BELANGRIK • IMPORTANT - OVK

Inhoud • Contents
BELANGRIK • IMPORTANT
Hierdie .pdf is interaktief opgestel om navigasie
daarvan te vergemaklik. Klik op die bladsy nommer
in die inhoudsopgawe, op bladsy 2, om by die artikel
uit te kom. Om terug te keer na die inhoudsopgawe
klik op die woorde (in rooi) ‘Inhoud • Contents’. Die
sleutel ‘Page Up’ of ‘Page down’ word gebruik om
van een blad na ’n ander te wissel. Druk die ‘Esc’
sleutel om skerm te herset.
This is an interactive .pdf document. Click on a
page number in the contents list, on page 2, to
jump to that article, to return to the contents page,
simply click on the words ‘Inhoud • Contents’ (in
red). Use the Page Up or Page Down keys to move
from page to page. Press the Esc key to reset the
computer screen.
Artikels wat eksklusief vir OVK geskryf is, kan
aan die redakteur voorgelê word. Voorkeur
sal gegee word aan aktuele artikels. English
material welcome.
Menings wat in artikels uitgespreek word, verteenwoordig
nie noodwendig die mening van
die maatskappy nie.
1
VOORBLAD • COVER
MAART 2006 MARCH
Die staalbrug oor die Caledonrivier tussen Vanstadensrus en
Smithfi eld, effe opgehelder aan die voorkant met pragtige
uitvoervarkore van Umpukane, Clocolan.
The steel bridge over the Caledon river between Vanstadensrus
and Smithfi eld, touched up a bit with beautiful export arumlilies
from Umpukane, Clocolan.
Uitgewers • Publishers
OVK Bedryf Bpk, Posbus / P.O. Box 96 Ladybrand 9745
19 Dan Pienaar Street /-straat 19, Ladybrand
Redakteur • Editor
M.C. Fourie
Posbus / P.O Box 96, Ladybrand 9745,Tel: (051) 923 4500
Faks/Fax: (051) 923 4736 • Sel/Cel: 082 823 0198
e-pos/e-mail: mcf@ovk.co.za

UIT DIE WOORD 3
REDAKSIONEEL 5
PARADYS PROEFPLAAS ’N SPOGPLEK 7
VOERMOL BAIE GEWILD IN DIE KAROO 8
CLOCOLANERS HOU VLEISBEESINLIGTINGSDAG 9
IETS VERDER OOR SMITHFIELD SE JODE, EN ANDER 10
GESKIEDENISBROKKIES VAN DEWETSDORP 11
RUGBYBOERE VAN EDENBURG 15
VERDERE INTERESSANTE VERHALE OOR VOËLS! 16
THE LAST SOLDIER TO FALL 17
KULTIVARAANBEVELINGS VIR 2006 23
KOOS PANSEGROUW VAN ROUXVILLE SÊ DANKIE 24
KORINGKULTIVAR-AANBEVELINGS VIR 2006 24
OVK STEUN VIGSWEEK 26
ATTIE JOOSTE VAN BRITSTOWN 28
BROMVOËLS IN HOBHOUSE 30
LANDBOUVERENIGING HOU “BOERERALLY” 31
DIE STAALBRUG OOR DIE CALEDON 33
MEULSPRUIT SE STAALBRUG DIGBY FICKSBURG 33
PEKA STAALBRUG OOR DIE CALEDON 34
TOENEMENDE GRONDSUURHEID 34
THABA NCHU SE NG GEMEENTE VIER EEUFEES 35
INHOUD • CONTENTS
2
VERDERE BELASTINGVERLIGTING VIR INDIVIDUE 36
SMITHFIELD SE ANGLIKAANSE KERK 38
GROOT REËNS ONTSPOOR TREIN BY MARSEILLES! 39
VERHANDELING VAN OVK AANDELE 40
SANDSTONE MOVES WITH NATURE 40
TOP RESULTATE REFLEKTEER CMW SE PRESTASIE 42
VEELKLEURIGE VARKORE, OP PAD NA EUROPA! 43
AUDI SPOEL WEG, MEISIES ONTKOM NAELSKRAAP 43
BYDRAES VAN MENSE 44
DIE REËN 45
WYSIGING VAN KLIËNTEFINANSIERINGSBELEID 46
KLEINGRAANINSTITUUT SE BOEREDAG 47
MATLABAS, NUWE BELOWENDE KORINGKULTIVAR 48
OVK BETREE NUWE ERA MET NUWE REKENAAR 49
GROOTFONTEIN SLUIT JAAR OP HOË NOOT AF 50
DAAN VAN TONDER, EN SY BOESMAN VEEWAGTER 50
INKOMSTE- EN KOSTERAMINGS 51
DIE BEROEMDE SPRINGBOK BRIDGE 52
OPKOMENDE BOERE IN DIE WESSTREEK 52
’N SUPER PRODUK IN VOERMOL SUPER 18 54
VERANDERINGS IN TROPIESE REËNVAL 55
NEW FALCON IMPLEMENTS 55

