Desember

Tydskrif van die Senwes Groep • Desember 2006
Pekanneute
Pekanneute
as alternatiewe gewas
Kersgroete
Die nuwe
Toyota Avensis
Laat SEB vir jóú werk - doen sake met Senwes.

Jaco Vermeulen
Landboudienste
‘n Pragtige tros pekanneute met geen tekorte.
Pekanneute – suksesvolle
alternatief op Vaalharts
Die probleme van winsgewendheid en wisselvalligheid wat met kontantgewasse
ondervind word, maak die oorskakeling na permanente gewasse, veral pekanneute,
meer rooskleurig en selfs noodsaaklik. Jaco Vermeulen (Agronoom van Senwes Landboudienste)
gee meer inligting oor dié gewas, wat tans op Vaalharts sterk veld wen.
Oorsig oor die bedryf
Waterskaarste, oorproduksie, invoere en die wisselkoers
maak die tradisionele produksie van kontantgewasse minder
winsgewend en produsente soek na stabiele alternatiewe
om die risiko te versprei. Pekanneute is een van
die gewasse wat, vanweë die uitvoerpotensiaal, groot
belofte toon. Deeglike beplanning is egter baie belangrik,
veral finansiële beplanning. Die probleem met die oorskakeling
na pekanneute is dat daar ‘n lang tydperk van uitgawes
sonder enige inkomste is. Die produsent moet dus
ander bronne van inkomste hê om die uitgawes te dek.
Hoe gouer die bome begin dra, hoe gouer is die terugbetaling.
Die groot voordeel as die bome eers dra, is dat die
vertakking die oorlewingsvermoë van die boerdery kan
vergroot indien die kontantgewasse as gevolg van
10 Senwester, Desember 2006
hoofstorie
eksterne faktore onder druk kom. Die volgende is belangrike
aspekte wat in ag geneem moet word voor jy
pekanneutbome plant.
Klimaatsvereistes
Die pekanneutboom pas goed aan in groot dele van Suid-
Afrika met die kort, koue winters en lang, baie warm
somers. Lae temperature en selfs ryp gedurende Junie tot
Augustus is ‘n vereiste vir suksesvolle bot- en blomvorming.
Gedurende die somermaande (Oktober tot April)
vereis die boom hoë temperature vir vruggroei.
Temperatuurnorme kan dus soos volg opgesom
word:
• ‘n Gemiddelde maandelikse maksimum temperatuur
12

12
Pekanneute – suksesvolle alternatief op Vaalharts
10 ⊳
moet hoër as 28 0 C gedurende die somer styg en laer as
23 0 C gedurende die winter daal.
• ‘n Gemiddelde maandelikse minimum temperatuur moet
gedurende die somer bo 16 0 C styg, maar laer as
8 0 C gedurende die winter daal.
Ryp mag voorkom gedurende die winter, maar van
15 September tot 15 Mei moet dit rypvry wees. Vaalharts is
baie geskik volgens die temperatuurvereistes.
Grondvereistes
Die pekanneutboom groei die beste in vrugbare, goed
gedreineerde diep grond met los tot medium tekstuur.
Pekanneute hou nie van ‘n vlak watertafel nie, aangesien dit
worteldiepte beperk. Die voorkoms van ondeurlaatbare lae
vir water sal dreinering beperk, terwyl deurlugting baie
belangrik is vir wortelontwikkeling. Die aanwesigheid van
lopende water is voordelig, maar die voorkoms van ‘n stagnante
watervlak is uiters nadelig.
Besproeiing
In Suid-Afrika is reënval nie voldoende om te voorsien in
die waterbehoeftes van pekanneutbome vir optimale produksie
nie. Gewoonlik word bykomende besproeiing benodig
tydens die kritieke groeistadia om goeie opbrengs
en kwaliteit te verseker. Kennis oor die fisiese eienskappe,
sowel as die waterhouvermoë van die grond, is nodig om
‘n besproeiingstelsel te beplan.
Te veel water is baie nadelig, maar watertekorte tydens
die kritieke tye (soos neutvorming en neutvul) kan tot swak
gradering, lae oesopbrengste en swak oopmaak van neute
lei. September is hier die belangrikste tydperk van oor- en
onderbesproeiing.
Sink
Sink is een van die elemente wat seker die belangrikste is
by pekanneute. By jong, nie-draende bome is sink belangrik
vir maksimum blaarontwikkeling, wat weer groeitempo
bepaal. By draende bome moet sink gespuit word wanneer
die blaarbloeisels 50 mm lank is. Herhaal die bespuiting
Produsente by ‘n boeredag op Vaalharts in ‘n netjiese egalige boord.
minstens drie keer, met tussenposes van twee tot drie
weke. Selfs vyf bespuitings kan nodig wees indien bome
swaar dra.
