbonesilo by
Ma kwassie in gebruik geneem. Dus vir baie jare het
ons maar sakke hanteer.
Miskien tog iets oor bemesting. In die ou dae het ons
baie gebruik gemaak van organiese bemesting. Daar
was ’n groot dierefaktor en natuurlik perde en muile;
dus was mis volop in die gronde wat bewerk is - maar
nie so baie soos vandag se kunsmis nie. Skaap het ook
saans kraal toe gekom uit vrees vir jakkalse; dus nog
mis. Later het ons begin ghwano gebruik, ek dink dit
was ’n vorm van fosfaat. U weet hoe presies werk ons
vandag met verskillende soorte bemesting, moont lik
gemaak deur grondontleding wat ons ’n baie beter
aan duiding gee wat ons grond kortkom. Met pre si -
sieboerdery deel ons nou ons grond in al kleiner blok -
ke op omdat ons met moderne tegnologie baie meer
presies kan vasstel wat ons waar moet bemes en as
ons stroop kan ons sien waar ons ’n swakker op -
brengs het. Ons kan dit karteer om dan regstellings te
maak in ons bemestingsprogram.
Die effek van 100 jaar se dramatiese
ontwikkeling
Met meganisasie kan ons baie groter grond bewerk
en tog minder arbeid gebruik. Maar daarmee saam het
arbeidsverhoudinge ook baie verander en nie altyd ten
goede nie. Ek kan onthou in my kinderdae hoe ons
SUIDWES IN
1925
1928
25 sakke mielies aan noodlydendes in Holland
gestuur
Naam verander na Wolmaransstad Koöperatiewe
Landbouvereniging
werks mense saans en Sondae op hulle bank in die
ou groot eetkamer kom sit het as Pa godsdiens hou –
vandag sal dit seker apartheid genoem word, maar
daar was ’n soort familieverhouding wat van dag se -
ker nie meer bestaan nie. Met oestye het ons men se
uit die kombuis kos gekry.
’n Moderne CASE-kruiptrekker
Miskien die mees dramatiese ontwikkeling oor die
honderd jaar het maar die laaste twee of drie dekades
plaasgevind. Dit is die dramatiese ontwikkeling van
die tegnologie met rekenaars, selfone en alles wat
daar mee saamgaan. Hiermee saam het gekom die ge -
bruik van spilpunte in ons besproeiingsgebiede. Ek wil
nie eintlik veel daaroor skryf nie, want die jonger ge -
slag weet meer daarvan as ek; ek wil net sê dit laat
my eintlik duiselig voel as ek dink wat die ont wik ke -
ling vandag vir die boer beteken met sy boekhouding
en beplanning. Ons kan hier ook dink hoe dit mee ge -
help het met die uitvoer van ons bederfbare produkte
per vliegtuig. Ja, die boer kan eintlik vandag sy boer -
de ry uit sy kantoor beheer. My wyle vader het altyd
gesê: “Die beste kunsmis op jou landerye is die boer
se voetspore.” Dalk moet vandag se manne dit darem
maar in hulle agterkop onthou en so af en toe op -
staan uit hulle kantoorstoele.
Die Wêreld in
1925
1928
Begin van televisie
Alexander Fleming ontdek penisillien
8
J A A R V E R S L A G 2 0 0 9

9
Slotgedagtes
Hiermee wil ek afsluit. Na al die jare is daar darem
maar by my ’n heimwee na die groot ou eikeboom en
die ou watermeul waar my pa baie jare die
omgewing se broodkoring in bokvelsak gemaak het
en al ons kin ders stukkie vir stukkie geleer het – van
kleins af – om dit wat jy doen, deeglik te doen. En as
ou man ver lang ek na my pa wat ons in die
depressiejare mooi op die pad geplaas het, wel
sonder geld, maar met ’n groot stuk ordentlikheid –
vandag sal ons se ker praat van opvoeding.
SUIDWES IN
1930
1931
1932
Ongerymdhede - Grootboek in Vaalrivier gegooi
Hoofkantoor-personeel bestaan uit drie persone
430 lede woon Algemene Jaarvergadering by
Personeel vermeerder na ses
17 Julie - dinamietontploffing by Leeudoringstad
’ n CASE-stroper aan die werk
“Ons dank U, Vader, vir u goedheid,
vir al wat ons van U ontvang:
Die aardse lewe met sy soetheid,
maar ook die pynlikheid daarvan.
Ons loof U vir wat heerlik is,
selfs in ons smart en duisternis.”
Liedboek 459:4
Die Wêreld in
1929
1931
Begin van Groot Depressie
Statebond gestig

Eenhonderd Suidwes-jare
“
Oor die afgelope honderd jaar
het Suidwes gegroei van ’n
nederige, maar edel begin tot
’n wêreldklas landboumaat -
skappy.
“
9B

Eenhonderd Suidwes-jare
‘n Oud-regter het op ’n tyd opgemerk dat mense
op verskillende maniere sukses behaal: sommige
deur met hulle ta len te te woeker, ander bereik
sukses deur ’n hoë posisie te beklee en nog ander
behaal dit dik wels deur ’n wonderwerk. Hy het
egter by gevoeg dat die meeste suksesverhale
nederig en sonder geld begin. Suidwes se ge skied -
enis is ’n duidelike bewys dat die laas gemelde
stelling ook vir besighede waar is.
SUIDWES IN
1933
1936
30 000 sakke graan hanteer
Naam verander na Suid-Westelike Transvaalse
Koöperatiewe Landbouvereniging
Op 29 Mei 1909 het 20 boere in ’n klein
geboutjie te Wolmaransstad vergader en be -
sluit om ’n koöperasie te stig. Hierdie be sluit
was die gevolg van ’n be hoef te aan same werking
onder boere na die ver arming en verwarring wat
deur die Anglo Boere-oorlog ver oor saak is. Die boere
het ’n behoefte ge had aan ’n ge sagsliggaam wat na
hulle belange kon omsien deur, onder andere, speku -
lante en uitbuiters – wat uit die plaasboer se wins ryk
geword het – uit te skakel. Dit
moes gedoen word son der om
die verbruiker uit te buit – ’n be -
na dering wat tot van dag toe nog
een van Suidwes se pri ori tei te is.
Die Wêreld in
1936
1938
As gevolg van die haglike posisie
waarin boere in Suid-Afrika hul -
le na die Anglo Boere-oorlog be -
vind het, het die des tydse re ge -
ring van die Transvaal die nood -
saaklikheid in gesien om koö -
pe rasies (wat toe reeds in Eu ro -
pa suksesvol was) tot stand te
bring. Met behulp van ’n Deen -
se raadge wer, ene JMB Stilling-
Anderson, wat ook die eerste su -
per inten dent van koö pe r a sies in
Suid-Afrika was, is skemas en
wetge wing ont werp wat op die
daar stelling van die eerste koö -
pera tiewe wet in 1908 uitge loop
het.
Op 3 en 4 September 1908 het
die Departement van Landbou ’n
koöperatiewe kongres gehou om
die beginsels van koöpe rasiewese
aan die boere te ver duidelik.
Voort spruitend daar uit is die ver -
Karl Zuse se Z1-rekenaar word beskou as die begin
van die moderne rekenaar
Stigting van Ossewabrandwag
Lazlo Biro (’n Hongaar) registreer die
balpuntpenpatent
10
J A A R V E R S L A G 2 0 0 9

11
ga de ring op 29 Mei 1909 in die Wolsaal te Wol ma -
rans stad gehou waartydens die Wolmarans stad Coope
ratieve Landbouw Ver eniging gestig is – wat die
be gin van die hedendaag se Suid wes Groep was.
Omdat dit ’n vereniging met onbeperkte aan spreek -
lik heid was, was daar geen aandelekapitaal nie en
moes die vereniging sonder kapitaal be gin, net met
eie ver troue, gesteun deur per soonlike borge en die
voor uit sigte van sukses – skraal vooruitsigte wat in
die be gin nie behaal is nie, hoofsaaklik omdat koö -
pe ra sies be perk was tot ’n inkomste van hoog stens
vyf per sent van die omset, bloot om hul kostes te
dek. Die oog merk was aanvanklik om krediet te be -
perk of in toom te hou en transaksies af te keur as
dit sou blyk dat dit nie in ’n lid se belang sou wees
om skuld aan te gaan nie. Die toestaan van krediet
aan raads lede is glad nie toe gelaat nie.
Dit blyk dat elke dorp in die begin ’n sogenaamde
mie liekoöperasie, soos daar ook aanvanklik na hierdie
on derneming verwys is, gehad het. Aanvanklik was
die gestigde koöperasie se doel om aan die boere in
Leeu do ringstad, Wolmaransstad en omliggende plek -
ke ’n diens te lewer, klaarblyklik ten opsigte van die
voor siening van landbouprodukte, sowel as die ont -
vangs en verkoop van graan (en meer spesifiek mie -
lies) en wol - alles vanuit die destydse graan store.
Die on der ne ming se naam het dan ook sy beperkte
ope ra sio nele gebied weer spieël.
Die eerste Hoofkantoor was ’n onindrukwekkende
ge bou tjie (in Bothastraat, Leeudoringstad) wat later
as skryf behoeftemagasyn gedien het en tans deur die
Ingenieursafdeling gebruik word.
1937
1939
1941
1944
1909 tot 1919
29 Mei 1909 – stigtingsvergadering in die Wol -
saal te Wolmaransstad.
16 Augustus 1909 – amptelike registrasie van
Wol maransstad Co-operatieve Landbouw Ver e -
ni ging.
SUIDWES IN
Hoofkantoor verskuif vanaf stasiegronde
Direkteurswyke vermeerder na agt
Direkteurswyke vermeerder na nege
325 lede sluit aan
1 450 033 sakke graan hanteer
1939
1942
Wolsaal 29 Mei 1909
In 1909 is die eerste Voorsitter, Hendrik de Waal,
gekies as een van die kommissielede wat die be -
staan de Koöperasiewet moes hersien. Die her sie -
ne Wet, nommer 21 van 1909, het later in daar -
die jaar van krag geword.
Op 6 tot 9 Februarie 1912 is die Jaarlikse Al ge -
me ne Vergaderings op vier plekke gehou: Ba -
viaans krans, Leeuwdoorns Stasie (nou Leeu do -
ring stad), Doornfontein en Uitkyk.
In 1913 is die eerste kredietbeleid – dat ’n bewys
van aankoop deur een of twee borge geteken
moes word – aangeneem.
ZF (Zarel) Haasbroek, wat op 25 Julie 1912 lid
van die Koöperasie ge word het en later vir by -
kans 40 jaar as Voor sit ter gedien het, het in 1914
op versoek ’n lid van die Direksie geword. Op sy
inisiatief is begin om geskrewe notules van di -
rek siever gaderings te hou.
In 1916 is genotuleer dat die mieliepryse baie
laag was, omdat te veel mielies vir die land
geproduseer is en die mielies as gevolg van die
Europese Oorlog (Eerste Wêreldoorlog) nie uit -
gevoer kon word nie. Die Koöperasie het ook
pro bleme ervaar om die boere se wol teen goeie
pryse te verkoop, aangesien die gehalte van die
wol wat in die Wes-Transvaal geproduseer is, nie
na wense was nie. ’n Kundige op dié gebied, ’n
heer Schuurman, se hulp is ingeroep en die
gehalte van die wol het verbeter.
Die Wêreld in
Tweede Wêreldoorlog breek uit
Verenigde Nasies kom tot stand

In November 1917 is ’n besluit geneem dat elke
lid van die onderneming met vyf pond gede bi -
teer sou word met die doel om ’n “winkel” vir le -
de daar te stel.
In 1919 was die Koöperasie se omset £20 000
ten opsigte van produkte en £9 000 ten opsigte
van implemente, en het dit ’n ledetal van 305
gehad.
1920 tot 1929
In Augustus 1920 is aangeteken dat die mie -
liemark van so ’n aard was dat niemand kon
voor spel wat in die toekoms sou gebeur nie. Dit
was moeilike tye vir Suid-Afrika – en ook vir
Suid wes en sy mense – as gevolg van die naoor
logse resessie.
Ook in 1922 lees ons dat dit bitter moeilike tye
was – hulle beleef droogte en drie misoeste ag -
ter mekaar, en op die koop toe ’n sprinkaan plaag.
Die Voorsitter, Zarel Haasbroek, pleit op ’n sta -
dium by die boere om tog die delwerye te los en
hul aandag aan hul boerderye te gee.
Tot en met 1922 kon alle koöperasies slegs op
die stelsel van gesamentlike en afsonderlike (of
on beperkte) aanspreeklikheid van lede gestig
word, en was mieliekoöperasies die mondstuk vir
koö perasies.
Hoofkantoor en store 1924 - Leeudoringstad
SUIDWES IN
1946
1947
Werkswinkeldienste ingestel
Tien direkteurswyke
4 500 lede
In 1926 is vyf lede aangestel om die Direksie
met die invordering van uitstaande skuld be -
hulp saam te wees. In dieselfde jaar kondig die
Voor sitter, Zarel Haasbroek, aan dat die “Direk -
teur s rapport” voortaan saam met die jaarstate
uit gegee sou word en nie meer apart aangestuur
sou word nie.
In 1928 is die Koöperasie se naam na Wol ma -
rans stad Koöperatiewe Landbouvereni ging ver -
an der.
1930 tot 1939
Na 1930 het die mieliekoöperasies die voortou
geneem om groter, maar minder koöperasies te
vorm – ’n logiese en wyse uitvloeisel van die re -
a li teit dat die klein koöperasies nie die mas kon
opkom nie. ’n Paar dorpe se koöperasies het dus
be sluit om hul besigheid saam te voeg in een
gro ter besigheid met ’n groter bedienings gebied.
Die jare 1930/1931 was besonder moeilike jare.
’n Aansoek om krediet vir ploegskare, wat as es -
sen siële item aangedui is, is deur Generaal Kemp,
die Minister van Landbou, afgekeur.
Daar is ongerymdhede in die Koöperasie. Die des -
tydse Sekretaris, RR Dunn, het op 4 Februarie 1930
die Koöperasie se Grootboek (debiteurere kords), wat
na ’n brand nie totaal vernietig is nie, in die Vaal -
ri vier gegooi, maar dit is deur ’n boer, David Swa -
ne poel, uitgeduik. Hierdie daad het die be sigheid
van ondergang gered, aangesien dit die Raad van
Direkteure in staat gestel het om die uitstaande
skuld in te vorder.
Vanaf 3 Mei 1930 is ’n boekhouer aangestel om
die Sekretaris (Hoofbestuurder) by te staan.
In 1931 is aangeteken dat die personeel uit
Tommy Woolls (ook Sekretaris), die boekhouer,
me neer Breytenbach, en die tikster, mejuffrou
A Moll, bestaan het.
1930/1931 was blykbaar ’n keerpunt in Suidwes
se geskiedenis. Dit het hierna vinnig begin groei
as gevolg van die ontwikkeling in die gebied.
Die Wêreld in
1945 Einde Tweede Wêreldoorlog
Begin van Koue Oorlog (Sowjet-Unie teen
Geallieerdes)
Ontwikkeling van atoombom deur
Robert J Oppenheimer
12
J A A R V E R S L A G 2 0 0 9

13
Kunsmis is ook van toe af aan lede voorsien om
hul oeste te vergroot.
In 1932 het Suid-Afrika koring vanaf Mosam -
biek ingevoer. Dit het veroorsaak dat die lede ’n
laer koringprys ontvang het.
Die notules toon dat 430 lede die lede ver ga de -
rings in 1932 bygewoon het, wat oor die uit ge -
brei de gebied, naamlik Leeuw doornsstad, Ba vi -
aans krans, Klipfontein, Wolmaransstad, Vlees -
kraal, Migdol, Schweizer-Reneke, Schoon ge -
zicht, Dorosgift en Hoopstad gehou is.
Op 17 Julie 1932 het die geskiedkundige dina -
mietontploffing op Leeudoringstad voor gekom.
Die skade het £1 273 beloop, wat in totaal deur
die Spoorweë vergoed is.
Die volgende opmerking is tydens die jaar ver ga -
de ring in 1932 gemaak: “Die Koöperasie is soos
’n groot kameeldoringboom in die skadu waar -
van koelte en skuiling gevind word as die son
warm skroei.” By hierdie jaarvergadering is vir
die eerste keer ’n mosie aangeneem om wet ge -
wing te vra dat graan volgens ’n een kanaal be -
mar k ingstelsel verkoop moes word.
Die Sentrale Agentskap, wat die verkope van
lede se produkte hanteer het, het in 1935 in li k -
wi dasie gegaan, met die gevolg dat die boere
weer die pryse moes aanvaar wat handelaars
be reid was om te betaal.
In 1936 is besluit om die Koöperasie se naam na
SUIDWES IN Die Wêreld in
Suid-Westelike Transvaalse Koöperatiewe Land -
bou vereniging te verander om aan te pas by die
gebied wat dit bedien het.
Op ’n vergadering van 22 September 1936 is
mel ding gemaak van die oprigting van ’n mout -
fa briek te Leeuwdoornsstad, wat die eerste stap
was in die rigting van die verwerking van boere
se primêre produkte in sekondêre produkte.
In hierdie tyd het kollektiewe aankope saam met
an der landbouverenigings of koöperasies han de -
laars verplig om groter kortings toe te staan.
Die onderneming het steeds met die bemarking
van sy lede se graanprodukte (mielies en graan -
sorg hum) gesukkel, omdat daar gedurig onoor -
deel kundige verkope buite-om die onder neming
plaas gevind het.
In 1937 is die huidige standplaas van die Hoof -
kan toor aangekoop. In ’n omsendbrief aan stoor -
man ne vind ons dat daar op daardie stadium al -
reeds twee handelstakke (Wolma rans stad en
Schweizer-Reneke) en dertien graan store (Bam -
boes spruit, Bloemhof, Christiana, Hallat’s Hope,
Ka meel, Kingswood, Migdol, Maquassi, Ottosdal,
Stryd poort, Wolmaransstad, Schweizer -Reneke
en Leeuwdoornsstad) was.
In dieselfde jaar het die Mielieraad effektief be -
gin funksioneer (en eenkanaalbemarking ’n re a li -
teit geword) en in die jare hierna het daar ’n snel -
le en fenomenale groei plaasgevind.
1948 14 graanstore in die jaar gebou 1948 Herenigde Nasionale Party (later NP) kom aan
bewind

Op 17 September 1937 is ’n intreefooi van vier
pond ingestel wanneer iemand lid van die Koö pe -
ra sie wou word en in September 1938 is die eer -
ste reserwefonds gestig om slegte skulde te delg.
In Desember 1939 is die uitvoer van mielies (as
gevolg van die Tweede Wêreldoorlog) gestaak, die
binnelandse pryse het gedaal en ’n tekort van
£1 682 is op die mieliepoel gemaak. Die lede is
ge debiteer om die tekort te verhaal.
1940 tot 1949
Die produksie van graan het steeds toegeneem en
daar is op steeds meer ontvangsplekke aange -
dring. Die toemaak van graan met seile en die
insit van sementvloere is druk bespreek tydens
oes leningsvergaderings in 1941, maar is eers uit -
gestel.
Volgens die rekords het 325 lede hulle in 1941 by
Suidwes aangesluit. Die effek van die Tweede
Wêreldoorlog is direk deur boere gevoel, omdat
sakke vir lewering laat arriveer het, terwyl die be -
skik baarheid van ander items, soos im plemente
en kunsmis, ook problematies was. Die Raad het
lede aangeraai om kraalmis op hul plase te berg
en in die plek van kunsmis te gebruik.
Die Raad het in daardie jaar ook die lede bedank
vir hul ondersteuning, en ge sê dit was duidelik
dat hulle stadigaan besig was om hul self stan dig -
heid terug te kry en nie meer langer van die mid -
del man afhanklik wou wees nie.
In September 1942 is genotuleer dat die depres -
sie jare van 1933 en daarna verby was, stabiliteit
toe geneem het en boere al meer selfstandig ge -
word het.
In dié voorspoedige tyd het Vryburg ook ’n self -
stan dige wyk met sy eie direkteur geword.
In 1943 het lede oor die hoë pryse van sakke,
ander landbougoedere, die gradering van mielies
en direkte verkope van graansorghum deur van
die lede gekla. Militêre voertuie is gebruik om
SUIDWES IN
1950
1951
1956
1959
Die Vereniging word ’n beperkte besigheid - Suid-
Westelike Transvaalse Landboukoöperasie Beperk
3 728 lede
Twee boekhoumasjiene aangekoop
5 088 067 sakke graan hanteer
Hoofkantoor verskuif na nuwe gebou
4 500 lede
mie lies te vervoer as gevolg van ’n geweldige te -
kort aan transportvoertuie. Met die lede ver ga -
dering te Schweizer-Reneke is besluit dat aan dag
gegee sal word aan die oprigting van ’n mielie -
meule.
In Maart 1944 was daar ’n poging om die Koö pe -
ra sie in ’n maatskappy te omskep. Dit is egter
deur die lede ver werp.
’n Oeslening van meer as een miljoen pond is in
1945 aangevra – wat as ’n groot mylpaal beskou
is.
In 1946 is genotuleer dat daar, as gevolg van die
Tweede Wêreldoorlog, nie voldoende brood of
mie lies te koop was vir gesinne nie. Voorsiening
van sakke was swak, terwyl kwotastelsels, die in -
kor ting van krediet en probleme met die be -
marking van graansorghum baie on gelukkig heid
ver oorsaak het.
Werkswinkeldienste is in 1946 ingestel.
Vinnige uitbreidings het veroorsaak dat daar na ’n
herindeling in 1947 in totaal tien direkteurs wyke
was (met Stella bygevoeg), met ’n ledetal van
4 500. Wysigings vind ook plaas wat die onder ne -
ming in staat stel om meer dienste vir sy lede te
verrig: hoofsaaklik verskepings, uitklarings en ver -
sendings, so wel as die versekering van oeste, pro -
duk te, le wen de hawe, landbou masjinerie en land -
bou ge reed kap is volgens ’n koöpe ra tiewe stelsel
ge doen.
Op 20 Maart 1947 het die Voorsitter aan gekondig
dat die tekort aan graansakke so akuut geword
het dat mielies uitgeskud en van “dam”-op ber -
ging gebruik gemaak sou moes word. Die permit -
stelsel vir die voorsiening van kunsmis en die koe -
ponstelsels vir sakke en mielies is druk be spreek.
Gedurende hierdie moeilike tye is die onder ne -
ming gereorganiseer om by die proble matiese si -
tuasie aan te pas en het hy ’n tydperk van aan -
pas sing en konsolidasie tegemoet ge gaan.
In 1948/1949 is grondbone vir die eerste keer in
die Suidwes-gebied verbou.
Die Wêreld in
1950
1957
1959
Noord-Korea val Suid-Korea binne
Sputnik 1 gelanseer - eerste satelliet wat om die
Aarde wentel
Fidel Castro word Kuba se leier
14
J A A R V E R S L A G 2 0 0 9

15
1950 tot 1959
Die Koöperasie is op 18 Augustus 1950 as ’n be -
perkte besigheid geregistreer, nadat 71% van die
lede ten gunste daarvan gestem het. Baie be -
dan kings van dié wat daarmee verskil het, het
daar na gevolg. Die besigheid het van toe af as
Suid-Westelike Transvaalse Landboukoöperasie
Be perk bekend gestaan.
Die Landbank het in die vyftigjarige her den -
kings boek van Suidwes genoem dat die on der -
ne ming, vandat dit ’n beperkte besigheid ge word
het, sy aandelekapitaal gereeld in ver hou ding
tot die omvang van sy sake vergroot het.
Na die totstandkoming van die beperkte be sig -
heid, het ’n tydperk van meganisasie gevolg met
’n fenomenale uitbreiding van boerderye.
In April 1953 wou die Bestuur ’n Opel-motor
teen £809 aankoop. Dit is aangeteken dat ’n nu -
we motor te duur vir die enkel man op straat
was. Twee boekhoumasjiene is ook aangekoop
om die boekhouding te meganiseer.
In 1959 (met die onderneming se vyftigste her -
denking) is die Hoofkantoor van die Koöperasie
na ’n meer moderne gebou verskuif en is ’n om -
set van £8 000 000 ten opsigte van produkte, en
SUIDWES IN
1964
1966
1968
Leeudoringstad-depot 1950
Desember - eie tydskrif, Ons Eie, ontstaan
Eerste massagraansuier (te Bloemhof)
Rekordjaar - Reserwefonds groei tot R2 872 563
1961
1967
£2 400 000 ten opsigte van implemente, be haal.
Op daardie stadium het die Koöperasie 42
graan store/ontvangsdepots, vier mielie meulens,
’n lu sern meule, grondbone verwerkings fabrieke
en 19 handelstakke gehad.
Die onderneming het in 1959, onder andere, die
volgende graanprodukte vir sy lede hanteer:
Mie lies, graansorghum, grondbone, wintergrane,
lusern en aartappels, met mielies en graan sorg -
hum steeds die belangrikste.
Hoofkantoor 1959
1960 tot 1969
In die vroeë sestigerjare het die
onderneming geweldige finan -
siële probleme ervaar – soveel so
dat die Hoofbe stuur der wat in
1962 aan gestel is, dr AG du Toit,
slegs twee jaar tyd gegun is om
die besigheid reg te ruk, anders
sou Landbank die deure van die
Wes-Transvaal meganiseer intensief, 1954
Die Wêreld in
Republiekwording Suid-Afrika
Joeri Gagarin is eerste mens in die ruimte
Berlynse muur opgerig
Eerste hartoorplanting – Chris Barnard (Suid-
Afrikaner)
Logo tot 1966

onderneming moes sluit. Die probleme het ge -
spruit uit swak voorraadhouding (en diefstal),
swak bergingsfasiliteite vir graan (en gevolglike
verrotting) en versending (swak ge halte sakke).
Ledeskuld was ook ’n ernstige pro bleem, wat
deur middel van ’n nuwe kredietbeleid aan ge -
spreek is. Hierdie probleme het aan die or ga ni sa -
sie ’n swak naam en beeld na buite ge gee. Dit het
al gaande verbeter en in 1973 – met Dok tor du
Toit se uittrede – was daar 21 nuwe han dels tak -
ge boue – almal uit eie fondse ge fi nan sier.
Die eerste spoorwegsilo’s is in 1964 te Leeu do -
ringstad en Makwassie opgerig – hulle het egter
beperkte kapasiteit gehad en die suiers is aan -
gedryf deur masjiene wat reeds hul beste dae
geken het. Dit was dus net ’n tydelike maatreël.
In Desember 1964 is die idee van ’n eie tydskrif
aan geneem, ’n kompetisie is uitgeskryf om ’n
naam vir die tydskrif te kies en Ons Eie is vir die
eer ste keer gepubliseer.
In Junie 1965 is ’n omsetbonus uit die besparings
aan lede betaalbaar verklaar (die eerste in die
geskiedenis van die onderneming).
1968 is as ’n rekordjaar aangeteken - die reser -
we fondse het tot R2 872 563 (van R244 835 in
1958) gegroei.
’n Nuwe meule met die naam Westra Meule is in
1969 te Christiana geopen. Die handelsnaam "Wes -
tra" is vir die bemarking van mieliemeel aan vaar.
SUIDWES IN
Jacobsdal Wynkelder - later Landzicht
1969 Westra Meule te Christiana geopen
4 203 lede
Die eerste trekkervloottransaksies het ook in
1969 plaasgevind.
1970 tot 1979
1970/1971 is as swaar jare aan ge -
teken: Droogte en knel lende eko -
no miese toestan de, tesame met
kos te stygings, is as aktuele pro -
bleme geï dentifiseer. Net 50% van
die normale oes het ge rea li seer.
In 1973 is voorraadbeheer ge me -
ga niseer en is ’n spesiale poging aangewend om
koste in bedwang te hou nadat verkope van
trekkers en implemente bykans tot stilstand ge -
kom het. Boere van Mod der rivier en Rietrivier het
wynkwota toe ken nings gekry, wat nuwe be hoef tes
laat ont staan het.
Leeudoringstad Silo: 1974
Logo van
1966 - 1984
Na ’n rekordoes in 1972 was daar in 1973 weer
’n swak oes en het die probleem van koste sty g -
ings, soos in 1970, weer voorgekom.
1974 se oes is as die grootste in die Koöperasie
se geskiedenis tot op daardie stadium aan ge te -
ken – losmaatfasiliteite is met 140% benut.
770 213 metrieke ton mielies en graansorghum is
in losmaat ingeneem.
Die Wêreld in
1969 Aardbewing op Ceres, Wolseley en Tulbagh
Armstrong is eerste man op die Maan
16
J A A R V E R S L A G 2 0 0 9

17
In 1977 is met die opleiding van trekker ope ra -
teurs begin.
In 1978/1979 is die eerste hoofraamrekenaar,
wat ’n kleiner geheue (vermoë) as die heden -
daag se per soon like rekenaar gehad het, aan ge -
koop en is dit in “Assembler” gepro grammeer.
Die werkswinkels is in 1979 na 12 vermeerder en
in 1980/1981 is met die opleiding van vakmanne
begin, omdat die werkswinkels oorval is met
werk.
1980 tot 1989
1982:
In 1981/1982 is weer ’n rekord oes aangeteken.
’n Omset van R94 934 819 is behaal en ’n to taal
van 1 610 075 metrieke ton graan is in ge neem.
In dieselfde tyd is COBOL CICS in die Reke naar -
af deling in gebruik geneem en is ter minale aan
die hoofraam gekoppel om data-invoere te doen.
Tot in die vroeë tagtigerjare is van toon bank -
diens gebruik gemaak. In 1982 is self bediening
eg ter uitgebrei.
1983:
Die eerste kwaliteitsirkel in Suidwes is op
24 Februarie 1983 begin - om prosesse te ver -
beter en kwaliteitstandaarde te verhoog ten
einde ’n beter diens aan die lede te lewer.
1984:
Suidwes het sy 75ste bestaans -
jaar gevier.
Die Hoofkantoor se aange bou -
de vleuels is in gebruik ge neem.
Met die oog op verandering in
strategie, volg die herstruk tu -
rer ing van die Koöperasie: Die
vo ri ge ses af de lings is in drie divisies op ge deel
en die drie adjunk-hoofbestuurders het saam
met die hoof be stuurder die topbestuur van die
Koö pe ra sie ge vorm.
SUIDWES IN
1973
1974
1977
1978
1979
1980
Logo van
1984 - 1996
Voorraadbeheer gemeganiseer
Rekordoes van 770 213 ton graan in losmaat
ingeneem
Landbou-adviesdienste ingestel
John Deere-agentskap vir totale bedieningsgebied
Eerste hoofraamrekenaar (IBM 115) aangekoop
Jacobsdal Wynkelder verkry
Opleiding van vakmanne begin
Hoofkantoorgebou 1984
Vir die eerste keer is ook van tweekanaal bemar -
king gepraat.
Die Handelsdepartement is gedesentraliseer in
vier streke met streeksbestuurders vir elke
streek, om ondersteunende dienste aan pro du -
sen te te verbeter. Die streke het soos volg daar
uit gesien:
o Vryburg (hoofsaaklik veeboerdery met sterk
saaifaktor).
o Schweizer-Reneke en Wolmaransstad (oor -
wegend somergewasproduksie).
o Bloemhof, Hoopstad, Christiana en Hert zog -
ville (somer- en winter gewasverbouing).
o Boshof, Kimberley, Modderrivier, Barkly-Wes
en Warrenton (’n ekstensiewe veestreek met
die twee besproeiingsgebiede).
1985:
Landbou beleef ’n geweldige krisis en baie boere
staan voor die keuse van of hulle voortgaan of
nie as gevolg van: die grootste droogte sedert
die Groot De pres sie, ’n geweldige hoë inflasie -
koers wat reeds vir ’n paar jaar aangehou het,
geweldige koste stygings vir landbou, die duurste
brandstof, so wel as die hoogste rentekoerse en
grootste skuld las vir boere, tot op daardie datum.
Produsente verwerp die verpoeling van vleis -
pryse wat deur die Vleisraad voorgestel is.
Die Wêreld in
1981
1985
Laingsburg-vloedramp
Westdene-busramp (42 hoërskoolleerlinge sterf)

1986:
Sanksies teen Suid-Afrika neem toe.
In November is begin om van polipropileensakke
in stede van juutsakke, waarvan die Republiek
van die buiteland afhanklik was, gebruik te maak.
1987:
Katoen is op versoek van die lede by die silo’s
ont vang.
Aan die einde van 1987 is tot 29% verhoging in
ver voertariewe afgekondig.
Suidwes-boere beleef ’n geweldige droogte in
1987/1988 – soveel so dat ’n ramptoestand af ge -
kon dig is en hulp deur die Departement van Land -
bou aan die boere verleen moes word.
Die eerste AS400-stelsel is vir meer akkurate en
mo derne rekordhouding aangekoop (personeel
het op terminale gewerk).
1988:
’n Vloed het aan die begin van 1988 in die
Noord-Kaap voorgekom, wat groot skade aan
veral wing er de aangerig het. Suidwes-personeel
het ook tot die rampfonds vir die boere bygedra.
In ander dele is weer erge droogtes ervaar – wat
alles tot boere se skuldlas bygedra het.
Vanaf 8 April moes alle mielie- en bokwiet-pro -
du sente wat hul produk nie vir eie gebruik pro du -
seer nie, ingevolge ’n regeringskennis gewing
(nom mer 80) by die Mielieraad re gistreer.
1990 tot 1999
1990:
Suidwes-gebied produseer tussen
30% en 40% van Suid-Afrika se
grondbone.
Fedpro Vryburg is oorgeneem as
lo pen de saak en toegevoeg tot die
Westra-bedryfspunte.
1991:
Die reëns vir die 1990/1991-sei -
soen was so laat dat Suidwes se
SUIDWES IN
1982
1984
Rekordoeste
Omset van R94 934 819
1 610 075 ton graan ingeneem
75ste bestaansjaar
Nuwe Hoofkantoor ingewy
Herstrukturering in drie divisies
5 026 lede
Logo van
Maart 1996 tot
maatskappywording
(1998)
Raad van Direkteure namens die boere hulp by
die regering gevra het.
1992:
Jacobsdal Wynkelder verander in Maart sy naam
na Landzicht Wynkelder.
1993:
In die 1992/1993-seisoen het baie boere staats -
hulp ontvang, maar baie kon ten
spyte daarvan nie met hul boer -
de rye voort gaan nie.
1994:
In April is vir die eerste keer van
elektroniese bankdienste ge bruik
ge maak.
Landzicht Wynkelder se wyn is
in Mei gesertifiseer om bemark
te word as “wyn van oorsprong
OVS Rietrivier”.
Op 13 Junie 1994 het die Koö pe -
ra sie met Noordkaap Le wen de -
hawe Koöperasie Be perk ge a -
mal gameer en is die nuwe on -
der neming, Suidwes Koö pera sie
Beperk, geregis treer. Noord kaap Lewende hawe
het self ’n lang geskiedenis ge had, waar van die
hoogte punte die volgende is:
o Noordkaap Lewendehawe het op 24 Janu a -
rie 1936 tydens ’n vergadering in die Kim -
berley Stadsaal ont staan. 22 boere was ty -
dens die verga dering teenwoordig, waar van
net 15 uiteindelik hul weg oop gesien het om
aandele in die besigheid op te neem. Dit het
beteken dat die besigheid met baie min
ka pi taal begin is.
o Dit is op 14 Februarie 1936 as South Afri can
Co-operative Meat Export Com pany ge re -
gistreer. Die hoofdoel van die besigheid was
om hoë graad vleis uit te voer.
o Die eerste Voorsitter was SA Hunt en die
eerste Sekretaris was RC Elliot.
Die Wêreld in
1989
1990
1991
1993
Val van die Berlynse muur
Nelson Mandela vrygelaat
Einde van Koue Oorlog
Mandela en De Klerk ontvang saam Nobelprys vir
Vrede
Europese Unie gestig
18
J A A R V E R S L A G 2 0 0 9