UIT DIE WOORD
GOD VOORSIEN ELKE DAG NUWE
LEWENSKRAG (PSALM 31)
Ds. Niélle van Aswegen
WIE, of WAT, bepaal WAT gebeur WANNEER en met WIE in
hierdie wêreld? Dis ’n vraag waarmee alle mense, bewustelik
of onbewustelik, hulleself van tyd tot tyd besig hou. As ’n
mens terugdink aan ’n besondere dag en uur in jou lewe... Wat
presies was dit wat die tyd só met hartseer en vertwyfeling
gevul het?
• Was dit maar die noodlot?
• Jou beurt? Iemand het gesê: “Jou beurt is jou beurt!”
• Of sommer net dié oomblik toe jou uurglasie leeggeloop
het?
• Of dalk jou eie onbeholpenheid? Of iemand anders se kwade
bedoelinge?
WIE OF WAT HOU NOU EINTLIK DIE TYD IN DIE
HAND?
In Psalm 31 word van die tyd gepraat as die omstandighede
van ’n mens se lewe. Ene Philip Bailey het gesê: “Ons leef
in dade, nie in jare nie; in gedagtes en nie in asem nie; in
gevoelens, nie in syfers op die wyser nie; ons moet tyd in
hartkloppe tel.”
Die digter van Psalm 31 het geworstel met die vraag, naamlik
WIE bepaal die KOM en die GAAN van my lewe. Soos met
die geval ook van baie ander psalms, weet ons hier ook nie
met sekerheid wat die agtergrond van sy vrae was nie. Feit is
3
egter dat hy homself bedreig gevoel het en dit het hom fi sies
en emosioneel afgetakel. Totaal gedisoriënteerd roep hy uit:
“Wees my genadig, Here, want ek is in nood! “ (verse 10 en
11).
Op die oog af lyk dit asof dit sy vyande is wat sy lotgevalle
bepaal het, maar dan volg een van die mooiste belydenisse in
die Skrif: “ Ek vertrou op U, Here. Ek sê: U is my God. My tye
is in u hand.....” (verse 15 –16)
Alles van ons lewe is in God se hande. Die volgende sekonde,
die volgende keer dat ek my oë knip, of dat my hart klop, of
ek asemhaal!
Ons tye is nie in die hande van die noodlot, of een of ander
vyand, of die Bose nie. Ons tye is gelukkig ook nie in ons eie
hande nie. Ons tye is in God se hande.
EN DIE HANDE VAN GOD IS STERK HANDE!
• Niemand kan ons daaruit ruk nie (Joh 10:28)
• Ons name is selfs in sy handpalm gegraveer (Jesaja 49:15 en
16)
God se Seun het sy verwonde,verlossende hande om ons kom
slaan. God se hande is al sy dade, woorde en beloftes. Dis ook
dié hande wat na ons toe uitgestrek word met die uitnodiging:
“Kom na My toe, almal wat uitgeput en oorlaai is...”
• Dis die hande waarmee Hy kindertjies geseën het Contents
•
• siekes aangeraak en genees het
• wonderwerke gedoen het
• Dieselfde hande het ook die Nagmaalsbrood gebreek en die
wyn geskink Inhoud

Sterk Vaderhande; sagte en strelende Moederhande; ondersteunende
Vriendehande. Dit is dié hande wat die ragfyn
vlerke van ’n skoenlapper geborduur het en tegelyk ook die
krom snawel van ’n valk gevorm het. Wat berge gevorm het
en aan die see perke gestel het. Jesus het soveel vertroue in
hierdie hande gehad dat Hy aan die kruis uitgesug het: “Vader,
in u hande gee Ek my Gees oor...! (Lukas 23:46)
In God se hande is ek geborge, opgetel, vasgehou en gered.
Psalm 31 is een van die sogenaamde “reoriëntasie-psalms”.
En ’n “reoriëntasie-geloof” begin dan ook by die punt dat ’n
mens besef dat jy maar net in diepe afhanklikheid voor die
Here moet bly buig en besef dat Hy die gewer is van al ons ure
en tye. Die Boodskap, ’n parafrase van die Bybel, stel dit só:
“U beheer my lewe van kop tot tone!” (Ps 31:16).
En met hierdie nuwe LEWENSKRAG wil ek dan meer begin
doen as net omgee, ek wil ook help; meer doen as net vergewe,
ek wil vergeet; meer doen as net gee, ek wil begin dien; meer
wees as net vriendelik, ek wil ’n vriend wees!
DAGSTUKKIES WAT INSPIREER
– GRATIS AAN OVKANERS
Die Boodskap van Jesus Christus is bedoel om oor te
vertel. Onthou, vir iemand in nood, is dit soms net een stil
gedagte wat die verskil maak. Voel jy, as kind van God, egter
magteloos omdat jy nie die regte woorde het om te help nie?
Voel jy oorweldig deur die geestelike nood om jou? Voel jy
gefrustreerd omdat jy nie weet hoe om met mense oor Christus
te praat nie?
4
Vat hande met CLF... en help om die wêreld vir Jesus te wen.
Want sy laaste opdrag maak dit duidelik dat elke Christen
geroep is om die Evangelie te verkondig.
“Gaan uit, die hele wêreld in, en verkondig die Evangelie aan
die hele mensdom.” Mark 16:15
Christelike Lektuurfonds, oftewel CLF, se gratis pamfl ette
en leesstof behandel aktuele onderwerpe soos ’n gelukkige
huwelik, depressie, Vigs, siekte en dood, selfmoord,
verslawing, vloek en skeltaal en vrae wat mense oor God vra.
Reeds sedert 1957 is CLF besig om die Boodskap van die
Bybel na mense in hul eie taal te bring deur byderwetse en
Christelike leesstof. Daar is talle getuienisse van mense wie se
lewe ingrypend hierdeur verander is.
CLF is gestig met die doel om hierdie leesstof gratis onder
die verskillende taal– en bevolkingsgroepe van Suider-Afrika,
Afrika en die res van die wêreld te versprei.
CLF bied nou ook ’n gratis eksemplaar van die
prag-geskenkboekie, ’n Lewe toegewy aan God
aan OVK-lesers. Al wat jy moet doen is om jou
naam, OVK-Aanbod en jou adresbesonderhede
te faks na 021 864 3678 of te e-pos na info@clf.
co.za Jy sal dan die boekie, asook ’n katalogus
van al die gratis lektuur ontvang waaruit jy dan
volgens jou behoefte kan bestel.
Inhoud • Contents