Kultivars
Die neutprodusent, verwerker en verbruiker stel almal verskillende
vereistes aan die eindproduk. Daar is verskeie
faktore wat ons beperk as dit kom by kultivarseleksie.
Kruisbestuiwing, skurfsiekte, kouebestandheid, sinktekorte,
windskade en alternatiewe drag is alles faktore wat
in ag geneem moet word by die selektering van kultivars.
Hier is die eienskappe van drie kultivars wat baie
goed presteer op Vaalharts:
Witchita
Voordele
• ongeveer 2 ton kultivar, baie hoë opbrengs
• kom vroeg in produksie (4 - 5 jaar)
• baie hoë uitdoppersentasie (61%)
• hoë koue-verdraagsaamheid
• het homself reeds in Suid-Afrika bewys
Nadele
• baie swak mikke
• sinktekort
• moeilik om te dop (gebuigde neutvorm)
• neutkern geneig om te verdonker na uitdop
• beskikbaarheid van plantmateriaal
• baie swak weerstand teen skurfsiekte (beperk kultivar
tot weste van die land)
Pawnee
Voordele
• 2 ton kultivar, hoë opbrengs
• hoë uitdoppersentasie (58%)
• goeie dopeienskappe met dun dop
• uitstekende neutkernkwaliteit
• groot neute
• baie sterk mikke

• plantmateriaal geredelik beskikbaar
• hoë weerstand teen insekte
• baie hoë koue-verdraagsaamheid
• matige weerstand teen skurfsiekte
Nadeel
• kom later in produksie (vat langer om te dra)
Western Schley
Voordele
• 1,8 ton kultivar, hoë opbrengs
• baie lae geneigdheid tot sinktekorte
• sterk mikke en raamtakke
• baie hoë koue-verdraagsaamheid
• uitstekende dop en neutkerneienskappe
• hoë uitdoppersentasie (58%)
Nadele
• baie swak weerstand teen skurfsiekte, wat aanplantings
beperk tot die weste en droër binneland
• plantmateriaal is moeilik bekombaar
Groeipotensiaal
Pekanneute op Vaalharts toon die afgelope paar jaar sterk
groei en daar is voldoende groeipotensiaal.
Pekanneute maak tans 6% van alle neutproduksie oor
die wêreld uit. Soos gesondheidsbewustheid internasionaal
toeneem, neem die verbruik van neute ook toe en
dit skep groot moontlikhede vir uitbreiding. Goeie
bestuur van boerderypraktyke, om kwaliteit neute te
lewer, is egter baie belangrik.
Wat ook baie belangrik is, is dat die pekanbedryf reg
bestuur moet word op ‘n gekoördineerde wyse.
Statistieke is belangrik om groei in die bedryf te bepaal,
markontwikkeling te doen en vir finansiering en navorsing
voorsiening te maak. Produsente en voornemende produsente
word aangeraai om aan te sluit by SAPPV (Suid-
Afrikaanse Pekanneut Produsente Vereniging), ten einde
die bedryf reg te bestuur en aandag te gee aan generiese
bemarking om die vraag na die produk uit te bou.
Sensus
In September 2005 is daar ‘n sensus-opname van
pekanneut-aanplantings op Vaalharts en die omgewing
gedoen:
Vaalharts 2 884 hektaar
Sentrale areas 1 600 hektaar
KwaZulu-Natal 1 125 hektaar
80% 1 tot 5 jaar
oue bome
87% 1 tot 5 jaar
oue bome
31% 1 tot 5 jaar
oue bome
Uit bogenoemde kan ons aflei dat daar groot vestiging
plaasgevind het en dat daar oor ‘n paar jaar redelik
groot hoeveelhede pekanneute geoes gaan word.
Gesondheidsvoorkeure
Neute is propvol energie en volgens ‘n studie gedoen in
die VSA is daar ‘n duidelike verband tussen neuteverbruik
en die liggaamsgewigsindeks. Neute is vullend en
kan in ‘n dieet ingeskakel word om gewigsverlies te
hoofstorie
bewerkstellig. Neute is ook ryk aan Vitamien E, kalsium,
magnesium, kalium en vesel. Neute bevat ook verskeie elemente
of plantkomponente wat die mens beskerm teen
hartsiektes, kanker en ander chroniese siektes.
Samevatting
Pekanneute is voorwaar ‘n alternatiewe gewas wat groot
potensiaal toon onder besproeiing op Vaalharts. Dit is
egter baie belangrik dat die voornemende produsent sy
beplanning deeglik sal doen. Dit is beslis nie net van bome
plant met groot sukses nie. Die produsent sal ‘n voorliefde
vir bome moet hê. Hy sal voortdurend aandag moet gee
om foute te beperk en maksimum opbrengste van die
hoogste kwaliteit so spoedig moontlik te produseer.