19
o Aanvanklik is baie probleme ondervind, al was
die geesdrif hoog. Die inrigting van ver voer -
fasiliteite vir uitvoerdoeleindes by die abat toir
te Kimberley kon maar net nie klaarkom nie
en eers drie jaar later is die eerste sewentig
bees te vir buitelandse versending geslag.
Die vooruitsigte vir ’n toename in die bui te -
land se mark is in die wiele gery deur die uit -
breek van die Tweede Wêreldoorlog. Die po -
ging om rooivleis aan die leër en die militêre
kam pe in die buite land te verkoop, was on -
suk sesvol en op 15 Julie 1941 het die Koö -
pe rasie sy bedry wighede gestaak.
o Op 22 Februarie 1944 is besluit dat die Koö -
perasie voortaan as bemarkings- en slag -
agent skap sou optree, en is die naam daar -
van verander na Noordkaap Koöpera tie we
Le wende hawe Agentskap Beperk.
o In 1944 het die vleisskema (Vleisraad) tot
stand gekom en het die Koöperasie as han -
te ring sagent begin optree. Die Koöperasie
het aanvanklik self sy lede se vee geslag en
het agentskappe in Johannesburg en Pre to -
ria ge ves tig, maar uiteindelik is besluit om
die agent skappe aan Vleissentraal oor dra
en het die Koöperasie by Vleis sen traal geaf -
fi lieer.
o Terselfdertyd is besluit om met veilings -
aktiwiteite te begin. Hierdie aksie is sukses -
vol deur die Hoofbestuurder, PC Geldenhuys,
uit ge bou. Aangesien die veilingsaktiwiteite
tot Vryburg beperk was, is besluit om hom
na Vryburg te verplaas.
o Kort daarna is elf veilingsentra vanaf Wes sels
en Kie, ’n afslaersfirma, oorge neem, wat eg -
ter die een na die ander gesluit is, totdat daar
naderhand net op Vryburg gekonsen treer is.
o In 1950 is die Kuruman Veilingskoöperasie
oor geneem en is veilings in daardie om ge -
wing gehou.
o In 1958 is besluit om Reivilo Boere Afslaers
en in 1959 die Noordkaaplandse Afslaers oor
SUIDWES IN
1994
1995
1996
Junie - amalgamasie met Noordkaap
Lewendehawe Koöperasie Beperk - Suidwes
Koöperasie Beperk ontstaan
Junie - AS400-stelsel by bedryfspunte in bedryf
gestel
Deregulering van graanbedryf in RSA
1994
1995
1997
te neem en is veilingsaktiwiteite na Rei vilo
en Kimberley uitgebrei.
o PD van Zyl is in 1969, na PC Geldenhuys se
uit trede, as Hoofbestuurder aangestel.
o Teen 1970 is ’n volledige en gespesialiseerde
le wendehawe-bemarkings diens opgebou en
is die naam verander na Noordkaap Le wen -
de hawe Koöperasie Beperk.
o In 1972 het die Koöperasie saam met Vaal -
harts Koöperasie ’n kontrakvoerkrale na by
Harts water gevestig, wat in 1985 deur
Noord kaap alleen oorgeneem is.
o In 1983 het WJA Brand die leisels by PD van
Zyl oorgeneem en in 1985 het Noord kaap Le -
wen dehawe Koöperasie Be perk vir Basie
Heck roodt Veilings (Eien doms) Beperk oor ge -
neem. Op hierdie stadium het die Koö pe rasie
tot die bemar king van veevoere toe ge tree
met die oog op ’n een-stopdiens vir die boer.
o Op 14 Oktober 1988 is die nuwe hoof kan -
toor kompleks van Noordkaap Lewende hawe
in Georgestraat te Kimberley in ge bruik ge -
neem. In April 1990 is AT (Dries) Wiese as
Hoof bestuurder aangestel. Ge du rende die
tyd wat hy die Hoof bestuurder van Noord -
kaap was, is besluit om met Suid-Westelike
Trans vaalse Landboukoöpe rasie Beperk te
amal gameer.
Suidwes Koöperasie Beperk het op 13 Junie
1994 tot stand gekom, nadat die amalgamasie
Die Wêreld in
Verkiesing: ANC kom aan bewind en Nelson
Mandela word President
Suid-Afrika wen Rugby-wêreldbeker
Kyoto Protokol onderteken

van Noordkaap Lewendehawe Koöperasie Be -
perk en Suid-Westelike Transvaalse Land bou -
koö perasie Beperk op 20 Mei 1994 deur die lede
goedgekeur is. Die Hoofkantoor was aan vank lik
in Leeudoringstad gesetel.
Suidwes het in November sy eie fosfaat lek pro -
duk bekendgestel – Suidwesfos.
1995:
Die Hoofkantoor is gedurende die eerste helfte
van die jaar na Kimberley verskuif.
In Junie is begin met die opstelling van die
AS400-rekenaarstelsel by verskeie bedryfspunte
en is finaal van die hoofraam af oorgeskakel na
AS400 om aanlyn-inligting en -rekordhouding
te verkry. Personeel het terselfdertyd hul ter mi -
nale vir persoonlike rekenaars verruil – vanwaar
alle rekord houding deesdae ge doen word.
Teen die einde van 1995 is ’n nuwe wyks be de -
ling met 15 wyke geïmplementeer om die gro ter
gebied van die geamalga meerde koöpe ra sie te
kon akkommodeer.
1996:
Sedert 1996 is daar met ’n fase van konsolidasie
en herfokusing begin, wat meegebring het dat
daar teen die begin van die 2000’s teruggekeer
is na kernbesigheid en nie-kernbesighede afver -
koop, gesluit en afgeskaal is.
SUIDWES IN
1998
1999
Sortering van grondbone
Landzicht Wynkelder geprivatiseer
23 April - omskep in maatskappy - Suidwes
Beleggings Beperk
6 969 aandeelhouers
Suidwes tree uit die Suidstreek
Die deregulering van die graanbedryf, met die
af skaffing van beheerrade en invoer van die vrye-
mark stelsel, het ook in 1996 plaasgevind. Dit het
baie probleme en aanpassings, asook groot ver lie -
se tot gevolg gehad.
1997:
Gedurende dié jaar het die Koöperasie die al -
leen aan deelhouer geword van die inter na sio na -
le maatskappy, Groundnut Interna tional (Edms)
Bpk, wat hoof saaklik die uitvoer van grondbone
na die VSA, Japan en Europa hanteer het.
1998:
Op 23 April 1998 is die
Koöperasie in ’n publieke
maat skap py, Suid wes
Be leg gings Be perk, om skep en is die belange van
die voor ma li ge Koöperasie in ’n groep van maat -
skap pye her struk tureer, wat die volgende en ti -
teite be hels het: Suidwes Be he rend Beperk,
Suid wes Beleg gings Beperk, Suid wes Land bou
(Eien doms) Be perk, Suidwesfin (Eien doms) Be -
perk en Suid wes Ny wer hede (Eien doms) Beperk.
Daar mee saam is ’n nuwe kor po ra tiewe iden -
titeit ont wik kel, wat in die nuwe lo go ver sin ne -
beeld is.
Die Maatskappy het by omskepping 6 969 aan -
deelhouers gehad.
Die houermaatskappy van die Groep was Suid -
wes Beherend Beperk, wat 60% van die aan dele
in Suidwes Beleggings Beperk gehou het.
Die aandele van Suidwes Beherend Beperk is in
die hande van die bestaande lede by omskepping
verskans, en die aandele kan slegs per Direksie -
besluit aan ’n nuwe aandeelhouer oorgedra word.
Suidwes Beherend Beperk se direkteure (wat ook
die direksies van die ander maatskappye in die
Groep beheer) is uit bestaande aandeelhouers
verkies.
In die koöperasie-era is ’n gedeelte van die
wins te jaarliks aan die lede toegeken in die vorm
van omset bonusse. ’n Gedeelte van die ver klaarde
Die Wêreld in
1999 Y2K-mania
20
J A A R V E R S L A G 2 0 0 9

21
omsetbonus is in kontant betaal, terwyl die res
op elke lid se ledefondsrekening gedebiteer is.
Die lede fond se kon onder sekere omstandig hede
uit be taal word, byvoorbeeld wanneer ’n lid
boer de ry ge staak het, of te sterwe gekom het.
Met die omskepping na ’n maatskappy is die lede
se aandele en ledefondse op ’n rand-vir-rand ba -
sis in aandele omskep, waarvan 60% in Suid wes
Be herend Beperk en 40% in Suidwes Beleg gings
Be perk toegeken is. Daarmee is die lede se fond -
se in permanente kapitaal omskep, omdat die
aan dele nie, soos in die geval van die ledefondse,
“uitbetaal” kan word nie.
1999:
In Augustus 1999 is Suidwes Landbou (waarin
die meeste van die Groep se bedrywe gesetel is)
vir bestuursdoeleindes in vier streke verdeel, om
met ’n pakketbenadering ’n "naat lose" diens aan
die boer te lewer, wat beteken het dat die boer ’n
to tale diens by sy streekshoofkantoor ont vang
het en nie van Hoofkantoor afhanklik was om sy
be sig heid te doen nie. Hoof be stuur ders is op ’n
streeks basis aangestel om elkeen na die totale
be sigheid (han del, meganisasie en graan) in sy
streek om te sien.
Vanaf die eerste helfte van 1999 is die Hoof kan -
toor te Leeudoringstad weer as Hoofkantoor van
die Groep gebruik en op 12 Augustus 1999 is die
hoof kantoorgebou in Kimberley verkoop.
Suidwes het uit die Suidstreek (Kimberley, Barkly-
Wes, Modderrivier, Warrenton) onttrek en sy be -
lange in daardie gebied, ook wat betref die vleis -
be lange, aan GWK verkoop. Die res van die be -
lange in die vleisbesigheid is aan bestaande aan -
deel houers verkoop en verskeie verlies makende
be drywe (handelstakke en meganisasie) is ge pr i -
va tiseer of gesluit.
2000:
Gedurende 2000 het Suidwes verskeie toeken -
nings van John Deere ontvang. Suidwes is, onder
an dere, as die John Deere-handelaar van die
Jaar aangewys.
SUIDWES IN
2000
2001
Eerste Safex-transaksies
50 jaar ABSA-klant
Junie - eerste prestige-dag (Gala-aand) vir personeel
21 Augustus - nuwe wyksindeling (vyf wyke)
In dieselfde tydperk het Suidwes se Safex-ma -
kela ry sy eerste transaksies gedoen.
2001:
In hierdie jaar is die bestuursver ant woor de lik -
hede funksioneel onder die handels merke Wes -
meg (heelgoedere, onderdele- en werks win kels),
Wes mark (handelstakke) en Suidwes Graan her -
rang skik, wat die streeks bedeling tot ’n einde
ge bring het.
In Junie is die eerste Gala-prestigedag gehou
waar Suidwes se personeel wat uitstaande pres -
ta sie gelewer het, erkenning kry.
Op 21 Augustus is die Raad van Direkteure se
sa me stelling verander. Die aantal wyke is van 15
tot vyf en die aantal boere-direkteure van 15 tot
sewe verminder, terwyl die eksterne di rek teure
van drie tot twee verminder is.
Tydens die Algemene Jaar -
vergadering wat
daar die
jaar te
Migdol
gehou
is, het
die ou -
diteure
Westra-produkte
die aan
deelhouers meegedeel dat Suidwes se stel sels
van die beste onder land boubesighede in Suid-
Afrika is. Hierdie was die eerste jaar ver ga dering
wat net op een plek ge hou is en nie meer by
wyse van ’n reeks ver gaderings deur die hele ge -
bied, soos in die koöperasie-era nie.
Westra Nywerhede se prestasie het in hierdie
jare sodanig verbeter dat ’n nuwe spesiale wit
meel, met die handelsnaam Top White, be kend -
gestel is.
’n Nuwe
vergrendelingstelsel,
wat die
Die Wêreld in
2000
2001
Silovergrendeling word ’n realiteit
Malkoeisiekte breek uit in Europa
Terroriste-aanval op World Trade Centre
(11 September)

totale be heer stelsel van die silo’s sentraliseer, is
geïm ple men teer.
2002:
Gedurende die jaar het Suidwes sy eerste funksie
gehou waartydens verskaffers vir hul bydrae tot
Suidwes se sukses bedank is en waartydens ver -
hou dinge met hierdie belangegroep versterk is.
2003:
Suidwes se Wesmeg-bedryfspunte te Hoopstad
en Schweizer-Reneke het weer verskeie toe -
kennings vanaf John Deere en New Holland
ontvang, waar hulle aangewys is as die beste
be dryfspunte in hulle streek. Wesmeg is weer as
die John Deere-handelaar van die Jaar aan -
gewys.
’n Reeks fokusgroepbesprekings is gedurende die
jaar gehou met die doel om ’n behoeftebepaling
rakende welvaartskeppende dienste en -pro duk -
te onder Suidwes se klante te doen. Daar is be -
SUIDWES IN
Wesmark Hoopstad
Leeudoringstad Silo
2003 1 Desember - Bedryfsondersteuningsdienste gevestig
plan om ’n grondanalise-eenheid, asook ’n In ter -
net-gebaseerde boerderybeplanningsdienste- en
re kord houdingstelsel van stapel te stuur. Die uit -
einde daarvan is dat ’n nuwe afdeling, Be dryfs -
on der steuningsdienste, op 1 Desember 2003 in
die lewe geroep is om in boere se be hoef te aan
on der steuning met betrekking tot landbou kun -
dige dienste en presisieboerdery-kun dig heid te
voor sien.
2004:
Op 5 Januarie is Suidwes se Wesmeg- en Wes -
mark-bedryfspunte te Hartswater geopen.
Aan die einde van die jaar is Suidwes se agent -
skap eensydig deur John Deere beëindig.
2005:
Suidwes tree aan die begin van die jaar toe tot
die ge biede rond om Bothaville, Bultfontein en
Wesselsbron met Suidwesfin- en Wesmeg-be -
dryfs punte, met ’n fokus op die bemarking van
New Holland-produkte.
‘n New Holland-stroper
Geweldige mielie-oorskotte in 2005 het pryse
tot op die R500 per ton vlak en laer in die mid -
del van die jaar gedwing – ’n baie moeilike jaar
vir graan bemarking.
Op 7 April hou Suidwes ’n baie geslaagde Pa-enseun
beraad, waardeur Suidwes poog om fa mi -
lie boerderye – wat ’n groot persentasie van
boer derye in Suidwes se bedieningsgebied uit -
Die Wêreld in
2003 VSA en Brittanje verklaar oorlog teen Irak
22
J A A R V E R S L A G 2 0 0 9

23
maak – te ondersteun om volhoubaar te bly. Dit
sluit ook aan by Suidwes se fokus op die
ontwikkeling en bediening van jongboere.
Suidwes bied in dieselfde tyd ook ’n suksesvolle
kongres aan vir die moderne boervrou om hulle
in hul rolle op die plaas te ondersteun.
In November is Westra Nywerhede verkoop en
Groundnut International na jare van groot ver -
liese gesluit.
2006:
In die eerste paar maande van 2006 is rekordreënvalsyfers
vir die Suidwes-gebied aan ge te -
ken. Die reën het op party plekke baie skade
aan gerig, byvoorbeeld by Wesmark en Wesmeg
in Migdol wat amper knie-diep in die water was.
Suidwes betree in 2005 en 2006 die Suid-Afri -
kaan se kommoditeitsmark op ’n nuwe ma nier
deur middel van Southern Alliance (Eien doms)
Be perk, wat hoofsaaklik op meuldeur kon trakte
en buitelandse graan ver handeling ge fo kus het,
asook Corn International (Eiendoms) Be perk,
waar van die hoofbesigheid opsie-onder skry wing
was.
Suidwes is in 2006 as opleidingsverskaffer in
SAQA-geregistreerde kwalifikasies geakkrediteer
en het ook die Klipfontein-projek aangepak - ’n
SEB-projek naby Leeudoringstad.
SUIDWES IN
2004 John Deere-agentskap beëindig
Graangradering
word volgens die mees
gevorderde metodiek gedoen
2007:
In hierdie jaar het Suidwes op sy vorige beste
finansiële prestasie verbeter deur ’n netto wins
na belasting toeskryfbaar aan aandeelhouers
van R47,209 miljoen te behaal.
In September maak Senwes ’n vyandige aanbod
aan Suidwes se aandeelhouers om hulle aandele
te koop en sodoende beheer oor die Suidwes
Groep te verkry. Dit is egter met ’n meerderheid
van 87% van al die stemme op die Algemene
Jaarvergadering wat op 2 Oktober te Leeu do -
ring stad gehou is, afgeweer.
2008:
’n Elektrisiteitskrisis in die land het daartoe
bygedra dat die ekonomie van die begin van
2008 af onder groot finansiële druk verkeer het.
Suidwes het egter voorkomende stappe geneem
om verliese in die organisasie te beperk.
In Maart het Bedryfsondersteuning ’n nuwe
baad jie aangetrek en is van daardie datum af ’n
meer onafhanklike afdeling van Suidwes met
die naam Terratek.
Die Wêreld in
Wesmark Christiana
2004 Asiatiese Tsunami (225 000 mense sterf)

In die 2007/2008-finansiële jaar verbeter Suid -
wes die vorige jaar se rekord nabelaste wins vir
ek wi teitsaandeelhouers tot R73 miljoen.
Die Maatskappy het in Oktober ook ’n rekord be -
drag van R9 454 aan ’n huis vir gestrem des,
Daphne Lee, oorhandig. Een helfte van die be drag
is tydens Loslitdag (’n jaarlikse instelling) in ge sa -
mel en die ander helfte is deur die Maat skappy
by ge dra om die personeel en Maatskappy se so -
siale verantwoordelikheidsbesef en hul empatie
met die inwoners van die tehuis uit te leef.
Tydens ’n oorhandiging seremonie op 23 Septem -
ber by die Kgakala-gemeenskapsentrum te Leeu -
do ringstad, het die inwoners eienaar skap aan -
vaar van ’n gebou, wat oor spronklik ’n hostel
was, wat deur Suidwes
ge skenk is met die oog
daarop om ’n bydrae te
lewer tot die op lei -
dings doelwitte wat die
Kgakala-gemeen skap
daar mee be oog het.
Om rekordhouding ver -
der te verbeter, is oor -
geskakel na die nuwe
P-series (Power 6) in
plek van die ou AS400.
In die tweede gedeelte
van die jaar het ’n in ter -
na sionale finan si ële en
ekonomiese kri sis ont -
staan, wat sy oor sprong
by van die groot ste ban -
ke in die VSA gehad en vinnig na ander wêrelddele
versprei het, insluiten de Brit tanje en Europa. Die
uiteindelike effek daarvan is nog nie bepaal nie,
maar baie van die eens sterk ste en grootste on der -
nemings ter wêreld staar ban k rotskap in die gesig.
Southern Alliance se besigheid is gestaak en
Suid wes verkoop sy aandele in Corn Inter na tio -
nal.
SUIDWES IN
2005
2007
2008
Die nuwe P-series rekenaarstelsel
Groot mielie-oorskot
Mielieprys daal tot onder R500 per ton
Senwes poog vyandige oorname
Maart - Terratek gestig
CASE-agentskap verkry
Rekordwins (na belasting) van R73,290 miljoen
Alhoewel Suidwes ook met geen fondse begin het
nie, kon dit danksy die genade oor honderd jaar suk -
sesvol bly voortbestaan. Suidwes het met verloop
van tyd sy kwota talentvolle en toegewyde leiers en
per soneel opgelewer, maar met tye was dit net won -
der werke wat die organisasie van ondergang ge red
het – en ons glo dat dit bloot gebeur het omdat Suid -
wes se mense nog altyd hul afhanklikheid van ons
Op perwese besef en erken het.
Vandag is Suidwes se personeel steeds toegewyd
daar aan om vir ons aandeelhouers opbrengs op hul
ka pitaal te lewer – dit dus vir sy eienaars die moeite
werd te maak om in die Maatskappy te belê. Suidwes
se belanghebbendes is sy eerste prioriteit, en die
Maat skappy poog steeds om sy klanteaandeelhouers
teen uitbuiting te be -
skerm en sy besigheidstransaksies met
die hoogste mate van integriteit uit te
voer. Dit word gedoen met behulp van
die nuutste tegnologie en aan die hand
van moderne bestuursbeginsels – om so -
doende ook Suidwes se belange groe pe
optimaal te ondersteun en op die voor -
punt te plaas. Korporatiewe be stuurs -
beginsels en verantwoordelike be stuur
van die Maatskappy volgens wet like
Die Wêreld in
2007
2008
Een van CASE se grootste, nuwe trekkermodelle
Suid-Afrika wen weer die Rugby-wêreldbeker
Wêreldwye ekonomiese en finansiële krisis
24
J A A R V E R S L A G 2 0 0 9

25
maat stawwe en gedragskodes, soos die
kode vir korporatiewe bestuur van die
King-komitee (die sogenaamde King III),
is ononderhandelbaar en on der steun die
Maatskappy in sy pogings om namens
sy belangegroepe toegang tot gesogte
oor sese markte te verkry.
Suidwes se geskiedenis en sukses is te
danke aan die visie, innoverende den -
ke en tydige optrede van sy leiers. Ons
leef ook nou in ’n tyd waarin die be -
studering van die toekoms des te meer
be langrik vir strategiese voor uit skou -
ing en be planning ge word het. Dit is
dus gepas dat ’n bekende sa ke leier in
Suid Afrika se sie ning oor die toekoms
van Land bou in Suid-Afrika, en Suid -
wes se hui dige Besturende Direk teur
se bood skap en sie ning in reaksie
daar op, ver kry is en by hierdie publi -
kasie in gesluit word.
Moderne, gespesialiseerde graanbemarkingsdienste
Terratek se tegnologiesgevorderde
toerusting vir presisieboerdery

MNR H DE WAAL
(HENDRIK)
1909 - 1913
MNR AB VAN DER
MERWE (ANDRIES)
1977 – 1990
VOORSITTERS VAN SUIDWEs
MNR AP ROOS
(ampie)
1913 – 1924
MNR JH VILJOEN
(BOETIE)
24/8/1990 – 15/3/1995
MNR ZF HAASBROEK
(ZAREL)
1924 – 1963
MNR H VAN DER
MERWE (BOKKIE)
30/3/1995 – 30/11/1995
MNR JJ WENTZEL
(JANNIE)
1963 – 1977
MNR SF VAN ZYL
(FANIE)
1/12/1995 – 19/8/2009
26
J A A R V E R S L A G 2 0 0 9

27
1939
Eerste uitbreiding
nadat dorps -
koöperasies hul
bedieningsgebiede
begin vergroot het
Suidwes gebied binne
SUID-AFRIKA
1912
Stigting van die
onderneming
1945
Na die Tweede
Wêreldoorlog
Suidwes se geBiedE
oor eenHonderd jaar
Dorp
Grondbone-aanleg
Graanstoor
Takwinkel / Handelstak (later Wesmark)
Lewendehawe-tak
Sak-en-seildepot
Silo
Totale gebied waarbinne Suidwes oor
100 jaar diens gelewer het

2009
Suidwes-gebied soos
dit tans daar uitsien
1959
Met 50 jaar-herdenking
2000
Na herfokusingsproses, onttrekking uit
Suidstreek en afverkoop van niekernbesighede
Vleiskor
Wesmeg (Heelgoedere, Onderdele en Werkswinkels)
Westra (meule en / of verkope)
Wynkelder
Moutfabriek
Meule
Suidwesfin
1994
Na amalgamasie
1994
Na amalgamasie
28

29
FINANSIële groei
Tot 1959 was syfers in £ (£1 = R2)
Tot 1950 was die “Aandeelhouersfondse” gelyk aan
die reserwes
1995 - na amalgamasie met Noordkaap
Lewendehawe
1999 - na maatskappyvorming
2000 - tydperk van rasionalisasie van Suidstreek
en lewendehawe-besigheid
Bedrae is in nominale terme

“
Suidwes se visie is om as gefokusde landboubesigheid voortdurend te groei en
’n pasaangeër in die Suid-Afrikaanse landbousektor te wees.
“
Vir die gesonde toekoms van die landbousektor
in ons land moet die debatsfokus van politieke
kwessies na tasbare bedryfs- en besigheidsopsies
verskuif word.
DIE TOEKOMS 29B
“
“

DIE TOEKOMS VAN LANDBOU IN SUID-AFRIKA
Dr Johan van Zyl - GROEP UITVOERENDE HOOF: SANLAM BEPERK
Baie dankie vir die uitnodiging om ’n bydrae te
lewer tot hierdie Eeufeespublikasie van Suid -
wes in 2009. Ek skryf hierdie in November
2008, die jaar waarin Sanlam negentig geword het,
en van een oudstryder aan ’n ander sê ek graag na -
mens die Sanlam Groep hartlik geluk aan Suidwes.
As instelling vergestalt Suidwes, sy besluitnemers,
per soneel, kliënte/klante en aandeelhouers van die
kernwaardes wat Sanlam sy toonaangewende po si -
sie as ’n finansiëledienste-groep in Suid-Afrika ge -
gee het – immer op die voorpunt en toekoms gerig.
Die strategiese belangrikheid van landbou
Die landbousektor het in die meeste lande betreklik
klein geword, met ’n geringe regstreekse bydrae tot
die bruto binnelandse produk (BBP). In Suid-Afrika is
land bou regstreeks verantwoordelik vir ongeveer twee
persent van die BBP. Dit is vergelykbaar met die by -
drae van landbou in welvarende lande, en aan sien lik
laer as die gemiddelde bydrae van nege per sent in
middel-inkomstelande.
Gebeure die afgelope paar jaar toon egter dat die
belangrikheid van die landbousektor veel verder strek
as net die regstreekse bydrae daarvan tot die BBP.
Internasionaal het die Economist-indeks van nievoedsellandboupryse
vanaf 2007 tot 2008 in VSAdollar
verdubbel. Die voedselprysindeks het ’n selfs
skerper styging van 150 persent oor dieselfde tyd -
perk getoon. Ongeveer een derde van die styging kan
toe geskryf word aan ’n swakker dollar, wat steeds ’n
groot prysstyging oorlaat wat verklaar moet word.
Verskeie redes word aangevoer om hierdie verskynsel
te verklaar en sluit, onder meer, in: ’n Groter vraag
uit opkomende ekonomieë, soos China, weens ver be -
ter de lewenstandaarde, droogtes as gevolg van aard -
ver hitting, en finansiële spekulasie omdat kom mo di -
tei te soos verskansingsfondse deur be leggers as ’n
nuwe en winsgewende bateklas beskou word. An der
re des is, onder meer, die stygende koste van ener gie,
’n vermindering in bewerkbare grond as ge volg van
in dustrialisasie en verstedeliking, en die aan wending
van gewasse vir die produksie van bio brandstof. An der
gee die subsidies wat die rege rings van ont wik kelde
lande aan hul landbou gemeen skap pe be taal die skuld
vir die feit dat landbou produksie in ont wik kelende
lande, soos dié in Afrika, nie me de din g end is nie.
Dit is egter onteenseglik so dat onlangse prys be we -
gings dui op ’n strukturele verskuiwing in die wê -
reld ekonomie ten gunste van kom moditeits pro du -
sente, namate die druk op beperkte bronne toe neem.
Die landbougemeenskap moet gereed wees om die
ge leenthede wat hierdie verskuiwing bied, aan te
gryp – trouens, die wêreld maak op hulle staat om
hier die gaping te oorbrug.
Daar is ook ander faktore wat tot die wesenlike
internasionale groei van landbou bydra. Hulle sluit
in:
Regerings beklemtoon toenemend voedsel se ku -
riteit te midde van hoë internasionale voed selen
energiepryse.
Landbou is ’n bron van herwinbare energie.
Landbouprodukte en -goedere is fokuspunte van
onderhandelings in internasionale handel.
Landbou is ’n groot werkgewer van half- en
ongeskoolde arbeid.
Landbou het sterk bande met ander sektore,
veral agri-prosessering.
30
J A A R V E R S L A G 2 0 0 9

31
Landbou is ’n kernstabiliseerder van die lan -
delike of plattelandse ekonomie en daarom be -
lang rik vir die ruimtelike aspekte van gedeelde
groei.
Landbou is krities vir die ontwikkeling van Afri -
ka.
Bou die landbou in Suid-Afrika
Landbou is waarskynlik die mees verpolitiseerde
sektor van die Suid-Afrikaanse ekonomie. Die indruk
bestaan dat landbou ’n politieke speelbal geword
het, met senior politici wat trag om politieke punte
aan te teken eerder as om oplossings voor te hou in
hul dikwels meer emosionele as feitelike kom men -
taar. Vir die gesonde toekoms van die land bousektor
in ons land moet die debatsfokus van politieke kwes -
sies na tasbare bedryfs- en besig heids opsies verskuif
word. ’n Boerdery is verseker ’n sake-onderneming
en dit is baie moeilik om sake te doen in ’n om ge -
wing wat met soveel onsekerheid en inmenging op -
ge saal word.
Dit is verder ’n ope vraag hoe hoog landbou op die
prioriteitslys van die regering is. Daar skyn ’n on wil -
lig heid te wees om die nodige hulpbronne be skik -
baar te stel om probleme uit te skakel, byvoor beeld
onvoldoende begrotings vir grond hervorming en die
voort slepende kapasiteits probleme wat die uit voe -
ring van beleid kortwiek. Die regering behoort ge -
daag te word om landbou ’n saak van prioriteit te
maak, om sodoende probleme aktief die hoof te bied
– veral die kwessies rondom grondhervorming moet
so spoedig moontlik opgelos word.
Die dikwels byna chaotiese toestand van ons re -
gerings- en semi-regeringslandbou-instellings, soos
die Landbank en die Landbounavorsingsraad, is ins -
ge lyks hoogs kommerwekkend. Dit gaan hand-aanhand
met die onvermoë van sommige re ge rings de -
partemente, soos Grondsake, om resultate te lewer.
Dit is myns insiens uiters belangrik dat skepping van
ver troue tussen georganiseerde landbou en die re -
gering ’n dringende korttermyndoelwit moet word.
Die sensitiwiteit van landbou en grondsake regverdig
dat dié portefeulje op nasionale vlak aan ’n senior
mi nister toevertrou word. As ’n tussenmaatreël moet
die landbousektor sy direkte toegang tot die Presi dent
optimaal benut en georganiseerde landbou moet
daarop aandring om homself te laat geld.
Ook van kardinale belang vir die toekoms van land -
bou in Suid-Afrika is dat groter samewerking en eens -
gesindheid tussen landbouliggame en –unies on ont -
beerlik is vir die landbousektor om die er ken ning wat
dit verdien, te verkry, en daar is vele lesse te leer uit
die sakesektor se sukses - byvoor beeld met BUSA.
Dit bly ’n sensitiewe kwessie, maar die finansiering
van grondhervorming is van kritieke belang om on -
se kerheid uit die weg te ruim, om beleggers vertroue
in die hand te werk en sekuriteits risiko’s te ver min -
der. As die gewillige koper/gewillige verkoper-model
nie werk nie, kan dit waarskynlik daaraan toegeskryf
word dat pryse te laag is vir die verkoper en/of te
hoog is vir die koper. Die regering behoort die verskil
in koste te dra.
Ek wil oor grondhervorming byvoeg dat die reg van
grondeienaarskap soortgelyk is aan mineraalregte.
En daar is veel wat ons kan leer uit die foute wat
met die transformasie van die mynbousektor gemaak
is en die nadele wat dít vir beleggersvertroue in ge -
hou het. Onsekerheid in die mynbousektor het onge -
veer drie jaar geduur en die bedryf toon nou eers te -
kens van oplewing. Onsekerheid oor eienaar skap in
die landbou duur al veel langer en nog is die einde
nie in sig nie. Suid-Afrika kan nie bekostig om die
voor dele van hoë pryse vir sagte kommoditeite te
ont beer, soos wat mynbou die hoë pryse van harde
kom moditeite verbeur het nie.
Vir soverre dit Swart Ekonomiese Bemagtiging aan -
gaan, moet daar ’n duidelike onderskeid tussen kom -
mer siële- en bestaansboere gemaak word. Die klem

moet noodwendig op kommersiële boerdery val om
voed selsekuriteit te verseker en die feit dat klein tot
medium organisasies die heersende besigheids vorm
in landbou is, moet in ag geneem word.
Maar daar is ook algemene internasionale, veral eko -
nomiese, faktore wat spesifieke uitdagings vir land -
bou in Suid-Afrika inhou.
Soos hierbo aangedui, is daar al hoe meer aan vaar -
ding dat die skerp styging in internasionale voed -
selpryse nie bloot siklies is nie, maar dat dit struk -
tureel van aard en daarom volhoubaar is. Die vraag
na landbou-uitsette het skerp toegeneem as ge volg
van die groei in biobrandstof en verhoogde lewens -
stan daarde in ontwikkelende lande (SA inge sluit),
ter wyl aanbod traag gereageer het. Dit wil egter
voor kom asof landbou se sagte kommoditeite nou by
die vlak van mynbou se harde kommoditeite begin
aan sluit.
Wisselkoerse en internasionale prysbewegings het ’n
sterk invloed op plaaslike landboupryse. Boere moet
dit as ’n bykomende risikofaktor in ag neem en as
so danig bestuur, in plaas daarvan om dit as ’n by ko -
mende inkomstebron te beskou.
Die toenemende gesofistikeerdheid van die land -
boubedryf vereis nuwe vaardighede van die boer. So,
byvoorbeeld, staar landbou voortdurend onstabiele
mark toestande in die gesig en die gebruik van ver -
skan s ingstrategieë om dit hok te slaan, verg sekere
teg niese vaardighede.
Om winsgewendheid te verbeter is waarde toe -
voeging die wagwoord. Oftewel, agri-prosessering
moet ’n kernaktiwiteit bly. Boere sal moet besluit tot
wat ter mate hulle vertikaal wil integreer en of hulle
ver kies om bloot verskaffers van onverwerkte mate -
riaal te wees.
Ter afsluiting
Bostaande is van my perspektiewe oor die toekoms
van landbou in Suid-Afrika. Dit is hoegenaamd nie ’n
voorgestelde bloudruk vir die oplossing van die pro -
ble me waarmee ons in die ontwikkeling van die
landbousektor te kampe het nie. Ek hoop egter dit
gee agtergrond en stimulus vir verdere bespreking,
maar veral ook positiewe en konstruktiewe aksie.
Nogmaals hartlik geluk met julle eeufeesviering op
16 Augustus 2009. Mag Suidwes en landbou in
Suid- Afrika floreer om, spreekwoordelik, gestalte te
gee aan die gesogte uitdrukking:
’n Boer maak ’n plan! “ “
32
J A A R V E R S L A G 2 0 0 9

33
HUIDIGE STAND VAN SAKE EN
VISIE VIR SUIDWES
SCHALK PIENAAR, BESTURENDE DIREKTEUR: SUIDWES
Suidwes is na ’n honderd jaar se bestaan ’n
gefokusde landboubesigheid wat primêr daar -
op gerig is om markverwante produksie- en
ander insetmiddele, sowel as finansiering en mark -
toe gangs produkte en -dienste aan die primêre land -
bousektor in Suid-Afrika te voorsien.
Die huidige Suidwes het oor eenhonderd jaar nie net
tot een van die voorste landboubesighede in Suid-
Afrika ontwikkel nie, maar het in die proses ook ver -
skeie gedaante verwisselings ondergaan.
Van ’n klein en beskeie begin as landboukoöperasie
in 1909, tot ’n moderne en sakegedrewe besigheid in
2009, wat onder die top tien landboubesighede in
Suid-Afrika tel, het Suidwes stadig maar seker in der -
daad die “eerste keuse” (wat die visie van die Groep
is) vir sy belanghebbendes geword. Die besig heid
was aan al die ekonomiese wispel turighede van die
vo rige eeu blootgestel en moes in dié tyd ook leer
om onder alle omstandighede te oorleef. Die mees
in grypende veranderinge in Suidwes se geskiedenis
was waarskynlik in die middel en laat 1990’s, toe po -
litieke veranderinge in Suid-Afrika ’n totale her -
skikking van die speelveld vir die landbousektor te -
weeg gebring het. In daardie tyd is die onder ne -
mings vorm verander van ’n koöperasie na ’n publieke
maatskappy, en die eens gediversifi seerde besigheid
is baie meer vaartbelyn gemaak deur die afverkoop
van bates en die sluiting van nie-kern besighede.
Produktiwiteits- en effektiwiteits ver beteringe het
ver der daartoe bygedra dat die Suidwes Groep sedert
die begin van die huidige eeu, op ’n enkele uit son -
dering na, jaarliks indruk wek kende groei in be sig -
heids- en finansiële pres ta sie behaal het.
Aandeelhouers van Suidwes (as maatskappy) kan
met genoegdoening terugkyk oor die afgelope tien
jaar, waarin uitnemende resultate behaal was – re -
sul tate wat veel groter en bekende besighede, in slui -
ten de genoteerde besighede, se resultate oortref het.
Opbrengs op aandeelhouersfondse was in daardie
tyd telkens die beste van al die groter land bou be sig -
hede in Suid-Afrika.
Die redes hiervoor is nie enkelvoudig nie, en is te
vin de in ’n aantal beginsels wat met fokus en entoe -
sias me toegepas word. Die belangrikste hiervan is
die benadering om:
- deurlopend alle besigheidsbesluite te onderwerp
aan die toets of dit ekonomiese waarde vir die
Maatskappy toevoeg;
- groot klem op besigheidsverhoudinge met alle
be langhebbendes te plaas; en
- van die beste moontlike hulpbronne, soos stel -
sels en personeel, gebruik te maak.
Uiteraard speel die wel en weë van die land bou -
sektor ook ’n rol in hierdie sukses, en gun stige kli -
maats toestande en markfaktore was bepalend vir die
relatiewe voorspoed van produsente en ’n land bou -
besigheid soos Suidwes. Die Maat skappy is ook ken -
nelik bewus van, en dankbaar vir, hierdie rea li teite in
sy besigheidsbestaan. Bowenal word die besigheid
be dryf in afhanklikheid van ons Hemelse Vader, wie
se oorvloedige seën ons daaglikse bedrywighede ken -
merk.
Die pad vorentoe lyk soms ontsagwekkend, maar
word met groot ywer en entoesiasme aangepak. Die
uit dagings en geleenthede in die globale besig heids -

wêreld word ywerig nagevors. Die roepstem is om te
groei, te verbeter en te fokus. Wat ’n wonderlike
voor reg om as landboubesigheid deel te mag neem
aan ’n strategiese ekonomiese sektor, waar die di ver -
siteit van vele aspekte van die alge mene en eko no -
miese samelewings in Suid-Afrika by een adres be -
trok ke is: Biologiese prosesse, finansies en finan sie -
ring, navorsing, vervoer en logistiek, be dryfs eko no -
mie in al sy onderafdelings, wette en die reg, ver se -
kering, menslike hulpbronne, inlig tingstegnologie,
kom munikasie en die verskillende dissiplines van in -
genieurs wese - om maar enkeles te noem - en al
hier die aspekte is versprei oor gediver sifiseerde boer -
derybedrywe, wat nie net geografies wyd ver spreid is
nie, maar ook groot- en kleinboere, be gin ner boere en
hoogs gesofistikeerde boerdery-ondernemings in sluit.
Suidwes se visie sluit in om voortdurend te bly groei.
Suidwes wil egter ook in ’n belangriker mate ’n pas -
aan geër wees, wat nie net primêre produsente on -
der steun nie, maar ook vir hulle ’n fasiliteerder en
in spirasie sal wees om hulle boerderybesighede en
Suid-Afrika se landbou-ekonomie in die toekoms op -
ti maal uit te bou.
34
J A A R V E R S L A G 2 0 0 9

35
ORGANIGRAM: 2009
Suidwes Landbou
(Edms) Bpk
Suidwes Graan
Silo’s
Bemarking
Vervoerlogistiek
Graandienste
Wesmark
Handelstakke
Veevoerdepots
Direkte bemarking
Maandrekenings
Wesmeg
Heelgoedere
Onderdele
Werkswinkels
Suidwesfin
Produksiekrediet
Afbetalingsverkoopsfinansiering
Langtermynlenings
Terratek
Korporatiewe Dienste
Individuele aandeelhouers
(hoofsaaklik bona fide-boere)
Suidwes Beherend Beperk
Suidwes Beleggings Beperk
Suidwesfin
(Edms) Bpk
100%
51.06%
Versekering Safexmakelary
48.94%
100% 100% 100%
Suidwes Nywerhede
(Edms) Bpk
Individuele
aandeelhouers
Korporatiewe funksies
100%
100%
100%
100%
53%
Finansies
Menslike
Hulpbronne
Sekretariaat
Interne Oudit
Southern Alliance
(Edms) Bpk
Suidwes IT-
Oplossings
(Edms) Bpk
Africa Bearings &
Transmission
(Edms) Bpk
Bodtrade 60
(Edms) Bpk
h/a C2C Trading
Nvirotek
Laboratories
(Edms) Bpk