REDAKSIONEEL
Die opwinding van 2006 lê voor! Vir 2006 is ʼn paar goed
reeds afgehandel, weggebêre, ander gemerk op die agenda,
vooruitbeplan, verantwoordelikhede. Hy lê nog grootliks
ongeskonde voor – onvoorspelbaar, opwindend, vars, om een
dag op ʼn keer na ons te kom met sy agenda van kanse en
geleenthede. Versekering haal risiko’s se angel uit goed uit,
maar gee niks opwinding nie. Onversekerbare uitdagings
gee dit wel, want dit vereis oorspronklike denke, aanpassing,
vindingrykheid – vir prestasie en oorlewing. Juis die
moontlikhede en geleenthede van die onbekende maak risiko’s
opwindend lekker! (Ons praat natuurlik van al die ander goed
behalwe die noodsaaklike oes- en korttermynversekering. As
jy daarmee nog nie reg is nie, skakel sommer nóú vir OVK!)
Mag die spreuk “Wat my nie doodmaak nie, maak my beter”
vir elkeen hierdie jaar geld.
Vreemde dinge om ons
Rook (maar nie intrek nie!), suiker in tee (maar nie roer
nie!). Ewe andersom as wat logies is, is daar ’n vreemdheid
daarin dat jy ʼn destydse Peugeot moes oopsluit om hom toe
te sluit, want al sy knippies het verkeerdom gewerk. As jy die
sleutel draai trek die deurknippie in, maar die deur is oop!
Selfs die ratte was andersom, presies teenoorgesteld as al die
ander karre. (Dit was deel van hulle lekker, die ander daardie
wiegende skommeling in sy lyf as sy wiele knikke vat). By
rekenaars moet jy “start” druk as jy hom wil stop. Reken!
Steeds opvallend vreemd volstaan die Pretoriase professor, soos
vroeër, dat die Kruger Nasionale Park se olifantgetalle met
hormone beperk moet word (soos in voorbehoedmiddels),
in plaas van om oortolliges te laat skiet, na raming sowat 7000
van hulle te veel vir die beskikbare ruimte! Anders gestel, dis
sowat 21000 ton olifant te veel (konserwatief teen gemiddeld
5
3 ton per olifant bereken – maksimum massa van bulle 6 ton,
koeie 3.5 ton, die res die droë goedjies tussenin van wisselende
grootte). Hulle impakteer op die veld deur vreet, maar veel
erger deur die enorme skade as gevolg van verinnewering
van bome en struike. Die professor sê dit moet júís só sag
met die olifante, want hulle het dan nou kwansuis “’n diepere
bewussyn”, en dit regverdig ʼn ander benadering as by ander
diere. Hy moet kom luister na die plaaslike tantes met hulle
hoëhakkuite oor hulle klein worshondjies en dergelike keffers
se “diepere bewussyne”. “Hy’s ʼn mens!”, sê ek jou.“Moet
nét praat!” As jy veegetalle op jou plaas nie beperk tot die
langtermyn dravermoë nie, as jy die Kruger Nasionale Park
se ou grotes nie effektief inkort nie (want in die diereketting
kan geen ander dier hulle iets maak nie), as jy langtermyn
biodiversiteit nie versorg nie, is jy ʼn slegte rentmeester van
die bodem, ʼn sleg boer. Kyk hoe lyk Lesotho, en bykans al
die oorbeweide dorpsmeente in die RSA se veldtoestand deur
slegte rentmeesterskap. Vrot boere se vrot erfenisse! Effektief
boer, effektief beperk, bemark, bestuur, effektief als, dis die
naam van die spel! Nie slimstories, diepsinnige beredeneringe
en fi losofi eë oor akkommodering van “diepere bewussyne”
nie. Ons hou graag die debat oor die grotes dop, en ook die
ander vreemdhede om ons. Vir eers genoeg hiervan.
OVK reik na ʼn verdere goeie jaar.
Verwagtinge vir ʼn goeie fi nansiële jaar (2005/06) is besig om
gestalte te vind in uitstekende bedryfsresultate. Die jaar is
pas oor die doellyn en syfers moet net afgerond word, maar
sukses is reeds op die boeke – ʼn rekord omset en ʼn rekord
bedryfswins!

Die nuwe OVK handelstakke Smithfi eld, Edenburg en
Dewetsdorp
Hierdie drie nuwelinge in die OVK-stal is besig om fl uks
vorentoe te draf, omsette het al naastenby gestabiliseer, elkeen
van hulle ʼn lekker, gesonde, opwindende toevoegsel tot OVK!
As ʼn spesiale verwelkoming plaas ons in hierdie uitgawe enkele
klein stukkies interessanthede uit die ryke geskiedenisse van
hierdie dorpe. Op die regte tyd, op ʼn spesiale dag, sal ons vir
hulle inwy. Met koek en wyn, en saamkuier!
Oor regering, pligte, instandhouding,
verantwoordelikhede
Nou dat skaamtegevoel oral toenemend verdwyn – by mense,
gemeenskappe en samelewings – hoe kry ons ooit weer die
paaiemense, regeerders en politici by ’n punt waar hulle begin
aandag gee aan verfl enterde teerpaaie, elektrisiteitvoorsiening
(op plekke ondermaat en onbetroubaar) en ander geïgnoreerde
verantwoordelikhede? Of dat sekere staatsplekke hulle
skakelborde antwoord? Die oormatige reëns was net die ding
om baie halfvrot teerpaaie nou fi naal onrybaar te maak, en
skielik het die donker, kraglose Kaapstad almal laat regop
sit! Alles saamgebondel op een slag. Ons kan seker nou
opwindende tye verwag, want daar sal noodwendig nou
spoedig erg beplan en gewoel word om die samelewing te laat
bly funksioneer. Kan tog mos nie anders nie. Daar is juis ’n
klomp ongespandeerde geld oor van die laaste fi nansiële jaar
om mee af te skop!
Die bokke val oor mekaar om hulle te laat slag
vir die altaar.
6
David Kramer sing in sy liedjie ‘Katie’ onder andere ook oor
die politici:
“almal bid vir vrede
almal soek net geld
elke politician op sy eie mission
verbeel hom hy’s nou my held
nou wil hy my hand skud
nou wil hy die baba soen
nou gat hy alles mooi regmaak
nou weet hy wat hy moet doen”
“... wat weet ek vannie waarheid
hulle sê dis ’n ding wat wyk
as jy die aarde vannie maan af bekyk
waar lê die noord of die suid?”
“...elke sprinkaan en elke padda
waar gaat hulle heen?
elke voël elke vark
op soek na die ark
môre gaan ‘it sweerlik reën”
Ons groot skrywer Langenhoven het darem self op sy dag ’n
eiertjie te lê gehad oor openbare amptenare. “Dis omdat dit
so ’n opoffering is om ’n publieke posisie te beklee dat daar
bestrede eleksies is. Die bokke val oor mekaar om hulle te laat
slag vir die altaar. (Ons, wat kiesers is, stuur brandsiek bokke
omdat ons ons eerbied vir die altaar verloor het. En ons het
dit verloor omdat ons ons gewoond gemaak het om brandsiek
bokke te stuur). – C J Langenhoven.
Goeie wense: Aan elke kandidaat wat dit gemaak het en
nou met verantwoordelikhede sit, baie sterkte! Julle doen
en ook julle (na)late hou die koerante vol en almal lekker