Sleutelwoorde is kwaliteit, volgehoue produksie van goeie
gehalte en samewerking op bemarkingsgebied. Dit kan
slegs geskied as produsente saamstaan en hul vereniging,
die SAPPV, ondersteun.
Navrae
Vir verdere navrae, skakel gerus die SAPPV-kantoor by
(012) 329-9868 in die oggend vir spesifieke verwysings of
gesels met Jaco Vermeulen van Senwes Landboudienste
by (053) 474-9647.
Verwysings
SA Pekan tydskrifte van SAPPV. Die Verbouing van Pekanneute deur die
Instituut vir Tropiese en Subtropiese gewasse. Mnr Bill Smith, SAPPV
Streeksbestuurder streek 8.
HANDEL HANDELSWINKELS ONDERDELE HEELGOEDERE PRESISIEBOERDERY BESPROEIING
SEN1009GH003
www.senwes.co.za
Laat SEB vir jóú werk - doen sake met Senwes.
‘n Nuwe naam...dieselfde voortreflike diens
Senwes Gebruikte Onderdele en Heelwerktuie het dalk
‘n nuwe naam, maar by ons word trekkers, stropers en
implemente steeds daagliks gekoop, verkoop en landswyd
afgelewer. Ons is ook een van die grootste handelaars van
gebruikte trekkeronderdele.
Skakel vir Conna Campher by (056) 212-4241 of ons bemarkers,
Johan Wessels by 083 454 6631 of Ben Kruger by
083 381 7746 (onderdele).

Die uitdrukking wat in die volksmond lê is dat ‘n mens nie
besigheid met familie moet doen nie. In Ben Rabé se geval
steek daar egter nie ‘n greintjie waarheid in nie. Die Rabégesin
boer al vir meer as tien jaar saam en Ben is onlangs
aangewys as die wenner van die Landbouskrywers se
Boer van die Jaar-kompetisie in die Gauteng provinsie.
Ben se seun, Albert, is ook as TLU SA se Jongboer van die
Jaar aangewys.
Waar het dit begin?
Die familieboerdery het begin as ‘n eenmansaak in die laat
sewentigerjare, toe Ben sy eerste stukkie grond van 62
hektaar gekoop het. Dit was sy droom om eendag ‘n produsent
te wees en sy werk as hysmasjinis te laat staan. Tot
in 1989 het Ben as deeltydse produsent sy droom uitgeleef
en deur die jare grond gekoop om weer te verkoop.
Tydens sy jare as hysmasjinis het hy ook kort kursusse
voltooi in die hantering van vleisbeeste, weidingsbestuur,
akkerbou, grondkunde en inligtingstegnologie.
profiel
Deursettingsvermoë
maak familieboerdery ‘n sukses
Van ‘n beskeie 62 hektaar grond het Ben Rabé sy plaas uitgebou tot ‘n spoggerige
5 000 hektaar. Met besigheidsvernuf, akkurate rekordhouding, passie en “’n goeie
skoot geluk” het hy daarin geslaag om sy droom om ‘n produsent te wees, te
bewaarheid. Elmarie Cronje het meer uitgevind oor dié suksesvolle familieboerdery en
die patriarg wat aan die voorpunt staan.
Vandag boer Ben en sy twee seuns, Albert en Bernard, op
meer as 5 000 hektaar. Dié indrukwekkende getal sluit vier
plase in, naamlik Tweefontein (1 495 hektaar), Geluksdal
(1 449 hektaar), Doornfontein (727 hektaar) en Kingsley
(1 478 hektaar). Die eerste drie plase is in die Vereenigingomgewing
en die plaas Kingsley is in die Vryburgomgewing.
Volgens Ben is hy en sy vrou, Ina, baie familievas en dit
is vir hulle ‘n seën dat albei seuns en hul eggenote by die
boerdery betrokke is. Albert is getroud met Elmarie en
hulle het twee kinders, Annelise (5) en Jan (2 maande).
Bernard het twee seuns, Nardus (5) en Carel (1). Hy is
getroud met Wynanda.
Profiel van die boerdery
Rabé Boerdery (Edms) Bpk is uitgebrei om verskeie
bedryfsvertakkings in te sluit om sodoende by die veranderende
omstandighede in landbou en die ekonomie aan
te pas en steeds volhoubaar te kan boer. Die boerdery is
Senwester, Desember 2006
Elmarie Cronje
16
Die drie Rabés wat in beheer is van sake by Rabé Boerdery
(Edms) Bpk, is van links: Bernard, Ben en Albert.
15

16
Deursettingsvermoë maak familieboerdery ‘n sukses
15 ⊳
gediversifiseer om saaigewasse, teelkoeie, ‘n voerkraal en
die produksie van eiers in te sluit.