37
Geregistreerde adres en posadres
Voortrekkerstraat
Leeudoringstad
2640
Posbus 5
Leeudoringstad
2640
ADMINISTRATIEWE INLIGTING
W e b b l a d
http://www.suidwes.co.za
G r o e p s e k r e t a r i s
DC Theron
Posbus 5
Leeudoringstad
2640
Tel: (018) 581 1000
Faks: (018) 581 2548
E-pos: davidt@suidwes.co.za
O o r d r a g s e k r e t a r i s
Groepsekretaris - sien besonderhede hierbo
Verhandelingskamer vir aandele
P/a Die Groepsekretaris
Posbus 5
Leeudoringstad
2640
Navrae: Mev Carin Erasmus
Tel: (018) 581 1023
Faks: (018) 581 2548
E-pos: carine@suidwes.co.za
B a n k i e r s
Land- en Landbou-ontwikkelingsbank van Suid-Afrika
ABSA Bank Beperk, lid van die Barclays Groep
Nedbank, ’n afdeling van Nedcor Bank Beperk
O u d i t e u r e
PricewaterhouseCoopers Ing
Sentrale Streek
Tweedelaan 61
Westdene
Bloemfontein
9301
Posbus 818
Bloemfontein
9300
Tel: (051) 503 4100
Faks: (051) 503 4399
http://www.pwc.com/za
R e g i s t r a s i e n o m m e r s v a n
m a a t s k a p p y e
Suidwes Beherend Beperk
(1998/007242/06)
Suidwes Beleggings Beperk
(1998/007601/06)
Suidwes Landbou (Edms) Bpk
(1990/006879/07)
Suidwesfin (Edms) Bpk
(1998/007714/07)
Suidwes Nywerhede (Edms) Bpk
(1993/000083/07)
Southern Alliance (Edms) Bpk
(1994/000592/07)
Africa Bearings and Transmission (Edms) Bpk
(1997/000060/07)
Suidwes IT-Oplossings (Edms) Bpk
(1996/018157/07)
Bodtrade 60 (Edms) Bpk
(2007/027484/07)
Nvirotek Laboratories (Edms) Bpk
(2007/029712/07)
T o l v r y n o m m e r : 0800511475
W h i s t l e B l o w e r s : 0800203115

INHOUDSOPGAWE
ADMINISTRATIEWE INLIGTING 37
DIREKTEURE FOTOBLAD 39
UITVOERENDE BESTUUR FOTOBLAD 40
VIER JAAR FINANSIËLE OORSIG 41
VOORSITTERSVERSLAG 43
BESTURENDE DIREKTEURSVERSLAG 46
KORPORATIEWE BESTUUR 51
VOLHOUBAARHEIDSVERSLAG 55
VERKLARING VAN VERANTWOORDELIKHEID DEUR DIE DIREKSIE 61
GEKONSOLIDEERDE FINANSIËLE JAARSTATE: SUIDWES BELEGGINGS BEPERK 62
OPGESOMDE AFSONDERLIKE EN GEKONSOLIDEERDE FINANSIËLE JAARSTATE:
SUIDWES BEHEREND BEPERK 107
38

39
J A A R V E R S L A G 2 0 0 9
DIREKTEURE
PS Vercueil (Ondervoorsitter)
en SF van Zyl (Voorsitter)
GL Malherbe, JJ Viljoen, PF Delport en JJ le Roux
DA Robertson en
JH Trollope
SW Pienaar (Besturende Direkteur)
en G Potgieter (Direkteur: Finansies)

UITVOERENDE BESTUUR
G Potgieter (Direkteur: Finansies), PR van der Merwe (Hoof be -
stuurder: Korporatiewe Dienste), DC Theron (Groepsekretaris)
en SW Pienaar (Besturende Direkteur)
JJ Maritz (Hoofbestuurder: Graan),
AJ Esterhuizen (Hoofbestuurder: Suidwesfin) en
SD Bruwer (Hoofbestuurder: Wesmark & Wesmeg)
J A A R V E R S L A G 2 0 0 9
40

41
J A A R V E R S L A G 2 0 0 9
Suidwes Groep
VIER JAAR FINANSIËLE OORSIG
INKOMSTESTAAT
Inkomste
Bedryfswins
Finansieringskoste
Wins voor belasting
Belasting
Netto wins van voortgesette bedrywe
Netto verlies van eindigende bedrywe
Netto wins vir die jaar
Toeskryfbaar aan:
Ekwiteitsaandeelhouers van die Maatskappy
Minderheidsbelang in ekwiteit
BALANSSTAAT
Gewone aandeelhouersbelang
Minderheidsbelang in ekwiteit
Ekwiteit
Totale laste
Totale bates
VERHOUDINGS
Ekwiteit tot totale bates
Rentedraende skuld tot totale bates
Rentevrye skuld tot totale bates
Verdienste op gewone aandeelhouersbelang
Verdienste per aandeel (sent)
Dividend per aandeel (sent) - tussentyds
Dividend per aandeel (sent) - finaal
Totale dividend (sent)
Netto batewaarde per aandeel (sent)
2009
R’000
3,869,014
168,426
(61,454 )
106,972
(28,177)
78,795
-
78,795
78,826
(31 )
78,795
382,549
438
382,987
775,470
1,158,457
33.1%
40.6%
26.3%
100.0%
24.9%
63.7
12.00
-
12.00
309.1
2008
R’000
3,428,694
137,454
(48,436 )
89,018
(21,074 )
67,944
-
67,944
73,290
(5,346 )
67,944
316,958
124
317,082
704,974
1,022,056
31.0%
40.3%
28.7%
100.0%
28.2%
59.2
10.00
-
10.00
256.1
2007
R’000
2,089,355
96,336
(39,365 )
56,971
(9,762 )
47,209
-
47,209
43,439
3,770
47,209
260,043
5,470
265,513
527,959
793,472
33.5%
38.9%
27.6%
100.0%
20.2%
35.1
7.00
-
7.00
210.1
2006
R’000
1,204,237
81,533
(22,535 )
58,998
(12,216 )
46,782
(12,762 )
34,020
32,562
1,458
34,020
214,969
2,581
217,550
457,620
675,170
32.2%
40.4%
27.4%
100.0%
16.9%
26.3
6.00
-
6.00
173.7

J A A R V E R S L A G 2 0 0 9
42

43
J A A R v E R S L A G 2 0 0 9
VOORSITTERSVERSLAG
Suidwes het oor die af gelope eenhonderd jaar ont wikkel
en ge groei tot ’n gerespek teerde, voor uit stre wen de
land bou besig heid met geson de kern waar des, ’n dui de -
li ke be sig heids filosofie en ’n toe koms gerigte visie. Suidwes
het hom as een van die voorste landbou be sig he de gevestig.
In die eerste gedeelte van hierdie pub likasie word
die Suidwes Groep se ge skied enis en die om -
stan dig hede waar onder dit moes voort bestaan
in re de like beson der hede weer ge gee. Ek be oog
nie om ver der daar op uit te brei nie, be halwe
om te be klem toon dat Suid wes veral oor
die af gelope tien jaar be son dere groei ge -
toon het, nie net wat wins ge wend heid
be tref nie, maar ook op die ter reine
van ver hou dings met sy belang heb -
ben des, ri si ko bestuur, goeie kor -
po ra tiewe be stuur, die skep ping
van ’n wen kul tuur, en die ves -
tiging van kun dig heid en dis si -
pli ne.
Die onderstaande gegewens is on teen seglike
be wys dat Suidwes veral van af 1998 toe nemend
uitste kend daar in ge slaag het om vir sy aan deel hou ers waarde te skep:
Die waarde wat in die proses geskep is, is onderliggend aan die styging in die verhandelingsprys van die Suidwes Groep
se aandele met verloop van tyd.

HUIDIGE FINANSIËLE PRESTASIE
Suidwes het in die 2008/2009-finansiële jaar weer -
eens op sy voorafgaande uitstekende prestasies ver beter.
Die netto wins van R106.972 miljoen voor be las ting ver -
teen woordig ’n verbetering van 20.2% op die vo rige jaar
se rekordprestasie. Die finansiële ver hou dings het deur -
gaans ver beter, soos uit die bo staan de grafieke blyk.
Die heersende makro-ekonomiese omstandighede ver eis
dat besighede ’n beleid van optimale reser ve ring volg.
Die Direksie is egter tevrede dat Suidwes se stand van
sake van so ’n aard is dat die betaling van ’n dividend
ver ant woor delik en gereg verdig is. Ge volg lik het die
Direksie op 28 April 2009 ’n tus sen tydse dividend van 12
sent per aandeel in beide Suid wes Beherend Beperk en
Suidwes Beleg gings Be perk verklaar, wat op 30 April
2009 betaal is.
POLITIEKE BESTEL
Ek aanvaar dat die onlangse verandering in die rege -
rings amestelling tot verdere veranderings in re ge rings -
beleid sal lei. Ek vertrou dat die nuwe be wind sal besef
watter kritieke rol voedsel sekerheid in Suid-Afrika se
ekonomiese en sosiale welsyn speel. Dit is dringend
nood saaklik dat die uiters be lang rike rol wat die kom -
mer siële landbou hierin moet vervul, na behore ge -
waar deer sal word en dat die regering stabiliteit en se -
ke rheid in hierdie sektor sal verseker. Daarmee saam
be hoort ’n meer effek tiewe en dringende fokus op vol -
hou bare ont wik ke ling in landbou gevestig te word, nie
net om voed sel sekuriteit in Suid-Afrika te verseker nie,
maar ook ter wille van sosiale welvaartskepping.
Verskeie aksies is oor die afgelope twee jaar geneem om
Suidwes se bydrae tot swart ekonomiese be mag tig ing
aan te spreek. Die Direksie se basiese uit gangs punt is
steeds dat enige aksies in hierdie ver band inderdaad
waar de moet toevoeg. Tans word in same werking met
kun dige adviseurs beplan hoe Suid wes sy verant woor -
de likheid in hierdie ver band tot die grootste voordeel
van al die betrokkenes kan nakom. Verskeie doelgerigte
aksies sal in die loop van die komende jaar geïm ple -
men teer word.
GEORGANISEERDE LANDBOU
Suidwes is ten nouste betrokke op alle terreine van die
georganiseerde landboubesigheidsomgewing. Dit sluit
die Landboubesigheidskamer, georganiseer de landbou -
J A A R V E R S L A G 2 0 0 9
44

45
J A A R V E R S L A G 2 0 0 9
strukture en bedryfsorganisasies in, so wel as ’n be trok -
ken heid op alle vlakke in die waar de ketting. Suid wes se
betrokkenheid op hierdie terreine is nie beperk tot ’n
blote teenwoordigheid nie, maar inder daad gemik op
aktiewe deelname ten ein de ’n verskil te maak.
TOEKOMS
Die huidige finansiële en ekonomiese om standighede
wê reldwyd, sowel as die aanpassings wat heden daag se
boere noodwendig in hul eie besighede moet maak om
ook selfstandig en winsgewend te kan voort bestaan, sal
in die afsienbare toekoms beson dere uitdagings aan
Suid wes se Direksie en Bestuur stel.
Tesame daarmee bring nuwe wetgewing, veral die wy si -
gings aan die Maatskappywet, sowel as aan passings in
die benadering tot korporatiewe bestuur met die aan -
vaar ding van die nuwe King III kode, ’n nuwe di men sie in
die wyse waarop die Groep se sake benader en bestuur
sal moet word. Onder hier die om standighede sal Suid -
wes meer as ooit te vore moet vashou aan die waardes
wat onder liggend is aan sy sukses tot op hede.
DIREKSIE
Die veranderings wat gedurende die jaar in die sa me stel -
ling van die Direksie plaasgevind het, word vol le dig in
die Direkteursverslag van Suidwes Be he rend Be perk op
blad sy 111 van hierdie publikasie ver strek. Aanvullend
daar toe wys ek daarop dat mnr T Pritchard as ’n on -
afhanklike nie-uitvoerende direkteur vanaf 1 Mei 2009
in die Suid wes Groep aan ge stel is.
Volgens die normale aftree-orde van direkteure ver stryk
die huidige ampstermyne van mnr JJ le Roux en ekself
met die Algemene Jaarvergadering van 2009. Ek het my -
self nie weer verkiesbaar gestel nie en het inderdaad be -
sluit om na ’n tydperk van 25 jaar op Suidwes se Di rek -
sie uit te tree.
Die afgelope 25 jaar was Suidwes ’n integrale deel van
my lewe: Eers as direkteur van die destydse Ma kwas sie
Wyk, daarna van die Hoofkantoor Wyk. Dit was ’n voor -
reg om deel te kon wees van Suidwes se groei met al die
lief en leed daaraan verbonde. Ek weet dat die be sig heid
wat tot stand gekom het, groot waarde bied vir
aandeelhouers, asook vir klante en personeel. Ons het
van ’n skugter begin tot ’n wel varende besigheid gegroei
– en die beste lê nog voor!
Die Direksie se objektiewe en onafhanklike bena dering,
tesame met die rol wat die onafhanklike nie-uitvoerende
direkteure speel en die aandag wat die Direksie met ver -
loop van tyd aan bemagtiging en op lei ding van direk teu -
re en senior bestuur gegee het, sal na my mening die
nodige kontinuïteit verseker. Ek oor handig dus die leisels
met vertroue aan die nuwe Dir eksie.
WAARDERING
In die eerste plek wil ek weer eens ons klante bedank vir
hulle ondersteuning gedurende die afge lope jaar.
My opregte dank ook aan al Suidwes se Direkteure vir
hulle insette in belang van die organisasie en al sy be -
lange groepe. In besonder bedank ek die Onder voor sitter,
mnr Pierre Vercueil, vir sy voort gesette on der steuning
ge durende die jaar. Ek het groot waar de ring daarvoor.
Ek betuig ook graag my dank aan die Bestuur en per -
soneel van Suidwes vir die wyse waarop hulle die Groep
ge dien en na sy belange omgesien het. Die goeie re sul -
tate van die jaar is ’n getuigskrif vir die be sondere per -
soneel waaroor ons beskik. Ek bedank ook graag die Be -
stu rende Direkteur en die Uit voe ren de Bestuur vir hulle
insette gedurende die jaar en wens hulle voorspoed en
sterkte toe met die uit da gende taak wat voorlê.
Ekself en die Direksie van Suidwes erken in ootmoed ons
totale afhanklikheid van ons Skepper. Ons gaan die nuwe
boekjaar binne met die voorbidding van Sy seën op ons
Groep, al ons belanghebbendes, die land bou in Suid-
Afri ka en ons land in sy geheel.
Ek verlaat die Direksie met die wete dat die beste dae
nog voorlê - dat die volgende voorsitter nuwe ener gie na
Suidwes sal bring. Ek glo dat die visier van uit nemend -
heid ons besigheid na nog beter prestasie sal rig. Die
Here seën ons besigheid.
Totsiens.
SF van Zyl
Voorsitter van die Direksie
24 Junie 2009

BESTURENDE DIREKTEURSVERSLAG
OORSIG
Die Suidwes Groep het in die 2008/2009-finansiële jaar op die
suksesse van die voorafgaande aantal jare voortgebou en
weer eens ’n uitste kende resultaat behaal.
Die makro-omgewing is gekenmerk deur geweldige stygings in die
pryse van sekere produksie-insetmiddele en die globale eko no -
mie se en finansiële krisis wat in die tweede deel van 2008 ’n
ern stige impak op die internasionale sowel as die Suid-Afri -
kaan se eko no mie uitgeoefen het. Hoewel dit ook Suidwes se
besig heids om gewing negatief beïnvloed het, kon ons daar -
in slaag om die im pak daarvan tot ’n redelike mate te be -
stuur en vry te spring.
In Suidwes se onmiddellike omgewing het groot dele van
ons tradisionele someraanplantingsgebied eers baie laat
reëns gekry. Dit het ’n besliste negatiewe uitwerking op die om -
vang van graanaanplantings gehad, wat veral die verskaf fing
van krediet, heelgoedere, insetmiddele en dienste deur Suid wes
gestrem het. Goeie opvolgreën in die meeste gebiede het eg ter
meegehelp dat goeie oeste uiteindelik oor die al ge meen ver wag
word.
Teen hierdie agtergrond is Suidwes se resultate vir die jaar onder
oor sig inderdaad baie goed, met die uitsondering van Wesmark
en Wesmeg, soos hieronder aangetoon.
Ek het reeds voorheen daarop gewys dat Suidwes met verloop van
tyd sekere waardes en hulpbronne gevestig het wat die grondslag
van sy sukses oor die afgelope aantal jare gelê het. Daardie as -
pekte van ons besigheid het in die afgelope jaar weer eens die ba -
sis gevorm wat ons in staat gestel het om die negatiewe makrofaktore
te kon oorkom en ons winsgewendheid en groei te kon
vol hou.
FINANSIËLE RESULTATE
Die Suidwes Groep het in die jaar onder oorsig ’n netto wins na
belasting van R78.795 miljoen behaal teenoor R67.944 mil -
joen in die vo rige finansiële jaar – ’n styging van 16.0%.
Dit ver teen woordig ’n verdienste van 63.7 sent per aan -
deel, wat 7.6% meer is as in die vorige finansiële jaar.
J A A R V E R S L A G 2 0 0 9
46

47
J A A R V E R S L A G 2 0 0 9
Die afsonderlike besigheidseenhede se bydraes tot die
bostaande resultaat word hieronder getoon:
BEDRYFSOORSIG
• Suidwes Graan
As gespesialiseerde divisie binne die Suidwes Groep
is Suidwes Graan ’n speler van wêreldfor maat in
graanhantering en graan bemarking, wat op die
ver handeling en opberging van mie lies, koring en
son neblom fokus. Die Divisie se resultate word we -
senlik beïnvloed deur die om vang van sy graan ver -
han delings aktiwiteite en die hoeveel heid graan wat
opge berg word. Dit het in die jaar onder oorsig
inderdaad gebaat by die hoë volumes graan wat
ont vang en bemark is.
In die 2008/2009-mielieseisoen het nasionale
opbrengste van gemiddeld 4.29 ton per hektaar ge -
rea liseer, teenoor ’n gemiddelde opbrengs oor die
af gelope vyf jaar van 3.67 ton per hektaar. Dit het
die tafel gedek vir ’n baie suksesvolle fi nan siële
jaar. Hoë kommoditeits pryse en die gro ter oes het
nie net tot die produsente se voor deel gestrek nie,
maar ook tot dié van graan hanteerders.
Suidwes Graan streef deurgaans daarna om ’n sta -
biele, eerbare en professionele handels ven noot vir
Suidwes se graanklante te wees, en sy graan dienste
is op buigsaamheid gefokus ten ein de spe si fieke
unieke behoeftes aan te spreek. Suidwes Graan se
kundige graanbemarkingspan het in die af ge lope
seisoen daarin geslaag om spesifieke ge leent hede
in die kom moditeits mark te te benut, plaas lik sowel
as inter nasio naal, en daarop te ka pi taliseer. Toe ge -
wy de, ervare silobestuurders voltooi die on der steu -
nings netwerk wat deurlopend vir produ sen te sowel
as kopers van graan ’n mede ding en de “een stop -
diens” bied.
• Finansiering en Beleggings
Suidwesfin is daartoe verbind om sy klante se fi -
nan siële behoeftes aan te spreek en te be vre dig
met inagneming van sekere risiko’s.
Die Suidwes Groep se finansieringsbesigheid het
ty dens die jaar onder oorsig weer ’n bevre digende
in komste uit sy produkreeks gere ali seer. Die swak
skuld wat gedurende die tydperk afgeskryf is, het
slegs sowat 0.1% (2008: 0.4%, 2007: 0.8%) van die
to tale debiteure beloop.
Die globale ekonomiese insinking van 2008 het nog
nie sy volle impak op Suidwesfin se besig heid ge -
had nie. In die komende finansiële jaar sal hy egter
nie die negatiewe uitwerking daar van kan vry -
spring nie en word verwag dat dit in die komende
jaar se fi nan siële resultate weer spieël sal word.
Suidwesfin is voortdurend besig om alterna tiewe
bronne en metodes van finansiering te on dersoek.
Tans word in samewerking met Terra tek, gewerk
aan ’n skema om boere in staat te stel om chemiese
wan balanse in hul grond reg te stel, asook om ’n
gro ter fokus op ge heelplaasbeplanning te plaas.
Die ontwikke ling van verdere dienste geskied in sa -
me wer king met die ander divisies binne Suidwes
ten einde ’n volledige eenstopdiens aan al ons
klan te te kan lewer.
Klante kan te enige tyd gedurende die seisoen vir
enige Suidwesfin finansieringsproduk aan soek
doen en word nie meer tot ’n sekere aan vangs da -
tum beperk nie.
Suidwesfin Versekering se bestuur is gedurende die
jaar versterk met per soneel wat daar na stre we om
die afdeling as makelaar van eer ste keu se binne die
Suidwes-gebied te ves tig. Hierdie doel wit word na -
ge streef deur die verskaffing van doelmatige pro -
dukte asook ’n professionele ad vies diens aan alle
klante.

Daar is reeds begin met die uitbreiding van die
produkreeks om aan Suidwesfin se klante toe gang
te verleen tot die beste beskikbare en beproefde
korttermynversekering, oesverseker ing, medieseen
lewensversekeringsprodukte. Spesifieke aksies
is ook geloods om toe te sien dat ons adviseurs en
per soneel aan al die wets vereistes en gestelde
stan daarde voldoen.
As geregistreerde finansiële diensteverskaffer, is
Suidwesfin daarop gefokus om aan Suidwes se
klante professionele en kundige advies te gee en
oplossings vir hul versekerings behoeftes te bied.
Die resultate van die portefeulje Finansiering en
Be leggings, wat hierbo teenoor Suidwesfin ge toon
word, verteen woordig die totale re sul taat van die
Suidwes Groep se interne finan sie ring, sowel as sy
versekeringsbesigheid, en nie net van die debi teureportefeulje
nie.
• Wesmark
Wesmark verskaf primêre insetmiddele en al ge me -
ne handelsartikels aan sy klante, terwyl sy vee -
voer aktiwiteite deur ’n veevoerdepot ge rug steun
word. Al die handelspunte is stra te gies geleë om
deur lopend optimale diens le we ring aan Wes mark
se klante te verseker.
Die 2008-seisoen is deur ongekende skerp sty -
gings in die pryse van landbou-insetmiddele ge -
ken merk. Die prysstygings is veroorsaak deur ’n
wêreldwye uitermatige hoë vraag na hierdie in set -
te, wat tekorte in die produkte veroorsaak het.
Wesmark het in ’n dinamiese en hoogs kom pete -
ren de omgewing steeds daarin geslaag om rekord
omsette te behaal. Dit is bereik deur ’n doel gerigte
klantefokus, wat deur die handhawing van ’n
vennoot skapsverhouding met verskaffers, sowel as
’n kundige en gemoti veer de personeelkorps ge rug -
steun is.
Wesmark het veral klem gelê op die effek ti wi teit
van besigheidsprosesse, wat deur lopend ge meet is.
Die Divisie het daarin geslaag om sy prestasie ge -
du rende die jaar op aan vaarbare vlak ke te hand -
haaf ten spyte van voorraadafskrywings. Laas -
gemelde het daar toe gelei dat aan sienlike af -
waart se aan passings op die waar de van voorraad
ge maak moes word, wat in die finansiële resultaat
weer spieël word. Die beskik baarheid van voorraad
was eg ter deurgaans op ’n hoë vlak.
Wesmark het vir die jaar onder oorsig ’n netto
wins voor belasting van R8.3 miljoen (2008: R12.4
miljoen) behaal.
Ten spyte van veranderende kommoditeitspryse is
Wesmark se vooruitsigte vir die volgende jaar po -
si tief en is daar reeds strategieë geïm plemen teer
om te verseker dat Wesmark weer eens opti male
re sultate kan behaal.
• Wesmeg
Die Suidwes Groep se meganisasie bedrywig hede
word onder die Wesmeg-handelsmerk be dryf. Dit
sluit die bemarking van landbou ma sjinerie en
–toe rusting, sowel as die ver skaf fing van on der -
dele, presisieboerdery dien ste en herstel dienste vir
me ganisasie toe rus ting in.
Wesmeg beskik oor agentskappe vir New-Hollanden
Case-produkte, wat hulle in staat stel om die
geleenthede in die kleiner-wor den de landboumark
te ontgin. Om dit te kan be haal is ’n strategie, ge -
baseer op gehalte klan te diens, verhoogde pro duk -
tiwiteitsvlakke en volhoubare marges, geïm ple -
men teer. Dit be hoort in die toekoms by te dra tot
’n ver be tering in Wesmeg se prestasie.
Wesmeg het vir die jaar onder oorsig ’n netto
verlies van R3.6 miljoen (2008: netto verlies van
R0.6 miljoen) gerealiseer.
Die toepassing van innovasie in besigheids prak ty -
ke, eienaarskap en uitmunten de klante diens is
reeds goed gevestig. Dit, tesame met unieke sa me -
wer k ingsooreenkomste met ver skaffers van pro -
duk te en dienste word in ge span om Wesmeg se
doel treffendheid in besigheid te verbeter.
• Terratek
Terratek is ’n onafhanklike spesialis-bedryfs onder -
steuningsdivisie binne die Suidwes Groep. Met ’n
primêre fokus op risiko-kwantifisering en die inge -
J A A R V E R S L A G 2 0 0 9
48

49
J A A R V E R S L A G 2 0 0 9
ligte bestuur daarvan, lewer hierdie af de ling om -
vang ryke pro fessionele dienste op grond-, vee-,
wild- en weidingkundige gebied, as ook op die ter -
reine van landbou-ekonomie en geo gra fiese in lig -
tingstelsels (GIS). Hierdie sterk onder steu nen de
diens word aan sowel Suidwes se besigheid intern
as aan produsente gelewer.
Terratek volg ’n multidissiplinêre benadering, aan -
gesien al die aspekte in die bogemelde velde van
kundigheid interafhanklik is en geeneen van hier -
die entiteite in isolasie beskou of han teer kan word
nie. In die navolging van hier die mul ti dis si pli nêre
al om vattende be nadering bied Terratek toe gang
tot pro fes sio nele land bou kun dige op los sings in sa -
me wer king met Nviro tek La boratorium, een van die
mees mo der ne grond laboratoriums in Suid-Afrika.
Die landboubesigheidsomgewing word deur
strawwer mededinging, hoër insetkoste, da lende
mar ges en wisselvallige produkpryse ge ken merk.
Om hierdie uitdagings die hoof te bied fokus Terra -
tek daarop om:
• sy kliënte se behoeftes as eerste prioriteit te
stel;
• op hoogte te bly van die nuutste relevante teg -
nologie en die toepassing daarvan;
• alle prosedures, toepassings en aan be ve lings
op wetenskaplik-beproefde be gin sels te ba -
seer;
• “toegang” te hê tot die beste kundig heid be -
skik baar;
• ’n ervare en dinamiese span met onder vinding
in die toepassing van die “beste praktyk” te
huis ves;
• die ontwikkeling van pasmaak-dienste en
unieke modelle te bevorder;
• ’n houding, aanslag en fokus van innovasie en
vin dingrykheid te openbaar; en
• te strewe na die lewering van uitstaande en
be ginselvaste dienste.
Terratek se strewe en fokus bly steeds om op die
terreine waar dit funksioneer die risiko vir Suid wes
en produsente sodanig te probeer ver laag dat gro -
ter wins en welvaart sover moont lik be reik kan
word.
PERSONEEL
Suidwes beskik oor ’n uitstekende personeelkorps, soos
wat die resultate van die afgelope aantal jare en in be -
sonder 2008/2009 onteenseglik getuig. Suid wes besef
die waarde van sy personeel en het gedurende die jaar
onder oorsig verskeie uitgebreide aksies on der neem om
sy personeel se vermoë en kun digheid verder te ver -
hoog. Besondere aandag word gegee aan in ten siewe,
ge fokusde programme om persone vir be stuurs op vol -
ging voor te berei en so doende kon tinu ïteit in ons be -
sig heid te verseker.
VOORUITSKOUING
Dit is op hierdie stadium nog onseker wanneer die in -
ter nasionale ekonomiese krisis sy draaipunt gaan bereik
en presies hoe dit Suidwes se besigheid oor die medium
termyn sal beïnvloed. Die huidige aan duidings is egter
dat die situasie later in die nuwe finansiële jaar kan be -
gin verbeter en ek is vol ver troue dat Suidwes nie we -
sen lik daardeur ge knie hal ter sal word nie.
Benewens die gemelde ekonomiese krisis, is om stan -
dighede en vooruitsigte in die landbou nie altyd oog lo -
pend of vanselfsprekend nie. Daarom sal ons voor t du -
rend fokus op kreatiewe wyses waarmee die veran de -
rende situasies effektief bestuur kan word. Dit sal no -
dig wees om baie vinnig te kan aan pas en nuwe risiko’s
wat mag ontstaan, effektief te kan aanspreek.
Ondanks die ongunstige ekonomiese toestande wat
tans heers, kon Suidwes, danksy sy goeie balans staat,
sta biliteit en konstante goeie prestasies oor ’n redelike
lang tyd, daarin slaag om sy finan sie rings bron ne vir die
afsienbare toekoms te vestig en so doende die koste van
sy kapitaal te beperk. Met die huidige finan sie ring s -
bronne sal Suidwes vir die af sien bare toekoms in staat
wees om sy beplande be sig heidsaktiwiteite te kan fi -
nan sier, sonder ’n on voor siene verhoging in sy fi nan sie -
rings koste.
Die beleidsrigtings wat die “nuwe” politieke bestel in
Suid-Afrika gaan inslaan, sal uiteraard ook ’n invloed
op Suidwes se besigheid uitoefen. Die vroeë aan -
duidings is dat dit nie noodwendig negatief sal wees
nie. Die landboustrukture wat op regerings vlak inspraak
het, staan voor ’n geweldige uitdaging om die regering
te ondersteun ten einde die op ti ma le landboubeleid vir
Suid-Afrika te bepaal en toe te pas.

Geen verandering in Suidwes se kernbesigheid word op
hier die stadium voorsien nie. Besondere aandag word
egter aan elkeen van die besigheidseenhede se stra te -
gieë gegee ten einde groei en volhoubare wins ge wend -
heid te versterk.
Baie tyd en denke sal in die onmiddellike toekoms aan
swart ekonomiese bemagtiging bestee word, om die
optimale model vir Suidwes te ontwikkel en im ple men -
teer.
In kort is ek van mening dat Suidwes goed ge po si -
sioneer is vir die jaar wat voorlê en die uit dagings en
geleenthede wat die jaar sal bied, sukses vol sal kan
hanteer.
DANKBETUIGING
Die Voorsitter en die Direksie het weer eens gedurende
die afgelope jaar besondere bydraes in belang van die
Suidwes Groep gelewer en ek bedank hulle graag daar -
voor. Suidwes se finansiële resultate is ’n dui de like
weer spieëling van die besondere leiding wat hulle in
die huidige on se kere omstandighede gee en die sukses
van die stra te gie wat hulle geïm ple menteer het.
Suidwes se personeel het andermaal uitstekend pre -
steer en verdien groot lof vir die wyse waarop hulle as
span daarin geslaag het om Suidwes in hierdie be son -
dere jaar tot verdere hoogtes te voer. Ek is deeg lik be -
wus van die eise wat die besigheids omgewing ge du ren -
de die jaar gestel het, en van die spesiale pogings en in -
set te wat dit van ons manne en vroue gevra het. Ek wil
el k een van hulle opreg be dank daarvoor. Dit is waar lik
vir my ’n aangename voor reg om saam met so veel be -
son dere en toe ge wyde mense te werk.
Ek wil bo alles ons Hemelse Vader dank vir die oor vloe -
di ge seën wat Hy oor ons uitstort, en ek dra graag vir
Suidwes en al sy mense aan Hom op.
SW Pienaar
Besturende Direkteur
24 Junie 2009
J A A R V E R S L A G 2 0 0 9
50

51
J A A R V E R S L A G 2 0 0 9
KORPORATIEWE BESTUUR
Die Suidwes Groep is daartoe verbind om goeie
kor poratiewe bestuurspraktyke te hand haaf en
te bevorder. In hierdie verband streef die Groep
daar na om aan die riglyne wat in King II neergelê is, te
vol doen.
Suidwes onderskryf die hoogste vlakke van inte g riteit
en professionalisme in die bedryf van sy be sig heid en in
in teraksie met sy belangegroepe. Al die direkteure en
per soneellede het ’n formele etiese ge dragskode as deel
van Suidwes se waardestelsel aanvaar. Personeel wat
hul self aan onreëlmatighede skuldig maak, word ont -
slaan en summier krimineel aangekla.
RAAD VAN DIREKTEURE
Samestelling
Suidwes Beherend Beperk se Direksie bestaan uit nege
nie-uitvoerende direkteure. Sewe direkteure word op ’n
wyksgrondslag deur die aandeelhouers ver kies en tree
drie-jaarliks op ’n rotasiegrondslag ingevolge die toe -
pas like statuutbepalings af. Twee eksterne direkteure is,
op grond van hulle kundig heid en ervaring, vir ’n ter -
myn van twee jaar deur die verkose direkteure aan ge -
stel. Nie een van die Suidwes Groep se nie-uit voe rende
direkteure het ’n dienskontrak met die Groep nie.
Suidwes Beleggings Beperk se Direksie bestaan uit elf
di rekteure, synde die nege direkteure van Suidwes Be -
he rend Beperk en twee uitvoerende di rek teure wat deur
die nie-uitvoerende direkteure aangestel word, naamlik
die Besturende Direkteur en die Direkteur: Finansies.
Die samestelling van die genoemde direksies, soos op
30 April 2009, word in die Direkteursverslae van die on -
der skeie maatskappye getoon.
Onafhanklikheid
Die Direksie se onafhanklikheid van die Uitvoerende
Bestuur word deur die volgende maatreëls verseker:
• Die voorsitter van die Direksie het nie enige uit voe -
rende funksies nie en die rolle van voor sitter en
hoof uitvoerende beampte is geskei.
• Met die uitsondering van die Besturende Di rek teur
en die Direkteur: Finansies, bestaan die Direksie
slegs uit nie-uitvoerende direk teure, waarvan twee
on afhanklik is. Nie-uit voe ren de di rekteure se ver -
goe ding word nie aan die Groep se finansiële pres -
ta sie gekoppel nie.
• Die samestelling van die Ouditkomitee is in oor -
een stemming met die bepalings van die Maat skap -
py wet van Suid-Afrika.
• Al die lede van die Menslike Hulpbronne Raads -
komitee is nie-uitvoerende direkteure.
• Geen individu het onbeperkte besluit nemings mag -
te nie.
• Al die direkteure het onbelemmerde toegang tot
die advies en dienste van die Groep se kre taris, en
tot alle inligting, rekords, do kumente en eien dom
van die Groep. Die direkteure is ook ge reg tig om
on af hanklike professionele advies oor die sake van
die Groep in te win.
Rol en funksie
Die Direksie is verantwoordelik vir die bestuur, be heer
en strategie van die Groep, wat die volgende in sluit:
• Die bepaling en heroorweging van die strategie van
die Groep;
• goedkeuring van begrotings en groot kapitale uit -
gawes;
• monitering van die bedryfsresultate teen be gro -
tings;
• evaluering van die finansiële stand van die Groep;
en
• evaluering van die Uitvoerende Bestuur se pres ta -
sie.
Besluitneming oor alle sake van wesenlike belang en
die effektiewe beheer oor die Groep, sowel as die uit -
eindelike aanspreeklikheid ten opsigte daarvan, be rus
by die Direksie.
Direkteure wat nuut aangestel word, deurloop ’n oriën -
ta sieproses ten einde hulle in staat te stel om so gou as
moontlik optimaal te funksioneer.
Evaluering
Die direkteure evalueer jaarliks die Direksie, Direk sie -
komitees en voorsitter van die Direksie se prestasies

aan die hand van voorafopgestelde kriteria, terwyl die
Voor sitter ook die prestasie van die individuele direk -
teu re evalueer.
Die evaluerings maatstawwe is op die beginsels van
King II geskoei, aangevul deur die Suidwes Groep se
eie soortige eienskappe, strategie en behoeftes.
Vergoeding
Die direkteure se vergoeding bestaan uit die vol gende
drie komponente:
• ’n Vaste jaarlikse honorarium wat deur die Ver -
goedingskomitee bepaal word en kwartaal liks be -
taal word.
• ’n Vergoeding per kilometer vir amptelike ritte, wat
op AA-tariewe gebaseer word.
• ’n Daaglikse toelaag vir tyd en uitgawes wat aan
amp telike sake van die Groep bestee word.
Bywoning van vergaderings – Mei 2008 tot April 2009
Van Zyl SF
Vercueil PS
Delport PF
Hauman L (bedank 22/01/2009)
Le Roux JJ
Malherbe GL
Robertson DA (aangestel 03/06/2008)
Trollope JH
Viljoen JJ
Pienaar SW (Besturende Direkteur)
Potgieter G (Direkteur: Finansies)
22/07/2008
Vergaderings
Die Direksie vergader minstens vyf keer per jaar. Ad di -
sio nele vergaderings word gehou soos en wanneer dit
nodig is. Dit staan direkteure vry om sake op die sa ke -
lys van Direksievergaderings of enige vergadering van
die Direksiekomitees te plaas en openhartige be spre -
king van alle sake word aangemoedig. Die Direksie se
in lig tings behoeftes is deeglik gedefinieer. Sakelyste van
T
T
T
T
T
T
T
T
T
T
T
vergaderings en toepaslike voorleggings word tydig
voor af aan die direkteure voorsien ten einde hulle vol -
doende geleentheid vir deeglike voorbereiding te bied.
DIREKSIEKOMITEES
Die Direksiekomitees hieronder genoem is ingestel om
die Direksie in die uitvoering van sy kollektiewe verant -
woordelikheid vir korporatiewe bestuur en risiko’s by te
staan. Die Direksie erken sy uit eindelike verant woor -
delikheid vir die optrede van die Direksie komitees en is
tevrede dat die komitees hulle verantwoordelikhede vir
die jaar onder oorsig be hoorlik nagekom het.
Notules van vergaderings van die komitees word aan al
die direkteure gesirkuleer en die voorsitter van elke
komitee doen gereeld aan die Direksie verslag oor
belangrike sake wat deur die betrokke komitee oorweeg
is.
V E R G A D E R I N G S D A T U M
25/09/2008
T
T
T
T
T
T
T
T
T
T
T
03/12/2008
T
T
T
T
T
T
T
T
T
T
T
03/03/2009
T
T
T
-
T
T
T
T
T
T
T
12/03/2009
**
T
T
T
-
T
T
V
V
T
T
T
28/04/2009
Ouditkomitee
Die samestelling van die Ouditkomitee, soos op
30 April 2009, word in die Direkteursverslag van Suid -
wes Beleggings Beperk op bladsy 67 aan getoon. ’n Ver -
kla ring van die Ouditkomitee oor sy werk saam hede van
die afgelope jaar verskyn op bladsy 65 van hierdie jaar -
verslag.
T
T
T
-
T
T
T
T
T
T
T
(** = Spesiale
Direksievergadering;
T = Teenwoordig;
V = Afwesig met
verskoning)
J A A R V E R S L A G 2 0 0 9
52