gespanne oor die opwindende verwagtinge van wat elke dag
mag oplewer. Van al die stelsels wat ooit probeer is rakende
verteenwoordiging en toesig is demokratiese verkiesings die
beste. By ons neuk die rolspelers in die regering net soms, net
soos ons ander – dié wat regeer word – ook soms maar neuk!
Wie wil dan ook nóú al in ’n volmaakte wêreld lewe?
Vriendelike groete
GUMTREE BOEREVERENIGING SÊ
TOTSIENS VIR 2005 IN 2006
Heerlike funksie by OVK se konferensiesaal
betrek ook die sterrekunde en fi sika!
Gumtree Boerevereniging van Ficksburg het op 27 Januarie
OVK se hoofkantoorfasiliteite benut en ’n heerlike afsluitgeleentheid
(vir 2005) aangebied waartydens pryse vir
beste prestasies met hul jaarlikse veeveiling aan wenners
oorhandig is. Om die aand op te helder het hulle Dr
Matie Hoffman van die Universiteit van die Vrystaat,
wat ook by die Boyden Sterrewag naby Maselspoort
betrokke is, gekry vir ’n praatjie oor die sterrekunde en
die buitenste ruimte. Wat ’n belewenis! Hierdie ouens
is so toeganklik – vir besoekers aan die sterrewag in
Bloemfontein, maar ook vir aanbiedinge soos hierdie op
die platteland. Belangstellendes kan Dr Hoffman skakel
by 051 401 2924.
7
ABOUT CARING, CUSTODY,
CAPABILITIES
A seven year old boy was at the centre of a courtroom drama
last week when he challenged a court ruling over who should
have custody of him. The boy has a history of being beaten
by his parents and the judge awarded custody to his aunt. The
boy confi rmed that his aunt beat him more than his parents
and refused to live there. When the judge suggested that he
live with his grandparents the boy cried out that they beat
him more than anyone. The judge dramatically allowed the
boy to choose who should have custody of him. Custody was
granted to the Bafana Bafana team this morning as the boy
fi rmly believes that they are not capable of beating anyone.
(’n Internet pitjie)
UV SE LANDBOULEERMEESTERS
EN DIE LANDBOUSTUDENTE BLAAS
LEWE EN LEKKER IN HUL WERK EN
BOU PARADYS PROEFPLAAS UIT TOT
’N SPOGPLEK
Bou ook SEB uit, benut geleenthede, skep
Contents
wengeleenthede vir almal
•
Op 13 Januarie 2006 het die landbouvereniging van die
Vrystaatse Universiteit ’n besondere funksie by die Paradys
Proefplaas van die universiteit aangebied waartydens die Inhoud

eerstejaar landboustudente en hul pa’s van oor die land onthaal
is en hulle welkom geheet is. Borge wat die landboufakulteit
op een of ander manier ondersteun was ook genooi en daar is
opreg dankie gesê vir die hulp. Die dekaan, en van die lektore
en die professore was daar, en daar’s lekker saamgepraat
en saamgekuier. As die landbou in SA se toekoms van die
gehalte en entoesiasme van die studente en die leermeesters
van Bloemfontein afhang is daar groot rede tot gemoedsrus –
mooi, doelgerigte seuns en dogters, met ondersteunende ouers
en akademici wat in die landbou staan en vir wie die toekoms
die landbou in sy volheid insluit.
Professor Herman van Schalkwyk, dekaan van die
landboufakulteit, is ’n man vol entoesiasme en visie: “Ons het
hier inisiatiewe aan die gang gesit waardeur die noordelike
gedeelte van die proefplaas vir SEB projekte benut word en
waar die landboufakulteit ’n ondersteunende rol speel om
opkomende kleinboere geleenthede tot boerdery te gee en
ook om ’n afset vir hul produkte te vestig. ’n Bemarkingsarea
langs die teerpad tussen Bloemfontein en Reddersburg
word tans daarvoor voorberei en pasgemaak”. – MCF
VOERMOL WINSLEKKONSEN TRAAT
BAIE GEWILD IN DIE KAROO
Jurie Wessels
Boere in die Karoostreke het altyd ’n probleem gehad met die
groot verskil in deurvloeiproteienpersentasie van Voermol
Super 18 en die van jou Voermol Maxiwollekke, wanneer
8
daar op ’n sekere stadium van lamtyd gekyk word na ’n meer
kostedoeltreffende lek.
Die praktyk om Voermol Maxiwol vier weke voor lam
tot vier weke na lam veral in droë tye te voer lewer in die
Karoo uitstekende resultate. Die probleem het egter ontstaan
wanneer die boer ná hierdie stadium wil oorgaan na ’n
meer kostedoeltreffende lek. In baie van die droër en meer
ekstensiewe dele het die boere ook ’n langer dekseisoen, en die
lammers kom dan ook oor ’n langer tydperk aan. Die lammers
se ouderdom in dieselfde trop wissel dan gewoonlik vanaf
twee weke tot twee maande. Hierdie verskil in ouderdom maak
dit nie moontlik om op daardie stadium oor te gaan na ’n lae
deurvloeiproduk soos Voermol Super 18 nie, aangesien daar
nog ’n groot groep ooie met kleiner lammers in die trop is wat
behoefte het aan ’n medium deurvloeiproduk soos Voermol
Winslekkonsentraat.
Voermol Winslekkonsentraat se produksielekmengsel
vul hierdie gaping tussen Super 18 en Voermol Maxiwol
uitstekend. Dit verminder die boer se lekkoste en dit help die
ooie vroeg in laktasie om nie van hul melkproduksie te verloor
nie.
Voermol Winslekkonsetraat word ook met uitstekende
resultate gevoer vir laatdragtige eenlingooie vier weke
voor lam totdat lammers gespeen word op goeie gemengde
karoobossieveld met 7% proteïen of hoër. Hierdie produksielek
Contents
bestaan uit: 500kg Voermol Winslekkonsentraat, 350kg •
gemaalde mielies of heel kleingrane en 150kg sout.
Voermol Winslekkonsentraat is ’n baie veelsydige produk
en sit verseker meer geld in die produsent se sak. Inhoud