Gewasse
Die gronde wat aangewend word vir kontantgewasse word
jaarliks chemies ontleed en tekorte word deur middel van
‘n bemestingsprogram reggestel. Hierdie grond word vir
witmielies (30%), geelmielies (30%) en sonneblom (30%)
benut. Sonneblom word as ‘n wisselbougewas aangewend.
Bernard, ‘n gekwalifiseerde passer en draaier, is
verantwoordelik vir hierdie been van die boerdery.
Bewerking van grond
Die landerye word gesny en geploeg, die saadbed word
voorberei en dan word daar geplant. Kunsmis word tydens
aanplantings toegedien en rybespuiting met onkruiddoders
en plaagbeheermiddels vind plaas. Daar word slegs
een keer geskoffel, waartydens stikstof ook toegedien
word. Hierna word heeltemal bespuit en geen bewerking
vind verder plaas nie. Na stroping word die mieliereste as
voer deur die teelkoeie benut.
Stroop- en perseelproewe word gedoen om kultivars te
evalueer en die kultivar wat die beste by die omgewing
aanpas, te identifiseer. “Ons het onlangs besluit om die rywydtes
aan te pas van 2,35 meter na 1,5 meter. Die verandering
behoort te lei tot groter oessekerheid en verhoogde
opbrengs,” het Ben gesê.
Meganisasiebestuur
Bernard gebruik 15 New Holland-trekkers en vyf John
Deere-trekkers. Die trekkers word gemiddeld elke ses jaar
vervang. Dieselrekordhouding word streng toegepas met
behulp van die rekenaarprogram Africlock, wat dit moontlik
maak om dieselverbruik te kontroleer.
Bemarking
Die bemarking van witmielies word in derdes verdeel: ‘n
derde word voor-seisoen bemark, ‘n derde in-seisoen en
‘n derde na-seisoen. Geelmielies word gewoonlik in Maart
bemark in geval van ‘n oorskot. Andersins word dit vir eie
gebruik in die voerkraal en eierproduksie gehou.
Sonneblom-bemarking geskied voor- en in-seisoen. Die
Rabés maak gebruik van Senwes se bemarkingskennis
om hulle in hierdie deel van die boerdery by te staan.
Kommersiële beeste
Die kudde bestaan uit 500 Bonsmara-koeie, waarvan 150
op die plaas Kingsley aangehou word en 350 op die plase
in die Vereeniging-omgewing. Albert, wat na skool ‘n driejaar
landbou-diploma aan die Potchefstroom Landboukollege
verwerf het, is in beheer van die boerdery se
veefaktor.
Dekseisoene
Die kudde word in twee dekseisoene bestuur, wat strek
van Desember tot Februarie en Julie tot Augustus. ‘n
Besetting- en speenpersentasie van meer as 90% word
deurlopend gehandhaaf. Tydens die dekseisoen word die
beeste só verdeel dat daar slegs een bul per trop is, wat
bakleiery onder die beeste uitskakel en die oordrag van
geslagsiektes beperk.
Keuring, inenting en rekordhouding
Vervangingsverse word streng gekeur op die ouderdom
Bernard se ambagskwalifikasie kom goed te pas aan die meganisasie kant van in die saaiboerdery.

van 18 maande. Beeste word nougeset ingeënt teen die
belangrikste siektes. Daar word ook rekord gehou van elke
teelkoei om prestasie te kan meet.
Voerkraal
Die voerkraal word ook deur Albert bestuur en het sy
ontstaan te danke aan die weidingsomskakeling-skema
wat die staat in die vroeë negentigerjare geïmplementeer
het, waartydens Smutsvinger op marginale lande geplant
is. Om elke hektaar tot die maksimum potensiaal te benut
en omdat te min kalwers self geproduseer word, is besluit
om kalwers in te koop.
Klassifisering van kalwers
Ligte kalwers (tussen 180 kg en 240 kg) word op aangeplante
weiding aangehou om struktuur te bou en groei te
bevorder. Dié kalwers kry hoë-proteïene byvoeding wat
laag is in energie. Die byvoeding wat op die veld gegee
word, help ook om die kalwers aan te pas vir die voerkraal
rantsoen. Sodra die kalwers ‘n gewig van 240 kg bereik,
word hulle na die voerkraal verskuif. Afgeronde kalwers
word op 430 kg bemark.
Die gewig van die kalwers word voortdurend gemonitor
en die diere word duidelik gemerk. Inenting en dosering
word ook nougeset gedoen.
Eierproduksie
Die produksie van eiers is ‘n redelike nuwe bedryfsvertakking,
wat deur Ina, Elmarie en Wynanda behartig word.
profiel
Sodra kalwers ‘n gewig van 240 kg bereik, word hulle na die
voerkraal geskuif.
18

profiel
Rabé Boerdery het 20 trekkers wat gemiddeld elke ses jaar vervang word.