53 Menslike Hulpbronne Raadskomitee
Die samestelling van die Menslike Hulpbronne Raads -
komitee, soos op 30 April 2009, word in die Di rek teurs -
verslag van Suidwes Beleggings Beperk op bladsy 67
aan getoon. Die voorsitter van die Mens like Hulpbronne
Raad skomitee is ingevolge die mandaat van die Komi -
tee ’n nie-uitvoerende direkteur.
J A A R V E R S L A G 2 0 0 9
Die rol en funksie van die Menslike Hulpbronne Raads -
ko mitee is hoofsaaklik die volgende:
• Die opstel, hersiening en monitering van be leide
wat op die menslike hulpbronne van die Groep be -
trek king het;
• die evaluasie van die uitvoerende direkteure se
pres tasie;
• die oorweging van die vergoeding betaalbaar aan
direkteure en senior bestuurslede, asook die alge -
me ne vergoedingsaanpassings vir per soneel;
• die ontwikkeling van aansporingskemas en uit oefe -
ning van beheer daaroor ten einde pre s tasie ver -
wan te elemente in die vergoeding stel sel in te sluit;
• om statutêre nakoming van arbeidswetgewing te
ver seker; en
• om toe te sien dat opvolgbeplanning in die Groep
be hoorlik aandag geniet.
Die Menslike Hulpbronne Raadskomitee vergader min -
stens drie keer per jaar.
UITVOERENDE BESTUUR
Die Besturende Direkteur vervul die rol van Hoof Uit -
voe rende Beampte.
Die Uitvoerende Bestuur is verantwoordelik vir die dagtot-dag
bestuur van die Suidwes Groep se be si gheid.
Die samestelling van die Uitvoerende Be stuurskomitee,
soos op jaareinde, word op bladsy 40 getoon.
Die uitvoerende bestuurskomiteelede woon alle ver ga -
derings van die Direksie en die Ouditkomitee by, asook
ver gaderings van die Menslike Hulpbronne Raads komi -
tee op geselekteerde basis.
INTERNE OUDIT
Die ouditeursfirma KPMG Ingelyf verrig die funksie van
interne ouditeure van die Suidwes Groep.
Die interne ouditfunksie word onafhanklik en krag tens
’n spesifieke mandaat van die Ouditkomitee uit gevoer.
Die Interne Ouditeure rapporteer aan die Oudit komitee,
en het direkte en onbelemmerde toe gang tot die Oudit -
komitee en sy voorsitter. Hulle ge niet die volle steun en
samewerking van sowel die Di rek sie as die Be stuur in al
die divisies van die Groep.
Die Interne Ouditeure se hooftaak en -oogmerk is om
die Groep by te staan met die identifikasie van bedryfs -
risiko’s, ’n onafhanklike evaluasie van die n akoming van
groepsbeleid, risikobeheermaatreëls, in terne beheer stel -
sels, prosedures en rekening kun dige prak tyk en, waar
no dig, aanbevelings ter verbetering daarvan, te maak.
Die Interne Ouditeure het vrye toegang tot die Eksterne
Ouditeure en alle verslae wat deur die In ter ne Ouditeure
uit gereik word, word aan die Ek s ter ne Ouditeure ge sir -
ku leer vir hulle kommentaar en op trede, waar nodig.
RISIKOBESTUUR
Die identifikasie, evaluasie en bestuur van wesenlike
risiko’s van die Groep is ’n deurlopende proses. Die Di rek -
sie aanvaar volle verantwoordelikheid vir die to tale pro -
ses van risikobestuur in die Groep en word hierin by ge -
staan deur die Ouditkomitee, die Eksterne Ou di teure en
die Interne Ouditeure, sowel as ver slag doening deur die
Be stuur oor die ontwerp, im ple men tering en moni te ring
van risikobestuurs prosesse. Die effek tiwiteit van die in -
ter ne kontrole stelsels word gereeld nagegaan.
Die oogmerk met die risikobestuursproses is om te ver -
seker dat die Groep se bates en beleggings be vei lig is,
dat die besigheid se doelwitte en vol hou baar heid onder
alle bedryfstoestande daar deur onder steun word en dat
ver antwoordelik teenoor Suidwes se be lange groepe op -
getree word.
GROEPSEKRETARIAAT
Die Groepsekretaris voorsien leiding en advies aan die
direkteure ten opsigte van hulle magte, pligte en ver -
antwoordelikhede, en verseker dat die Direksie en die
Groep aan alle toepaslike wetgewing, sowel as aan die
be palings van die afsonderlike statute, vol doen.
Die Groepsekretaris is verantwoordelik vir die byhou en
administrasie van behoorlike notules van alle ver ga de -
rings van aandeelhouers, direksies en di rek sie ko mitees,
in ooreenstemming met die bepal ings van Artikel 242

van die Maatskappywet, sowel as van ver gaderings van
die Uitvoerende Bestuur.
GESLOTE PERIODE VIR
AANDELETRANSAKSIES
Die Maatskappy handhaaf ’n geslote periode voor af -
gaan de die publikasie van jaarlikse en interim resultate,
volgens ’n beleid deur die Direksie neer gelê. Gedurende
’n geslote periode mag geen direk teur, beampte of per -
so neellid van die Groep enige tran saksie rakende aan de -
le in Suidwes Beherend Be perk of Suidwes Be leggings
Be perk aangaan nie. Die Direksie het ’n beleid oor binne -
ken nis transaksies neer gelê ten einde te ver seker dat
tran saksies met aandele in die Groep deur di rek teure,
amptenare en personeel deursigtig geskied.
KOMMUNIKASIE
Die Groep kommunikeer op ’n deurlopende basis met sy
belangegroepe oor sake van gemeenskaplike belang.
Kommunikasie met die aandeelhouers geskied hoof -
saaklik by wyse van publikasie van die jaar verslag en in -
terim resultate, waarin die vordering en prestasie van die
Groep weergegee word, sowel as jaar ver gaderings, in lig -
tings dae, ’n kwartaallikse tydskrif en doel gerigte om -
send briewe.
Die direkteure en bestuurslede tree op ’n gereelde en
deur lopende basis in gesprek met die Groep se klante en
die organisasies waardeur hulle verteenwoordig word.
Kommunikasiesessies met personeel vind minstens drie
keer per jaar plaas, waartydens hulle ingelig word oor,
on der andere, die hoogtepunte, doelwitte en aktiwiteite
van die Groep, en die vordering wat teen die begrote
pres tasie gemaak word.
Suidwes kommunikeer deurlopend met verskaffers en
be sigheidsvennote op bedryfsvlak by wyse van per soon -
like besoeke, sowel as gestruktureerde by een komste en
groep besprekings.
Die Groep streef daarna om goeie verhoudings met die
me dia te handhaaf en maak van die media gebruik om
met sy aandeelhouers, klante en die ge meenskap in die
breë te kommunikeer oor sake wat hulle raak.
J A A R V E R S L A G 2 0 0 9
54

55
J A A R V E R S L A G 2 0 0 9
VOLHOUBAARHEIDSVERSLAG
OMGEWING EN
BEROEPSVEILIGHEID
Suidwes erken sy verantwoordelikheid om na die
veiligheid, welsyn, voorspoed en ont wikkeling van
sy werknemers om te sien. Sodoende beskerm
Suid wes ook die poel van talent en vaardighede tot sy
be skikking en dra hy by tot ’n positiewe moraal van sy
werk nemers.
Suidwes se veiligheidsverbeteringsprogram behels op -
leiding, mentorskap en kommunikasie met sy werk ne -
mers, ten einde ’n groter bewustheid en vaar dig heid
ten opsigte van gesondheid en veilig heid aan te wakker.
Vei ligheidstandaarde word voortdurend bespreek met
die doel op verbetering daarvan en om ’n veiliger om -
ge wing te skep. Suidwes se opleiding is daarop ge mik
om werk nemers te bemagtig met die kennis en vaar -
dighede wat nodig is om die inherente risiko’s in die
Groep se bedrywighede te kan hanteer.
Suidwes se standpunt is dat Bestuur verant woor delik is
vir veiligheid en leiding moet neem deur die voorbeeld
wat hulle stel. Dieselfde word van kontrakteurs en subkontrakteurs
verwag. Suidwes voldoen ten volle aan die
vereistes van die Wet op Beroepsgesondheid en Vei lig -
heid, en alle werksplek verwante beserings en siek tes
word volgens die toepaslike voorskrifte aangemeld. Alle
be sigheids eenhede het veiligheidskomitees wat alle
voorvalle bespreek en probeer om maatreëls in te stel
om verdere voorvalle te verhoed.
Deel van Suidwes se strategie is om die ongewenste
impak wat ons aksies op die gesondheid van ons werk -
ne mers kan uitoefen, te bestuur en te eli mi neer, onder
an dere met behulp van operasionele prosedures. Suid -
wes se gesondheid- en veiligheids opname handel oor
ak sies wat betrekking het op geraas, blootstelling aan
che miese stowwe en stof. Werkplekke word geassesseer
en werknemers se insette word in ag geneem by be -
sluite oor hoe die geïdentifiseerde risiko’s bestuur moet
word. Al hierdie aksies is daarop gemik om be roep -
siektes en -beserings tot die absolute minimum te be -
perk. Streng kontrole word uitgeoefen oor die dra van
be skermende toerusting. Veiligheidstoerusting word
vol gens vaste roetine nagegaan om te verseker dat dit
aan die gestelde veiligheidstandaarde voldoen.
Suidwes gaan ook voortaan ’n meer pro-aktiewe rol in
die gesondheid van sy werknemers speel deur toe pas -
like inligting en opleiding as deel van ’n “Wellness”pro
gram te verskaf.
Hoewel alles moontlik gedoen word om veiligheid en
gesondheid by die werkplek te verseker, kom beserings
tog voor. Uit die onderstaande tabel is dit duidelik dat
die aantal voorvalle sowel as die man dae wat daardeur
verlore geraak het, in die afgelope jaar gestyg het. Geen
besering het egter tot permanente ongeskiktheid gelei
nie. Die aantal verlore mandae is hoofsaaklik aan twee
insidente toe te skryf waar werkers beseer is toe hulle
geval het en gesukkel het om van die beserings te her -
stel. In ’n poging om beserings verder te verminder, is
by komende prosedures ingestel met die oog daarop om
die oorsake van beserings beter na te vors en oplossings
daarvoor te vind.
Beskrywing
Dae verloor weens
bese rings aan
diens
Totale aantal
voorvalle
2007kalenderjaar
168
Die Departement van Arbeid het gedurende die af ge lo -
pe jaar verskeie ondersoeke by bedryfspunte van Suid -
wes uitgevoer. Geen wesenlike afwykings is uitgewys
nie.
Wat bewaring van die omgewing betref, is Suidwes se
uit gangspunt om minstens aan toepaslike wet gewing
te voldoen. Suidwes poog om so min as moontlik ener -
gie en water te verbruik, om, waar moontlik, materiaal
27
2008kalenderjaar
332
49

vir hergebruik beskikbaar te stel en om die gebruik van
skadelike stowwe te mini maliseer. Verskeie maatreëls is
ingestel om energie besparing aan te help.
SOSIALE
VERANTWOORDELIKHEID
In die bedryf van sy besigheid fokus Suidwes nie net op
die bevrediging van sy klante se behoeftes nie, maar
voer sy werksaamhede op so ’n wyse uit dat sy breër
ver ant woordelikheid ten opsigte van die ge meenskap
ook nagekom word.
Suidwes se sosiale investering is merendeels gerig op
die plaaslike gemeenskap in die areas waarbinne die
Groep besigheid doen. Suidwes het ’n sim bio tiese ver -
hou ding met daardie gemeenskappe waar bin ne hy be -
sigheid doen, veral omdat Suidwes meest al die hoofwerk
gewer in die betrokke gebied is en ook die grootste
ge deelte van sy arbeidsmag uit die ge meen skappe aan -
stel. Besondere aandag word aan onderwys, opleiding
en ontwikkeling op sportgebied gegee. Suidwes lei
meer werknemers op as wat hy self benodig en dra op
daar die wyse by tot ’n beskikbare talentpoel van werk -
nemers. In ’n poging om armoede en misdaad te verlig,
fokus Suidwes op die skep van lewensvatbare werks ge -
leent hede wat die gemeenskap kan bemagtig om hul -
self op te hef. Suidwes se sosiale investering is groot -
liks gemik op aktiwiteite wat ’n bydrae tot die ver kry -
ging van punte op die SEB-telkaart kan maak.
Wat gemeenskapsgesondheid betref, word tot ’n groot
mate op voedselverskaffing, veral aan weeskinders, ge -
fo kus. Suidwes werk ook saam met organisasies in die
gemeenskap om die uitdagings van MIV/VIGS aan te
spreek deur opleiding en bewusmakingsprogramme.
Suid wes het oor die afgelope aantal jare verskeie aksies
ge loods om MIV/VIGS te bekamp en die be wust heids -
vlakke ten opsigte daarvan te verhoog. Suidwes verskaf
deur middel van twee mediese fondse, waartoe hy by -
dra es maak, mediese dekking aan sy werknemers met
MIV/VIGS.
SWART EKONOMIESE
BEMAGTIGING
Suidwes se doel met sy swart ekonomiese bemag ti -
gings aktiwiteite is om voorheen-benadeelde lands bur -
gers op verskeie terreine te bevorder. Dit sluit diens -
billik heid in, in ’n poging om te verseker dat voor heen
benadeelde individue voorkeur kry wanneer poste gevul
word, mits hulle toepaslik gekwalifiseerd is. In die pro -
ses word bevredigende prestasie steeds vereis sodat die
oor koepelende doel witte steeds behaal kan word. Elke
werknemer is verant woordelik om diversiteit te bestuur
en daartoe by te dra dat ’n presterende diverse arbeids -
mag gevestig word. Talentvolle werkers word sonder
enige diskriminasie ontwikkel en bevorder.
Vaardigheidsontwikkeling speel ’n sleutelrol in die on -
der steuning van Suidwes se swart ekonomiese be mag -
ti ging s trategie. Die leerlingskapprogram bied aan swart
wer kers die geleentheid om hulself verder te ontwikkel,
on der leiding van ervare en vaardige mentors.
Suidwes besef dat swart ekonomiese bemagtiging ’n
langtermynproses is, wat die volgende aspekte behels:
• Finansiële swart ekonomiese bemagtigings tran -
saksies;
• opleiding;
• bou van kapasiteit;
• beleggings en infrastruktuur;
• sosiale investering;
• vaardigheidsontwikkeling; en
• diensbillikheid.
Die beleid is gemik op die verbetering van swart mense
se lewensomstandighede, verdeling van bates, die skep
van swart middelklas, verhoogde ont wikkeling van
mens like kapitaal en die elimi nering van rasse-onder -
skeid in ekonomiese aktiwi teite.
Suidwes ondersoek deurlopend verskeie strategieë om
die uitdagings wat swart ekonomiese be magtiging
(SEB) stel, die hoof te kan bied. Die Groep het ’n doel -
ge rigte plan opgestel waarvolgens hy binne drie jaar
ten minste 50 punte op die SEB-telkaart kan bereik.
Met betrekking tot die meeste van die elemente vorder
die proses volgens verwagting.
Die elemente van die SEB-telkaart en die kategorieë
waarin die Groep se prestasie gemeet sal word, is soos
op die onderstaande telkaart aangedui. Daar sal jaarliks
verslag gedoen word oor die vordering met die Groep se
prestasie ten opsigte van elke element.
J A A R V E R S L A G 2 0 0 9
56

57 TELKAART
J A A R V E R S L A G 2 0 0 9
Element
Eienaarskap
Bestuur
Diensbillikheid
Vaardigheidsbesteding
Voorkeurverkryging
Besigheidsontwikkeling
Plattelandse ontwikkeling en
armoedeverligting
DIENSBILLIKHEID
Graad
Senior bestuur
Middelbestuur
Junior bestuur
Semi-vaardig
Beperk-vaardig
Aantal personeel
Swart mans
0
2
17
49
378
446
Kategorie
% aandele verkoop aan swartmense
• Swart verteenwoordiging op eienaarskapvlak
• Swart vroue op eienaarskapvlak
• Swart verteenwoordiging op bestuursbeheervlak
• Swart vroue op bestuursbeheervlak
• Swart werknemers as % van totale werknemers
• Swart vroue as % van totale werknemers
• Werknemer-betrokkenheid in erkende opleidingsprogramme
• Vaardigheidsontwikkeling spandeer op swart werknemers as % van
totale heffing
• % werknemers op ABET vlak 3
Voorkeurverkryging spandeer in lyn met SEB-erkenningsisteem
• Kumulatiewe bedrag spandeer as % van netto wins na belasting
vanaf datum van eerste meting
• Verhuring van kapitale bates op ’n langtermyn grondslag aan swart
persone
Kumulatiewe bedrag spandeer aan sosiale investering as % van netto
wins na belasting oor vyf jaar
Wit mans
23
88
70
50
3
234
Getalle per graad
Swart vrouens
0
0
1
8
47
56
Wit vrouens
3
16
91
77
1
188
Totaal
26
106
179
184
429
924

Ekonomiese volhoubaarheid gaan ten nouste saam met
die verbintenis tot ontwikkelingselemente soos vaar -
digheidsontwikkeling, die bou van kapasiteit en die on -
der steuning van entrepreneursvernuf. Suidwes plaas
dus groot klem op vaardigheids ontwikkeling en op lei -
ding omdat dit die inherente potensiaal van mense
ont sluit.
Die werkplekvaardigheidsverslag sowel as die diens -
billikheidsverslag is volgens die toepaslike wets ver eis -
tes betyds by onderskeidelik AgriSETA en die De par te -
ment van Arbeid ingedien.
Suidwes gaan voort daarmee om persone met die no -
dige vaardighede aan plaaslike rade beskikbaar te stel
ten einde laasgenoemde met die opstel van be gro tings
en implementering van wetgewing behulp saam te wees,
en sodoende by te dra dat korrekte pro sesse gevolg en
billike besluite geneem word.
ETIESE GEDRAGSKODE
Suidwes bly verbind tot die hoogste standaarde van
integriteit en etiese optrede in handelinge met alle be -
lang hebbendes, en beskou integriteit as die mees waar -
de v olle bate waaroor ’n maatskappy kan be skik. Ty dens
in ter aksie met klante, verskaffers en/of tus sen gangers
mag werknemers nie geld, gun ste en/of ge sken ke van
waar de ontvang nie.
Die Direksie is die beskermheer van integriteit in Suid -
wes. Daar is verskeie platforms beskikbaar waar bedrog
in Suidwes aangemeld kan word, insluitende ’n ano nie -
me tolvrye aanmeldingslyn. Die Bestuur is te vrede dat
vol doende griewe- en dissiplinêre pro se dures be staan
om die toepassing van die etiese ge dragskode te ver se -
ker en om enige oortredings te kan hanteer. Pro fes sio -
na lisme, integriteit en ’n nie-kom promitterende hou -
ding ten opsigte van besig heids etiek van die hoog ste
stan daard vorm die kern van die bestaande etiese kode.
Werk nemers mag nie by ander belange betrokke raak as
dit op enige wyse met die behoorlike uit voe ring van
hulle pligte of die besigheid van Suidwes in kon flik is
nie.
WERKNEMERS
Suidwes besef dat hy vir sy groei, stabiliteit en sukses
van sy werknemers afhanklik is. Daarom belê die Groep
in werknemers se veiligheid, welsyn, ont wik keling en
groei, met spesifieke fokus op op lei ding, die skepping
van nuwe vaardighede en die ver hoging van vaar dig -
heids vlakke. Suidwes het ge du rende die afgelope jaar
so wat R4.2 miljoen aan op leiding en ontwikkeling van
sy menslike kapitaal span deer. ’n Spesifieke fokus word
op leierskap ge plaas sowel as bestuursopleiding met die
doel om teg nies-vaardige leiers te ontwikkel. Suidwes
se suk ses steun tot ’n groot mate op sy vermoë om
werk nemers wat oor kritiese vaardighede beskik, te
werf en te behou. Daarom strewe Suidwes daarna om
die mees opwindende plek vir opwindende ta lent te
wees om voor te werk en om ’n besigheid te wees wat
vir sy werknemers omgee.
Die uitgangspunt is dat werknemers moet weet waar -
heen die organisasie op pad is en watter rol hulle binne
die organisasie moet vervul. Dit kan slegs bereik word
indien werknemers ten volle in ge lig is oor hulle rol en
verantwoordelikhede. Dit is eg ter ook belangrik dat die
organisasie sal ver staan met watter uitdagings die
werk nemers te kampe het. Gevolglik word ’n premie ge -
plaas op openlike twee rigtingkommunikasie. Verskeie
ver gaderings en by eenkomste vind plaas tussen die
Bestuur en die ander werknemers. Hierdie forums word
gebruik om die Groep se beleide, strategieë en be lang -
rike be sluite aan werknemers oor te dra en te ver dui de -
lik. Verder word deur middel van ’n interne koerant, die
Esprit de Corps, met werk nemers gekommunikeer.
Werk nemers kan ook bydraes daar toe maak.
Inligting wat tydens vergaderings van die werk ne mers
verkry word, word met die opstel van be leide en die
neem van besluite in ag geneem.
Suidwes konsentreer op die werwing en behoud van
be voegde werknemers met ’n positiewe houding, wat
oor die waardes en benadering beskik wat Suidwes se
stra tegie sal ondersteun, tesame met die leier s eien -
skap pe wat in ’n prestasiegedrewe kultuur nodig is. Die
im ple mentering van ’n leerkultuur en ’n talent be s tuur -
s trategie dra daartoe by dat die besluite wat ge neem
word, Suidwes se finansiële prestasie ondersteun. Hier -
voor is mentorskap vir alle nuwe aanstellings no dig.
Suidwes verwag van sy werknemers om probleme op te
los, goeie resultate te behaal, nuwe vaar dig hede aan te
leer en inisiatief te neem. In ruil daar voor bied Suidwes
J A A R V E R S L A G 2 0 0 9
58

59
J A A R V E R S L A G 2 0 0 9
’n billike vergoeding wat die per soneel se bydraes
weer spieël, ’n pos wat saam met be sigheidsvereistes
veran der, ontwikkeling van vaar dighede wat die
werknemers meer gesog in die ar beidsmark sal maak en
deelname in Suid wes se bestuur.
Suidwes aanvaar ook dat sy werknemers van tyd tot tyd
persoonlike probleme en spanning sal ondervind as ge -
volg van die vereistes wat by die werk aan hulle ge stel
word. Suidwes ondersoek voortdurend wyses waar op
on der sulke omstandighede op ’n pro fessionele wyse
hulp aan sy werknemers verleen kan word.
Suidwes is verbind tot billike arbeidspraktyke en volg ’n
be na dering dat die werknemers en die Be stuur mede -
verant woordelik vir die Maatskappy se stand houdende
pres tasie is. ’n Herontwerpte pre stasie bestuurstelsel word
gedurende 2009 geïmple menteer met die doel om per -
so neel ontwikkeling te ondersteun en personeel se pre -
stasie optimaal te bestuur.
Die hoofdoel met Suidwes se vergoedingsfilosofie is dat
vergoedingspakette dit moontlik moet maak om werk -
nemers van die hoogste gehalte te werf en te behou. By
die vasstelling van vergoedingspakette word van mark -
gerigte vergoedingsopnames gebruik gemaak. Pre stasie
vorm egter die hoeksteen van die ver goe dings filosofie
en vergoedingspraktyke is so da nig ge struk tureer dat dit
tussen individue sal dif fe re nsieer op grond van pres -
tasie. Vergoeding word gekoppel aan en beïn vloed deur
die belange van aandeelhouers, die pres tasie van die
Maat skap py en elke werknemer se per soonlike bydrae.
Die omvang van die verskillende komponente van die
ver goedingspakette word soos volg bepaal:
• ’n Gewaarborgde komponent gegrond op mark me -
de dingendheid, individuele prestasie en be kos tig -
baar heid vir die onderneming.
• ’n Veranderlike komponent gegrond op ’n kom bi -
na sie van individuele en besigheids prestasie. Die
be sigheidsprestasie word bepaal deur die eko no -
mie se waarde wat vir die aan deel houers toegevoeg
is.
Werknemers se vergoeding is op die beginsel van totale
koste vir die Maatskappy gebaseer, wat werk nemers in
staat stel om self oor die same stelling van hul pakkette
te besluit, binne wetlik toe gelate beperkings. Voordele
soos lewens versekering, gade versekering, begrafnis dek -
king, ongeskiktheids voordele, aftreefondsvoordele en
me die se fondse is vir alle werknemers beskikbaar.
Suidwes se verbondenheid tot sy werknemers strek ver -
der as bloot die blootstelling aan opleiding en er ken -
ning - werknemers word aktief aangemoedig om ’n ge -
ba lanseerde leefstyl te volg en om beheer te neem van
hulle eie lot en drome. Die fokus is op span werk en op
die voorsiening van ’n gelukkige, uitdagende en lo nen -
de werkplek.
Suidwes verseker dat al sy dissiplinêre aksies in oor -
eenstemming met wetlike vereistes geskied en dat billik
op getree word teenoor die werknemer sowel as die
werkgewer. Suidwes ondersteun billike ar beids prak tyke
ten volle en verwelkom die same wer king van werk ne -
mers organisasies om dit te be reik. Laas ge noem de orga -
ni sasies speel ’n belang rike rol in die be sker ming van
die werknemers en daar is gereelde inter ak sies tussen
hulle en die Bestuur. Nóg die Kommissie vir Be mid de -
ling, Me diasie en Arbitrasie nóg die Beding ingsraad vir
die Graan bedryf het in die jaar onder oorsig in enige
saak teen Suidwes beslis. Vergoedings oor een komste is
ty dig bereik sonder dat nywerheidsaksies oor weeg is,
wat ’n herbevestiging is van die goeie werks ver hou -
dings wat bestaan.
Uitvoerende Bestuurslede word op dieselfde diens voor -
waardes as ander werknemers aangestel. Suidwes be dryf
nie ’n aandele-aansporingskema vir werknemers nie.
Ons verwag van bestuurders om hulself tot die vol gen -
de doelwitte te verbind:
• om elke afdeling se prestasie te optimaliseer deur
die beste beskikbare talent te werf en te be hou;
• om werknemers te help om ’n gesonde balans tus -
sen werk en leef te handhaaf;
• om werknemers aan te moedig om self verant -
woor delikheid vir vordering in hul loopbane te
neem; en
• om effektiwiteit te verhoog deur die uit ska ke ling
van verliese en duplikasies.
Die volgende beginsels van indiensneming word ge -
hand haaf:
• Werknemers word op grond van hul geskiktheid vir
die spesifieke pos gewerf.

• Duidelike doelwitte word gestel en werknemers kry
te rugvoer oor hul prestasie.
• ’n Werkomgewing wat voldoen aan wetlike ge -
sond heid- en veiligheidsvereistes, word daar gestel.
• Werknemer-deelname en kommunikasie word aan -
ge moedig.
• Werknemers se bydrae tot Suidwes se sukses word
op gepaste wyse erken.
Danksy volledige voldoening kwalifiseer Suidwes vir
alle beskikbare toekennings van AgriSETA. Bene wens
dié toekennings kwalifiseer Suidwes vir dis kresionêre
toe kennings van AgriSETA vir by komende opleiding en
leerlingskappe.
Werknemers het ’n keuse tussen twee mediese fondse,
wat aan elkeen die geleentheid bied om ’n opsie te kies
wat aan sy/haar individuele be hoef tes voldoen.
Suidwes het nie enige ver pligting ten opsigte van naaf
trede mediese subsidie teenoor huidige óf afgetrede
werknemers nie.
Onafhanklike fondse verskaf aftreevoordele aan werk -
nemers. Die aftreefondse is vaste bydraefondse en was
tydens die laaste aktuariële waardasie in Maart 2008
eenhonderd persent befonds.
J A A R V E R S L A G 2 0 0 9
60

61
J A A R V E R S L A G 2 0 0 9
VERKLARING VAN VERANTWOORDELIKHEID
DEUR DIE DIREKSIE
Die Direksie is verantwoordelik vir die opstel, integ ri teit
en behoorlike aanbieding van die finan siële state van die
Maat skappy en die Groep, en vir die in stand houding van
toe reikende rekening kundige rekords. Die finan siële state
word in ooreenstemming met Suid-Afrikaanse Stand -
pun te van Algemeen Aan vaar de Rekeningkundige Prak -
tyk, die Maatskap py wet van Suid-Afrika en die rekening -
kundige beleid van die Groep opgestel.
Die onafhanklike ouditeure van die Groep is ver ant woor -
delik vir verslagdoening oor die redelik heid van die fi nan -
siële state. Die ouditeure geniet on belem mer de toegang
tot alle finansiële rekords en by ko men de inligting van die
Groep, insluitende no tu les van vergaderings van aan -
deel houers, die Direksie, Di rek siekomitees en die Uit voe -
ren de Be stuur. Die Direk sie het geen rede om te glo dat
eni ge inligting wat aan die ouditeure verskaf is, nie kor -
rek en toe paslik is nie. Die Ouditeursverslag word as deel
van die finan siële state aangebied.
Die Direksie aanvaar die verantwoordelikheid om te
verseker dat effektiewe stelsels van interne-, finan siëleen
bedryfskontroles vir die Groep ingestel is, dat be hoor -
like beheer daaroor uitgeoefen word en dat dit behoorlik
funksioneer. Die Direksie het formele beleide en ’n raam -
werk van beheer maatreëls daar ge stel om te verseker dat
tran saksies in ooreen stem ming met bestaande beleid en
pro se dures aangegaan en te boek gestel word, dat die
ba tes van die Groep voldoende beveilig is en dat toe pas -
li ke wetgewing na gekom word.
Die Direksie is nie bewus van enige wesenlike tekort ko -
ming wat gedurende die jaar in die funksionering van die
kon trolestelsels voorgekom het, of van enige ge valle
waar die Groep versuim het om die bepalings van wet ge -
wing na te kom nie.
Die finansiële state is op ’n lopende saak grondslag op -
ge stel, aangesien die Direksie oortuig is dat die Maat -
skap py vir die afsienbare toekoms ’n lopende saak sal
wees. Die finansiële state van Suidwes Be leg gings Beperk
en die Groep word op bladsye 69 tot 106 uiteengesit, met
die opgesomde afsonderlike en gekonsolideerde finansi
ële state van Suidwes Be he rend Beperk en die Groep op
blad sye 113 tot 116.
SF van Zyl
Voorsitter
SW Pienaar
Besturende Direkteur
24 Junie 2009
PS Vercuiel
Ondervoorsitter
G Potgieter
Direkteur: Finansies

2 0 0 8 / 2 0 0 9 - F I N A n s i Ë L E J A A R
61B

SUIDWES BELEGGINGs beperk
GEKONSOLIDEERDE
FinaNsiËLE
JAARSTATE
2009
OUDITEURSVERSLAG 63
SERTIFIKAAT DEUR GROEPSEKRETARIS 64
VERKLARING VAN DIE OUDITKOMITEE 65
DIREKTEURSVERSLAG 66
GEKONSOLIDEERDE BALANSSTAAT 69
GEKONSOLIDEERDE INKOMSTESTAAT 70
GEKONSOLIDEERDE STAAT VAN VERANDERING IN EKWITEIT 71
GEKONSOLIDEERDE KONTANTVLOEISTAAT 72
AANTEKENINGE TOT DIE GEKONSOLIDEERDE FINANSIËLE STATE 73
J A A R V E R S L A G 2 0 0 9
62

63
J A A R V E R S L A G 2 0 0 9

SERTIFIKAAT DEUR GROEPSEKRETARIS
In terme van Artikel 268 G (d) van die Maat skappywet,
Wet 61 van 1973, soos gewysig, ser ti fi seer ek hiermee in
my hoedanigheid as Maat skap py sekretaris dat Suidwes
Beleggings Beperk vir die finansiële jaar geëindig
30 April 2009 alle opgawes wat ingevolge die genoemde
Maat skappy wet vir ’n publieke maatskappy vereis word,
by die Re gi stra teur van Maatskappye ingedien het en dat
sodanige opgawes waar, korrek en op datum is.
Geteken te Leeudoringstad op 24 Junie 2009.
DC Theron
Groepsekretaris
J A A R V E R S L A G 2 0 0 9
64

65
J A A R V E R S L A G 2 0 0 9
Suidwes BELEGGINGS BEPERK
Verklaring van die Ouditkomitee
Die Ouditkomitee van Suidwes Beherend Beperk, wat
ook as die Ouditkomitee van Suidwes Beleggings Be perk
en die ander maatskappye in die Groep op tree, het vir
die jaar onder oorsig bestaan uit twee on af han k like nieuit
voerende direkteure, in oor een stem ming met die be -
pa lings van die Maat skappywet, Wet 61 van 1973, soos
gewysig, (“die Maat skappy wet”), ter wyl die voor sit ter
van die Direksie, die Be stu rende Direkteur, die Direk teur:
Finansies en nog twee nie-uitvoerende direkteure die
vergaderings van die Ou ditkomitee na mens die Direksie
bygewoon het. Die voorsitter van die Ou dit komitee is
ingevolge die Mandaat daarvan ’n onaf hank like nieuitvoe
ren de direkteur. Die same stelling van die Ou dit -
komi tee, soos op 30 April 2009, word in die Di re k teurs -
verslag van Suidwes Beleggings Beperk op blad sy 67
aan ge toon.
Die Ouditkomitee tree ingevolge ’n formele mandaat on -
der gesag van die Direksie op. Die belangrikste rol en
funk sie van die Ouditkomitee is om die Direksie te vrede
te stel dat voldoende finansiële- en be stuurs kontroles in
die Groep bestaan, en dat alle we sen like kor poratiewe
ri siko’s geïdentifiseer word en die nodige aandag geniet.
In die uitvoering van sy man daat is die Oudit komitee in
sy uitsluitlike dis kresie geregtig om on afhanklike advies
oor enige aan geleentheid in te win.
Ingevolge die vereistes van die Maatskappywet moet die
Oudit komitee jaarliks onafhanklike eksterne ou diteure
no mineer vir aanstelling as ouditeure van die Groep. Die
Ou ditkomitee bepaal die ouditeure se aan stellings voor -
waar des en vergoeding, en moet alle opdragte aan die
ou diteure ten opsigte van nie-oudit werk vooraf goed -
keur.
Die Ouditkomitee bespreek en adviseer die Direksie ook
oor die volgende sake:
• Die afsonderlike en gekonsolideerde finansiële jaar -
state, verslagdoening, openbaarmaking en reke ning -
kundige beleid.
• Transaksies wat nie in die gewone loop van die
besigheid aangegaan word nie.
• Interne ouditmandaat, asook interne oudit be plan -
ning en –verslae.
• Eksterne ouditbeplanning en -verslae vir sowel die
in terim as die finale oudit, asook die onaf -
hanklikheid van die eksterne ouditeure.
• Na koming van wetlike vereistes, die kode van kor -
poratiewe praktyke en die etiese gedragskode van
die Groep.
• Kom munikasie met die Uitvoerende Bestuur en die
Ouditeure.
• Die effektiwiteit van bestuursinligting en interne
be heerstelsels.
Suidwes maak gebruik van die dienste van Whistle
Blowers waar gevalle van onetiese optrede, bedrog, oor -
tre ding van wetgewing en ander onreëlmatighede ano -
niem aangemeld kan word. Benewens Whistle Blowers
se dienste beskik Suidwes oor ’n onaf hank li ke tolvrye
tele foon lyn waar gedrag soos hierbo ge noem, eweneens
ano niem aangemeld kan word. Die Oudit komitee ont -
vang ’n volledige verslag van alle op roepe wat na hierdie
fa siliteite gemaak word, met ’n verslag van die aksies
wat ten opsigte daarvan ge neem is.
Die Ouditkomitee vergader drie keer per jaar ten ein de sy
werk saamhede, soos hierbo opgesom, uit te voer. Die
ver gaderings word deur die eksterne ou di teure, interne
ou diteure en senior bestuurslede by ge woon.
ONAFHANKLIKHEID VAN DIE
OUDITEURE
Hiermee word ingevolge artikel 270(1)(f) van die Maat -
skappywet verklaar dat die eksterne ouditeure, Price -
water house Coopers Ing, onafhanklik van die Maat skap -
py en sy filiale is.
JH Trollope
Voorsitter van die Ouditkomitee
23 Junie 2009

Suidwes BELEGGINGS BEPERK
DIREKTEURSVERSLAG
Die direkteure lê hulle twaalfde jaarlikse verslag voor as
deel van die Geouditeerde Finansiële Jaar state van
Suid wes Beleggings Beperk en die Groep vir die jaar wat
op 30 April 2009 geëindig het.
AARD VAN BESIGHEID
Die Suidwes Groep se besigheid is landbouverwant met
die volgende hoofaktiwiteite:
• Verkryging, hantering, opberging en bemarking van
landbouprodukte.
• Verskaffing van benodigdhede en dienste vir boer -
de rydoeleindes deur middel van handels win kels, ’n
hoogs-gespesialiseerde bedryfs on der s teu nings -
diens en ’n laboratorium.
• Meganisasieverkope en –dienste, sowel as die ver -
skaf fing van onderdele.
• Handel in verbruikersgoedere.
• Optrede as versekeringsmakelaar.
• Beoefening van beleggingsaktiwiteite.
• Verskaffing van lenings en kredietfasiliteite.
FINANSIËLE RESULTATE
Die Groep het vir die 2008/2009-finansiële jaar ’n netto
wins na belasting van R78.795 miljoen (2007/2008:
R67.944 miljoen) gerealiseer.
Die netto wins na belasting is soos volg bereken:
(R’000) 2009 2008
Bedryfswins 168,426 137,454
Finansieringskoste (61,454 ) (48,436)
Wins voor belasting 106,972 89,018
Belasting (28,177 ) (21,074)
Netto wins vir die jaar 78,795 67,944
Die Groep se volledige finansiële posisie en die resultate
van sy bedrywighede vir die jaar, wat op 30 April 2009
ge ëin dig het, word op blad sye 69 tot 106 uit een gesit.
Die netto wins voor belasting vir die onderskeie be -
dryfseenhede en vir die Groep is soos volg saamgestel:
(R miljoen) 2009 2008
Graan 99.2 79.2
Suidwesfin 59.5 44.8
Wesmark 8.3 12.4
Wesmeg (3.6 ) (0.6)
Bokoste (56.5 ) (41.3)
Totaal vir die Groep 106.9 94.5
AANDELEKAPITAAL
Op 30 April 2009 het die Maatskappy se uitgereikte
aandelekapitaal R123,768,109 (2008: R123,768,109)
beloop. Volledige besonderhede van die Maatskappy se
ge magtigde en uitgereikte aandelekapitaal, soos op jaar -
ein de, word in aantekening 13 tot die ge kon so lideerde
fi nansiële state verstrek. Die Maat skappy se gemag tigde
aandelekapitaal het nie ge du ren de die jaar verander nie.
DIVIDENDE
Die Direksie het gedurende die jaar ’n tussentydse di -
vidend van 12 sent (2008: 10 sent) per aandeel ver klaar.
Dit is op 30 April 2009 betaal aan die aan deel houers
wat op 28 April 2009 in die aan de le register van die
Maat skappy geregistreer was.
LOPENDE SAAK
Na oorweging van die huidige finansiële posisie en
bestaande kredietgeriewe van die Maatskappy en sy fi -
lia le, sowel as die begrotings en kontantvloei-voor -
uitskattings vir die finansiële jaar tot 30 April 2010, is
die Direksie daarvan oortuig dat die Maat skappy ’n lo -
pen de saak is. Die finansiële state is gevolglik op die
lopende saak grondslag opgestel.
FILIALE EN GEASSOSIEERDE
MAATSKAPPYE
Volledige besonderhede van die Maatskappy se be lange
in filiale en geassosieerde maatskappye word in aan te -
J A A R V E R S L A G 2 0 0 9
66

67
J A A R V E R S L A G 2 0 0 9
ke ninge 4 en 5, en in Bylae A tot die finan si ële state
op blad sye 85 en 106 verstrek.
GEBEURE SEDERT JAAREINDE
Die Direksie is nie bewus van enige gebeure wat tussen
die rekenpligtige datum en die datum van hier die ver -
slag plaasgevind het, wat die beoor deling van die
stand van die Maatskappy of die Groep se finansiële
po sisie be hoort te beïnvloed nie.
DIREKTEURE
Ingevolge die Maatskappy se statute word die Direksie
saamgestel uit:
• Hoogstens sewe van Suidwes Beherend Beperk se
direkteure wat op ’n wyksgrondslag verkies is en
wat deur die Direksie van Suidwes Be he rend Be -
perk aangewys word;
• hoogstens drie onafhanklike nie-uitvoerende di -
rek teure wat deur die bogenoemde verkose di rek -
teure benoem word; en
• die uitvoerende direkteure wat deur die boge -
noemde direkteure aangestel word.
Die volgende veranderings het gedurende die jaar in
die Direksie se same stel ling plaasgevind:
• Mnr L Hauman het as direkteur van die Maat skap -
py bedank. Hierdie vaka ture is nog nie gevul nie.
• Mnr DA Robertson is as onafhanklike nie-uitvoe -
rende direkteur aangestel.
Suidwes Beleggings Beperk se Direksie was op jaar ein -
de soos volg saamgestel:
Nie-uitvoerende direkteure
Mnre SF van Zyl (Voorsitter)
PS Vercueil (Ondervoorsitter)
PF Delport
JJ le Roux
GL Malherbe
DA Robertson (Onafhanklik)
JH Trollope (Onafhanklik)
JJ Viljoen
Uitvoerende direkteure
Mnre SW Pienaar (Besturende Direkteur)
G Potgieter (Direkteur: Finansies)
Die Direksie het na die jaareinde vir mnr T Pritchard as
’n onafhanklike nie-uitvoerende direk teur aan ge stel.
KOMITEES
Die Direksie word in die nakoming van sy ver ant -
woordelikhede deur twee komitees by gestaan, naam lik
die Ouditkomitee en die Menslike Hulp bronne Raads -
ko mitee (waarvan die nie-uit voe ren de lede die Ver goe -
dingskomitee vorm). Die ge noem de Direksiekomitees
was op jaareinde soos volg saam gestel:
Ouditkomitee
Die twee onafhanklike nie-uitvoerende direkteure,
mnre JH Trollope (as die voorsitter) en DA Robertson, is
die sta tu têre lede van die Ouditkomitee. Daar be ne -
wens word die Direksie deur die volgende di rek teu re by
die Ou dit ko mitee se vergaderings ver teen woor dig:
Mnre GL Malherbe
PS Vercueil
SF van Zyl (Voorsitter van die
Direksie - ex officio)
SW Pienaar (Besturende Direkteur -
ex officio)
G Potgieter (Direkteur: Finansies -
ex officio)
Menslike Hulpbronne Raadskomitee
Mnre PS Vercueil (Voorsitter)
JJ le Roux
JJ Viljoen
SF van Zyl (Voorsitter van die
Direksie – ex officio)
SW Pienaar (Besturende Direkteur -
ex officio)
G Potgieter (Direkteur: Finansies -
ex officio)
Op 30 April 2009 het die direkte en indirekte aan deel -
hou ding van al die direkteure gesamentlik so wat
0.44% (2008: 0.52%) van die totale uit ge reik te aan de -
le kapitaal van die Maatskappy ver teen woor dig. Nie
een van die uitvoerende direk teure hou enige aandele
in die Maatskappy nie.