Produsente moet egter daarop let dat Voermol Winslekkonsentraat
’n konsentraat is en mag daarom nooit ongemeng
aan diere gevoer word nie.
Indien u enige raad of advies t.o.v. dierevoeding benodig
skakel Jurie Wessels by 082 333 6646
CLOCOLANERS HOU PUIK
VLEISBEESINLIGTINGSDAG
Praktiese fasette toegelig – pelvisopeninge,
bestuur, voeding, teeltdata, paringseleksies
Francois Naudé van McCabespruit Bonsmara Stoet en Dries
van Rooyen van Melieffe Bonsmara Stoet, was die planmakers
agter ’n puik inligtingsdag wat op 2 September 2005 by die
Boereplek in Clocolan aangebied is.
Die volgende baie relevante onderwerpe is hanteer:
“Bespreking van teelwaardes en demonstrasies van
teelwaarde/BLUP eienskappe van bulle” (Siebert Vermeulen
van die LNR), “belang van pelvisopeninge by verse en koeie
vir maklike kalwing” (Dr Piet van Zyl van Heilbron, veearts),
“ekonomiese belang van reproduksie” (Hendrik van Pletzen,
Voermol), “versorging van verse en 2de kalf koeie” (Carl
Durow van Clocolan, RSA se beesboer van die jaar 2005), en
“praktiese uitsoek van bulle volgens teelwaardes“ (Francois
Naudé en Dries van Rooyen).
Die praatjie van Dr Piet van Zyl oor die pelvisopeninge het
besondere belangstelling gewek. As die pelvisruimte te klein
9
is, is kalwingsprobleme ’n boer se voorland! Dus, veral die
stoetboere, kyk vooraf na die moeders se binnekante, en skakel
verliese uit. Belangriker nog, daardeur skakel jy vroegtydig
swak genetiese eienskappe in nageslag uit wat tot moeilikheid
in voortplanting verderaan sou kon lei! Almal was dit eens
dat hierdie effe anderse soort inligtingsdag, of dalk moet
ons eerder sê ‘die dag met effe anderse soorte onderwerpe’,
uitstekend was. Belangstellendes kan vir Francois Naudé
(083-9654435), Dries van Rooyen (073-3856153) of Henk
Vermooten van Voermol (083-2749024) skakel.
Hartlik geluk Clocolan! Hou gerus aan om julle boerderypot
so suksesvol te roer!
INTERESSANTE INLIGTING OOR
DIE DRIE NUWE OVK-TAKKE SE
DISTRIKTE
Ryk aan geskiedenis, potensiaal – Edenburg,
Smithfi eld en Dewetsdorp
Met die inskakeling laat in 2005 van Dewetsdorp, Edenburg
en Smithfi eld by die OVK familie is ’n waardevolle,
geskiedenisryke gebied vol bedryfs- en mensepotensiaal
bekom. Ons plaas hiermee graag een en ander oor hierdie
distrikte, en heet al die nuwe OVKaners hartlik welkom!
Opregte dank dan ook hiermee aan elke medewerker wat
gehelp het met inligting en agtergrond.
Inhoud • Contents

IETS VERDER OOR SMITHFIELD SE
JODE, EN ANDER
Reaksie, regstellings, aanvullings
Lesers het reageer oor die verhaal van Jakkals Segal, die
legendariese Smithfi eldse Jood vanuit AngloBoere-oorlog,
ekstra inligting gegee, ook foute uitgewys in die artikel. Jan le
Roux Pieterse van Groningen, Smithfi eld, het ons reggehelp
en gesê die kerkie in Smithfi eld is die Anglikaanse kerkie, nie
die Jode s’n nie! Ons stel dit hiermee dus graag nou reg.
In teenstelling met vroeër jare was daar in die laat vyftiger- en
sestigerjare bykans nie meer Engelse en Jode in Smithfi eld
oor nie en het die persepsie oor hierdie kerkie by my as kind
verkeerd vasgeslaan dat dit ʼn Jodekerkie was. Sedert daardie
tyd was dit in onbruik, ons het nooit Engelse daar gesien
nie, en sodoende het persepsie stil-stil “feit” geraak. Opregte
verskoning aan die Engelse en die Jode! Annette Malherbe het
ook laat weet die twee Berger broers, Hymie en Tuby, was nie
’n tweeling nie. Hulle het ook nog ʼn broer gehad, Alec. Hulle
pa was ʼn snyer, wat pragtige pasmaakklere gemaak het. So ʼn
kortetjie. (In die vroeë sestigerjare was net die Mandelstams
en die Segalls oor. Deon Mandelstam is tans ʼn prokureur
in Parys en sy broer Ruben is die hoof siviele landdros van
Johannesburg, manne wat hul merk in die lewe gemaak het).
Gesprekke met ouer Smithfi elders het ook die feit uitgelig
dat jare na die AngloBoere-oorlog daar steeds boere was wat
die Joodse handelaars ondersteun het omdat hulle, of hulle
10
families, na afl oop die AngloBoere-oorlog deur die Jode met
fi nansiering en boerderybenodigdhede gehelp is om vanuit hul
ellende en armoede weer op die been te kom. So was daar
onder andere ʼn mev. Bortz (haar man was ʼn kleremaker) in
Smithfi eld wat van die boere met fi nansiering gehelp het om
grond te koop. Joodse kleinhandelaars het saakgemaak in ʼn
sensitiewe periode toe daar groot krisisse by die verarmde
boere op verwoeste plase was, en daar niks anders was wat kon
help nie. Gesprekke en planne oor koöperasiestigting het egter
gou na die AngloBoere-oorlog onder die boere begin aandag
kry, natuurlik met die oog daarop om uitbuiting te omseil.
’n Brokkie uit Zastron
Oorlede Allan Higgs, van Hobhouse, het jare gelede
die interessante staaltjie vertel van Abraham Botha van
Monogehela, Zastron, wat sy wol aan ʼn Jood verkoop het.
Daardie tyd was die boere maar verleë oor wolkopers, maar die
storie wys net hoe onbevange destyds se manne met mekaar
gepraat het – op die punt af. En daarna gewoon aangegaan
het met die lewe. In die onderhandeling met die verkoop van
die wol, sê die Jood toe: “Mister Botha, jou wol is vol water,
dis nat.” Waarop Botha verontwaardig met sy diep, harde
basstem antwoord: “Jou donderse, onnosele Jood, weet jy
nie dis wololie hierdie nie!” (Abraham Botha was die pa van
Apie Botha van Frasers, vir jare woonagtig in Wepener en
Ladybrand, en dowe Hennie Botha van Monogehela, Zastron,
laasgenoemde befaamd as handige boer en boormasjienman,
geliefd oral, oupa van die bekende Marais-vierling van
Zastron).
Inhoud • Contents