Deursettingsvermoë maak familieboerdery ‘n sukses
17 ⊳
“Die verwagting is dat hierdie vertakking nog heelwat gaan
uitbrei,” sê Ben. Dié deel van die boerdery het in 2002 met
50 lê-henne begin. Tans is daar 7 500 lê-henne.
Arbeidsbestuur
Rabé Boerdery het 37 permanente werkers in diens, waarvan
ses vrouens is. Daar word ook werk aan ‘n groot aantal
seisoenale arbeiders verskaf. Elke bedryfsvertakking
het sy eie werkers wat opgelei word soos die vertakkings
uitbrei. Werkers word deur buite-instansies opgelei in
areas soos veehantering, draadspan en trekkerhantering.
Werkers kry ook bevorderingsgeleenthede.
‘n Elektroniese “klokstelsel” word gebruik om werkers
se werksure en oortyd so akkuraat moontlik te bepaal.
Lone word ook daarvolgens uitgewerk. Alle arbeiders begin
met die minimumloon en soos hulle vorder en opleiding
ontvang, word dit aangepas. Rabé Boerdery maak gebruik
van dienskontrakte en elke bedryfsafdeling het ook ‘n segsman
wat namens die arbeiders optree. Arbeiders kry
behuising met water, elektrisiteit en riool. Rabé Boerdery
dra die helfte van arbeiders se voorsorgfonds by.
Wat maak die boerdery suksesvol?
Dit is nie altyd maklik om as pa en seun saam te boer nie,
18 Senwester, Desember 2006
maar volgens Albert lê die geheim daarin om “nie op
mekaar se tone te trap nie”. Verder verg dit harde werk,
deursettingsvermoë en strategiese beplanning. Rekordhouding
en sekure finansiële bestuur is uiters belangrik,
omdat dit beplande uitbreidings en die vroegtydige identifisering
van risiko’s vergemaklik.
Gemeenskapsbetrokkenheid
Ben ag dit belangrik om ook by die gemeenskap betrokke
te wees. Hy is onder andere voorsitter van die
Vanderbijlpark-tak van Graan SA en dien op die bestuur
van die Vereeniging distrikslandbou-unie. Al drie Rabés is
aktiewe lede van die Buurtpatrollie-groep, wat omsien na
die plaasgemeenskap se veiligheid.
Hulle woon gereeld boeredae, kongresse, seminare en
werkswinkels by. “Dit help ons om op hoogte te bly van
nuwe verwikkelinge in die landbou,” sê Ben.
Slot
Om as Landbouskrywers SA se Boer van die Jaar in die
Gauteng provinsie aangewys te word, is vir Ben net ‘n
pluimpie. “Ek het maar net geboer. Ek boer nie om boer
van die jaar te wees nie, ek boer omdat dit my passie is.”

Dr Neil du Sautoy
Agricultural
Services
Effective irrigation
using soil water balance principles
“The only constant thing in life is change!” This saying certainly applies to the rules
covering water availability to commercial agriculture over the last few years. Since
South Africa is a water deficit country characterised by frequent droughts, water is a
scarce and valuable natural resource that must be carefully used by all agriculturists,
industrialists and the residential sector. Dr Neil du Sautoy (Senior Soil Scientist,
Senwes Agricultural Services) shows producers how to use water effectively.
Irrespective of the new laws, the best argument to promote
the effective use of water is if one realises that a 10% saving
in water actually means that one can irrigate 10%
more hectares. The objective of this article is thus to review
the basic factors influencing the water balance so that
effective water use can be implemented.
The water balance
The components of the soil water balance (SWB) are
depicted in Figure 1.
Figure 1: Diagrammatic representation of the components of the soil water balance.
20 Senwester, Desember 2006
The water balance can be summarised as in equation 1:
ÄSm = Sm + P – T – E – I – R – D Eq 1
Simply put, equation 1 states that the change in the soil
water content (ÄSm) over a period of time depends on the
original water content (Sm) plus precipitation (rain and irrigation,
P) minus transpiration (loss of water by plants, T)
minus evaporation (loss of water from the soil surface, E)
minus interception (water held in the plant canopy, I)
minus runoff (surface water not penetrating
the soil and running away, R)
minus drainage (water draining away
below root zone, D).
The components
The only component in the water balance
where water is used to promote
crop growth and yield, is transpiration.
All the other components (E, I, R
and D) are a direct loss and waste of
water. Basically, water is taken up by
the plant’s roots and transported to
the leaves. The leaves are the plant’s
“factory” where solar energy is
trapped and used to fix carbon dioxide
(CO2) and form plant building
blocks, such as sugar and starch. For
the plant to do this, it must get CO2
from the air. Uptake of CO2 occurs
when the stomata in the leaves are
open, but, by opening the stomata,
the plants lose water. In fact, water
loss through the open stomata (transpiration)
is the plant’s tax for access
to CO2. This is why there is a direct
relationship between transpiration
and plant growth: the higher the transpiration,
the greater the plant’s
growth. So, within reason, one must
strive to keep transpiration high
(reduce water stress) to maximise
yield.