Besonderhede van die direkteure se vergoeding ge du -
rende die jaar onder oorsig word op bladsy 104 in aan -
tekening 38.9 tot die finansiële state ver strek.
Die Groep het nie gedurende die jaar enige kon trakte
gesluit waarin enige direkteur van die Groep ’n belang
het nie, behalwe vir kontrakte wat in die normale loop
van sake met direkteure as klante van die Groep aan -
ge gaan is.
OUDITEURE
PricewaterhouseCoopers Ing, wie se volledige be -
sonderhede op bladsy 37 verskyn, is die Maat skappy en
die Groep se ouditeure. Geen verandering van die Maat -
skappy en die Groep se ouditeure word vir die vol gende
jaar aanbeveel nie.
SEKRETARIS EN ADRES
Groepsekretaris: Mnr DC Theron
Geregistreerde adres: Voortrekkerstraat
Leeudoringstad
2640
Posadres: Posbus 5
Leeudoringstad
2640
HOUERMAATSKAPPY
Die Maatskappy word beheer deur Suidwes Beherend
Be perk (registrasienommer 1998/007242/06) wat
51.06% (2008: 51.06%) van die Maatskappy se uit ge -
reikte aan dele hou. Die houermaatskappy se op gesomde
Af son derlike en Gekonsolideerde Finansiële Jaarstate
word hiermee saam gepubliseer en verskyn op blad sye
107 tot 116.
FINANSIËLE JAARSTATE
Die Gekonsolideerde Finansiële Jaarstate van die Maat -
skappy en die Groep vir die jaar geëindig 30 April 2009,
soos op bladsye 62 tot 106 uiteen ge sit, is deur die
Direksie goedgekeur en word namens hulle deur die on -
der genoemde direkteure onder te ken. Die onder te ke ning
van hierdie Direk teurs ver slag word ook geag onder te -
kening van die finan siële state te wees.
Op las van die Direksie.
SF van Zyl SW Pienaar
Voorsitter Besturende Direkteur
24 Junie 2009
J A A R V E R S L A G 2 0 0 9
68

69
J A A R V E R S L A G 2 0 0 9
Suidwes Beleggings Beperk
Gekonsolideerde BALANSSTAAT
SOOS OP 30 April 2009
B A T E S
Niebedryfsbates
Eiendom, aanleg en toerusting
Ontasbare bates
Belange in filiale
Belegging in geassosieerde maatskappy
Finansiële bates beskikbaar vir verkoop
Afbetalingsverkoopsfinansiering en lenings
Uitgestelde belastingbate
Bedryfsbates
Voorraad
Handels- en ander bedrae ontvangbaar
Afbetalingsverkoopsfinansiering en lenings
Afgeleide finansiële instrumente
Belasting ontvangbaar
Lopende lenings aan Groepsentiteite
Kontant en kontantekwivalente
Totale bates
E K W I T E I T
Kapitaal en reserwes toeskryfbaar aan
ekwiteitsaandeelhouers van die Maatskappy
Aandelekapitaal
Aandelepremie
Ander reserwes
Behoue inkomste
Gewone aandeelhouersbelang
Minderheidsbelang in ekwiteit
Ekwiteit
L A S T E
Niebedryfslaste
Langtermynlenings
Uitgestelde belastingverpligting
Werknemerslangdiensverpligtinge
Bedryfslaste
Handels- en ander bedrae betaalbaar
Afgeleide finansiële instrumente
Huidige belastingverpligting
Korttermynlenings
Voorsienings
Aandeelhouers vir dividend
Lopende lenings van Groepsentiteite
Totale laste
Ekwiteit en laste
Eie-kapitaalverhouding
Netto batewaarde per aandeel - sent
AANTEKENING
Die aantekeninge soos uiteengesit op bladsye 73 tot 106 vorm ’n integrale deel van die finansiële state
2
3
4
5
6
7
8
9
10
7
11
18
22
12
13
14
15
8
16
17
11
18
19
20
21
22
2009
R’000
390,072
144,188
5,170
-
-
22,286
191,877
26,551
768,385
157,767
119,860
405,476
6,140
3,236
5,578
70,328
1,158,457
123,768
7,034
12,016
239,731
382,549
438
382,987
477,764
458,952
17,261
1,551
297,706
206,670
17,384
3,812
11,814
45,742
12,153
131
775,470
1,158,457
33.1%
309.1
GROEP MAATSKAPPY
2008
R’000
341,033
115,820
4,548
-
4,517
18,523
172,318
25,307
681,023
176,066
104,244
272,595
45,546
-
-
82,572
1,022,056
123,768
7,034
8,781
177,375
316,958
124
317,082
23,030
6,592
15,044
1,394
681,944
208,527
-
11,423
411,871
39,386
10,737
-
704,974
1,022,056
31.0%
256.1
2009
R’000
100,598
337
-
78,258
-
21,763
-
240
617,946
-
363
229
-
3,177
6,492
607,685
718,544
123,768
7,034
11,612
66,155
208,569
-
208,569
460,503
458,952
-
1,551
49,472
8,728
-
-
11,814
16,646
12,153
131
509,975
718,544
29.0%
168.5
2008
R’000
83,390
375
-
58,960
4,517
17,871
-
1,667
566,609
-
933
275
-
-
-
565,401
649,999
123,768
7,034
8,265
58,435
197,502
-
197,502
9,332
6,592
1,346
1,394
443,165
11,611
-
2,144
411,871
6,779
10,737
23
452,497
649,999
30.4%
159.6

Suidwes Beleggings Beperk
Gekonsolideerde INKOMSTESTAAT
vir die jaar geëindig 30 April 2009
Verkope
Koste van verkope
Bruto wins
Ander bedryfsinkomste
Verspreidingsuitgawes
Administratiewe uitgawes
Ander bedryfsuitgawes
Wins uit bedrywighede
Finansieringskoste
Wins voor belasting
Belasting
Netto wins vir die jaar
Toeskryfbaar aan:
Ekwiteitsaandeelhouers van die Maatskappy
Minderheidsbelang in ekwiteit
Verdienste per aandeel - sent
Wesensverdienste per aandeel - sent
Dividend per aandeel - sent
Tussentyds
Finaal
AANTEKENING
Die aantekeninge soos uiteengesit op bladsye 73 tot 106 vorm ’n integrale deel van die finansiële state
23
24
25
26
18
14
27
28
21
2009
R’000
3,564,100
(3,406,317 )
157,783
304,914
(7,551)
(149,701)
(137,019)
168,426
(61,454)
106,972
(28,177)
78,795
78,826
(31)
78,795
63.7
63.8
12.00
12.00
-
GROEP MAATSKAPPY
2008
R’000
3,221,679
(3,075,245 )
146,434
207,015
(5,571 )
(146,065 )
(64,359 )
137,454
(48,436 )
89,018
(21,074 )
67,944
73,290
(5,346 )
67,944
59.2
59.7
10.00
10.00
-
2009
R’000
-
-
-
114,126
(210 )
(16,058 )
(7,266 )
90,592
(61,202 )
29,390
(6,818 )
22,572
22,572
-
22,572
18.2
18.2
12.00
12.00
-
2008
R’000
-
-
-
97,472
(227)
(14,296 )
(4,823 )
78,126
(37,604 )
40,522
(7,415 )
33,107
33,107
-
33,107
26.8
25.3
10.00
10.00
-
J A A R V E R S L A G 2 0 0 9
70

71
J A A R V E R S L A G 2 0 0 9
Suidwes Beleggings Beperk
Gekonsolideerde staat van verandering
in ekwiteit vir die jaar geëindig 30 April 2009
A A N D E L E K A P I T A A L
Gewone aandele
Begin van die jaar
Aandele uitgereik
Aandele afgelos
Einde van die jaar
A A N D E L E P R E M I E
Begin van die jaar
Aandele uitgereik
Aandele afgelos
Einde van die jaar
A N D E R R E S E R W E
Billike waarde aanpassings
Finansiële bates beskikbaar vir verkoop
Begin van die jaar
Billike waarde aanpassing vir die jaar
Oorplasing na Inkomstestaat met verkoop van
finansiële bates
Einde van die jaar
B E H O U E I N K O M S T E
Begin van die jaar
Verkoop van filiaal
Dividende betaal
Netto wins vir die jaar
Einde van die jaar
Gewone aandeelhouersbelang
M I N D E R H E I D S B E L A N G I N E K W I T E I T
Begin van die jaar
Verandering van belang in netto bates gedurende die jaar
Einde van die jaar
AANTEKENING
Ekwiteit aan die einde van die jaar
382,987 317,082
Die aantekeninge soos uiteengesit op bladsye 73 tot 106 vorm ’n integrale deel van die finansiële state
13
21
14
2009
R’000
123,768
-
-
123,768
7,034
-
-
7,034
8,781
3,235
-
12,016
177,375
(1,618 )
(14,852 )
78,826
239,731
382,549
GROEP MAATSKAPPY
124
314
438
2008
R’000
123,768
-
-
123,768
7,034
-
-
7,034
12,779
(2,783 )
(1,215 )
8,781
116,462
-
(12,377 )
73,290
177,375
316,958
5,470
(5,346 )
124
2009
R’000
123,768
-
-
123,768
7,034
-
-
7,034
8,265
3,347
-
11,612
58,435
-
(14,852 )
22,572
66,155
208,569
-
-
-
208,569
2008
R’000
123,768
-
-
123,768
7,034
-
-
7,034
12,208
(2,728 )
(1,215 )
8,265
37,705
-
(12,377 )
33,107
58,435
197,502
-
-
-
197,502

Suidwes Beleggings Beperk
Gekonsolideerde KONTANTVLOEISTAAT
vir die jaar geëindig 30 April 2009
Kontantvloei (aangewend in) / verkry uit bedryfsaktiwiteite
Kontant ontvang van klante
Netto kontant (betaal aan) / ontvang van verskaffers en
werknemers
Kontantvloei (aangewend in) / verkry uit bedrywighede
Finansieringsinkomste
Finansieringskoste
Dividende betaal
Sekondêre belasting op maatskappye betaal
Belasting betaal
Kontantvloei (aangewend in) / verkry uit
beleggingsaktiwiteite
Eiendom, aanleg en toerusting
Ontasbare bates
Finansiële bates
Kontantvloei verkry uit / (aangewend in)
finansieringsaktiwiteite
Toename / (Afname) in langtermynlenings
Toename in afbetalingsverkoopsfinansiering
en lenings meer as 1 jaar
Netto (afname) / toename in kontant en
kontantekwivalente vir die jaar
Kontant en kontantekwivalente - begin van die jaar
AANTEKENING
Kontant en kontantekwivalente - einde van die jaar 12
70,328 82,572
Die aantekeninge soos uiteengesit op bladsye 73 tot 106 vorm ’n integrale deel van die finansiële state
29
30
2009
R’000
(416,164 )
3,564,100
(3,968,541)
(404,441 )
103,161
(61,454 )
(14,852 )
(1,255 )
(37,323 )
(28,883 )
(33,232 )
(2,801 )
7,150
432,803
452,360
(19,557 )
(12,244 )
82,572
GROEP MAATSKAPPY
2008
R’000
194,722
3,227,678
(3,012,866 )
214,812
65,987
(48,436 )
(12,377 )
(1,127 )
(24,137 )
(18,617 )
(13,353 )
(2,624 )
(2,640 )
(75,603 )
(3,731 )
(71,872 )
100,502
(17,930)
2009
R’000
(404,800 )
571
(406,361 )
(405,790 )
89,647
(61,202 )
(14,852 )
(1,255 )
(11,348 )
(5,276 )
(37 )
-
(5,239 )
452,360
452,360
-
42,284
565,401
607,685
2008
R’000
127,132
272
124,361
124,633
62,456
(37,604 )
(12,377 )
(1,127 )
(8,849)
2,653
(42 )
-
2,695
(3,731 )
(3,731 )
-
126,054
439,347
565,401
J A A R V E R S L A G 2 0 0 9
72

73
J A A R V E R S L A G 2 0 0 9
Suidwes Beleggings Beperk
AANTEKENINGE TOT DIE Gekonsolideerde FINANSIËLE
STATE vir die jaar geëindig 30 April 2009
1. REKENINGKUNDIGE BELEID
BASIS VAN AANBIEDING
1.1 REKENINGKUNDIGE RAAMWERK
Die gekonsolideerde finansiële jaarstate voldoen aan
en word in ooreenstemming met "South Af ri can State -
ments of Generally Accepted Ac coun ting Prac tice”
(GAAP) voor berei, wat in ooreen stem ming is met dié
wat in vo ri ge jare toegepas is.
Die gekonsolideerde finansiële state word vol gens die
his toriese koste-grondslag voor berei, behal we vir die
dra waardes van afgeleide fi nan siële instrumen te en fi -
nan siële bates be skik baar vir verkoop wat na bi llike
waar des aan gepas word.
Standpunte, wysigings en interpretasies
effektief in 2008
Internasionale verslagdoeningstandaard 7 ("IFRS"), Fi -
nan siële Instrumente Open baar makings het ver skeie
nu we open baarmakings wat verband hou met finan si -
ële in strumente, tot gevolg ge had. Die veran dering het
geen impak op die klassifisering of waardasie van die fi -
nan siële in stru mente, asook op open baar ma king van
be las ting en handels- en ander be drae be taal baar ge -
had nie.
Standpunte, wysigings en interpretasies effektief
na 2009 nog nie geïmplementeer nie
• IFRS 8 (AC145): Bedryfsegmente - Effek tiewe
datum 1 Januarie 2009.
• Inter na sio na le re kening kundige standaard 23 ("IAS")
(AC114): Leenkostes (Gewysig) - Effek tiewe da tum
1 Januarie 2009.
• IFRS 3 (AC140): Besigheidskombinasies (Ge wysig)
- Effektiewe datum 1 Januarie 2009.
• IAS 1 (AC 101): Aanbieding van Finansiële State
(Ge wysig) - Effektiewe datum 1 Januarie 2009.
• IAS 32 (AC 125): Finansiële Instrumente Open -
baar making (Gewysig) - Effektiewe datum
1 Januarie 2009.
• IAS 27 (AC 132): Gekonsolideerde en Af son der like
Finansiële State (Gewysig) - Effek tiewe da tum
1 Julie 2009.
1.2 ONDERLIGGENDE BEGINSELS
Die finansiële state word volgens die lopende saak be -
ginsel opgestel deur die gebruik making van die toe val -
lings grond slag.
Bates, laste, inkomste en uitgawes word nie teen me -
kaar verreken nie, tensy dit spesifiek deur ’n re ke nin g -
kun dige standaard vereis of toe gelaat word.
Die verandering in rekeningkundige beleid word oor -
een komstig die spesifieke oor gangs bepalings verant -
woord. By gebrek aan oorgangsbepalings word die ver -
an de ring in rekeningkundige beleid terug werkend toe -
ge pas, tensy dit onprakties is, in welke ge val die ver an -
de ring toekoms tig lik toe ge pas word.
Ver andering in rekeningkundige ramings word in die In -
k omstestaat verantwoord.
1.3 ERKENNING VAN BATES EN LASTE
Finansiële bates word erken wanneer daar ’n reg of
toe gang tot ekonomiese voordele is. So danige bates
be staan uit kontant, ’n kon trak tuele reg om kontant te
ontvang of ’n ander finansiële bate. Finansiële ver plig -
tinge word er ken wanneer daar ’n ver pligting is om
ekonomiese voor dele oor te dra en daardie verpligting
’n kon trak tu e le verplig ting is om kontant, ’n ander
finan siële bate of ’n finansiële instument met ’n ander
en titeit te ver ruil.
Finansiële instrumente op die Balansstaat sluit kon tant
en kontantekwivalente, be leggings, af be talings ver -
koops finansiering, lenings en voor skotte, han dels- en
ander bedrae ontvang baar, lenings aan Groep s en titeite

en handels- en an der bedrae betaal baar in. Die in -
dividuele rekening kundige beleid wat met elke in stru -
ment geassosieer word, word by die ond erskeie be -
leids aantekeninge van elke item ge open baar.
1.4 NIE-ERKENNING VAN BATES EN
LASTE
Die erkenning van finansiële bates word gestaak wan -
neer die kontraktuele reg om kontant te ont vang oor -
gedra is of verval het of wanneer al die risiko’s en
voor dele van eienaarskap eindig.
Die erkenning van alle ander bates word gestaak met
ver koop of wanneer geen toekomstige eko no miese
voor dele uit die gebruik of verkoop daarvan verwag
word nie.
Die erkenning van finansiële laste word gestaak wan -
neer die verpligting gedelg of gekanselleer word of
ver val het.
1.5 BUITELANDSE VALUTA
Buitelandse valutatransaksies word teen die heer sen de
wisselkoerse op die dag van die transaksie in be -
rekening gebring. Winste en ver liese as gevolg van die
vereffening van sodanige transaksies en van die rui ling
van monetêre bates en laste in buitelandse geld een -
hede word in die Inkomstestaat erken. So da ni ge sal -
do’s word teen wis selkoerse soos op jaar ein de om ge -
ska kel.
1.6 VERGELYKENDE SYFERS
Indien die rekeningkundige beleid wysig, word die ver -
gelykende syfers dienooreen komstig aan gepas. Waar
no dig, is ver gelykende syfers her saam gestel om aan
die verandering in open baar making in die hui dige jaar
te voldoen.
AFSONDERLIKE FINANSIËLE StATE
1.7 FILIALE EN GEASSOSIEERDES
Die afsonderlike finansiële state van beleg gings in
filiale en geassosieerdes word volgens die his toriese
koste grondslag voor berei, behalwe vir die dra waar des
van afgeleide finansiële in stru men te en finan siële ba -
tes beskikbaar vir ver koop wat na billike waar des aan -
ge pas word.
GROEP FINANSIËLE STATE
1.8 BELANGE IN FILIALE
Filiale verwys na daardie maatskappye waarin die
Groep, direk of indirek, meer as die helfte van die
stemgeregtigdes verteen woordig of oor die vermoë
beskik om die maatskappye se finan siële en be dryfs -
beleid te beheer. Filiale word ge konsolideer vanaf die
datum waarop effek tiewe beheer aan die Groep oor ge -
dra word en word nie meer gekon so li deer van af die
da tum dat beheer verloor word nie. Die aan koop me -
tode word gebruik om die verkryging van filiale te boek
te stel.
Die koste van verkryging word gemeet as die bedrag
van kontant en kontantekwivalente wat betaal is, of
die billike waarde daarvan op die datum van ruiling
van die ander aankoop teen prestasie wat die ver kry ger
gee, plus enige koste wat regstreeks aan die ver kry ging
toe te skryf is. Die surplus van die koste van verkryging
bo die belang in die billike waarde van die iden ti fi seer -
bare bates en laste verkry, word as klan di siewaarde
han teer. Indien die koste van ver kry ging minder is as
die billike waarde van net to bates verkry, word dit di -
rek teen die In kom ste staat ge kre di teer. Alle tran sak -
sies, balanse en on ge rea li see rde winste of ver liese
binne Groeps verband word op kon solidasievlak geëli -
mineer.
Minderheidsbelange in die netto inkomste van ge kon -
solideerde filiale word teen die netto inkomste van die
Groep aangesuiwer om so doende netto in kom ste
toeskryfbaar aan aan deel houers te verkry. Min der -
heids belange in die netto bates van gekon so li deerde
filia le word afsonderlik van ekwi teit en laste ge open -
baar. Waar nodig, word die rekening kundige be leid van
die filiale aangepas in ooreenstemming met die beleid
van die Groep. Volledige besonder he de van die Groep
se belange in filiale word in aan te kening 4 en Bylae A
van die fi nan siële state uit eengesit.
J A A R V E R S L A G 2 0 0 9
74

75 1.9 BELEGGINGS IN GEASSOSIEERDES
J A A R V E R S L A G 2 0 0 9
Geassosieerde maatskappye is daardie maat skappye
waarin die Groep oor die algemeen vanaf 20% tot en
met 50% van die stemregte besit, of waaroor die Groep
beduidende invloed het, maar nie beheer nie.
Beleggings in geassosieerde maatskappye word vol gens
die ekwiteitsmetode verant woord. Vol gens hier die
metode word die maatskappy se aandeel in na ver -
krygings winste en -verliese van geas sosieerdes ver ant -
woord in die Inkomste staat en sy aandeel in naver kry -
gings bewegings in re ser wes word verant woord in
reser wes. Die kumulatiewe naverkrygings bewe gings
word teen die kosprys van die belegging aan gepas. On -
ge realiseerde winste en verliese op tran saksies binne
Groeps verband word geëlimineer tot die mate van die
Groep se belang in die geas so si eerde. Die Groep se be -
leg gings in geas so sie erdes sluit klandisie waarde (ne tto
van opgelope amor ti sa sie) op datum van verkryging in.
Wanneer die Groep se aandeel in verliese in ’n ge as so -
si eerde gelyk aan of meer as die belegging in ’n ge asso -
si eer de word, word geen verdere ver liese er ken nie, be -
halwe tot die mate wat die Groep ver plig tinge aan ge -
gaan het, of betalings namens ’n ge as so si eerde gemaak
het. Volledige besonderhede van die Groep se beleg -
gings in geassosieerde maat skap pye word in aan te ke -
ning 5 van die finansiële state uit eengesit.
KOMPONENTE VAN DIE
FINANSIëLE STATE
1.10 KLANDISIEWAARDE
Klandisiewaarde verteenwoordig die oorskot van die
koste van verkryging bo die billike waarde van die
Groep se aandeel in die netto bates van die ver krygde
filiaal/ge as sosieerde op die datum van ver kryging.
Klandisiewaarde met die verkryging van ’n filiaal word
as ’n ontasbare bate geopen baar. Klan di sie waarde met
die verkryging van ’n geas so si eer de word ingesluit by
die belegging in die ge as so si eerde. Die Groep bepaal op
elke balansstaatdatum of daar ’n waardedaling van die
klandisiewaarde be staan en klandisiewaarde word ge -
dra teen kosprys min op ge lo pe waardedalings ver lie se.
Die bere kening van die wins of verlies met verkoop van
’n entiteit sluit die dra waarde van klandisie waarde met
betrek king tot die entiteit verkoop in.
Klandisiewaarde word toegewys na kontantge ne re ren -
de eenhede vir doeleindes van be paling van eni ge waar -
de dalingsverliese.
1.11 EIENDOM, AANLEG, TOERUS TING,
WERKE ONDER KONSTRUKSIE,
INSTANDHOUDINGSKOSTE EN
WAARDEVERMINDERING
Alle eiendom, aanleg en toerusting word aan vanklik
teen kosprys erken. Waarde verminder ing word op silo -
ge boue en vaste si lo masjinerie voorsien volgens die
amor tisasiemetode oor die nuttige lewensduur
daarvan. Geen waar de vermin dering word op grond
afgeskryf nie. Waar de ver min dering op ander eiendom,
aanleg en toe rusting word volgens die reguit lynmetode
af ge skryf teen koerse wat in verhouding tot die ver -
wag te nuttige lewens duur van die on der skeie eien dom,
aanleg en toerusting bepaal is, ten einde die oor -
spronklike kos prys tot beraam de reswaarde te ver -
minder. Nuttige le wens duur en reswaardes word ten
minste aan die ein de van elke finansiële jaar her sien.
Waar die dra waar de van die eiendom, aanleg, toe -
rusting en werk onder kon struksie groter as die be -
raamde verhaal bare waarde daar van is, word die dra -
bedrag dadelik na die verhaal ba re bedrag afg e skryf.
Wins en verlies met verkoop van eiendom, aan leg en
toerusting word met verwysing na die drawaarde van
hierdie eiendom, aanleg en toe rusting bepaal en word
by die bepaling van die bedryfswins in ag ge neem. Uit -
ga wes ver bonde aan werke onder kon struk sie word
slegs gekapitaliseer tot die mate dat dit waar skyn lik is
dat toekomstige ekonomiese voor dele vir die Groep
daar uit sal voortvloei.
Rentekoste op finansiering aangegaan om die kon -
struk sie van eiendom, aanleg en toe rusting te fi nan sier,
word gekapitaliseer gedurende die periode wat no dig is
om die bate te voltooi en vir die bate se be doel de ge -
bruik voor te berei.
Ander rentekoste word afgeskryf. Instand hou dings kos -
te word in die jaar waarin dit aan gegaan is, afge skryf.

WAARDEVERMINDERING
Die jaarlikse koerse is hoofsaaklik soos volg:
Silogeboue en –masjinerie: Amortisasie oor 35 jaar
teen heersende Landbankkoers
Handelstakgeboue 2.5%
Ander geboue en privaatsylyne 2.5%
Rekenaarhardeware 20%
Rekenaarsagteware 33.33%
Masjinerie en toerusting 10% of 15%
Kantoormeubels en toebehore
Trekkers, sleepwaens en
10% of 20%
motorvoertuie 20%
Tweedehandse voertuie aangekoop 33.33%
Vinnigslytende en kwynende bates 33.33
1.12 ONTASBARE BATES
Uitgawes ten opsigte van aangekoopte patente, han -
dels merke en lisensies word gekapitaliseer en vol gens
die reguitlynbasis oor hul verwagte eko no mie se bruik -
ba re lewensduur tot ’n mak si mum van 10 jaar gea mor -
ti seer. Ontasbare bates word nie her waar deer nie. Die
dra waarde van die ontasbare bates word jaarliks her -
sien en enige daling in waarde word, waar nodig, aan -
ge pas.
Kostes geassosieer met die ontwikkeling of in stand -
hou ding van rekenaarsagteware word erken soos die
uit gawes aangegaan is. Direkte kostes geassosieer met
iden tifiseerbare en unie ke sagteware wat deur die
Groep beheer word, en wat waarskynlik toe kom stige
eko no miese voor dele bo die koste vir langer as een jaar
sal ge ne reer, word as ontasbare bates erken. Direkte
kos tes sluit ontwikkelings konsultant fooie en an der toe -
p as like gedeeltes van oorhoofse kostes in.
Ontwikkelingskostes ten opsigte van rekenaar sag te -
wa re, wat as ontasbare bates erken word, word oor ’n
pe rio de van 3 jaar in gelyke paaie mente na da tum van
ka pitali sasie gea mor tiseer.
1.13 BELEGGINGS
Alle beleggings in sekuriteite word as finansiële bates
be skik baar vir verkoop geklassifiseer. Die klassifikasie is
on derhewig aan die doel waar voor die belegging aan -
ge koop is. Bestuur stel die klassifikasie van be leg gings
op die datum van aankope vas en her evalueer die klas -
si fikasie op ’n gereelde basis.
Langtermyn be leg gings wat ver koop kan word, as
gevolg van ver an de rings in li ki diteit of in rentekoerse,
word as beskikbaar vir ver koop ge klassifiseer en in nie -
be dryfs bates ver ant woord, be hal we as bestuur aantoon
dat hul le die be leg ging vir minder as 12 maande wil
hou of wil ver koop om be dryfs kapitaal te bekom, in
welke ge val dit as be dryfs ba tes getoon word. Aankope
en ver kope van be leg gings word op die tran sak sie da -
tum, wat die da tum is waarop die Groep homself tot
die koop of ver koop van die beleggings ver bind het,
ver ant woord.
Koste van aankope sluit transaksiekoste in. Rente en di -
vi dende ontvang ten opsigte van be leg gings word as an -
der bedryfsinkomste geo pen baar in die In kom ste staat.
Beleggings beskikbaar vir verkoop word na oor spronk -
like teboekstelling teen billike waarde ge toon. On ge -
rea liseerde wins en verlies voort spruitend uit die ver an -
derings in die billike waarde van beleggings ge klas sifi -
seer as beskik baar vir verkoop, word in ek wi teit ver ant -
woord. Die billike waarde van genoteerde be leg gings
word op ge kwoteerde aanbodpryse ge ba seer.
Die billike waarde van ongenoteerde ekwiteit se ku ri tei -
te word bereken deur gebruikmaking van die net to ba -
te waarde, soos aangepas om die unieke om stan dig hede
van die uitreiker te reflek teer. Ek witeits be leggings waar -
voor ’n billike waarde nie betroubaar gemeet kan word
nie, word teen kosprys min enige waar de dalings ge toon.
Wanneer beleggings in ekwiteitsekuriteite wat as fi -
nan siële bates beskikbaar vir verkoop ge klassifiseer is,
ver koop word of die drawaarde daarvan as gevolg van
waar dedalings R-nul is, word opgelope billike waardeaan
passings wat voorheen in Ekwiteit ver ant woord
was, in die Inkomste staat erken.
1.14 UITGESTELDE BELASTING
Deur gebruikmaking van die aanspreek likheids me to de
word uitgestelde belasting vir tydelike ver skille tus sen
die belasting basis van bates en las te en hul dra waar -
des in die finansiële state, asook vir belas ting verliese,
ten volle voorsien. Heersende belasting koer se word in
die bepaling van uitgestelde belasting ge bruik.
J A A R V E R S L A G 2 0 0 9
76

77
J A A R V E R S L A G 2 0 0 9
Uitgestelde belastingbates word erken tot die mate dat
dit waarskynlik is dat toekom stige be lasbare wins be -
skik baar sal wees waarteen die tydelike ver skil le en be -
las ting verlies benut kan word.
1.15 VOORRAAD
Voorraad word teen die laagste van kosprys of netto
rea liseerbare waarde waardeer. Die kos prys word soos
volg bepaal:
Handelsvoorraad, landbouprodukte vir her verkoop,
grond stowwe, graansakke, ver bruikers voorraad en kon -
stru ksiemate riaal: Op ’n ge weeg de gemiddelde ba sis.
Voorsiening word vir stadigbewegende en ver ou der de
han delsvoorraad, asook vir moont like voorraad te korte
ge maak op ’n item-vir-item ba sis of waar toe pas lik in
groe p erings van soort ge lyke of verwante items.
Netto realiseerbare waarde is die beraamde ver koops -
prys in die gewone loop van besigheid, min ver koops -
koste.
1.16 POELREKENINGS
Poelrekenings verteenwoordig onverkoopte voor raad in
die onderskeie poele wat na mens deel nemers deur die
Maatskappy se filiale be dryf word.
1.17 AGENTEVOORRAAD
(PRODUKTEVOORRAAD)
Fisiese verliese van produktevoorraad word voorsien en
teen die bedryfswins van die Maat skappy se filiale af -
ge skryf. ’n Voor siening, gebaseer op historiese da ta,
word op jaareinde gemaak met inagneming van die
waar de van die eindprodukte voorraad vir ’n moont like
aan spreeklikheid teenoor klante. Die waar de van die
pro duktevoorraad word bereken vol gens die netto pro -
dusenteprys betaal vir die pro duk te.
1.18 HANDELS- EN ANDER BEDRAE
ONTVANGBAAR
Handels- en ander bedrae ontvangbaar word erken
teen billike waarde en word gevolglik gemeet teen ge -
a mortiseerde koste deur die ge bruik making van die ef -
fek tiewe rentekoers metode min voorsiening vir waar -
de daling.
Die voorsiening vir waarde daling van han del s de bi teure
word erken wanneer objektiewe be wys bestaan dat alle
uitstaande bedrae nie vol gens die oor spronklike ver -
koopsterme gevor der sal word nie. Die be drag van die
voorsiening is die ver skil tussen die dra be drag en die
ver haalbare bedrag, wat die teens woor dige waarde van
ver wagte kon tant vloei is, ver dis kon teer teen die mark -
ver wante ren te koers vir soort ge lyke han dels debiteure.
1.19 AFBETALINGSVERKOOPS-
FINANSIERING
Afbetalingsverkoopsfinansiering word teen die huidige
waarde gedra. Die verskil tussen die bruto bedrag ont -
vang baar en die huidige waarde ontvangbaar word as
on ver dien de fi nan sierings inkomste erken.
Finansieringsinkomste word oor die termyn van die
afbetalings verkoops fi nan siering ingevolge die netto
beleggings metode erken, om ’n konstante periodieke
koers op die uitstaande balans te bereik. ’n Voor sie ning
vir waardedaling van afbe talings ver koops finan sie ring
word erken wanneer objektiewe bewys be staan dat alle
uit staande bedrae nie volgens die oor spronk like terme
ge vorder sal word nie. Die bedrag van die voor siening
is die verskil tussen die dra be drag en die verhaalbare
be drag, wat die teens woor di ge waarde van verwagte
kon tantvloei is, verdis kon teer teen die mark ver wante
ren te koers vir soort gelyke leners.
1.20 LENINGS EN VOORSKOTTE
Lenings en voorskotte word aanvanklik erken teen billike
waarde. Lenings en voorskotte toegestaan deur die
Groep deur die verskaffing van geld direk aan die lener
word as lenings toegestaan deur die Groep gekate go ri -
seer en word teen geamor tiseerde kos te gedra, wat ge -
de finieer word as die billike waar de van kon tant uit -
geleen, soos wat bepaalbaar is deur verwysing na
mark pryse op die datum wat die le ning of voorskot
ont staan het. Derdeparty uit ga wes, soos regskoste,
aan gegaan in die toe staan van ’n lening, word as deel
van die koste van die tran sak sie hanteer.
1.21 KONTANT EN
KONTANTEKWIVALENTE
Vir doeleindes van die Kontantvloeistaat be staan kon -
tant en kontantekwivalente uit bank saldo’s en kon tant

voor hande. Vir doel eindes van die Balans staat word
oor trokke banksaldo’s as bedryfslaste ge klas sifiseer.
Ko n tant en kon tant ekwi va lente word teen billike
waar de in die Balansstaat gedra.
1.22 NIEBEDRYFSBATES GEHOU VIR
VERKOOP (OF ’N VERKOOPS-
GROEP)
Niebedryfsbates gehou vir verkoop (of ’n ver koops -
groep) word geklassifiseer as bates be skikbaar vir ver -
koop en ge toon teen die laagste van drawaarde of billike
waarde min koste om te verkoop indien die dra -
waar de hoof saak lik verhaal sal word deur ’n ver koop -
tran sak sie eer der as deur die deur lopende ge bruik daar -
van.
1.23 EKWITEITSINSTRUMENTE
Alle transaksies wat verband hou met die koop en ver -
koop van aandele in die Maatskappy, in ge sluit ver wan -
te kostes, word verantwoord in Ekwiteit.
1.24 LENINGS
Lenings word aanvanklik erken teen billike waarde. Le -
nings word daarna teen gea mor ti seerde koste ge toon
deur gebruik making van die effektiewe op brengs me to -
de; enige ver skille tussen die opbrengs (netto van enige
tran sak siekoste) en die verhaal bare be drag word in die
Inkomstestaat oor die tydperk van die lening er ken.
1.25 HANDELS- EN ANDER BEDRAE
BETAALBAAR
Handels- en ander bedrae betaalbaar word aan vank lik
er ken teen billike waarde en word daarna ge meet teen
geamortiseer de koste deur die ge bruik ma king van die
effektiewe ren te koersmetode.
1.26 VOORSIENINGS
Die beraamde verpligting op produkte nog onder
waarborg op balansstaatdatum word op diens re kords
bereken en gebaseer. Voorsiening vir wins de ling word
met inagneming van die Groep se ekono mie se waar de -
toe voegings doel wit bepaal. Die na-be las te doelwit
word be paal as ’n per sentasie van die kos te van eie ka -
pi taal ge meet teenoor reserwes.
1.27 AANDEELHOUERS VIR DIVIDEND
Dividende vir aandeelhouers word slegs as ’n ver plig -
ting erken wanneer dit verklaar word en word in die
Staat van Verandering in Ekwiteit ingesluit. Se kon dê re
be lasting op maatskappye (SBM) ten opsigte van
hierdie dividende word as ’n verpligting er ken wanneer
die dividende as ’n ver pligting erken word en word in -
gesluit in die be lasting uit gawe in die Inkomstestaat.
Suid-Afrikaanse maatskappye is onderhewig aan ‘n
tweeledige korporatiewe belastingsisteem waarvan
een die be lasting gehef op die belas bare inkomste is en
die an der ’n sekondêre belasting op verdeelbare
inkom stes. ’n Maat skappy loop SMB-uitgawes op by
die ver klaring of geagte verklaring van dividende (soos
ge definieer in belastingwetgewing) aan sy aan deel -
hou ers. SBM is nie ’n terug hou belasting vir aandeel -
hou ers nie, maar ’n be las ting vir maat skappye.
Die SBM-belastinggevolg van dividende word erken as
’n belastinguitgawe in die Inkomste staat in die self de
pe riode waarin die verwante dividend as ’n aan spreek -
lik heid voor sien word. Die SBM-aanspreeklikheid word
ver min der met dividende ontvang ge durende die divi -
dendsiklus. Waar dividende ver klaar die di vi den de ont -
vang ge du rende daardie siklus oorskry is SBM betaal -
baar teen die huidige SBM-koers op die net to bedrag.
Waar die dividende ontvang die di vi den de verklaar vir
daar die siklus oorskry, is daar geen aan spreeklikheid
ten opsigte van ’n SBM-be taling nie. Die potensiële
be las tingvoordeel rakende die oor skryding van div i -
dende ontvang word oorgedra na die volgende di vi -
dendsiklus as ’n SBM-krediet. Uit gestelde belas ting -
bates word erken op on aan ge wen de SBM-krediete tot
die mate van waar skyn lik heid dat die Groep in die toe -
koms dividende sal ver klaar vir die benutting van
sodanige SBM-krediete.
1.28 INKOMSTE-ERKENNING
Verkope van goedere word erken, netto van han dels -
kor ting en enige verkoopsbelasting, wanneer die we -
sen like risiko’s en voordele van eienaarskap aan die ko -
per oorgedra word.
Inkomste vir dienste gelewer word erken, netto van
han dels korting en enige ver koops belasting, wanneer
die dienste ge lewer is.
J A A R V E R S L A G 2 0 0 9
78