GESKIEDENISBROKKIES VAN
DEWETSDORP EN SY DISTRIK
Frikkie Oosthuizen
’n Groep Voortrekkers het in 1836 uit die rigting van die
huidige Smithfi eld deur die veld in die koers van Thaba Nchu
getrek waar Dewetsdorp later aangelê is. Die plaas Uysklip lê
op hierdie roete waar die Voortrekker Uys ’n klip laat inplant
het op die plek waar ’n godsdiensoefening gehou is. Die Skotse
sendeling Archbell van Thaba Nchu, het by dié geleentheid
die eerste kinders duskant die Oranjerivier gedoop. Hierdie
klip word in die Voortrekkersaal in die Nasionale Museum
bewaar. Na die Groot Trek het die eerste inwoners hulle in
hierdie omgewing begin vestig. Van die plaasname uit die jaar
1853 is onder andere Damfontein wat aan B.W.Richter behoort
het. Hy het die plaas in 350 erwe laat opmeet en dit aan die
Volksraad te koop aangebied vir die aanlê van ’n dorp. Ook
Kareefontein van Owen Carrol is vir dié doel aangekoop.
Die sentrale fi guur in die stigtingsgeskiedenis was Jacobus
Ignatius de Wet, algemeen bekend as Kootjie, vader van
genl. Christiaan de Wet. Hy het hom in 1861 op die plaas
Niewejaarsfontein naby Dewetsdorp gevestig. Die dorp is na
hom vernoem omdat hy met onvermoeide ywer tot die stigting
daarvan bygedra het.
’n Stuk grond is gratis beskik baar gestel vir die oprigting
van ’n kerk, en met £600 wat De Wet ingesamel het, is ’n
gebou opgerig. In 1882 is die eerste gemeente gestig. Een
van die eerste diakens was Josias Hendrik Otto, wat later ’n
leidende rol in die gemeenskap vervul het, onder meer as
11
hoofonderwyser van die eerste blanke skool, gestig in 1878.
Onder die eerste inwoners van die dorp tel name soos Frank,
Norton, Roberts, Roos, Badenhorst (Thys en Wessel), Owen
Carroll, W.J. Damant, Whitehead, Beamish, Bennett,
Hauschild en drs. Reece en Van der Merwe.
’n Baie belangrike stuk geskiedenis van die dorp was die
beleëring van Dewetsdorp deur die Engelse soldate in April en
November 1900. Die oorlog was toe reeds ’n jaar aan die gang
en die Boeremag was aansienlik uitgedun na die oorgawes
by Paardeberg en Surrender Hill (naby Fouriesburg). Die
aansluiting van die burgers by die strydmagte het alles plaaslik
tot stilstand laat kom. Plase en eiendomme is deur die Britse
mag vernietig en die vroue en kinders is na konsentrasiekampe
weggevoer. ’n Gedetailleerde verslag van beide veldslae by
die dorp is uiteraard nie hier moontlik nie.
’n Interessante gebeurtenis gedurende die April beleg van
die dorp verdien spesiale vermelding. Die Britse politikus,
Winston Churchill, het as verslaggewer van die London Daily
Mail saam met die kolonne van genl. Ian Hamilton deur die
Vrystaat getrek en was op 22 April 1900 aan die voet van
Vaalkop naby Dewetsdorp. ’n Onverwagse aanval van die
burgers het Churchill inderhaas op sy perd laat klim, maar die
buikgord het losgeraak en die saal onder die perd se maag laat
inskuif. ’n Manskap, ene Roberts, het dit gemerk en Churchill
agter op sy perd gelaai en onder ’n koeëlreën uitgejaag.
Churchill was hier hier dus byna ’n tweede keer gevang, nadat
die burgers onder bevel van veldkornet Sarel Oosthuizen hom
vroeër ’n eerste keer by Chieveley in Natal aangekeer het.
Na ’n terugslag op ’n plaas naby Bothaville op 6 November
het De Wet suidwaarts om Thaba Nchu getrek en op die