Evaporation from the soil surface

is a direct loss and waste of water. Evaporation is primarily
driven by the solar energy striking the soil surface, the
speed in which moist air is removed (wind) and the moisture
content of the soil. A wet soil facilitates high water loss
if there is energy to evaporate water. Thus, the best way to
keep evaporation to a minimum is to restrict solar energy
reaching the surface (by using stubble mulch) and not irrigate
frequently. It is better to use deeper irrigations at
longer intervals than frequent light irrigations. Frequent
light irrigations keep the topsoil moist, thereby promoting
evaporation.
Interception of water by the crop is directly related to
the size and density of the crop canopy. Normally, this
component is minimal and rarely exceeds about 2 mm to
5 mm. To keep interception minimal, the principle of deeper
irrigations at longer intervals applies.
Runoff occurs when the precipitation rate exceeds the
water infiltration rate into the soil. The infiltration rate is
dependent on soil texture, soil water content and soil structure.
Little can be done about the soil texture except to
realise that sandy soils have higher infiltration and internal
redistribution rates than clay soils. A drier soil absorbs
water quicker than a moist soil, so the principle of deeper
irrigations at longer intervals will assist to reduce runoff.
The practice of stubble mulch does reduce runoff.
Uncontrolled drainage below the root depth is a waste
of water. If there are problems with salt, drainage does
Senwes maak
besproeiing maklik
Besproeiing is een van die areas waar
Senwes Handel graag die lewe vir sy
klante wil makliker maak. Daarom fokus
die handelswinkels op tuinbesproeiing,
met die doel om dié winkel ‘n eenstopwinkel
te maak waar jy as klant al jou
besproeiingsaankope maklik en vinnig
kan doen.
Senwes se handelswinkels het hul besproeiingsreekse
uitgebrei en aangevul met voldoende voorraad.
Verkoopspersoneel is opgelei om volledige kwotasies te
kan doen – en boonop is die eerste kwotasie gratis!
Enige produk wat nie op die winkelrak beskikbaar is nie,
kan ook spesiaal vir die klant bestel word. Sodoende
word onnodige moeite uitgeskakel.
Hou gerus jou posbus dop vir pamflette met spesiale
besproeiingsaanbiedinge.
“Christmas waves a magic wand
over this world, and behold, everything
is softer and more beautiful.”
– Norman Vincent Peale
agriculture in practice
serve a good purpose by flushing salts out of the root
zone. However, if there are no drains to remove the excess
salts, the deep leached salts can re-enter the root zone
through capillary rise when the water table rises.
The soil moisture content is a very important component
in the SWB. The nearer Sm is to the field capacity (FC, i.e.
effective maximum water holding capacity), the easier water
is available to the plants. As Sm approaches the wilting
point (effective lower limit of available water) so water is less
available to the crop. In essence, it is preferable to keep the
Sm near FC. However, if the soil is near FC and a useful rainfall
(30 mm) occurs, there is the possibility that the FC can
be exceeded and then the soil can become saturated,
resulting in runoff and excessive drainage. So, during the
rainy season, it makes sense to irrigate to a point where
there is “room for rain”. In the above case, keep the soil
moisture at FC – 30 mm.
Monitor the components
With modern day technology, it is a simple matter to monitor
these components. Senwes Irrigation, as well as
Senwes Agricultural Services, can assist with advice and
equipment to facilitate proper irrigation scheduling.
Phone Theuns Dreyer at (018) 469-1331 or 082 564
5955 or Neil du Sautoy at (018) 464-7391 or 082 419 0949
for more information on the Aquacheck soil moisture monitors
and Metcheck electronic weather stations.

22
Algemene siektes onder
beeste en skape – deel II
Elmarie Cronje
Die volgende siektes kan ‘n probleem wees gedurende die somerseisoen en produsente
moet op die uitkyk wees vir simptome. Gedurende hierdie warm seisoen is
dit veral siektes wat deur insekte oorgedra word – soos knopvelsiekte, bloutong en
Afrika perdesiekte (onder perde) – wat geneig is om kop uit te steek. Die onus rus
op die produsent om seker te maak dat sy inentingsprogram op datum is om hierdie
siektes te voorkom.
Knopvelsiekte
Knopvelsiekte kom hoofsaaklik voor in die laat-somer, van
Februarie tot April, maar in ‘n goeie seisoen kan die
gevaartydperk langer wees.
Oorsaak
Die siekte word deur ‘n virus veroorsaak, wat deur bytende
insekte, soos steekvlieë, oorgedra word. Die siekte kan
ook deur ‘n besmette naald versprei word en kalwers kan
moontlik reeds in die baarmoeder aansteek, indien die
koei besmet word.