79
J A A R V E R S L A G 2 0 0 9
Kommissie op poele word slegs in be rekening ge bring
in dien die waarde van die onverkoopte voor raad met ’n
re delike mate van sekerheid bepaal kan word en die Di -
r eksie, met inag neming van moontlike poel tekorte, só
besluit.
Hanteringsvergoeding op produkte word as inkomste
ge toon, netto van handelskorting en enige ver koops be -
lasting, soos wat dit verdien word - gedeeltelik op ont -
vangste en gedeeltelik op versending van pro duk te.
Opbergingsvergoeding op maandeind voorraad word as
in komste aangeteken soos dit verdien word.
Rente-inkomste word op ’n tydsverhoudingsgrondslag
erken met in agneming van die effektiewe rentekoerse en
uit staan de kapitaal oor die tyd perk tot die ver val da tum,
wan neer dit bepaal is dat die rente opgeloop het.
Dividende word erken wanneer die reg om betaling te
ontvang, gevestig het.
1.29 KOSTE VAN VERKOPE
Met die verkoop van voorraad word die drabedrag er -
ken as deel van koste van verkope. Alle afskrywings na
netto realiseerbare waarde en alle voorraad ver liese of
terugskrywings van vorige afkrywings of ver lie se word
erken in koste van verkope in dieselfde pe riode wat af -
skrywings, verliese of terugskrywings plaa vind.
1.30 WERKNEMERSVOORDELE
Lopende en aanvullende bydraes ten opsigte van
aftree- en mediese fondse word as ’n uitgawe in die In -
komstestaat erken in die jaar waarin die bydraes ge -
maak word en word by personeel koste ingesluit.
Die Groep het alle verpligtinge ten opsigte van na-af -
tre de mediese bydraes van werk nemers afgekoop en
het geen verdere verpligting of aan spreeklikheid vir naaf
trede voordele nie.
Aanspreeklikheid vir werknemersvoordele in die vorm
van winsdeling word erken in terme van ’n for me le,
voor af goedgekeurde winsdelingskema.
Aanspreeklikheid vir werknemersvoordele in ter me van
lang dienstoekennings word voorsien. Die voor sie ning
vir langdiens verpligtinge ten opsigte van werk nemers
word bereken deur van die "projected unit credit me -
thod" gebruik te maak om die netto teen s woordige
waar de, teen ’n markverwante koers, van die beraamde
uit betalings in die toekoms, met in ag ne ming van in fla -
sie, te bepaal.
1.31 BELASTING
Die huidige jaar se belastinguitgawe is op die resultate
van die jaar gebasseer, soos aangepas vir vrygestelde
in komste en nie-aftrekbare uit gawes, deur die gebruik -
ma king van heer sende belasting koer se wat op die be -
las bare inkomste van toepassing is. Uitgestelde be las -
ting word erken vir alle tydelike ver skille, tensy dit spe -
si fiek uitgesluit is, teen die be las tingkoerse wat van
toe passing is, soos vasgestel of in wese vasgestel, op
die balansstaatdatum.
TRANSAKSIES EN GEBEURE
1.32 AFGELEIDE FINANSIËLE INSTRUMENTE
EN VERSKANSINGSAKTIWITEITE
Afgeleide finansiële instrumente word aanvanklik in
die Ba lans staat teen billike waarde waar deer op kon -
trak da tum en word daarna ook herwaardeer teen bil -
like waar de. Die me tode om die ge volg like wins of ver -
lies te erken, is afhanklik van die aard van die item wat
ver skans word. Die Groep ken sekere fi nan siële in stru -
mente toe as (1) ’n verskansing van die billike waar de
van ’n erkende ba te of verpligting (bil li ke waar de ver -
skansing), of (2) ’n verskansing van ’n voor uit ge skat te
transaksie, of ’n vas te ver bintenis (kon tantvloeiver -
skans ing).
Verandering in die billike waarde van hoogs ef fek tiewe
afgeleide instrumente wat toegeken is en as billike
waar de ver skansing kwalifiseer, word in die In komste -
staat verantwoord, tesame met enige ver anderinge in
die billike waarde van die verskanste ba te of ver plig -
ting wat aan die verskansingsrisiko toe skryfbaar is.
Sekere afgeleide transaksies sal wel effektiewe eko no -
mie se verskansing onder die Groep se risi ko be stuurs -
beleid verskaf, maar sal nie vir ver skansings re ke ning -
kun dige verantwoording, on der die spe si fie ke reëls van

IAS39 (AC133), kwalifiseer nie. Ver an de ringe in die bil -
li ke waarde van enige afgeleide in stru ment wat nie vir
ver skan singsrekeningkundige ver antwoor ding met ver -
wy sing na IAS39 (AC133) kwa lifi seer nie, word on mid -
de l lik in die Inkomste staat erken.
Die Groep dokumenteer, tydens die ontstaan van die
tran saksie, die verwantskap tussen die verskan sings in -
strument en die verskans te item, asook die risiko be -
stuurs doelwit en strategie vir die aangaan van ver skeie
ver skansings tran sak sies. Insluitend in hier die proses
word alle af geleide in strumente as ver skan sing aan
spe sifieke bates en verpligtinge, of aan spe si fieke vas -
te verbintenisse of vooruitgeskatte tran saksies, toege -
ken. Die Groep dokumen teer ook bei de die waardasies,
tydens die ont staan asook op ’n deurlopende basis, om
te bepaal of die afgeleide in strumente wat in die ver -
skan sings transaksies ge bruik word wel hoogs effek tief
is om die ver an de ringe in billike waarde of kon tant -
vloei van die ver skan ste items te verreken.
Die billike waarde van openbare ver handel bare af ge lei de
instrumente en verhandeling is op ge kwo teer de mark -
pryse op die balansstaat datum gebaseer. Die bil li ke
waarde van buite landse valuta termyn kon trakte word
vas gestel deur van valuta ter myn mark koerse, soos op
die ba lans staatdatum, gebruik te maak. Finan siële bates
en verpligtinge met ’n ver val datum wat minder as een
jaar is, se billike waarde word aanvaar as die sig waarde
min enige beraamde kre diet aan pas sings. Die billike
waar de van nie be dryfs finansiële ver plig tinge word be -
raam deur die toe komstige kon trak tuele kon tant vloeie
teen die hui dige mark rente koerse wat vir soort gelyke
instru men te vir die Groep beskik baar is, te ver dis -
konteer.
Transaksies in mielie-, sonneblom- en koringter myn -
kontrakte word op Safex aan gegaan. Krag tens die ter -
myn kontrakte word bepaalde hoeveel hede graan van
’n bepaal de gehalte gekoop of verkoop vir lewering op
’n bepaalde toekomstige datum. Die koop- of ver koop -
prys word bepaal op die dag waarop die tran sak sies
aan gegaan word en lewering geskied by goed gekeurde
Safex silo’s.
Termynmarktransaksies word vir verskansings- en spe -
ku la tiewe doeleindes aangegaan. Ver skan sings aksies
word aangegaan om die filiale se bloo tstelling aan
prys wissel valligheid van land bouprodukte teen te werk.
1.33 WAARDEDALING VAN NIE-
FINANSIËLE BATES
By verslagdoening word alle katergorieë bates her -
oorweeg vir waardedaling om vas te stel of die dra be -
drag die verhaalbare bedrag oorskry. Waar de da lings -
ver liese word in die Inkomste staat erken.
’n Voorsiening vir waardedaling van lenings en voor -
skot te word erken wanneer ob jektiewe bewys be staan
dat alle uit staande bedrae nie volgens die oor spronk -
like terme gevorder sal word nie. Die bedrag van die
voor siening is die verskil tussen die dra bedrag en die
ver haalbare bedrag, wat die teens woor dige waarde
van verwagte kontantvloei is en wat bedrae ver haal -
baar ten opsigte van waarborge en kol laterale se ku ri -
teite insluit, verdiskonteer teen die oorspronklike ef -
fek tiewe rente koers van die le nings en voorskotte.
1.34 BRUIKHUURBATES
Huur van eiendom, aanleg en toerusting waar die
Groep wesenlik al die risiko’s en vergoeding verbonde
aan eienaarskap aan vaar het, word as bruikhuur ge -
klas sifi seer. Aanspreeklikhede ten opsigte van bruik -
huur word by die aanvangs datum daarvan teen die
laag ste van die billike waarde van die gehuurde eien -
dom of die teenswoordige waarde van die minimum
bruik huur paaie mente gekapitaliseer. Elke bruik huur -
paai e ment word tussen die bruikhuur -aanspreek lik heid
en die finan sierings koste geallo keer om ’n kon stan te
koers op die uit staande balans te bereik. Die bruik huur
aan spreeklik hede, netto van finansierings kos tes, word
in langter myn verpligtinge ver antwoord. Die finan sie -
rings koste gedeelte van bruikhuur paaie men te word oor
die termyn van die bruikhuur in die Inkom ste staat er -
ken. Die eiendom, aanleg en toe rus ting wat ingevolge
bruikhuur bekom is, word oor die kortste van die nut ti -
ge lewensduur van die bate, oor een komstig die Groep
se beleid, of die ter myn van die bruik huur oor eenkoms
af geskryf.
1.35 BEDRYFSHUUR
Bates waarvan al die risiko’s en voordele van
eienaarskap deur die ver huurder behou word, word as
J A A R V E R S L A G 2 0 0 9
80

81
J A A R V E R S L A G 2 0 0 9
bedryfshuur ge klas sifiseer. Betalings in terme van ‘n
bedryfshuur word op die reguitlyn grondslag oor die
tydperk van die huur in die Inkomstestaat erken. Wan -
neer ’n be dryfs huur gestaak word voordat die huur -
tydperk ver stryk het, word enige betaling wat aan die
ver huurder be taalbaar word by wyse van ’n boe te, as ’n
uitgawe in die Inkomstestaat erken in die periode
waarin die bedryfshuur gestaak is.
1.36 BEËINDIGDE BEDRYWE
Die resulate van beëindigde bedrywe word af son der lik
in die Inkomstestaat erken en alle bates wat ver band
hou met hierdie bedrywe word ingesluit in nie-bedryfs -
bates gehou vir ver koop in die Balans staat. Laste wat
met hierdie bedrywe verband hou, word in ver pligtinge
direk toeskryfbaar aan nie bedryfs bates ge hou vir ver -
koop ingesluit.
1.37 SEGMENTVERSLAGDOENING
Die Groep se primêre segmente vir verslag doening is
die volgende besigheid segmente: Graan, Handel, Fi -
nan siering en Beleggings en Nie-toedeelbare items.
Segmentverkope en segmentresultate sluit oor dragte
tussen besigheidsegmente in. Hierdie oordragte ge -
skied op ’n arm lengte basis en word met die kon so li -
dasie ge ëlimineer.
Die inkomste en uitgawes wat direk ver band hou met
segmente, word spesifiek na daardie segmente ge -
allokeer.
Segmentbates sluit alle bedryfsbates in wat deur ’n
seg ment gebruik word en sluit hoofsaaklik in kon tant,
bedrae ontvangbaar, voorraad en eiendom, aan leg en
toerusting, netto van voorsienings. Seg ment laste sluit
alle bedryfsverpligtinge in en bestaan hoof saak lik uit
bedrae betaalbaar.

Suidwes Beleggings Beperk
AANTEKENINGE TOT DIE Gekonsolideerde FINANSIËLE
STATE vir die jaar geëindig 30 April 2009
2. EIENDOM, AANLEG EN TOERUSTING
2.1 Grond
Drawaarde aan die begin van die jaar
Aankope
Oorplasings van werke onder konstruksie
Verkope / Afgeskryf
Waardevermindering gekapitaliseer as ontasbare bate
Waardevermindering
Drawaarde aan die einde van die jaar
Die drawaarde aan die einde van die jaar is as volg saamgestel:
Kosprys
Opgelope waardevermindering
Drawaarde
2.2 Geboue en privaatsylyne
Drawaarde aan die begin van die jaar
Aankope
Oorplasings van werke onder konstruksie
Verkope / Afgeskryf
Voorsiening waardedalingsverlies
Waardevermindering gekapitaliseer as ontasbare bate
Waardevermindering
Drawaarde aan die einde van die jaar
Die drawaarde aan die einde van die jaar is as volg saamgestel:
Kosprys
Opgelope waardevermindering
Drawaarde
2.3 Masjinerie, meubels en toerusting
Drawaarde aan die begin van die jaar
Aankope
Oorplasings van werke onder konstruksie
Verkope / Afgeskryf
Waardevermindering gekapitaliseer as ontasbare bate
Waardevermindering
Drawaarde aan die einde van die jaar
Die drawaarde aan die einde van die jaar is as volg saamgestel:
Kosprys
Opgelope waardevermindering
Drawaarde
2009
R’000
1,060
25
246
(1 )
-
(68 )
1,262
1,951
(689 )
1,262
52,800
2,497
3,415
(820 )
-
-
(958 )
56,934
61,718
(4,784 )
56,934
44,471
6,061
8,080
(810 )
-
(2,295 )
55,507
64,048
(8,541 )
55,507
GROEP MAATSKAPPY
2008
R’000
1,122
-
25
(1)
-
(86 )
1,060
1,698
(638 )
1,060
53,435
-
230
(200 )
-
-
(664 )
52,801
57,434
(4,633 )
52,801
39,189
2,904
3,976
(134 )
-
(1,464 )
44,471
51,499
(7,028 )
44,471
2009
R’000
12
-
-
-
-
(2 )
10
22
(12 )
10
152
-
-
-
-
-
(7 )
145
309
(164 )
145
35
62
-
(2 )
-
(11 )
84
173
(89 )
84
2008
R’000
14
-
-
-
-
(2
12
22
(10
12
157
-
-
-
-
-
(5
152
309
(157
152
36
7
-
-
-
(8
35
143
(108
35
)
)
)
)
)
)
J A A R V E R S L A G 2 0 0 9
82

83
J A A R V E R S L A G 2 0 0 9
Suidwes Beleggings Beperk
AANTEKENINGE TOT DIE Gekonsolideerde FINANSIËLE
STATE vir die jaar geëindig 30 April 2009
2. EIENDOM, AANLEG EN TOERUSTING vervolg
2.4 Rekenaartoerusting
Drawaarde aan die begin van die jaar
Aankope
Oorplasings van werke onder konstruksie
Verkope / Afgeskryf
Waardevermindering gekapitaliseer as ontasbare bate
Waardevermindering
Drawaarde aan die einde van die jaar
Die drawaarde aan die einde van die jaar is as volg saamgestel:
Kosprys
Opgelope waardevermindering
Drawaarde
2.5 Motorvoertuie
Drawaarde aan die begin van die jaar
Aankope
Oorplasings van werke onder konstruksie
Verkope / Afgeskryf
Waardevermindering gekapitaliseer as ontasbare bate
Waardevermindering
Drawaarde aan die einde van die jaar
Die drawaarde aan die einde van die jaar is as volg saamgestel:
Kosprys
Opgelope waardevermindering
Drawaarde
2.6 Vinnigslytende en kwynende bates
Drawaarde aan die begin van die jaar
Aankope
Oorplasings van werke onder konstruksie
Verkope / Afgeskryf
Waardevermindering
Drawaarde aan die einde van die jaar
Die drawaarde aan die einde van die jaar is as volg saamgestel:
Kosprys
Opgelope waardevermindering
Drawaarde
2009
R’000
6,210
8,241
-
(324 )
-
(2,848 )
11,279
35,503
(24,224 )
11,279
5,580
2,625
-
(68 )
-
(745 )
7,392
14,016
(6,624 )
7,392
GROEP MAATSKAPPY
49
90
-
-
(56 )
83
626
(543 )
83
2008
R’000
5,198
3,598
-
(126 )
(39 )
(2,422 )
6,209
28,573
(22,364 )
6,209
4,943
1,212
-
-
-
(575 )
5,580
11,991
(6,411 )
5,580
193
-
-
-
(144 )
49
563
(514 )
49
2009
R’000
93
54
-
(8 )
-
(41 )
98
314
(216 )
98
83
-
-
(68 )
-
(15 )
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
19
(19 )
-
2008
R’000
106
35
-
-
-
(48
93
372
(279
93
117
-
-
-
-
(34
83
153
(70
83
-
-
-
-
-
-
19
(19
-
)
)
)
)
)

Suidwes Beleggings Beperk
AANTEKENINGE TOT DIE Gekonsolideerde FINANSIËLE
STATE vir die jaar geëindig 30 April 2009
2. EIENDOM, AANLEG EN TOERUSTING vervolg
2.7 Werke onder konstruksie
Drawaarde aan die begin van die jaar
Aankope
Oorplasings
Verkope / Afgeskryf
Waardevermindering
Drawaarde aan die einde van die jaar
Die drawaarde aan die einde van die jaar is as volg saamgestel:
Kosprys
Opgelope waardevermindering
Drawaarde
2.8 Totaal
Drawaarde aan die begin van die jaar
Aankope
Oorplasings van werke onder konstruksie
Verkope / Afgeskryf
Waardevermindering gekapitaliseer as ontasbare bate
Waardevermindering
Drawaarde aan die einde van die jaar
Die drawaarde aan die einde van die jaar is as volg saamgestel:
Kosprys
Opgelope waardevermindering
Drawaarde
3. ONTASBARE BATES
3.1 Klandisiewaarde
Drabedrag aan die begin van die jaar
Kosprys
Opgelope waardedalingsverliese
Waardedalingsverliese
Drabedrag aan die einde van die jaar
Die drabedrag aan die einde van die jaar is as volg saamgestel:
Kosprys
Opgelope waardedalingsverliese
Netto drawaarde - Klandisiewaarde
2009
R’000
5,650
17,822
(11,741 )
-
-
11,731
11,731
-
11,731
115,820
37,361
-
(2,023 )
-
(6,970 )
144,188
189,592
(45,404 )
144,188
-
3,039
(3,039 )
-
-
3,039
(3,039)
-
GROEP MAATSKAPPY
2008
R’000
3,119
6,762
(4,231)
-
-
5,650
5,650
-
5,650
107,199
14,476
-
(461 )
(39)
(5,355 )
115,820
157,408
(41,588 )
115,820
1,000
3,039
(2,039 )
(1,000)
-
3,039
(3,039)
-
2009
R’000
-
-
-
-
-
-
-
-
-
375
116
-
(78)
-
(76)
337
837
(500 )
337
-
-
-
-
-
-
-
-
2008
R’000
-
-
-
-
-
-
-
-
-
430
42
-
-
-
(97
375
1,018
(643
375
Die hoofkantoorgebou gehou in die naam van Suidwes Landbou (Edms) Bpk (’n volfiliaal) met ’n drawaarde van R951,301
(2008: R744,599) is beswaar deur ’n borgdekkingsverband van R100,000,000 (2008: R100,000,000) ten gunste van die Land -
bank. Roerende eiendom, aanleg en toerusting in die naam van Suidwes Landbou (Edms) Bpk is verder beswaar deur ’n
notariële kollaterale verband van R100,000,000 (2008: R100,000,000) ten gunste van die Landbank. Besonderhede van vaste
eiendom is by die geregistreerde kantoor van die Maatskappy ter insae beskikbaar.
Die waardedalingsverlies in 2008 is gebaseer op die netto verlies gerealiseer deur Southern Alliance (Edms) Bpk gedurende
die jaar, asook geprojekteerde kontantvloeie en begrotings vir die 2009-finansiële jaar.
)
)
-
-
-
-
-
-
-
-
J A A R V E R S L A G 2 0 0 9
84

85
J A A R V E R S L A G 2 0 0 9
Suidwes Beleggings Beperk
AANTEKENINGE TOT DIE Gekonsolideerde FINANSIËLE
STATE vir die jaar geëindig 30 April 2009
3. ONTASBARE BATES vervolg
3.2 Rekenaarsagteware (self ontwikkel)
Drabedrag aan die begin van die jaar
Kosprys
Opgelope amortisasie
Gekapitaliseer op jaareinde
Amortisasie vir die jaar
Drabedrag aan die einde van die jaar
Die drabedrag aan die einde van die jaar is soos volg saamgestel:
Kosprys
Opgelope amortisasie
Netto drawaarde - Rekenaarsagteware (self ontwikkel)
3.3 Totale netto drawaarde van ontasbare bates
4. BELANGE IN FILIALE
Boekwaarde van belange in filiale
Lenings verskuldig deur filiale
Belange in filiale teen kosprys
Voorsiening teen filiale
Netto drawaarde van belange in filiale (Verwys na Bylae A)
Gesamentlike bydraende na-belaste wins / (verlies) van filiale vir
die jaar is soos volg saamgestel:
- wins
- verlies
Terugbetaling van die lenings deur Africa Bearings and Transmission (Edms) Bpk en Southern Alliance (Edms) Bpk aan die
Maatskappy verskuldig, is volgens ooreenkoms ondergeskik gestel aan die feit dat die houermaatskappy (Suidwes Beleggings
Beperk) eers Africa Bearings and Transmission (Edms) Bpk en Southern Alliance (Edms) Bpk moet toelaat om die eise van
handels- en ander bedrae betaalbaar te betaal.
Die belang in Corn International (Edms) Bpk is op 1 November 2008 verkoop.
5. BELEGGING IN GEASSOSIEERDE MAATSKAPPY –
ONGENOTEER
Drawaarde aan die begin van die jaar
Deel van resultate
Dividende ontvang
Verkoop van belegging
Belegging aangekoop
Drawaarde aan die einde van die jaar
Direkteurswaardasie van aandele
Die geassosieerde maatskappy, ongenoteer, is:
Cor tex Securities (Edms) Bpk - die belang is gedurende
2006 verkry en is op 1 Oktober 2008 verkoop. Die maatskap
py het ’n aandele makelary bedryf.
2009
R’000
4,548
12,577
(8,029 )
2,801
(2,179)
5,170
15,378
(10,208)
5,170
5,170
-
-
-
-
-
73,624
(10,165)
4,517
-
-
(4,517)
-
-
GROEP MAATSKAPPY
-
2008
R’000
3,965
9,952
(5,987)
2,624
(2,041 )
4,548
12,577
(8,029 )
4,548
4,548
-
-
-
-
-
64,184
(11,557)
Land van inlywing
Suid-Afrika
2,600
927
(927 )
-
1,917
4,517
4,517
2009
R’000
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
89,248
12,348
101,596
(23,338 )
78,258
-
-
4,517
-
-
(4,517)
-
-
-
2008
R’000
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
86,784
2,750
89,534
(30,574
58,960
-
-
2,600
927
(927
-
1,917
4,517
4,517
% Belang
2009: 0% 2008: 33%
)
)

Suidwes Beleggings Beperk
AANTEKENINGE TOT DIE Gekonsolideerde FINANSIËLE
STATE vir die jaar geëindig 30 April 2009
6. FINANSIËLE BATES BESKIKBAAR VIR VERKOOP
6.1 Aandele en ledefondse in koöperatiewe ondernemings teen
billike waarde
Bogenoemde bestaan uit beleggings in koöperasies en landbouverwante
maatskappye wat op grond van ’n direkteurswaardasie
geen billike waarde het nie.
6.2 Aandele in ongenoteerde maatskappye teen billike waarde
Billike waarde aan die begin van die jaar
Vervreemdings
Billike waarde aanpassing vir die jaar
Bogenoemde bestaan uit aandelebeleggings in maatskappye waarvan die billike waarde op grond van hulle jongste
verhandelingsprys, indien beskikbaar, of netto batewaarde per aandeel waardeer word.
6.3 Aandele in genoteerde maatskappye teen billike waarde
Billike waarde aan die begin van die jaar
Billike waarde aanpassing vir die jaar
Totale finansiële bates beskikbaar vir verkoop
Genoteerde markpryse word gebruik om die billike waarde van aandele in genoteerde maatskappye te bepaal.
Volledige besonderhede van die finansiële bates beskikbaar vir verkoop is by die geregistreerde kantoor van die Maat -
skappy ter insae beskikbaar.
Die maksimum blootstelling aan krediet risiko op balansstaatdatum is die billike waarde van die finansiële bate beskikbaar
vir verkoop.
7. AFBETALINGSVERKOOPSFINANSIERING EN LENINGS
7.1 Rentedraende bedryfsbates
Afbetalingsverkoopsfinansiering binne 1 jaar
Bruto beleggings
Onverdiende finansieringsinkomste
Langtermynlenings binne 1 jaar
Bruto beleggings
Onverdiende finansieringsinkomste
Produksiekrediet - oorlaatskuld
Produksiekrediet - lopend
Hulpfonds- en studielenings aan personeel
Totale afbetalingsverkoopsfinansiering en lenings - bedryfsbates
7.2 Rentedraende niebedryfsbates
Afbetalingsverkoopsfinansiering meer as 1 jaar
Bruto beleggings
Onverdiende finansieringsinkomste
Langtermynlenings meer as 1 jaar
Bruto beleggings
Onverdiende finansieringsinkomste
Afbetalingsverkoopsfinansiering en lenings - niebedryfsbates
2009
R’000
Afbetalingsverkoopsfinansiering en lenings is beswaar soos uiteengesit in aantekeninge 15.3 en 19.3
-
21,723
17,831
-
3,892
563
692
(129)
22,286
29,080
37,318
(8,238 )
34,799
58,779
(23,980)
12,553
328,815
229
405,476
40,284
48,153
(7,869 )
151,593
273,106
(121,513)
191,877
GROEP MAATSKAPPY
2008
R’000
-
17,831
22,756
(1,678)
(3,247)
692
760
(68)
18,523
23,605
30,018
(6,413)
29,239
55,181
(25,942)
16,629
202,847
275
272,595
28,194
34,031
(5,837)
144,124
272,509
(128,385)
172,318
2009
R’000
-
21,723
17,831
-
3,892
40
40
-
21,763
-
-
-
-
-
-
-
-
229
229
-
-
-
-
-
-
-
2008
R’000
-
17,831
22,756
(1,678
(3,247
40
40
-
17,871
-
-
-
-
-
-
-
-
275
275
-
-
-
-
-
-
-
)
)
J A A R V E R S L A G 2 0 0 9
86

87
J A A R V E R S L A G 2 0 0 9
Suidwes Beleggings Beperk
AANTEKENINGE TOT DIE Gekonsolideerde FINANSIËLE
STATE vir die jaar geëindig 30 April 2009
7. AFBETALINGSVERKOOPSFINANSIERING
EN LENINGS vervolg
7.3 Ingesluit by afbetalingsverkoopsfinansiering is die volgende:
Bruto beleggings in afbetalingsverkoopsfinansiering verhaalbaar
binne die volgende:
1 jaar
2 tot 4 jaar
Onverdiende finansieringsinkomste
Netto beleggings in afbetalingsverkoopsfinansiering
Netto beleggings in afbetalingsverkoopsfinansiering kan soos volg
ontleed word:
1 jaar
2 tot 4 jaar
Netto beleggings in afbetalingsverkoopsfinansiering
7.4 Ingesluit by langtermynlenings is die volgende:
Bruto beleggings in langtermynlenings verhaalbaar
binne die volgende:
1 jaar
2 tot 15 jaar
Onverdiende finansieringsinkomste
Netto beleggings in langtermynlenings
Netto beleggings in langtermynlenings kan soos volg ontleed word:
1 jaar
2 tot 15 jaar
Netto beleggings in langtermynlenings
Ingesluit in lenings en voorskotte is lenings waar rente opgeskort is wat R3,132,734 (2008: R257,405) beloop. Rente wat nie
op bogenoemde lenings erken is nie, beloop R295,981 (2008: R52,170). Al die lenings is tot hul verhaalbare bedrae afgeskryf.
Afbetalingsverkoopsfinansiering en lenings van R597,353,000 (2008: R444,913,000) was op jaareinde ten volle invorder baar.
Afbetalingsverkoopsfinansiering en lenings wat meer as 12 maande uitstaande is, word geag lank uitstaande te wees, maar
nie noodwendig oninvorderbaar nie. Op jaareinde was afbetalingsverkoopsfinansiering en lenings ter waarde van R9,715,321
(2008: R18,448,000) lank uitstaande. Hierdie verwys na verskeie debiteure waarvan die geskiedenis toon dat die spesifieke
debiteure nie as oninvorderbaar geklassifiseer behoort te word nie.
Die ouderdomsanalise is soos volg:
Afbetalingsverkoopsfinansiering
Huidig 0 tot 12 maande
Lankuitstaande 13 maande en langer
Langtermynlening
Huidig 0 tot 12 maande
Lankuitstaande 13 maande en langer
2009
R’000
37,318
48,153
85,471
(16,107 )
69,364
29,080
40,284
69,364
58,779
273,106
331,885
(145,493)
186,392
34,799
151,593
186,392
67,446
1,918
181,483
4,909
GROEP MAATSKAPPY
2008
R’000
30,018
34,031
64,049
(12,250)
51,799
23,605
28,194
51,799
55,181
272,509
327,690
(154,327)
173,363
29,239
144,124
173,363
49,956
1,843
169,517
3,846
2009
R’000
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
2008
R’000
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-

Suidwes Beleggings Beperk
AANTEKENINGE TOT DIE Gekonsolideerde FINANSIËLE
STATE vir die jaar geëindig 30 April 2009
7. AFBETALINGSVERKOOPSFINANSIERING
EN LENINGS vervolg
7.4 Ingesluit by afbetalingsverkoopsfinansiering is die
volgende: (vervolg)
Produksiekrediet en ander
Huidig 0 tot 12 maande
Lankuitstaande 13 maande en langer
Oorlaatskuld
Huidig 0 tot 12 maande
Lankuitstaande 13 maande en langer
Hulpfonds- en studielenings aan personeel
Huidig 0 tot 12 maande
Beweging in die globale voorsiening ten opsigte van huidige
produksiekrediet en afbetalingsverkoopsfinansiering is soos volg:
Saldo aan die begin van die jaar
Voorsiening teruggeskryf
Addisionele voorsiening
Saldo aan die einde van die jaar
8. UITGESTELDE BELASTING
8.1 Ontleding van uitgestelde belasting
Uitgestelde belastingverpligting aan die begin van die jaar
Aansuiwering ten opsigte van verandering in belastingkoers
Aansuiwering ten opsigte van verandering in belastingkoers
van ander reserwes
Aansuiwering ten opsigte van billike waarde aanpassing
Eiendom, aanleg en toerusting
Uitgestelde belastingverpligting aan die einde van die jaar
Uitgestelde belastingbate aan die begin van die jaar
Aansuiwering ten opsigte van verandering in belastingkoers
Aansuiwering ten opsigte van beweging in berekende
belastingverlies
Voorsienings
Aansuiwering ten opsigte van billike waarde aanpassing
Eiendom, aanleg en toerusting
Uitgestelde belastingbate aan die einde van die jaar
8.2 Soos volg saamgestel:
Billike waarde aanpassings
Berekende belastingverlies
Voorsienings
Eiendom, aanleg en toerusting
Netto uitgestelde belastingbate aan die einde van die jaar
2009
R’000
328,815
-
9,664
2,889
229
597,353
5,140
-
1,136
6,276
(15,044)
-
-
(527 )
(1,690 )
(17,261 )
25,307
-
91
1,153
-
-
26,551
(1,957 )
10,327
16,222
(15,302 )
9,290
GROEP MAATSKAPPY
2008
R’000
202,847
-
3,870
12,759
275
444,913
4,300
-
840
5,140
(14,938 )
439
(48)
773
(1,270 )
(15,044 )
21,501
(739 )
4,411
134
-
-
25,307
(1,430 )
10,237
15,070
(13,614 )
10,263
2009
R’000
-
-
-
-
229
229
-
-
-
-
(1,346 )
-
-
1,346
-
-
1,667
-
-
457
(1,891)
7
240
(1,891)
-
2,085
46
240
2008
R’000
-
-
-
-
275
275
-
-
-
-
(2,071 )
-
(48)
773
-
(1,346 )
1,239
(43)
-
467
-
4
1,667
(1,346 )
-
1,627
40
321
J A A R V E R S L A G 2 0 0 9
88

89
J A A R V E R S L A G 2 0 0 9
Suidwes Beleggings Beperk
AANTEKENINGE TOT DIE Gekonsolideerde FINANSIËLE
STATE vir die jaar geëindig 30 April 2009
9. VOORRAAD
Produktevoorraad
Graansakke, seile en pakpale
Verbruiks-, konstruksie- en verpakkingsmateriaal
Voorraad is waardeer soos uiteengesit in aantekening 1.15
Voorraad is beswaar soos uiteengesit in aantekeninge 15.3 en 19.3
10. HANDELS- EN ANDER BEDRAE ONTVANGBAAR
Handelsdebiteure
Ander debiteure
Handelsdebiteure van R90,741,000 (2008: R87,522,000) was op jaareinde ten volle invorderbaar. Handelsdebiteure wat meer
as 4 maande uitstaande is, word geag lank uitstaande te wees, maar nie noodwendig oninvorderbaar nie. Op jaareinde was
handelsdebiteure ter waarde van R3,637,000 (2008: R2,606,000) lank uitstaande. Hierdie verwys na verskeie handelsdebiteure
waarvan die geskiedenis toon dat die spesifieke handelsdebiteure nie as oninvorderbaar geklassifiseer behoort te word nie.
Die ouderdomsanalise van handelsdebiteure is soos volg:
0 tot 4 maande
5 maande en langer
Handelsdebiteure is beswaar soos uiteengesit in aantekeninge 15.3 en 19.3
11. AFGELEIDE FINANSIËLE INSTRUMENTE
Bates
Marge-deposito’s en merk-tot-mark betalings
Herwaardasies
Laste
Marge-deposito’s en merk-tot-mark ontvangstes
2009
R’000
157,235
249
283
157,767
90,741
29,119
119,860
87,104
3,637
90,741
6,140
-
6,140
17,384
17,384
GROEP MAATSKAPPY
2008
R’000
175,723
221
122
176,066
87,522
16,722
104,244
84,916
2,606
87,522
46,812
(1,266 )
45,546
2009
R’000
Finansiële bates en verpligtinge met ’n vervaldatum wat minder as een jaar is, se billike waarde word aanvaar as die
sigwaarde min enige beraamde kredietaanpassings. Die billike waarde van niebedryfs finansiële verpligtinge word beraam
deur die toekomstige kontraktuele kontantvloeie teen die huidige markrentekoerse wat vir soortgelyke instrumente vir die
Groep beskikbaar is, te verdiskonteer.
-
-
-
-
-
-
-
363
363
-
-
-
-
-
-
-
-
2008
R’000
-
-
-
-
-
933
933
-
-
-
-
-
-
-
-