16de by Springkaansnek deur die Britse linies gebreek. Die
18de het die burgers op Ernspride, ’n plaas 5 km oos van
Nieuwejaarsfontein, oornag. Die Britse garnisoen van 480
man op die dorp was onder bevel van Majoor W.G. Massy.
Die troepe was deel van die High Light Infantry Gloucester
Regiment, die Royal Irish Rifl es en ’n paar man van die 68ste
battery, Royal Artillery, met twee kanonne. Laat die middag
van 20 November het die Boeremagte die dorp genader en
teen donker was die drie hoofgroepe in posisie. Komdt. H.
Lategan was by Glengary, die plaas van Barend Richter
(wie se twee seuns genl. De Wet se adjudante was). Kmdt.
P.W. de Vos was in die noorde op Kareefontein en generaal
Philip Botha en sy manne was suid van die dorp teenoor die
stellings van die Highland Light Infantry. Op 23 November,
teen 2h30, het die burgers die Gloucesters se stelling noord
van die Boskloof verower en teen ligdag die oorblywende
loopgrawe en skanse bedreig. Genl. De Wet en sy groep kon
later ongehinderd die dorp al langs die donga bekruip en
inneem. Die Britte het 14 man verloor terwyl 80 gewond is.
Die res was krygsgevangenes. Aan Boerekant is 7 gedood en
14 gewond.
’n Besonder dapper gebeurtenis het hom tydens die slag
aan Britse kant afgespeel. Charles Kennedy se makker, ene
McGregor, is by die rantjie bokant die swart woonbuurt deur
die mond geskiet en Charles Kennedy het hom onder swaar
geweervuur die 1½ kilometer na die hospitaal in Oxfordstraat
gedra. Onderweg moes hy tweemaal die gewonde neersit om
die bloed uit sy mond en keel te verwyder. Op 23 November
is Charles self in die maag gewond. Hy is voor die einde van
die oorlog na Engeland teruggestuur en op 17 Desember 1901
het Koning Eduard V11 die Victoria-kruis aan hom oorhandig.
12
Kennedy is op 24 April 1907 dood toe hy ’n koets probeer
keer het.
Luitenant Cecil Boyle van die Britse magte wat op Dewetsdorp
gevange geneem is, is deur die Boere weggevoer en ter dood
veroordeel vir sy wrede optrede teenoor die vrouens en kinders
op die dorp. Kmdt. Barend Cilliers het Boyle later tereggestel.
Hy is na die oorlog van moord aangekla en het die volgende
beëdigde verklaring afgelê: ”All I have to say is that I feel
myself not guilty of murder. I shot and buried Boyle by order
of Gen. P. Botha and according to military law I was in duty
bound to obey him. Personally I had no ill feeling towards
Lieut. Boyle and it grieved me that I was ordered to do it.”
Veldkornet Cilliers het op 3 Julie 1901 voor ’n krygsraad
verskyn op aanklag van moord. Hy is onskuldig bevind. Na
die oorlog is die saak weer aanhangig gemaak en dit het
op 20 Februarie 1903 voor regter Fawkes in Bloemfontein
gedien. Op 23 Februarie is kmdt. Cilliers onskuldig bevind
en ontslaan.
As veldheer het genl. De Wet ontsterfl ike roem bereik, maar
ons kan ’n oomblik verwyl om hom as mens van nader te
bekyk. Uit die mond van een van sy voortrefl ikste adjudante,
Lucas Coetzer, verneem ons hoe hy sy generaal leer ken en
waardeer het: “Ek kan nog goed onthou hoe oom Crisjan gelyk
het toe ek hom as ’n seun van elf jaar die eerste keer gesien
het. Ons plaas was nie ver van sy plaas Rooipoort geleë nie.
Hy het swart hare gehad en ’n swart baard wat hy kortgeknip
gedra het. Ek meen dat hy nie langer as vyf voet ses duim
was nie, maar hy was baie fris gebou met breë vierkantige
skouers; ’n sterk byna hoekige gesig en ’n groterige neus. Wat
’n mens dadelik opgeval het, was die lewendige swart oë met

altyd iets ondeunds daarin. Op kommando het die generaal
meestal ’n grys rybroek met rooibruin kamaste en ’n gewone
onderbaadjie, das en boordjie gedra, en daarby ’n baie gewone
valerige Boerehoed wat nie aan die een kant opgeslaan was
nie. Sy wapen was ’n rewolwer wat hy by hom gedra het.
Die generaal was diep godsdienstig en ek het hom nooit hoor
vloek nie.”
Onder generaal De Wet se sowat twintig persoonlike verkenners
en adjudante was daar nie minder nie as vier Richters, almal
uit Dewetsdorp se omgewing. Daar was die ouer Barry en sy
twee seuns, en nog ’n broer van die ouer Barry. Dit is miskien
nie so algemeen bekend nie, maar net soos Danie Theron,
het ook Barry Richter van buite af die omsingelde laer van
genl. Piet Cronjé by Paardeberg met ’n dringende boodskap
besoek. Die boodskap was van genl. De Wet wat genl. Cronjé
wou probeer oorreed om deur die Engelse kolonne te breek,
maar Cronjé het geweier. Barry Richter was dapper, maar
hy was ook ’n opperste platjie. Op ’n keer toe genl. De Wet
die goedbewaakte spoor tussen Koppies en Vredefortstasie
moes oor, het Barry Richter met sy sestien penkoppe dadelik
aangebied om die drade by die blokhuis in die nag te gaan
knip om die generaal se oortog te verseker. Hulle het die drade
geknip maar om een of ander rede het die Tommies nie gevuur
nie. Barry kom toe weer by genl. De Wet aan met die versoek
om weer die blokhuis te bestorm, want hulle rookgoedjies
was gedaan en hulle wou hulle voorraad by die Tommies gaan
aanvul. Die generaal stem in en met ’n stuk of agt man loop
Barry Richter die blokhuis storm. Binne ’n ommesientjie was
hulle teen die blokhuis se muur en toe hy skree “Surrender”,
weier die Engelse. Dadelik laat hy van hom hoor: “Allright,
we’ll try a load of dynamite”. Die bluf het gewerk en spoedig
13
is die swaar deur van die blokhuis oopgemaak en het die
vyftiental Tommies hulle gewere oorhandig. AI wat Barry te
sê gehad het, was : “Damn the rifl es, give me a cigarette” .
Genl. De Wet is aan die voet van die Vrouemonument te ruste
gelê, met duisendtalle wat vir ’n laaste eerbetoon gekom het,
’n besondere geleentheid waartydens genl. Smuts gesê het:
“Een ridderlijk fi guur en schoone vechter. Een edel karakter,
waarin niets van kleingeestigheid of haatdraendheid was”. Sy
eggenote Cornelia Magaretha, gebore Kruger, het ’n laaste
rusplek in die kerkhof op Dewetsdorp gevind.
Ontwikkeling op handelsgebied. In die dae
toe Dewetsdorp nog ’n plaas was, dus vóór 1880, het mnr.
Owen Carroll al ’n winkel en drankwinkel gehad waar die
kragstasie gebou is. In daardie dae het waens, volgelaai met
vaatjies wyn en brandewyn, van die kolonie af hier aangedoen.
Kruideniersware is ook per wa afgelewer en in ruil het hulle
weer vertrek met wol, velle en graan. Die eerste winkel op die
dorp was die van mnr. Frank wat later oorgeneem is deur die
Badenhorstbroers. Nog later het die Handelshuis uit hierdie
onderneming ontwikkel. In hierdie periode het mnre. Roberts
en Beamish ook besigheid op die dorp begin doen en in 1903
het mnr. P.G. van Aswegen sy winkel se deure oopgemaak.
Die eerste meule voor die oorlog was op Skanskoppies en die
eerste een op die dorp het aan mnr. W. Badenhorst behoort.
Die gebou het gestaan waar mev. Fransie Olivier vandag
woon. Dit was ook die hoofkwartier van die Engelse tydens
die beleg van die dorp. Met die aanval van die boere is die
meule aan die brand gesteek en is later herbou waar mnr. De
Jonge se voertuigskure in Van der Wathstraat geleë is. Mnr.