Simptome
Die broeitydperk van die siekte is tussen sewe en tien dae,
waarna die dier se neus begin loop en ‘n geringe mankheid
waargeneem kan word. Speekselvloei kan ook voorkom.
Na nog ‘n week vorm daar knoppe op die lyf, wat wissel in
grootte van een tot vier sentimeter. Sommige diere kry
slegs een tot twee knoppe, terwyl ander se hele lyf oortrek
kan wees. Na ‘n tydperk verdwyn die knoppe en die vel kan
doodgaan en lostrek van die weefsel. Die dooie vel val na
so twee weke af en los sere wat mettertyd genees.
Knoppe kan ook in die lugpyp, dermkanaal of uier
vorm. Knoppe in die lugpyp kan akute probleme veroorsaak,
omdat dit die pyp toedruk en die dier kan versmoor.
Letsels in die uier kan ‘n daling in melkproduksie tot gevolg
hê en in ernstige gevalle tot permanente skade lei.
By bulle kan die siekte swelling in die testes en skrotum
veroorsaak. Die bul kan tydelik steriel wees van
koorsreaksie en in ernstige gevalle selfs permanent steriel
raak. ‘n Bul kan agt tot twaalf weke ná hy herstel het,
getoets word vir vrugbaarheid.
Voorkoming en behandeling
Ent voorkomend in op ‘n jaarlikse basis. Kalwers van koeie
wat voorheen ingeënt is, kan op ses maande ingeënt word.
Daarna kan kalwers jaarliks ingeënt word, verkieslik in die
voorsomer. Volwasse diere kan op enige ouderdom
ingeënt word.

Behandeling is nie-spesifiek. Langwerkende antibiotika
kan help om sekondêre infeksies te voorkom. ‘n Antiinflammatoriese
middel en vitamien B-kompleks kan diere
wat nie wil vreet nie, se eetlus stimuleer. Waak teen
maaierbesetting as die vel begin afsterf. Gewone wondaërosol
behoort voldoende beskerming te bied.
Vliegbeheer is baie belangrik en vliegwerende dipstowwe
kan help om die oordrag van die virus te beperk.
NB: Daar is ‘n ander siekte wat deur die Herpes-virus
veroorsaak word en soos Knopvelsiekte mag lyk. Diere
kom egter nie siek voor nie. Die knoppie is ook kleiner
en platter en verdwyn na ‘n redelike kort periode.
Pasteurellose
Oorsaak
Pasteurellose kom voor in tye van abnormale stres,
byvoorbeeld na speen, wanneer diere oor lang afstande
vervoer word, in stowwerige en winderige toestande en
wanneer groot groepe diere bymekaar geplaas word
(soos in voerkrale).
Simptome
‘n Hoë koors, lusteloosheid en neusafskeiding kan waargeneem
word. Die dier haal ook vinnig en geforseerd
asem en kan soms hoes. Diere wat in ‘n mindere mate
aangetas is, verloor baie gewig in ‘n kort tyd. In ernstige
gevalle kan diere binne etlike ure vrek.
Voorkoming en behandeling
Verskeie virussiektes maak die dier meer vatbaar vir pasteurellose.
Ent kalwers teen hierdie siektes vóór hulle
gespeen word of na voerkrale geneem word. Ent met ‘n
landbou in praktyk
kombinasie van entstowwe ten minste vier weke voor
speen en daarna jaarliks.
Miltsiekte (ook bekend as antraks)
Miltsiekte is ‘n ernstige, dodelike, hoogs aansteeklike siekte
wat algemeen op die oewers van die Oranjerivier
voorkom. Die toestande in hierdie gebied is uiters gunstig
vir dié bakterie wat deur spoorvorming oorleef. Akute vrektes
as gevolg van dodelike bloedvergiftiging is algemeen
met hierdie siekte. Diere word gewoonlik dood aangetref,
dikwels met donker bloeduitloopsels by die neus en anus.
Oorsaak
Die siekte word deur die Bacillus anthracis-bakterie
veroorsaak.
NB: Waar daar enige vermoede van miltsiekte is, moet die
karkas NIE oopgemaak word nie, aangesien miljoene
spore vorm wanneer die organisme met suurstof in aanraking
kom. Hierdie spore kan na bewering eeue lank oorleef.
Simptome
Simptome word nie maklik opgemerk nie, aangesien die
duur van die siekte minder as twee uur is. In die enkele
gevalle waar siek diere wel waargeneem is, is hoë koors,
donker slymvliese en ‘n totale lusteloosheid gemerk.
NB: Miltsiekte moet aangemeld word en die naaste kantoor
van die staatsveearts moet onmiddellik verwittig word
van enige verdagte gevalle. Uitbreking word beheer deur
inenting en deur diere onder kwarantyn te plaas.