Suidwes Beleggings Beperk
AANTEKENINGE TOT DIE Gekonsolideerde FINANSIËLE
STATE vir die jaar geëindig 30 April 2009
12. KONTANT EN KONTANTEKWIVALENTE
Kontant en kontantekwivalente vir kontantvloeistaatdoeleindes
bestaan uit die volgende:
Kontant en kontantekwivalente
Die Maatskappy se bankfasiliteite is verseker deur beperkte waarborge deur Suidwesfin (Edms) Bpk, Suidwes Nywerhede
(Edms) Bpk en Suidwes Landbou (Edms) Bpk tot ’n bedrag van R89,230,000 elk.
Die Maatskappy maak gebruik van ’n bank se kon tant bestuurstelsel waardeur filiaalmaatskappye op ’n oortrokke fasiliteit deur
die Maatskappy gefinansier word. Die Maatskappy en sy filiale vorm deel van die kontantbestuurstelsel waardeur die gunstige
banksaldo van die Maatskappy hierbo gereflekteer word in oortrokke banksaldo’s van die filiale. Rente word volgens die bank
se kontantbestuurstelsel teen die filiaal se bankrekening gedebiteer teen ’n koers wat jaarliks deur die Direksie van die
Maatskappy vasgestel word, en na die Maatskappy se bankrekening gekrediteer. Sodanige rente word dus as gevolg van die
aard en werking van dié kontantbestuurstelsel as rente ontvang vanaf filiale getoon en is ingesluit in finansierings inkomste
soos per aantekening 24.
13. AANDELEKAPITAAL
Gemagtig
250,000,000 (2008: 250,000,000) gewone pariwaarde aandele
van R1 elk
Uitgereik
123,768,109 (2008: 123,768,109) gewone pariwaarde aandele
van R1 elk
2009
R’000
70,328
70,328
250,000
123,768
GROEP MAATSKAPPY
2008
R’000
82,572
82,572
250,000
123,768
2009
R’000
607,685
607,685
250,000
123,768
Alle uitgereikte aandele is volopbetaald.
Die onuitgereikte aandelekapitaal is onder beheer van die Direksie tot die volgende algemene jaarvergadering.
2008
R’000
565,401
565,401
250,000
123,768
J A A R V E R S L A G 2 0 0 9
90

91
J A A R V E R S L A G 2 0 0 9
Suidwes Beleggings Beperk
AANTEKENINGE TOT DIE Gekonsolideerde FINANSIËLE
STATE vir die jaar geëindig 30 April 2009
14. MINDERHEIDSBELANG IN EKWITEIT
Die Maatskappy besit die volgende persentasie van die aandelekapitaal van die belange
soos hieronder getoon. Hierdie belange is in die huidige finansiële jaar se state gekonsolideer.
Persentasie belang in:
Corn International (Edms) Bpk
Bodtrade 60 (Edms) Bpk h/a C2C Trading
Nvirotek Laboratories (Edms) Bpk
Southern Alliance (Edms) Bpk
Bydraes deur bogenoemde filiale tot die Inkomstestaat van die Groep het die volgende beloop:
Inkomste
Corn International (Edms) Bpk
Bodtrade 60 (Edms) Bpk h/a C2C Trading
Nvirotek Laboratories (Edms) Bpk
Southern Alliance (Edms) Bpk
Bedryfswins
Corn International (Edms) Bpk
Bodtrade 60 (Edms) Bpk h/a C2C Trading
Nvirotek Laboratories (Edms) Bpk
Southern Alliance (Edms) Bpk
Bydraes deur bogenoemde filiale tot die Balansstaat van die Groep het die volgende beloop:
Niebedryfsbates
Corn International (Edms) Bpk
Bodtrade 60 (Edms) Bpk h/a C2C Trading
Nvirotek Laboratories (Edms) Bpk
Southern Alliance (Edms) Bpk
Bedryfsbates
Corn International (Edms) Bpk
Bodtrade 60 (Edms) Bpk h/a C2C Trading
Nvirotek Laboratories (Edms) Bpk
Southern Alliance (Edms) Bpk
Niebedryfslaste
Corn International (Edms) Bpk
Bodtrade 60 (Edms) Bpk h/a C2C Trading
Nvirotek Laboratories (Edms) Bpk
Southern Alliance (Edms) Bpk
Bedryfslaste
Corn International (Edms) Bpk
Bodtrade 60 (Edms) Bpk h/a C2C Trading
Nvirotek Laboratories (Edms) Bpk
Southern Alliance (Edms) Bpk
Belang aan die begin van die jaar
Verandering van belang in netto bates gedurende die jaar
Niebedryfsbates
Bedryfsbates
Niebedryfslaste
Bedryfslaste
Nvirotek Laboratories (Edms) Bpk - Kumulatiewe aflosbare voorkeuraandele
Voorsiening verlies Southern Alliance (Edms) Bpk
Belang aan die einde van die jaar
2009
R’000
0%
100%
53%
100%
-
-
-
-
-
30
-
-
30
-
3,970
-
-
3,970
-
1,279
-
-
1,279
-
-
-
-
-
-
1,364
-
-
1,364
-
(124)
(314)
(1,570)
25,550
-
(25,982)
1,387
301
(438)
GROEP
2008
R’000
70%
50%
0%
51%
7,391
3,449
(1,351)
-
5,293
(72)
(37)
(1,850)
-
1,815
671
185
156
-
330
54,880
3,925
407
-
50,548
1
1
-
-
-
54,406
329
2,584
-
51,493
(5,470)
5,346
442
(946 )
-
6,151
-
(301 )
(124)

Suidwes Beleggings Beperk
AANTEKENINGE TOT DIE Gekonsolideerde FINANSIËLE
STATE vir die jaar geëindig 30 April 2009
15. LANGTERMYNLENINGS
Verseker
Landbanklening
Onverseker
Lening van Houermaatskappy (Suidwes Beherend Beperk)
Landbankfasiliteite onbenut
Die lening van die Houermaatskappy is onverseker en met ’n
rentekoers en terugbetalingsvoorwaardes wat van tyd tot tyd
aangepas mag word.
Die onbenutte Landbankfasiliteite is opvraagbaar op grond van
voldoende dekkingsbates.
15.1 Die Landbanklening is terugbetaalbaar op 31 Desember 2011.
15.2 Die wisselende Landbankrentekoers was op jaareinde 11.00% (2008: 12.50%).
15.3 Sekuriteit vir die lening het bestaan uit:
15.3.1 Sessie van alle huidige en toekomstige regte en aansprake op alle bedrae wat aan die Maatskappy en sy filiale Suidwes
Land bou (Edms) Bpk, Suidwes Nywerhede (Edms) Bpk, Suidwesfin (Edms) Bpk en Africa Bearings en Transmission (Edms) Bpk
verskuldig is of verskuldig mag word. (Verwys aantekeninge 7 en 10).
15.3.2 ’n Borgdekkingsverband van R100,000,000 oor die hoofkantoorgebou en ’n notariële kollaterale verband oor alle roerende
bates, wat voorraad van Suidwes Landbou (Edms) Bpk insluit. (Verwys aantekeninge 2 en 9).
16. WERKNEMERSLANGDIENSVERPLIGTINGE
Die voorsiening vir werknemerslangdiensverpligtinge word bereken
deur die "projected unit credit method" te gebruik om die netto
teenswoordige waarde teen ’n koers van 13.00% (2008: 12.00%)
van die beraamde uitbetalings in die toekoms te bepaal met
inagneming van inflasie teen ’n koers van 10.00% (2008: 8.00%).
17. HANDELS- EN ANDER BEDRAE BETAALBAAR
Handelskrediteure
Ander krediteure
2009
R’000
458,952
-
458,952
191,048
1,551
117,258
89,412
206,670
GROEP MAATSKAPPY
2008
R’000
-
6,592
6,592
-
1,394
161,765
46,762
208,527
2009
R’000
458,952
-
458,952
191,048
1,551
-
8,728
8,728
2008
R’000
-
6,592
6,592
-
1,394
-
11,611
11,611
J A A R V E R S L A G 2 0 0 9
92

93
J A A R V E R S L A G 2 0 0 9
Suidwes Beleggings Beperk
AANTEKENINGE TOT DIE Gekonsolideerde FINANSIËLE
STATE vir die jaar geëindig 30 April 2009
18. BELASTING
Berekende belastingverlies
Berekende belastingverlies benut teen uitgestelde belasting
Belastingverlies beskikbaar vir verrekening teen
toekomstige belasbare inkomste
Berekende belastingverliese in die Groep benut teen uitgestelde
belasting is beperk tot die mate wat sekerheid bestaan oor die
toekomstige benutting van die verliese.
Belasting volgens Inkomstestaat
Huidig
Sekondêre belasting op maatskappye
Uitgestelde belasting
Die belasting op die Groep se wins voor belasting verskil van
die teoretiese bedrag wat ontstaan indien die basiese
belastingkoers as volg toegepas word:
Wins voor belasting
Belasting bereken teen ’n belastingkoers van 28% (2008: 28%)
Nie-belasbare inkomste
Nie-aftrekbare uitgawes
Verandering in belastingkoers
Voorsienings
Eiendom, aanleg en toerusting
Sekondêre belasting op maatskappye
Aangeslane verlies
Ander
Belasting volgens Inkomstestaat
Min:
Voorlopige SA normale belasting
Uitgestelde belasting
Netto belasting betaalbaar / (ontvangbaar) volgens
Balansstaat
2009
R’000
(54,714)
36,882
(17,832)
(28,177 )
(26,476 )
(1,255)
(446 )
106,971
29,952
(22,608)
20,642
-
(1,153)
1,689
1,255
(1,600 )
-
28,177
(27,155 )
(446 )
GROEP MAATSKAPPY
576
2008
R’000
(60,653)
36,560
(24,093 )
(21,074 )
(22,922 )
(1,127)
2,975
89,018
24,925
(20,715 )
19,643
303
(136 )
1,281
1,127
(5,346 )
(8 )
21,074
(12,626 )
2,975
11,423
2009
R’000
-
-
-
(6,818 )
(6,027 )
(1,255 )
464
29,390
8,229
(4,309)
2,107
-
(457 )
(7 )
1,255
-
-
6,818
(10,459 )
464
(3,177 )
2008
R’000
-
-
-
(7,415 )
(6,716 )
(1,127 )
428
40,522
11,346
(6,987 )
2,356
43
(466 )
(5 )
1,127
-
1
7,415
(5,699 )
428
2,144

Suidwes Beleggings Beperk
AANTEKENINGE TOT DIE Gekonsolideerde FINANSIËLE
STATE vir die jaar geëindig 30 April 2009
19. KORTTERMYNLENINGS
Landbank Kaskredietrekening - verseker
Skuldbriewe - onverseker
Totale korttermynlenings
Landbankfasiliteite onbenut
Die onbenutte Landbankfasiliteite is opvraagbaar op grond van
voldoende dekkingsbates.
19.1 Die Landbanklening was tot 31 Oktober 2008 terugbetaalbaar soos en wanneer die bedryfsbates realiseer. Sedertdien het
die aard van die lening verander van korttermyn na langtermyn. (Verwys na aantekening 15).
19.2 Die wisselende Landbank rentekoers was op 30 April 2008 12.50%.
19.3 Sekuriteit vir die lening het bestaan uit:
19.3.1 Sessie van alle huidige en toekomstige regte en aansprake op alle bedrae wat aan die Maatskappy en sy filiale Suidwes
Landbou (Edms) Bpk, Suidwes Nywerhede (Edms) Bpk en Suidwesfin (Edms) Bpk verskuldig mag word. (Verwys na aantekeninge
7 en 10).
19.3.2 ’n Borgdekkingsverband van R100,000,000 oor die hoofkantoorgebou, en ’n notariële kollaterale verband oor alle roerende
bates, wat voorraad van Suidwes Landbou (Edms) Bpk insluit. (Verwys na aantekeninge 2 en 9).
19.4 Volopbetaalde skuldbriewe ter waarde van R34,900,000 (2008: R nul) is gedurende die jaar uitgereik.
19.4.1 Die skuldbriewe is onverseker en nie verhandelbaar of omskepbaar nie.
19.4.2 Skuldbriewe word slegs in veelvoude van R100,000 elk uitgereik oor ’n termyn van 3,6,9 of 12 maande.
19.4.3 Rente word op skuldbriewe betaal teen ’n rentekoers van prima min 3% (30 April 2009: 10%).
19.4.4 Rente op skuldbriewe kan maandeliks gekapitaliseer of uitbetaal word.
20. VOORSIENINGS
Winsdelingsvoorsiening
Begin van die jaar
Betaal gedurende die jaar
Bonusse verbeur gedurende die jaar / (oorvoorsien vorige jaar)
Oorgeplaas vanaf filiale
Rente voorsien
Voorsien gedurende die jaar
Dienskommissie
Begin van die jaar
Uitbetaal en teruggeskryf
Voorsien gedurende die jaar
Voorsiening vir klantevoorraadaanspreeklikhede
Begin van die jaar
Teruggeskryf gedurende die jaar
Ander voorsienings
Totale voorsienings
2009
R’000
-
11,814
11,814
-
33,826
24,862
(14,006 )
405
-
1,139
21,426
2,952
1,423
(2,222 )
3,751
8,714
13,101
(4,387 )
250
45,742
GROEP MAATSKAPPY
2008
R’000
411,871
-
411,871
46,129
24,862
12,901
(9,944 )
300
-
177
21,428
1,423
694
(1,351 )
2,080
13,101
17,482
(4,381 )
-
39,386
2009
R’000
-
11,814
11,814
-
16,646 6,779
6,779 5,257
(14,006 ) (9,173 )
405 300
18,083 6,873
1,139 177
4,246 3,345
-
-
-
-
-
-
-
-
16,646
2008
R’000
411,871
-
411,871
46,129
-
-
-
-
-
-
-
-
6,779
J A A R V E R S L A G 2 0 0 9
94

95
J A A R V E R S L A G 2 0 0 9
Suidwes Beleggings Beperk
AANTEKENINGE TOT DIE Gekonsolideerde FINANSIËLE
STATE vir die jaar geëindig 30 April 2009
21. AANDEELHOUERS VIR DIVIDEND
Dividende betaalbaar word te boek gestel wanneer dit verklaar word. By die Direksievergadering gehou op 28 April 2009 is
’n interim dividend ten opsigte van 2009 van 12.00 sent (2008: 10.00 sent) per aandeel in ’n totale bedrag van R14,852,173
(2008: R12,376,811) verklaar. Betaling van dividende geskied voor of op 30 April.
Bedrag verskuldig aan aandeelhouers op jaareinde
22. LOPENDE LENINGS AAN GROEPSENTITEITE
Die Suidwes Trust
Suidwesfin (Edms) Beperk (Volfiliaal)
Nvirotek Laboratories (Edms) Bpk (Filiaal)
Suidwes Landbou (Edms) Bpk (Volfiliaal)
LOPENDE LENINGS VAN GROEPSENTITEITE
Suidwes Beherend Beperk (Houermaatskappy)
Suidwes Landbou (Edms) Bpk (Volfiliaal)
Lenings aan en van Groepsentiteite is onverseker en met ’n
rentekoers en terugbetalingsvoorwaardes wat van tyd tot tyd
aangepas mag word.
23. VERKOPE
Graan
Handel en dienste
Verwerkte produkte
24. ANDER BEDRYFSINKOMSTE
Kommissie ontvang
Oordrag vanaf ander reserwes - finansiële bates beskikbaar
vir verkoop
Opberging- en hanteringsvergoeding
Dividende ontvang
Bokoste verhaal vanaf filiale
Finansieringsinkomste
Finansieringsinkomste - uitgestelde betalings
Terugskrywing van waardedalingsverliese vir belange in filiale
Ander
2009
R’000
12,153
5,578
-
-
-
5,578
131
-
131
2,051,602
1,512,099
399
3,564,100
25,499
-
117,716
2,319
-
98,997
4,164
-
56,219
304,914
GROEP MAATSKAPPY
2008
R’000
10,737
-
-
-
-
-
-
-
-
2,115,692
1,105,196
791
3,221,679
18,266
1,215
89,716
1,114
-
60,489
5,498
-
30,717
207,015
2009
R’000
12,153
5,578
15
465
434
6,492
131
-
131
-
-
-
-
-
-
-
2,306
14,937
89,647
-
7,236
-
114,126
2008
R’000
10,737
-
-
-
-
-
-
23
23
-
-
-
-
27
1,215
-
1,103
11,901
62,456
-
17,789
2,981
97,472

Suidwes Beleggings Beperk
AANTEKENINGE TOT DIE Gekonsolideerde FINANSIËLE
STATEvir die jaar geëindig 30 April 2009
25. WINS UIT BEDRYWIGHEDE
Die wins uit bedrywighede is bepaal nadat die volgende
in aanmerking geneem is:
Huur ontvang
Kapitaalwinste
Grond
Geboue
Masjinerie, meubels en toerusting
Rekenaartoerusting
Motorvoertuie
Terugskrywing van waardedalingsverliese vir belange in filiale
Swak skulde ingevorder
Swak skulde afgeskryf
Voorsiening vir twyfelagtige skuld voorsien
Wins met verkoop van eiendom, aanleg en toerusting
Wins met verkoop van finansiële bates
Wisselkoersverlies
Billike waarde reserwe - oorplasing na Inkomstestaat
Waardevermindering
Grond en geboue
Masjinerie, meubels en toerusting
Rekenaartoerusting
Motorvoertuie
Ander bates
Ouditeursvergoeding
Vir ouditwerk
Gespesifiseerde dienste
Uitgawes
Fooie aan nie-werknemers
Bestuursdienste
Bedryfshuurkostes
Grond en geboue
Masjinerie, meubels en toerusting
Motorvoertuie
Herstel en onderhoud
Grond en geboue
Masjinerie, meubels en toerusting
Rekenaartoerusting
Motorvoertuie
Dividende ontvang - genoteerd en ongenoteerd
Verlies met termynkontrakte - spekulasie
Amortisasie van ontasbare bates - rekenaarsagteware
(self ontwikkel)
2009
R’000
1,382
1,438
888
469
34
8
39
-
866
(7,458 )
(944 )
668
-
(305 )
-
(6,970)
(1,026)
(2,295 )
(2,848 )
(745 )
(56)
(1,978 )
(1,300 )
(543 )
(135 )
(111 )
(111 )
(1,752 )
(1,032 )
(705 )
(15 )
(14,593 )
(5,131 )
(8,060 )
(43 )
(1,359 )
2,319
(13,122 )
(2,179 )
GROEP MAATSKAPPY
2008
R’000
1,224
550
-
379
-
-
171
-
2,114
(3,371 )
(1,062 )
112
1,831
(871 )
1,215
(5,355 )
(750 )
(1,464 )
(2,422 )
(575 )
(144)
(1,931 )
(1,389 )
(408 )
(134 )
(112 )
(112 )
(1,709 )
(955 )
(747 )
(7 )
(11,723 )
(3,781 )
(7,107 )
(1 )
(834 )
1,114
(24,035 )
(2,041)
2009
R’000
101
-
-
-
-
-
-
7,236
47
(3,994 )
-
1
-
-
-
(76 )
(9)
(11)
(41)
(15)
-
(271)
(250)
-
(21)
(170 )
(170 )
(32)
-
(32)
-
(80)
(78)
(1)
(1)
-
2,306
-
-
2008
R’000
94
-
-
-
-
-
-
17,789
331
-
-
-
1,831
-
1,215
(97 )
(7 )
(8 )
(48 )
(34 )
-
(453 )
(118 )
(322 )
(13 )
(112 )
(112 )
(42 )
-
(42 )
-
(29 )
(26 )
(3 )
-
-
1,103
-
-
J A A R V E R S L A G 2 0 0 9
96

97
J A A R V E R S L A G 2 0 0 9
Suidwes Beleggings Beperk
AANTEKENINGE TOT DIE Gekonsolideerde FINANSIËLE
STATEvir die jaar geëindig 30 April 2009
26. FINANSIERINGSKOSTE
Landbanklening
Suidwes Beleggings Bpk aan filiale
Houermaatskappy lening (Suidwes Beherend Bpk)
Finansieringskoste - uitgestelde betalings
Ander
27. VERDIENSTE PER AANDEEL
Verdienste per aandeel is bereken deur die netto wins na belasting toeskryfbaar aan die ekwiteitsaandeelhouers van die
Maatskappy te deel deur die geweegde gemiddelde aantal uitgereikte aandele gedurende die jaar.
Wins per Inkomstestaat na belasting
Geweegde gemiddelde aantal uitgereikte aandele (duisende)
Verdienste per aandeel - sent
28. WESENSVERDIENSTE PER AANDEEL
Rekonsiliasie tussen verdienste en wesensverdienste per aandeel:
Wins per Inkomstestaat na belasting
Wins met verkoop van eiendom, aanleg en toerusting
Wins met verkoop van finansiële bates
Amortisasie van ontasbare bates
Wesensverdienste
Die wesensverdienste per aandeel is bereken deur die wesensverdienste te deel deur die geweegde gemiddelde aantal uitge -
reikte aandele gedurende die jaar.
Geweegde gemiddelde aantal uitgereikte aandele (duisende)
Wesensverdienste per aandeel - sent
2009
R’000
(49,751)
-
(417 )
(4,164 )
(7,122 )
(61,454)
78,826
123,768
63.7
78,826
(2,106 )
-
2,179
78,899
123,768
63.8
GROEP MAATSKAPPY
2008
R’000
(29,602 )
-
(1,000 )
(5,498 )
(12,336 )
(48,436)
73,290
123,768
59.2
73,290
(662)
(1,831)
3,041
73,838
123,768
59.7
2009
R’000
(49,751 )
(8,978 )
(417 )
-
(2,056 )
(61,202)
22,572
123,768
18.2
22,572
-
-
-
22,572
123,768
18.2
2008
R’000
(29,602 )
(6,232 )
(1,000 )
-
(770 )
(37,604 )
33,107
123,768
26.8
33,107
-
(1,831 )
-
31,276
123,768
25.3

Suidwes Beleggings Beperk
AANTEKENINGE TOT DIE Gekonsolideerde FINANSIËLE
STATE vir die jaar geëindig 30 April 2009
29. REKONSILIASIE VAN NETTO WINS VOOR
BELASTING MET KONTANT (AANGEWEND IN) /
VERKRY UIT BEDRYWIGHEDE
Wins voor belasting na minderheidsbelang in ekwiteit
Aangesuiwer vir:
Voorsienings
Swak skulde afgeskryf
Waardevermindering
Waardevermindering gekapitaliseer as ontasbare bate
Amortisasie van ontasbare bates
Finansieringskoste
Finansieringsinkomste
Dividende ontvang
Verpligtinge direk toeskryfbaar aan niebedryfsbates gehou
vir verkoop
Billike waarde (wins) / verlies op finansiële bates beskikbaar
vir verkoop
Waardedalingsverlies vir belange in filiale teruggeskryf
Wins met verkoop van eiendom, aanleg en toerusting
Ander reserwes
Werknemerslangdiensverpligtinge
Wins met verkoop van finansiële bates
Kapitale wins met verkoop van eiendom, aanleg en toerusting
Verkoop van filiaal
Aangesuiwerde wins / (verlies) voor belasting
Bedryfskapitaalveranderings
Afname / (Toename) in voorraad
(Toename) / Afname in handels- en ander bedrae ontvangbaar
(Toename) / Afname in afbetalingsverkoopsfinansiering en
lenings
Afname in afgeleide finansiële instrumente
(Toename) / Afname in lenings aan Groepsentiteite
(Afname) / Toename in korttermynlenings
Toename in aandeelhouers vir dividende
(Afname) / Toename in handels- en ander bedrae betaalbaar
Kontantvloei (aangewend in) / verkry uit bedrywighede
2009
R’000
107,003
6,356
7,458
6,970
-
2,179
61,454
(103,161 )
(2,319 )
(3,763 )
-
(670 )
3,762
157
-
(1,438 )
(1,618)
82,370
(486,811 )
18,300
(23,075)
(132,881 )
56,790
(5,447 )
(400,057 )
1,416
(1,857 )
(404,441)
GROEP MAATSKAPPY
-
2008
R’000
94,364
8,309
3,371
5,355
39
3,041
48,436
(65,987 )
(1,114 )
(501)
3,315
-
(112 )
(4,723 )
171
(1,831 )
(550 )
-
91,583
123,229
(59,055)
2,628
(16,272 )
4,122
-
120,871
2,169
68,766
214,812
2009
R’000
29,390
9,867
3,994
76
-
-
61,202
(89,647 )
(2,306 )
-
(3,892 )
(7,236)
(1)
3,893
157
-
-
-
5,497
(411,287 )
-
(3,427 )
46
-
(6,384 )
(400,057 )
1,416
(2,881 )
(405,790 )
2008
R’000
40,522
1,522
-
97
-
-
37,604
(62,456)
(1,103 )
-
3,247
(17,789)
-
(4,668)
171
(1,831 )
-
-
(4,684 )
129,317
-
272
(63 )
-
5
120,871
2,169
6,063
124,633
J A A R V E R S L A G 2 0 0 9
98

99
J A A R V E R S L A G 2 0 0 9
Suidwes Beleggings Beperk
AANTEKENINGE TOT DIE Gekonsolideerde FINANSIËLE
STATE vir die jaar geëindig 30 April 2009
30. KONTANTVLOEI (AANGEWEND IN) / VERKRY UIT BELEGGINGSAKTIWITEITE
Eiendom, aanleg en toerusting
Aankope van eiendom, aanleg en toerusting
Opbrengs met verkoop van eiendom, aanleg en toerusting
Ontasbare bates
Kapitalisering van ontasbare bates
Beleggings
Belegging aangekoop in geassosieerde
Opbrengs met verkoop van belegging
Ongenoteerde maatskappye
Opbrengs met verkoop van belegging
Minderheidsbelang in ekwiteit
Dividende ontvang
Belegging in filiale
Lenings aan filiale
Kontantvloei (aangewend in) / verkry uit
beleggingsaktiwiteite
31. UITGAWES VOLGENS AARD
Waardevermindering en amortisasie
Personeelkoste
Beweging in voorraad en werk in proses
Verspreidingsuitgawes
Kommissie en administrasie fooie
Ander uitgawes
32. TOEKOMSTIGE HUURVERPLIGTINGE
Die Groep is kontraktueel tot die volgende bedryfshuur -
verpligtinge verbind:
Betaalbaar binne 1 jaar
Betaalbaar daarna
33. VOORWAARDELIKE AANSPREEKLIKHEDE
Daar bestaan voorwaardelike aanspreeklikhede ten opsigte van:
33.1 Waarborge namens die Maatskappy uitgereik: Landbank
33.2 Beperkte waarborge deur die Maatskappy ten opsigte van die
bankoortrekking van sy bedryfsfiliale Suidwesfin (Edms) Bpk,
Suidwes Nywerhede (Edms) Bpk en Suidwes Landbou (Edms) Bpk
ten bedrae van R89,230,000 elk.
33.3 Beperkte waarborge deur die Maatskappy ten opsigte van
Safex-marge fasiliteite ten bedrae van R50,000,000.
2009
R’000
(33,232 )
(37,361 )
4,129
(2,801 )
(2,801 )
7,150
-
4,517
314
-
314
2,319
-
-
(28,883)
(9,150)
(134,090)
(3,406,317)
(7,551)
(15,611)
(127,869)
(3,700,588)
545
742
2,000
GROEP MAATSKAPPY
2008
R’000
(13,353 )
(14,476 )
1,123
(2,624 )
(2,624 )
(2,640 )
(1,917 )
-
(1,837 )
3,509
(5,346 )
1,114
-
-
(18,617)
(7,396)
(109,205)
(3,075,245)
(5,571)
(36,860)
(56,963)
(3,291,240)
681
237
2,000
2009
R’000
(37 )
(116 )
79
-
-
(5,239 )
-
4,517
-
-
-
2,306
(2,464 )
(9,598 )
(5,276)
(76)
(12,148)
-
(210)
(3,910)
(7,190)
(23,534)
-
-
2,000
2008
R’000
(42 )
(42 )
-
-
-
2,695
(1,917 )
-
3,509
3,509
-
1,103
-
-
2,653
(97)
(7,375)
-
(227)
(6,921)
(4,726)
(19,346)
-
-
2,000

Suidwes Beleggings Beperk
AANTEKENINGE TOT DIE Gekonsolideerde FINANSIËLE
STATE vir die jaar geëindig 30 April 2009
34. PERSONEELKOSTE
Werknemersvergoeding
Afleggingskoste
Pensioenkoste
Aantal persone in diens soos op 30 April:
Werknemers
Voltyds
Deeltyds
35. NA-AFTREDE MEDIESE VOORDELE
Die verpligting vir na-aftrede mediese voordele vir afgetrede, voortgesette en huidige lede is afgekoop. Die Groep het dus
geen toe kom stige aanspreeklikheid ten opsigte van na-aftrede mediese voordele nie.
36. AFTREEFONDSE VOORDELE
Alle permanente werknemers behoort aan die Maatskappy se aftreefondse. Huidige bydraes tot die fondse word teen
inkomste afgeskryf in die jaar waarin die bydraes gemaak is. Beide die Suidwes Aftreefonds en die Voorsorgfonds vir die
Graanbedryf is omskrewe bydrae fondse. Alle nuwe aanstellings word lid van die omskrewe bydraefonds. Die Suidwes
Aftreefonds is op 1 Januarie 1994 na ’n omskrewe bydraefonds omgeskakel en bevat ’n bylaag met die reëls van die fonds
wat op 31 Desember 1993 van krag was en is slegs van toepassing op een lid wat op vaste voordele geregtig is.
Die jongste aktuariële waardasie van die fondse is gedoen soos op 1 April 2008, waartydens die befondsingsvlak voldoende
was en die bydraekoerse het onveranderd gebly.
Beide aftreefondse word deur die Wet op Pensioenfondse, Wet 24 van 1956, beheer en word jaarliks waardeer.
37. FINANSIËLE RISIKOBESTUUR
2009
R’000
(123,752 )
(35 )
(10,303 )
(134,090)
GROEP MAATSKAPPY
2008
R’000
(100,030 )
(537 )
(8,638 )
(109,205 )
37.1 Finansiële risikofaktore
Die Groep se aktiwiteite is blootgestel aan ’n verskeidenheid finansiële risiko’s: Markrisiko (ingesluit buitelandse valuta risi -
ko, billike waarde rentekoersrisiko, kontantvloei rentekoersrisiko en prysrisiko), kredietrisiko en likiditeitsrisiko.
Die Groep se korporatiewe funksie voorsien finansiële dienste aan sy filiale, koördineer toegang tot plaaslike en inter na sio -
nale finansiële markte en bestuur die finansiële risiko’s met betrekking tot die Groep se bedrywighede. Die Groep se doelwit
met die gebruikmaking van finansiële instrumente is om onsekerheid oor toekomstige kontantvloei, voortspruitend uit be -
we gings in valuta en rentekoerse, te verklein en te bestuur. Valuta en rentekoers blootstelling word binne Direksie-goed ge -
keurde be leid en riglyne bestuur.
Een van die filiale in die Groep is ’n geregistreerde lid van die Johannesburgse Effektebeurs (JSE) ten opsigte van Safex -
tran sak sies en moet voldoen aan al die reëls en regulasies soos voorgeskryf deur die JSE.
924
807
117
836
698
138
2009
R’000
(12,148 )
-
-
(12,148 )
33
19
14
2008
R’000
(6,880
-
(495
(7,375
)
)
)
21
16
5
J A A R V E R S L A G 2 0 0 9
100

101
J A A R V E R S L A G 2 0 0 9
Suidwes Beleggings Beperk
AANTEKENINGE TOT DIE Gekonsolideerde FINANSIËLE
STATE vir die jaar geëindig 30 April 2009
37. FINANSIËLE RISIKOBESTUUR vervolg
37.1.1 Markrisiko
37.1.1.1 Buitelandse valutarisiko
Die Groep handel internasionaal en is blootgestel aan buitelandse valutarisiko wanneer transaksies aangegaan word in ’n
geld eenheid anders as wat die Groep hoofsaaklik in besigheid doen. Buitelandse valutarisiko ontstaan ten opsigte van toe -
komstige kommersiële transaksies en erkende bates en laste.
Buitelandse valutarisiko word binne sekere goedgekeurde beleide bestuur. Die Groep verskans sy totale bui telande
valutarisiko deur die gebruikmaking van vooruittermynkontrakte.
37.1.1.2 Prysrisiko
Die Groep gebruik afgeleide instrumente om bedryfsblootstellings aan kommoditeitsprysrisiko’s te bestuur.
Ver skansingsinstrumente bestaan hoofsaaklik uit vooruit- en termynkontrakte en opsies in die termynmark met betrekking
tot die aankoop en verkoop van kommoditeite. Kommoditeitsinstrumente word gebruik om te verseker dat voorraad teen
toe paslike / vaste / redelike pryse aangekoop en verkoop word.
37.1.1.3 Kontantvloei en billike waarde rentekoersrisiko
Die Groep is blootgestel aan rentekoersrisiko ten opsigte van afbetalingsverkoopsfinansiering, produksielenings en lang ter -
myn lenings wat deel vorm van bedryfsbates en niebedryfsbates op die Balansstaat. Verder is die Groep ook blootgestel aan
ren tekoersrisiko ten opsigte van korttermyn- en langtermynlenings.
Die Groep se kontantvloeirisiko kan ontstaan weens die verandering in die wisselende rentekoers. Lenings toegestaan teen
vas te rente koerse stel die Groep bloot aan ’n rentekoersrisiko.
Verskansing van finansiering
Beide die fondse vir finansiering en die finansiering self se rentekoerse is veranderlik en gekoppel aan prima rentekoerse.
Ren tekoersrisiko is dus beperk. Die lening word hoofsaaklik gebruik vir die finansiering van afbetalingsverkoopsfinansiering
en lenings.
Finansiering van die bedryf
Aan gesien die Groep van eie fondse gebruik maak, kan veranderinge in rentekoerse nie die prestasie van die Groep beïnvloed
nie.
37.1.2 Kredietrisiko
Kredietrisiko word bestuur op ’n Groepvlak. Kredietrisiko ontstaan ten opsigte van kontant en kontantekwivalente, afgeleide
fi nansiële instrumente en margedeposito’s by klaringshuise en ander finansiële instansies, asook kredietrisiko ten opsigte
van af betalings verkoops finansiering, lenings en handels- en ander bedrae ontvangbaar.
Slegs erkende handelsbanke word gebruik vir margedeposito’s.
Afbetalingsverkoopsfinansiering en lenings word aan ’n groot aantal klante in die landbousektor verskaf. Deurlopende kre -
diet evaluasies word van die finansiële posisies van sodanige debiteure uitgevoer. Die Groep is van mening dat daar nie enige
we senlike konsentrasie van risiko ten opsigte van dié tipe finansiering op jaareinde bestaan nie.
Die verkoop van kommoditeite vind oor die algemeen aan ’n groot aantal klante plaas. Deurlopende kredietevaluasies word
van die finansiële posisies van sodanige debiteure uitgevoer. Vir die huidige jaar was daar geen wesenlike konsentrasie van
ri siko nie. Oor die algemeen word kommoditeite nie gelewer voor betaling nie geskied het nie.

