deurlopende formatiewe assessering in skriftelike stelwerk in graad 5

aan leerkragte die geleentheid om krities te kyk na hulle eie probleme en om oplossings
daarvoor te vind. In plaas daarvan dat ander vir hulle oplossings voorsien, wat dikwels nie
van toepassing is nie, soek hulle self oplossings. Freire (1970:27) beskryf kritiese
opvoedkundige wetenskap so: “ … the process in which people, not as recipients, but as
knowing subjects, achieve a deepening awareness both of the socio-historical reality which
shapes their lives and of their capacity to transform that reality.”
Hierdie benadering gee ons dan nou die geleentheid om ‘n verandering in ons
opvoedkundige situasie teweeg te bring. Comstock (1982:378-379) sê dat kritiese sosiale
wetenskap by die lewensprobleme van definitiewe en besondere sosiale agente begin.
Volgens hom, kan die sosiale agente individue, groepe of klasse wees wat onderdruk word en
wat vervreemd word deur sosiale prosesse wat hulle onderhou of skep, maar nie beheer oor
het nie. Hy argumenteer verder so: “Beginning from the practical problems of everyday
existence it returns to that life with the aim of enlightening its subjects about unrecognized
social constraints and possible courses of action by which they may liberate themselves”
(Comstock, 1982:378-379). Die doel is om ingelig te word deur kennis wat die persoon self
opdoen en dan toepaslike politieke aksie te implimenteer. Die metode is dialoog en die effek
is om die persoon se selfbewustheid ten opsigte van hul kollektiewe potensiaal te verskerp as
aktiewe agente van geskiedenis. “Critical research links depersonalized social processes to
its subjects’ choices and actions with the goal of eliminating unrecognized and contradictory
consequences of collective action” (Comstock, 1982: 378-379).
‘n Kritiese opvoedkundige wetenskap moet ‘n deelnemende wetenskap wees- sy deelnemers
is die leerkragte, studente, en andere wat skep, beheer en gebuk gaan onder opvoedkundige
programme wat deur ander voltrek en deur laasgenoemdes geïmplimenteer moet word.
Habermas (1972, 1974) kom met die volgende argument te voorskyn wat volgens hom die
karakter van kritiese/emansipatoriese belang uiteensit. Hy het dit duidelik gemaak dat
navorsingskennis wat deur hierdie benadering gegenereer word nie vanselfsprekend
noodsaaklik of verpligtend vir sosiale aksie is nie. Daar moet ook prosesse van verligting
(‘enlightening’) wees waar deelnemers in ‘n situasie tot ‘n ware begrip van hul situasie, en
ook ‘n praktiese diskoers kom waarby besluite geneem word deur deelnemers oor toepaslike
handelswyses waaroor wyslik en taktvol ooreengestem is. Habermas (1974:2) sê: “Critique
understands that its claim to validity can be verified only in the successful process of
40