25
23

Voorkoming en behandeling
Daar is geen behandeling vir die siekte nie. Ent
voorkomend in deur jaarliks ‘n dosis van miltsiekte-entstof
toe te dien. Die inenting van beeste is verpligtend en kleinvee
in risikogebiede moet ook ingeënt word. Die eerste
inenting is gewoonlik wanneer die dier tussen drie en ses
maande oud is. Diere moet nie met penisillien, tetrasikliene
of ander antibiotika behandel word tien dae vóór en ná
inenting nie. Dit neutraliseer die entstof en keer dat die dier
immuniteit teen die siekte opbou.
Let daarop dat miltsiekte deur mense opgedoen kan
word, gewoonlik deur die hantering van die velle van diere
wat gevrek het. Bloedvergiftiging met swere by wonde en
die limfkliere ontwikkel en mediese behandeling is noodsaaklik.
Die toestand kan beheer word deur die vroeë toediening
van antibiotika. Mense kan ook teen die siekte
ingeënt word.
Verwysings:
www.proteaanimalclinic.co.za
www.nda.agric.za
www.elsenburg.com
www.dairymail.co.za
landbou in praktyk
Algemene siektes onder beeste en skape – deel II
23 ⊳
Lees altyd die voorskrif of etiket van die produk of
raadpleeg jou veearts voordat jy jou diere inent of indien
jy nie seker is van die simptome of diagnose van
‘n siekte nie.

Esmond Coen
Acricultural
Services
Soil and chemical maps are obtained by soil grid mapping
where soil classification is done and soil samples are
taken. The grid size varies, based on economic scale and
production volume of the production area. With irrigation,
the producer increases the natural production volume of
an area. The effects of soil physical and chemical variances
are much higher because of the higher production
volume and will be reflected in the yield.
This practice causes higher uptake of nutrients and the
costs escalates because of higher input costs. It is recommended
that the distances between grid points are
decreased to have a higher density grid. The following
example illustrates the effect of using dry land (3 ton yield
for maize) grid interval for irrigation (10 ton yield for maize).
A 200 x 200 meter interval is recommended for dry land
production of maize below 5 tons. The representative area
of one grid point is 4 hectares, which translates to (3 tons
x 4 hectares) = 12 tons of maize. The same area under irrigation
will yield (10 tons x 4 hectares) = 40 tons of maize.
If there is an anomaly in the 4 hectares, which has a detrimental
effect on yield, the loss in an irrigation practice is
much more costly.
The soil physical survey reflects not only on the growth
medium of the plant, but also the water storage capacity of
it. In an irrigation practice it is important to know the water
storage capacity and the absorption rate of the soil and the
variances thereof in the production area. This has an influence
on the quantity of water and frequency of irrigation.
The water storage capacity is influenced by organic
carbon, clay percentage and clay mineral type. Given
these factors, let‘s start with the application of water. In
sandy topsoil, water is absorbed into the soil quickly,
whereas in a relatively high clay percentage topsoil the
water will be absorbed slower up to a certain point and
exponentially slower over time. A dry Hutton soil form with
a topsoil clay percentage of 30% will absorb 10 mm of
water in approximately 20 minutes. The next 10 mm of
water will take between 50 to 60 minutes to be absorbed.
It is clear that in this instance there will be water runoff if
there is more than 1 mm applied per two minutes for
longer than 20 minutes.
Sector control on pivots allows the producer to vary the
application of water. With a soil physical map the various
areas could be marked and the application of water be
adjusted according to the recommended amounts as
depicted in Figure 1. It will be advisable to irrigate less per
cycle, but more often.
26 Senwester, Desember 2006
agriculture in practice
Using soil and chemical maps in
irrigation cropping
Through irrigation, the producer is able to increase the production volume of a specific
area. Esmond Coen (Head, GIS and mapping, Senwes Agricultural Services)
explains the important role that soil and chemical maps play in irrigation cropping.
Figure 1: Clay percentage map
With irrigation, the leaching of nutrients happens at a much
higher rate and the clay content in the soil plays an important
role in it. The higher the clay percentage of the soil, the
slower the leaching of nutrients. The producer, therefore,
must apply the leachable nutrients throughout the season
as needed. With fertiliser recommendation (chemical
application) maps the producer can determine in which
sectors of the pivot more water-soluble nutrients can be
applied where a higher yield is expected.
Conclusion
It is clear that soil and chemical maps are of great importance
for the irrigation producer to reduce risk and optimise
agronomic practises and maximise profit. These services
are rendered by Senwes Agricultural Services at highly
competitive prices. Call us for a quotation and start optimising
your business. Speak to Esmond Coen at (018)
464-7382 or Neil du Sautoy at (018) 464-7391 for further
information.
Reference
Irrigation in Natal (1993) – Co-ordinated extension in Natal.