Suidwes Beleggings Beperk
AANTEKENINGE TOT DIE Gekonsolideerde FINANSIËLE
STATE vir die jaar geëindig 30 April 2009
37. FINANSIËLE RISIKOBESTUUR vervolg
37.1.3 Likiditeitsrisiko
Die Groep bestuur likiditeitsrisiko deur die evaluering van verwagte kontantvloei en deur te verseker dat voldoende
onbenutte leningsfasiliteite gehandhaaf word. Onbenutte leningsfasiliteite beloop R191,048,000 op 30 April 2009 (2008:
R126,364,000). Verwys na nota 12 (Kontant en kontant ekwivalente).
Die Landbank fasiliteit is terugbetaalbaar op 31 Desember 2011.
Korttermynlenings
0 tot 12 maande
Handels- en ander bedrae betaalbaar
0 tot 12 maande
Afgeleide finansiële instrumente
0 tot 12 maande
Voorsienings
0 tot 12 maande
Aandeelhouers vir dividend
0 tot 12 maande
Huidige belastingverpligting
0 tot 12 maande
’n Ontleding van die Groep se finansiële instrumente gebaseer op die oorblywende periode tot en met vereffeningsdatum
word soos volg uiteengesit. Die bedrag verteenwoordig die ongediskonteerde kontraktuele kontantvloeibedrag. Balanse be -
taal baar binne 12 maande is gelyk aan die drawaarde, aangesien die impak van verdiskontering nie wesenlik is nie.
Vooruit buitelandse valutakontrakte: Kontantvloeiverdiskontering
Uitvloei
0 tot 12 maande
Invloei
0 tot 12 maande
37.2 Kapitale risikobestuur
Die Groep se doelwit met kapitale risikobestuur is om die Groep se voortbestaan as ’n lopende saak te verseker en sodoende
opbrengs op aandeelhouerskapitaal te bewerkstellig en om die huidige kapitaalstrukture optimaal te benut.
Die Groep mag, ten einde die kapitaalstruktuur te handhaaf of te verander, van tyd tot tyd dividende betaal aan aan deel -
hou ers wysig of nuwe aandele uitreik.
Soos ander soortgelyke maatskappye gebruik die Groep ’n eie-kapitaalverhouding as maatstaf om kapitaal te bestuur. Die
eie-kapitaalverhouding soos bereken vir die afgelope twee finansiële jare is soos volg:
Suidwes Groep eie-kapitaalverhouding
Die eie-kapitaalverhouding word bereken deur die ekwiteit as ’n persentasie van totale bates te toon:
Ekwiteit
Totale bates
2009
R’000
11,814
206,670
17,384
45,742
12,153
3,812
-
-
33.10%
382,987
1,158,457
GROEP MAATSKAPPY
2008
R’000
411,871
208,527
-
39,386
10,737
11,423
28,946
19,462
31.00%
317,082
1,022,056
2009
R’000
11,814
8,730
-
16,646
12,153
-
-
-
29.00%
208,569
718,544
2008
R’000
411,871
11,611
-
6,779
10,737
2,144
-
-
30.40%
197,502
649,999
J A A R V E R S L A G 2 0 0 9
102

103
J A A R V E R S L A G 2 0 0 9
Suidwes Beleggings Beperk
AANTEKENINGE TOT DIE GEKONSOLIDEERDE FINANSIËLE
STATE vir die jaar geëindig 30 April 2009
37. FINANSIËLE RISIKOBESTUUR vervolg
37.3 Raming van billike waardes
Die billike waarde van finansiële instrumente wat aktief in die mark handeldryf, is gebaseer op die genoteerde of merk-totmark
verhan de lings prys op balansstaatdatum.
Die billike waarde van finansiële instrumente wat nie aktief in die mark handeldryf nie, word bereken deur die gebruikmaking
van sekere waardasiemetodes. Die Groep gebruik verskeie waardasiemetodes en baseer aannames op die nuutste mark -
linligting beskikbaar op jaareinde. Die redelike waarde van vooruit buitelandse valutakontrakte word bepaal deur die ge bruik -
making van gekwoteerde vooruit wisselkoerse soos op balansstaatdatum.
Die drawaarde van finansiële bates min voorsiening vir waardedaling en verbintenisse is ’n redelike raming van hul billike
waardes. Die billike waarde van finansiële laste vir openbaarmakingsvereistes word geraam deur toekomstige kontraktuele
kon tantvloeie teen huidige markrentekoerse te verdiskonteer.
37.4 Kritiese rekeningkundige ramingsoordeel
Die billike waarde van finansiële instrumente wat nie in die ope-mark verhandel nie, word bepaal deur die gebruikmaking van
verskeie waardasiemetodes. Die Groep gebruik sy oordeel om te bepaal watter waardasiemetode gebruik word en baseer aan -
names op die nuutste markinligting beskikbaar op jaareinde.
Kritiese oordeel in die toepassing van rekeningkundige beleid
Die Groep gebruik die riglyne uiteengesit in IAS 39 om te bepaal wanneer ’n finansiële bate beskikbaar vir verkoop moontlike
waardedaling toon. Om hierdie bepaling te maak, word onder andere die tydperk en mate waartoe die billike waarde minder
is as die kosprys, die finansiële stand van die bate, toekomstige besigheid, verandering in tegnologie en toekomstige finan -
siële kontantvloeie in ag geneem.
Na die mening van Bestuur is geen moontlike waardedaling op finansiële bate beskikbaar vir verkoop op jaareinde geï den ti -
fiseer wat nie voorsien is nie.
38. VERWANTE PARTYE TRANSAKSIES
38.1 Die Maatskappy word beheer deur Suidwes Beherend Beperk, die Groep Houermaatskappy, wat 51.06% (2008: 51.06%) van
die Maat skap py se aandele hou. Die ander 48.94% (2008: 48.94%) word deur verskeie aandeelhouers gehou.
38.2 Verkope van goedere en dienste aan:
Suidwesfin (Edms) Bpk (Volfiliaal)
Southern Alliance (Edms) Bpk (Volfiliaal)
Origen (Edms) Bpk
Suidwes Landbou (Edms) Bpk (Volfiliaal)
38.3 Aankope van goedere en dienste van:
Suidwes IT-Oplossings (Edms) Bpk (Volfiliaal)
Origen (Edms) Bpk
38.4 Rente ontvang van:
Southern Alliance (Edms) Bpk (Volfiliaal)
Africa Bearings & Transmission (Edms) Bpk (Volfiliaal)
Suidwes IT-Oplossings (Edms) Bpk (Volfiliaal)
Nvirotek Laboratories (Edms) Bpk (Filiaal)
Die Suidwes Trust
Suidwes Landbou (Edms) Bpk (Volfiliaal)
2009
R’000
-
-
14,968
-
14,968
-
3,604
3,604
GROEP MAATSKAPPY
-
-
-
-
-
-
-
2008
R’000
-
-
2,134
-
2,134
-
1,823
1,823
-
-
-
-
-
-
-
2009
R’000
269
-
-
12,313
12,582
3,493
-
3,493
2,016
1,850
674
39
69
78,816
83,464
2008
R’000
244
63
-
11,594
11,901
3,176
-
3,176
6,342
-
718
-
-
55,233
62,293

Suidwes Beleggings Beperk
AANTEKENINGE TOT DIE GEKONSOLIDEERDE FINANSIËLE
STATE vir die jaar geëindig 30 April 2009
38. VERWANTE PARTYE TRANSAKSIES vervolg
38.5 Rente betaal aan:
Suidwes Beherend Bpk (Houermaatskappy)
Suidwes Nywerhede (Edms) Bpk (Volfiliaal)
Suidwesfin (Edms) Bpk (Volfiliaal)
Corn International (Edms) Bpk (Filiaal)
Africa Bearings & Transmission (Edms) Bpk (Volfiliaal)
38.6 Lenings aan verwante partye
Lenings deur die Maatskappy aan filiale (Verwys Bylae A)
Balans soos aan die begin van die jaar
Lenings aangegaan gedurende die jaar
Lenings terugbetaal gedurende die jaar
Balans soos aan die einde van die jaar
38.7 Lenings aan direkteure
Balans soos aan die begin van die jaar
Netto van lenings aangegaan gedurende die jaar
Netto lenings terugbetaal gedurende die jaar
Balans soos aan die einde van die jaar
Die lenings aan direkteure bestaan uit krediet verskaf voort -
spruitend uit die normale handelsaktiwiteite van die Groep.
38.8 Skuldbriewe uitgereik aan direkteure
Balans aan die begin van die jaar
Uitgereik
Afgelos
Balans aan die einde van die jaar
Rente op skuldbriewe word betaal soos per aantekening 19.
Die skuldbriewe is in die normale loop van besigheid aan die
direkteure uitgereik.
38.9 Direkteursvergoeding
Nie-uitvoerend
Nie-uitvoerend betaal deur filiale
Uitvoerend
38.10 Sleutelbestuursvergoeding
Salarisse en ander korttermyn werknemersvergoeding
39. BERAAMDE VERPLIGTINGE VIR
KAPITAALUITGAWES
DEUR DIE DIREKSIE GOEDGEKEUR
Ooreenkomste reeds aangegaan
Kapitaaluitgawes word deur bedryfskapitaal gefinansier.
2009
R’000
417
-
-
-
-
417
-
-
-
-
13,703
-
(2,730)
10,973
-
4,000
(4,000)
-
(55)
(863 )
(8,441)
(9,359 )
(10,294)
10,451
GROEP MAATSKAPPY
2008
R’000
1,000
-
-
-
-
1,000
-
-
-
-
9,598
4,105
-
13,703
-
-
-
-
(56 )
(951)
(6,779 )
(7,786 )
(6,793)
4,485
2009
R’000
417
8,182
613
183
-
9,395
2,750
6,848
-
9,598
-
-
-
-
-
4,000
(4,000 )
-
(55 )
-
-
(55 )
(4,595)
-
2008
R’000
1,000
5,371
535
184
142
7,232
2,750
-
-
2,750
-
-
-
-
-
-
-
-
(56
-
-
(56
(3,112
-
)
)
)
J A A R V E R S L A G 2 0 0 9
104

105
J A A R V E R S L A G 2 0 0 9
Suidwes Beleggings Beperk
AANTEKENINGE TOT DIE GEKONSOLIDEERDE FINANSIËLE
STATE vir die jaar geëindig 30 April 2009
40. SEGMENTONTLEDING
Die Groep is gestruktureer in drie segmente wat as basis dien vir die segmentontleding.
Die primêre segmente is:
• Graansegment handel in die opberg, hantering en verhandeling van graan, asook graan afgeleide instrumente.
• Handelsegment handel in primêre insetmiddele en algemene handelsartikels, landboumasjinerie en -toerusting en verskaf
onderdele en hersteldienste vir meganisasiegoedere.
• Finansiering- en Beleggingsegment verskaf finansiering in die vorm van produksiekrediet en
afbetalingsverkoopsfinansiering, asook beleg gings aktiwiteite en versekeringsmakelaarsdienste.
Finansiële inligting met betrekking tot die besigheidsegmente is as volg:
2009
Verkope
Wins/(Verlies) voor belasting en minderheidsbelang
Bates
Laste
Kapitaaluitgawes
Waardevermindering
Amortisasie
2008
Verkope
Wins/(Verlies) voor belasting en minderheidsbelang
Bates
Laste
Kapitaaluitgawes
Waardevermindering
Amortisasie
Graan*
Handel**
* Bodtrade 60 (Edms) Bpk h/a C2C Trading en Southern Alliance (Edms) Bpk se inligting is ingesluit in die Graansegment.
** Africa Bearings and Transmission (Edms) Bpk se inligting is ingesluit in die Handelsegment.
Geen geografiese segmentontleding word gedoen nie, aangesien geen wesenlike segment in ’n aparte geografiese ligging bedryf
word nie. Die omvang van intersegmentverkope is onbeduidend met betrekking tot totale verkope en word derhalwe nie apart
getoon nie.
R’000
2,067,719
98,933
144,291
(51,201)
18,542
2,124
-
2,121,263
73,707
207,823
(125,205)
8,872
1,290
-
R’000
1,461,250
4,678
261,885
(259,011)
8,362
2,457
-
1,098,301
11,768
236,279
(228,868)
2,399
2,300
-
Finansiering
en
Beleggings
R’000
-
59,546
613,458
(593,373)
191
136
-
-
46,230
454,955
(442,195 )
216
121
-
Nie
toedeelbaar
en
konsolidasie
inskrywings
R’000
35,131
(56,185)
138,823
128,115
10,266
2,253
2,179
2,115
(42,687 )
122,999
91,294
2,989
1,644
2,041
Totaal
R’000
3,564,100
106,972
1,158,457
(775,470)
37,361
6,970
2,179
3,221,679
89,018
1,022,056
(704,974)
14,476
5,355
2,041

Suidwes Beleggings Beperk
AANTEKENINGE TOT DIE Gekonsolideerde FINANSIËLE
STATE vir die jaar geëindig 30 April 2009
BYLAE A
Belange in filiale
Ongenoteerd
Direkte belange -
Filiale in Suid-Afrika
geïnkorporeer
Suidwes Landbou
(Edms) Bpk
Suidwes Nywerhede
(Edms) Bpk
Suidwesfin (Edms) Bpk
Africa Bearings and
Transmission (Edms) Bpk
Suidwes IT-Oplossings
(Edms) Bpk
Southern Alliance
(Edms) Bpk
Corn International
(Edms) Bpk
Basie Heckroodt Veilings
(Edms) Bpk
Barry Purdham
Auctioneers (Edms) Bpk
Heckroodt Slagagentskap
(Edms) Bpk
Basie Heckroodt Veilings
(Bloemhof) (Edms) Bpk
Vryburg Veevoere
Eiendomme (Edms) Bpk
Groundnut International
(Edms) Bpk
Bodtrade 60 (Edms) Bpk
h/a C2C Trading
Nvirotek (Edms) Bpk
Nvirotek (Edms) Bpk -
Voorkeuraandele
Belange in filiale teen
kosprys
Voorsiening teen filiale
Netto drawaarde van
belange in filiale
Uitgereikte
Aandele
kapitaal
1
1,000
1,000
2
1
100
-
4,000
100
4,000
4,000
300
4
102
100
2,950,000
Effektiewe
belang
%
100
100
100
100
100
51
-
100
51
100
100
100
100
100
53
100
Boekwaarde
van belang R
1
85,000,100
1,000
2
-
255,051
-
4,000
51
4,000
4,000
300
-
500,120
530,000
2,950,000
89,248,625
(20,588,351)
68,660,274
Die direkteurswaardasie van belange in filiale is gelyk aan die drawaarde daarvan.
1
85,000,100
1,000
2
-
255,051
1,515,695
4,000
51
4,000
4,000
300
-
-
-
-
86,784,200
(27,824,351)
58,959,849
Lening
verskuldig R’000
-
-
-
-
-
-
-
2,870
120
3
(32)
(211)
-
-
-
-
2,750
(2,750)
Netto
belegging R’000
2009 2008
2009 2008 2009 2008
-
-
-
2,000
-
7,597
-
2,870
120
4
(32)
(211)
-
-
-
-
12,348
(2,750)
9,598
-
-
85,000
1
2,000
-
7,852
-
2,874
120
8
(28)
(211)
-
500
530
2,950
101,596
(23,338)
78,258
-
85,000
1
-
-
255
1,516
2,874
120
7
(28)
(211 )
-
-
-
-
89,534
(30,574)
58,960
J A A R V E R S L A G 2 0 0 9
106

107
J A A R V E R S L A G 2 0 0 9
SUIDWES beherend beperk
OPGESOMDE
AFSONDERLIKE EN
GEKONSOLIDEERDE
FINANSIËLE JAARSTATE
2009
(Die volledige Afsonderlike en
Gekonsolideerde Finansiële Jaarstate is by
die Maatskappy se geregistreerde kantoor
beskikbaar)
OUDITEURSVERSLAG 108
VERKLARING VAN DIE OUDITKOMITEE 109
SERTIFIKAAT DEUR GROEPSEKRETARIS 110
DIREKTEURSVERSLAG 111
GEKONSOLIDEERDE BALANSSTAAT 113
GEKONSOLIDEERDE INKOMSTESTAAT 114
GEKONSOLIDEERDE STAAT VAN VERANDERING IN EKWITEIT 115
GEKONSOLIDEERDE KONTANTVLOEISTAAT 116

J A A R V E R S L A G 2 0 0 9
108

109
J A A R V E R S L A G 2 0 0 9
Suidwes BEHEREND BEPERK
VERKLARING VAN DIE OUDITKOMITEE
Die Ouditkomitee van Suidwes Beherend Beperk, wat ook
as die Ouditkomitee van Suidwes Beleggings Be perk en
die ander maatskappye in die Groep optree, het vir die
jaar onder oorsig bestaan uit twee onaf hank like nie-uit -
voe rende direkteure, in oor een stem ming met die be pa -
lings van die Maat skap pywet, Wet 61 van 1973, soos
gewysig, (“die Maat skappywet”), ter wyl die voor sitter
van die Direk sie en nog twee nie-uitvoerende di rek teure,
so wel as Suidwes Be leg gings Beperk se Besturende Di -
rek teur en Direkteur: Fi nansies die ver gaderings van die
Ou dit komitee na mens die Direksie van Suidwes Be leg -
gings Beperk bygewoon het. Die voor sitter van die Oudit -
komitee is ingevolge die Man daat van die Ou dit komitee
’n onaf hanklike nie-uit voe ren de di rek teur. Die same -
stelling van die Ouditkomitee, soos op 30 April 2009,
word in die Direkteursverslag van Suid wes Beleggings
Be perk op bladsy 67 aangetoon.
Die Ouditkomitee tree ingevolge ’n formele mandaat on -
der gesag van die Direksie op. Die belangrikste rol en
funk sie van die Ouditkomitee is om die Direksie tevrede
te stel dat voldoende finansiële- en bestuurs kon troles in
die Groep bestaan, en dat alle wesenlike korporatiewe ri -
siko’s geïdentifiseer word en die no di ge aandag geniet. In
die uitvoering van sy man daat is die Ouditkomitee in sy
uit sluitlike dis kresie geregtig om onafhanklike advies oor
enige aan geleentheid in te win.
In gevolge die vereistes van die Maatskappywet moet die
Ouditkomitee jaarliks onafhanklike eksterne ou di teu re
nomineer vir aanstelling as ouditeure van die Groep. Die
Ouditkomitee bepaal die ouditeure se aan stellingsvoor -
waardes en vergoeding, en moet alle op dragte aan die
ou di teure ten opsigte van nie-ou dit werk vooraf goed keur.
Die Ouditkomitee bespreek en adviseer die Direksie ook
oor die volgende sake:
• Die afsonderlike en gekonsolideerde finansiële jaar -
state, verslagdoening, openbaarmaking en re ke nin g -
kundige beleid.
• Transaksies wat nie in die gewone loop van die be -
sig heid aangegaan word nie.
• Interne ouditmandaat, asook interne oudit be plan -
ning en –verslae.
• Eksterne ouditbeplanning en -verslae vir sowel die
interim as die finale oudit, asook die onaf hank lik -
heid van die eksterne ouditeure.
• Na koming van wetlike vereistes, die kode van kor -
poratiewe praktyke en die etiese gedragskode van
die Groep.
• Kom munikasie met die Uitvoerende Bestuur en die
Ouditeure.
• Die effektiwiteit van bestuursinligting en interne be -
heer stelsels.
Suidwes maak gebruik van die dienste van Whistle Blo wers
waar gevalle van onetiese optrede, bedrog, oor treding van
wetgewing en ander onreëlmatighede ano niem aangemeld
kan word. Benewens Whistle Blo wers se dienste beskik
Suidwes oor ’n onaf hank like tolvrye te le foon lyn waar ge -
drag soos hierbo ge noem, eweneens ano niem aan gemeld
kan word. Die Ou dit komitee ont vang ’n volledige verslag
van alle op roepe wat na hierdie fa siliteite gemaak word,
met ’n verslag van die aksies wat ten opsigte daarvan ge -
neem is.
Die Ouditkomitee vergader drie keer per jaar ten ein de sy
werk saamhede, soos hierbo opgesom, uit te voer. Die
ver gaderings word deur die eksterne ou di teu re, interne
ou diteure en senior bestuurslede by ge woon.
Onafhanklikheid van die ouditeure
Hiermee word ingevolge artikel 270(1)(f) van die Maat -
skappywet verklaar dat die eksterne ouditeure, Price -
waterhouseCoopers Ing, onafhanklik van die Maat skappy
en sy filiale is.
JH Trollope
Voorsitter van die Ouditkomitee
23 Junie 2009

Suidwes BEHEREND BEPERK
SERTIFIKAAT DEUR GROEPSEKRETARIS
In terme van Artikel 268 G (d) van die Maat skappy wet,
Wet 61 van 1973, soos gewysig, sertifiseer ek hiermee
in my hoedanigheid as Maatskappy se kre taris dat Suid -
wes Beherend Beperk vir die finansiële jaar geëindig
30 April 2009 alle opgawes wat in ge volge die genoemde
Maat skappy wet vir ’n publieke maat skappy vereis word,
by die Regis tra teur van Maatskappye ingedien het en
dat sodanige opgawes waar, korrek en op datum is.
Geteken te Leeudoringstad op 24 Junie 2009.
DC Theron
Groepsekretaris
J A A R V E R S L A G 2 0 0 9
110

111
J A A R V E R S L A G 2 0 0 9
Suidwes BEHEREND BEPERK
DIREKTEURSVERSLAG
Die direkteure lê hulle elfde jaarlikse verslag voor as
deel van die geouditeerde finansiële jaarstate van Suid -
wes Beherend Beperk en die Groep vir die jaar wat op
30 April 2009 geëindig het.
H O O F D O E L S T E L L I N G
Die Maatskappy se hoofdoelstelling is om as ’n houer -
maat skappy op te tree.
F I N A N S I ë L E R E S U L T A T E
Die Groep het vir die 2008/2009-finansiële jaar ’n net -
to wins na belasting van R79.517 miljoen (2007/2008:
R70.131 miljoen) gerealiseer. Die Groep se volledige
finansiële posisie en die re sultate van sy bedrywighede
vir die jaar wat op 30 April 2009 geëindig het, ver skyn
in die volledige Afsonderlike en Gekonsolideerde Fi -
nan siële Jaar state.
A A N D E L E K A P I T A A L
Op 30 April 2009 het die Maatskappy se uitgereikte
aandelekapitaal R616,364.25 (2008: R682,701.64) be -
dra. Geen verandering het gedurende die jaar in die
Maat skappy se gemagtigde aandelekapitaal plaas ge -
vind nie. Die Maatskappy het gedurende die jaar
3,583,040 aandele teruggekoop en gekan sel leer, terwyl
3,050,699 aandele wat deur Die Suidwes Trust gehou
word, as gevolg van konsolidasie uitgeskakel is, waar -
deur die Maatskappy se uitgereikte aan dele vanaf
68,270,164 ge wone aandele van een sent elk op
30 April 2008 na 61,636,425 gewone aandele van
een sent elk op 30 April 2009 ver minder het.
Volle besonderhede van die gemagtigde en uitgereikte
aandelekapitaal van die Maatskappy word in aan te ke -
ning 13 tot die volledige Afson derlike en Gekon so li -
deer de Finansiële State ver strek.
D I V I D E N D E
Die Direksie het gedurende die jaar ’n tussentydse di -
vi dend van 12 sent (2008: 10 sent) per aandeel ver -
klaar. Dit is op 30 April 2009 betaal aan die aan deel -
hou ers wat op 28 April 2009 in die aan deleregister van
die Maat skappy geregistreer was.
D I R E K T E U R E
Die Maatskappy se Direksie bestaan uit minstens sewe
en hoogstens agtien direkteure. Tans word sewe direk -
teure van die Maatskappy op ’n wyks grond slag verkies.
Ver dere nie-uitvoerende direk teure word op grond van
hulle kundigheid en er varing aangestel deur die direk -
teu re wat op ’n wyksgrondslag verkies is.
Die volgende veranderings het gedurende die jaar in
die Direksie se samestelling plaas gevind:
• Mnr L Hauman het as direkteur van die Maat skap -
py bedank. Hierdie vakature is nog nie gevul nie.
• Mnr DA Robertson is as onafhanklike nie-uit voe -
ren de direkteur aangestel.
Suidwes Beherend Beperk se Direksie was op
jaareinde soos volg saamgestel:
Mnre SF van Zyl (Voorsitter)
PS Vercueil (Ondervoorsitter)
PF Delport
JJ le Roux
GL Malherbe
DA Robertson (Onafhanklik)
JH Trollope (Onafhanklik)
JJ Viljoen
Die Direksie het na jaareinde vir mnr T Pritchard as ’n
onafhanklike nie-uitvoerende direkteur aan gestel.
Die volgende direkteure se dienstermyn van drie jaar
ver stryk met die Algemene Jaarvergadering van 2009:
WYK DIREKTEUR
Hoofkantoor Wyk Mnr SF van Zyl
Bloemhof/Hoopstad Wyk Mnr JJ le Roux
Daarbenewens moet die vakature wat met mnr L Hau -
man se bedanking in die Westelike Wyk (Wyk 5) ont -
staan het, met die Algemene Jaarvergadering van 2009
gevul word.
Die vakatures moet gevul word deur direkteure wat op
’n wyksgrondslag verkies word. Gevolglik sal ver kie -

sings in die genoemde drie wyke gehou moet word.
No minasies vir die verkiesing van direkteure vir die va -
ka tures is ooreenkomstig die bepalings van die Maat -
skap py se statute versoek en, waar nodig, sal direk -
teur s verkiesings voor of tydens die Algemene Jaar ver -
ga dering gehou word. Uittreden de direkteure is her -
kies baar.
AANDEELHOUDING VAN DIREKTEURE
Op 30 April 2009 het die direkte en indirekte aan deel -
hou ding van al die direkteure gesamentlik sowat
1.43% (2008: 2.76%) van die totale uit ge reikte aan de -
le kapitaal van die Maatskappy ver teen woordig. Die
ver an dering in die persentasie van die aandele wat
deur die direkteure gehou word, is deur mnr L Hauman
se bedanking sowel as die vermindering in die totale
aan tal uitgereikte aandele gedurende die jaar ve roor -
saak.
H O U E R M A A T S K A P P Y
Die Maatskappy het geen houermaatskappy nie.
O U D I T E U R E
PricewaterhouseCoopers Ing, wie se volledige be son -
derhede op bladsy 37 verskyn, is die Maatskappy en die
Groep se ou diteure. Geen verandering van die Maat -
skappy en die Groep se ouditeure word vir die vol gende
jaar aan be veel nie.
S E K R E T A R I S E N A D R E S
Maatskappysekretaris: Mnr DC Theron
Geregistreerde adres: Voortrekkerstraat
Leeudoringstad
2640
Posadres: Posbus 5
Leeudoringstad
2640
G E B E U R E S E D E R T J A A R E I N D E
Die Direksie is nie bewus van enige feit of om stan dig -
heid wat tussen die rekenpligtige datum en die datum
van hierdie verslag plaasgevind het, wat die be oor de -
ling van die stand van die Maatskappy of die Groep se
sake behoort te beïnvloed nie.
F I N A N S I Ë L E S T A T E
Die opgesomde Afsonderlike en Gekonsolideerde Fi -
nan siële State van die Maatskappy en die Groep vir die
2008/2009-finansiële jaar word op bladsye 107 tot 116
ge toon.
Die volledige Afsonderlike en Gekonsolideerde Fi nan -
siële Jaarstate sowel as hierdie direkteurs ver slag is
deur die Direksie goedgekeur en word namens hulle
deur die ondergenoemde direkteure onderteken. Die
on der tekening van hierdie Direk teurs verslag word ook
ge ag ’n ondertekening van die finansiële state te wees.
SF van Zyl PS Vercueil
Voorsitter Ondervoorsitter
24 Junie 2009
J A A R V E R S L A G 2 0 0 9
112

113
J A A R V E R S L A G 2 0 0 9
Suidwes BEHEREND BEPERK
Gekonsolideerde BALANSSTAAT
SOOS OP 30 April 2009
BATES
Niebedryfsbates
Eiendom, aanleg en toerusting
Ontasbare bates
Belange in filiale
Belegging in geassosieerde maatskappy
Finansiële bates beskikbaar vir verkoop
Afbetalingsverkoopsfinansiering en lenings
Uitgestelde belastingbate
Bedryfsbates
Voorraad
Handels- en ander bedrae ontvangbaar
Afbetalingsverkoopsfinansiering en lenings
Afgeleide finansiële instrumente
Belasting ontvangbaar
Kontant en kontantekwivalente
Totale bates
EKWITEIT
Kapitaal en reserwes toeskryfbaar aan
ekwiteitsaandeelhouers van die Maatskappy
Aandelekapitaal
Aandelepremie
Ander reserwes
Behoue inkomste
Gewone aandeelhouersbelang
Minderheidsbelang in ekwiteit
Ekwiteit
LASTE
Niebedryfslaste
Langtermynlenings
Uitgestelde belastingverpligting
Werknemerslangdiensverpligtinge
Bedryfslaste
Handels- en ander bedrae betaalbaar
Afgeleide finansiële instrumente
Huidige belastingverpligting
Korttermynlening
Voorsienings
Aandeelhouers vir dividend
Totale laste
Ekwiteit en laste
Eie-kapitaalverhouding
Netto batewaarde per aandeel - sent
2009
R’000
390,070
144,188
5,170
-
-
22,286
191,877
26,549
763,089
157,766
119,860
405,476
6,140
3,519
70,328
1,153,159
616
56,714
6,136
126,485
189,951
187,870
377,821
477,764
458,952
17,261
1,551
297,574
206,668
17,384
3,813
11,814
45,742
12,153
775,338
1,153,159
32.8%
308.7
GROEP MAATSKAPPY
2008
R’000
341,033
115,820
4,548
-
4,517
18,523
172,318
25,307
681,023
176,066
104,244
272,595
45,546
-
82,572
1,022,056
683
68,854
4,484
94,327
168,348
155,234
323,582
16,438
-
15,044
1,394
682,036
208,526
-
11,516
411,871
39,386
10,737
698,474
1,022,056
31.7%
246.6
2009
R’000
194,787
-
-
194,787
-
-
-
-
283
-
-
-
-
283
-
195,070
647
58,669
108,460
4,299
172,075
-
172,075
22,995
-
22,995
-
-
-
-
-
-
-
-
22,995
195,070
88.2%
266.0
2008
R’000
168,447
-
-
168,447
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
168,447
683
65,262
84,843
3,755
154,543
-
154,543
13,812
-
13,812
-
92
-
-
92
-
-
-
13,904
168,447
91.7%
226.4

Suidwes BEHEREND BEPERK
Gekonsolideerde INKOMSTESTAAT
VIR DIE JAAR GEEÏNDIG 30 APRIL 2009
Verkope
Koste van verkope
Bruto wins
Ander bedryfsinkomste
Verspreidingsuitgawes
Administratiewe uitgawes
Ander bedryfsuitgawes
Wins uit bedrywighede
Finansieringskoste
Wins voor belasting
Belasting
Netto wins vir die jaar
Toeskryfbaar aan:
Ekwiteitsaandeelhouers van die Maatskappy
Minderheidsbelang in ekwiteit
Verdienste per aandeel - sent
Wesensverdienste per aandeel - sent
Dividend per aandeel - sent
Tussentyds
Finaal
2009
R’000
3,564,100
(3,406,317)
157,783
305,489
(7,551)
(149,701 )
(137,137 )
168,883
(61,037 )
107,846
(28,329)
79,517
40,973
38,544
79,517
63.1
63.2
12.00
12.00
-
GROEP MAATSKAPPY
2008
R’000
3,221,679
(3,075,245 )
146,434
209,100
(5,571 )
(146,065 )
(64,472 )
139,426
(47,300 )
92,126
(21,995 )
70,131
39,611
30,520
70,131
57.0
57.7
10.00
10.00
-
2009
R’000
-
-
-
8,576
-
-
(118)
8,458
-
8,458
(152 )
8,306
8,306
-
8,306
12.8
12.8
12.00
12.00
-
2008
R’000
-
-
-
9,541
-
-
(113
9,428
)
-
9,428
(921
8,507
)
8,507
-
8,507
12.2
12.2
10.00
10.00
-
J A A R V E R S L A G 2 0 0 9
114

115
J A A R V E R S L A G 2 0 0 9
Suidwes BeHEREND Beperk
Gekonsolideerde staat van verandering
in ekwiteit vir die jaar geëindig 30 April 2009
AANDELEKAPITAAL
Gewone aandele
Begin van die jaar
Aandele uitgereik
Aandele verkry en gekanselleer
Aandele gehou deur Die Suidwes Trust
Einde van die jaar
AANDELEPREMIE
Begin van die jaar
Aandele uitgereik
Aandele verkry en gekanselleer
Aandele gehou deur Die Suidwes Trust
Einde van die jaar
ANDER RESERWES
Billike waarde aanpassings
Finansiële bates beskikbaar vir verkoop
Begin van die jaar
Billike waarde aanpassing vir die jaar
Oorplasing na Inkomstestaat met verkoop van finansiële
bates
Einde van die jaar
BEHOUE INKOMSTE
Begin van die jaar
Verkoop van filiaal
Dividende betaal
Aansuiwering ten opsigte van verandering in belang
Netto wins vir die jaar
Einde van die jaar
Gewone aandeelhouersbelang
MINDERHEIDSBELANG IN EKWITEIT
Begin van die jaar
Verandering van belang in netto bates gedurende die jaar
Einde van die jaar
Ekwiteit aan die einde van die jaar
2009
R’000
GROEP MAATSKAPPY
683
-
(36)
(31 )
616
68,854
-
(6,593)
(5,547)
56,714
4,484
1,652
-
6,136
94,327
(1,618)
(7,762 )
565
40,973
126,485
189,951
155,234
32,636
187,870
377,821
2008
R’000
708
-
(25)
-
683
73,422
-
(4,568)
-
68,854
6,525
(1,421)
(620)
4,484
61,543
-
(6,827 )
-
39,611
94,327
168,348
132,727
22,507
155,234
323,582
2009
R’000
683
-
(36)
-
647
65,262
-
(6,593)
-
58,669
84,843
23,617
-
108,460
3,755
-
(7,762 )
-
8,306
4,299
172,075
-
-
-
172,075
2008
R’000
708
-
(25)
-
683
69,830
-
(4,568 )
-
65,262
59,493
25,350
-
84,843
2,075
-
(6,827)
-
8,507
3,755
154,543
-
-
-
154,543

Suidwes BEHEREND BEPERK
Gekonsolideerde kontantvloeistaat
VIR DIE JAAR GEEÏNDIG 30 APRIL 2009
Kontantvloei (aangewend in) / verkry uit bedryfsaktiwiteite
Kontant ontvang van klante
Netto kontant (betaal aan) / ontvang van verskaffers en werknemers
Kontantvloei (aangewend in) / verkry uit bedrywighede
Finansieringsinkomste
Finansieringskoste
Dividende betaal
Sekondêre belasting op maatskappye betaal
Belasting betaal
Kontantvloei verkry uit / (aangewend in) beleggingsaktiwiteite
Eiendom, aanleg en toerusting
Ontasbare bates
Finansiële bates
Kontantvloei verkry uit / (aangewend in) finansieringsaktiwiteite
Aandelepremie
Toename in afbetalingsverkoopsfinansiering en lenings meer
as 1 jaar
Toename in langtermynlenings
Netto (afname) / toename in kontant en kontantekwivalente vir die jaar
Kontant en kontantekwivalente - begin van die jaar
Kontant en kontantekwivalente - einde van die jaar
2009
R’000
(442,872 )
3,564,100
(4,002,228)
(438,128)
103,161
(61,037 )
(7,762)
(1,255 )
(37,851 )
3,375
(33,229 )
(2,801 )
39,405
427,253
(12,140)
(19,559)
458,952
(12,244 )
82,572
70,328
GROEP MAATSKAPPY
2008
R’000
167,731
3,227,678
(3,044,791)
182,887
65,987
(47,300 )
(6,827)
(1,178 )
(25,838 )
9,211
(13,353 )
(2,624)
25,188
(76,440 )
(4,568)
(71,872 )
-
100,502
(17,930 )
82,572
2009
R’000
25,386
-
33,258
33,258
417
-
(7,762)
-
(527 )
(18,793 )
-
-
(18,793)
(6,593 )
(6,593 )
-
-
-
-
-
2008
R’000
23,613
-
31,057
31,057
1,136
-
(6,827)
(51 )
(1,702 )
(19,045 )
-
-
(19,045 )
(4,568 )
(4,568 )
-
-
-
-
-
J A A R V E R S L A G 2 0 0 9
116

117
J A A R V E R S L A G 2 0 0 9
Suidwes Direkteure 1909 - 2009
NAAM TYDPERK
Barnard JA
Basson NJS
Bekker JM
Bergh GJ
Bester PM
Boonzaaier HJ
Bornman CH
Bornman HS
Bornman TF
Boshoff WP
Botha CD
Botha PW
Brink HCW
Brink WC
Bruwer PL
Buissinne MW
Burger JCW
Cilliers JL
Claassen CJ
Claassen CJ
Collen LE
Conradie PJ
Cronjé MC
De Bruyn PF
De Greef W
De Klerk FJ
De Kock CJJ
De Waal H (1ste voorsitter)
Delport HL
Delport PF
Dique JJ
Dormehl JC
Du Plessis GJ
1919 - 1921
1925 - 1927
1970 - 1979
1963 - 1974
2001 - 2006
1962 - 1967
1916 - 1919
1945 - 1960
1919 - 1945
1913 - 1914
1985 - 1995
1921 - 1923
1925 - 1929
1916 - 1918
1995 - 2000
1912 - 1917
1947 - 1956
1995 - 1995
1940 - 1944
1948 - 1954
1973 - 1984
1967 - 1979
1995 - 1996
1912 - 1914
1919 - 1921
1969 - 1978
1977 - 1989
1909 - 1913
1955 - 1963
1998 - tans
1999 - 2001
1984 - 1990
1925 - 1929
NAAM TYDPERK
Du Plessis JA
Du Plessis JA
Du Plessis PJJ
Du Preez DJ
Du Toit SP
Els W
Erlank AGS
Flemming DF
Fouché JH
Fouché LJ
Fourie JM
Fourie SOS
Gordon I
Greyling BC
Greyling JG
Groenewald HW
Haasbroek JB
Haasbroek ZF (3de voorsitter)
Hallett WF
Hauman L
Havenga JJD (Prof)
Jacobs HL
Jansen van Vuuren CWP
Jansen van Vuuren JJ
Kellerman APR
Kellerman APR
Kellerman HJ
Kotzé HP
Kruger CF
Kuhn DD
Le Roux EC
1933 - 1937
1953 - 1955
1953 - 1960
1995 - 1996
1912 - 1917
1983 - 1985
1909 - 1913
1913 - 1916
1909 - 1912
1919 - 1921
1979 - 1982
1982 - 1988
1931 - 1932
1975 - 1984
1930 - 1941
1995 - 2001
2007 - 2007
1975 - 1984
1914 - 1963
1944 - 1954
1995 - 2001
2007 - 2009
1995 - 1999
1979 - 1995
1995 - 2001
1995 - 2005
1931 - 1933
1964 - 1976
1955 - 1964
1951 - 1962
1958 - 1962
1996 - 2001
1952 - 1958

NAAM TYDPERK NAAM TYDPERK
Le Roux JJ
Lubbe AJ
Malherbe GL
Malherbe SJ
Masson D
May C
Moolman IJ
Neethling PJ
Nel FJ
Nell LA
Nezer GA
Niewoudt GS
Olivier GJ
Oosthuizen FP
Pauw DA
Pienaar JT
Pienaar SW
Preiss JJ
Pritchard T
Potgieter G
Ras WH
Robertson DA
Roos AP (2de voorsitter)
Roos ASJ
Saayman BL
Scholtz JH
Smith JG
Smith PLJ
Steyn HBK
Steyn WW
Stoltz, GH
Strauss, JPA
Strydom WAF (Adv)
Trollope JH
Uys DA
Uys JN
Van den Heever TJ
2003 - tans
1956 - 1977
1995 - tans
1989 - 1995
1995 - 1999
1923 - 1925
1998 - 2001
1958 - 1971
1984 - 1990
1951 - 1952
1929 - 1931
1993 - 1995
2000 - 2002
1976 - 1983
1993 - 2001
1929 - 1946
2001 - tans
1933 - 1951
2009 - tans
2002 - tans
1941 - 1947
2008 - tans
1909 - 1924
1963 - 1969
1915 - 1918
1909 - 1912
1913 - 1924
1923 - 1931
1960 - 1977
1919 - 1923
2000 - 2001
1923 - 1925
1990 - 1995
2001 - tans
1937 - 1945
1909 - 1912
1954 - 1970
Van den Heever TJ
Van der Horst EJJ (Ds)
V/d Merwe AB (5de voorsitter)
V/d Merwe H (7de voorsitter)
V/d Merwe JP
Van Heerden SJ
Van Rensburg JHJ
Van Rensburg MJJ
Van Rensburg MJJ
Van Vuuren C
Van Wyk W
Van Zyl JD
Van Zyl JH (dr)
Van Zyl NJ
Van Zyl SF (8ste voorsitter)
Vercueil PS
Versluis PA
Viljoen AJ
Viljoen JH (6de voorsitter)
Viljoen JJ
Vine J
Wentzel JI
Wentzel JJ (4de voorsitter)
Wentzel LM
Wentzel LM
Wessels JJ
Wiese AT
Zerwick JW
1978 - 1993
1918 - 1919
1971 - 1990
1994 - 2006
1924 - 1930
1998 - 1999
1962 - 1977
1909 - 1913
1939 - 1962
1999 - 2001
1960 - 1975
1984 - 2000
1990 - 1999
1916 - 1919
1984 - tans
1990 - tans
1991 - 1995
1943 - 1951
1984 - 1995
2005 - tans
1926 - 1940
1977 - 1985
1947 - 1977
1921 - 1923
1945 - 1954
1966 - 1984
1998 - 1999
1977 - 1989
1995 - 1999
J A A R V E R S L A G 2 0 0 9
118

119
J A A R V E R S L A G 2 0 0 9
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
Hoofbestuurders / BESTURENDE
DIREKTEURE van Suidwes
Callaghan P
Nigrini N
Woolls TB
Balt HS
Meyer S
Dunn RR
Woolls TB
Roth AW
Uys MJ
du Toit AG (dr)
Lombard JZP
Schutte DJ
Muller PS
de Kock JA
Wiese AT
Dique JJ
Pienaar SW
1/9/1909 - 30/9/1910
1/9/1910 - 30/12/1910
1/1/1911 - 30/1/1918
1/2/1918 - 31/10/1924
1/11/1924 - 30/4/1927
1/5/1927 - 4/2/1930
1/3/1930 - 30/9/1944
1/10/1944 - 29/5/1947
1/10/1947 - 3/2/1962
1/7/1962 - 31/10/1973
1/11/1973 - 29/2/1980
1/3/1980 - 28/2/1990
1/12/1989 - 14/9/1992
4/1/1993 - 15/1/1995
16/1/1995 – 16/3/1999
16/3/1999 – 31/7/2001
1/8/2001 - tans

Posbus 5
Leeudoringstad · 2640
Tel: +27 018 581 1000
www.suidwes.co.za
Saamgestel deur Advalue Advertising & Marketing 018-4687535