McLeod was die eerste hoteleienaar en sy gebou het later die
Pienaarshofkoshuis geword. Mnr. P. Massyn was die eerste
kafee-eienaar. Die spoorlyn is in 1911 met die beywering van
genl. De Wet gebou. Mettertyd is ook gereelde busdienste
na Smithfi eld en Reddersburg ingestel. In 1908 is hier ’n tak
van die Nasionale Bank van die Vrystaat opgerig en in 1910
het die bank geamalgameer met die Nasionale Bank van die
Transvaal. In 1926 het ’n tak van Barclays Bank verrys. Later
het Volkskas ’n tak geopen.
Die stadsaalramp: Die grootste tragedie in die
bestaan van die dorp het op 8 April 1927 plaasgevind toe ’n
ontploffi ng die stadsaal in puin gelê het. H.J. de Leeuw was
stadsklerk en hy het geld van die munisipaliteit verduister. Die
fi nansiële komitee van die raad het bestaan uit raadslede P.J.
von Maltitz, R.J. Ortlepp en P.J. Viljoen. Hulle het saam met
hom die boeke nagegaan om die tekorte vas te stel. Terwyl
hulle besig was het De Leeuw by die Raadskamer uitgeglip
en met ’n blik petrol en dinamiet die stadsaal opgeblaas. Die
raadslede is drie dae na mekaar aan hulle brandwonde oorlede.
De Leeuw is verhoor en die doodvonnis opgelê. Hy is op 30
September 1927 tereggestel en in die Ou Wesleyaanse kerkhof
in Bloemfontein begrawe.
Ten slotte: Die Afrikaanse bodem was in die verlede
meestal ’n rustige, landelike gebied, maar met ’n stewige
ekonomie. Op ’n stadium het die ekonomiese swaartekrag
egter na die stede verskuif en het die ekonomiese kragpunte
dáár gesentreer. Die politiek het ook ’n klemverskuiwing
ondergaan. Talle seuns en dogters het hier op Dewetsdorp
hulle onderrig ontvang en die leuse van die skool “Aanhouer
14
Wen” het ongetwyfeld bygedra tot hulle suksesvolle toekoms
elders.
Bibliografi e :
• Kultuurgeskiedenis van die Afrikaner. Prof C.M. van den Heever The war
in South Africa. L.S. Amery
• Ian Hamilton’s March. Winston Churchill
• De strijd tusschen Boer en Brit. De Wet CR.
• Charles Thomas Kennedy. V.C. Davy, J.K.
• Die gevegte rondom Dewetsdorp. Johan C. Loock
• De Wet en sy Verkenners. Prof M.C.E. van Schoor Kerkargiewe.
Nota: Interessant, Annelie van Rooyen, die meisie wat so
mooi “Ek lewe”, en ander treffers sing, het nogal met ’n kinkel
’n verbintenis met die ramp. Haar oupa, Jannie (ook genoem
John) se een broer was Thysie, en dié se seun, Flippie, het
daardie tyd as ’n junior klerk daar gewerk. De Leeuw het van
hom gehou en wou hom nie saam opblaas nie. Derhalwe het
hy Flippie met ’n briefi e na sy vrou gestuur om hom uit die
pad uit te kry voor hy die gebou opgeblaas het. Die skryfster
Nan Henning en haar broer, Paul Branders, jare onderwyser
te Bethulie en bekende atletiekafrigter, se pa Willie, was ’n
ander broer van Thysie. Paul Branders is tans 82 en hy rig
steeds atletiek in Kroonstad af. (verwysing: Paul Branders,
Kroonstad).
Iets oor Frikkie Oosthuizen: Hierdie gebore Dewetsdorper
was vir die grootste deel van sy lewe as omroeper by die SAUK
werksaam waar hy ’n tyd lank ook die bekende musiekprogram
“U eie keuse” aangebied het. Na sy aftrede ’n paar jaar gelede
het Frikkie hom op Dewetsdorp kom vestig. Sy lewe lank was
hy ’n lojale ambassadeur vir Dewetsdorp met ’n passie vir
die geskiedenis, en uiteindelik het hy huis toe gekom soos dit
hoort. Hy het ’n besondere versameling dokumente en boeke

oor ’n wye verskeideheid onderwerpe. Ons opregte dank
en waardering vir Frikkie se groot bydrae om die kern van
Dewetsdorp se pad vir ons so bondig met hierdie artikel raak te
vat. As ons die dag Dewetsdorp se amptelike openingsfunksie
hou, moet jy saam wees! – Redakteur
RUGBYBOERE VAN EDENBURG
Dolf van Niekerk
Ek het as laerskoolseun die eerste maal op UITKYK gekom.
’n Groot opstal tussen bome aan die voet van ’n hoë kop – een
van die weinige byna-berge in my kontrei. Boerbokke teen die
hang, wolskape op die vlakte. Koninkryk van die Pienaars.
Hoe het ek nie gehoop om dié dag vir Patrys te sien nie,
waarskynlik die bekendste van die Pienaarbroers omdat hy so
vinnig was en maklik vyf tree ver na die doellyn kon duik.
Dan was daar ook Hendrik, Bier en Daantjie. Hulle het almal
vir die dorp se rugbyspan gespeel en uitgeblink. Maar ek glo
vas hulle sou nie sulke diep spore op die grondvelde van die
Suid-Vrystaat getrap het as dit nie vir die patriarg, oom Jaap
Pienaar, was nie.
Dié tonele is in die geheue vasgelê: ’n koue middag in Julie
op die skool se rugbyveld; mense met serpe en jasse op die
pawiljoentjie, ander wat op die draad voor die pawiljoen leun.
En aan die ander drie kante van die veld, die rye motors met
toeters wat kan toet. Die twee spanne draf op, meneer Geyer,
onderwyser van Afrikaans en geskiedenis, blaas op sy fl uitjie.
Van dié oomblik af behoort die veld aan oom Jaap. ’n Lang,
swart jas hang los om sy groot lyf. Soos ’n skim beweeg hy
15
langs die kantlyn af terwyl sy bevele oor die veld weerklink.
En as Patrys in die hoek oor die doellyn duik, is hy reeds daar,
hoed in die hand as teken dat dit presies is wat hy wou hê.
Dosyne toeters raas, hy lig sy hoed hoog as blyk dat hy die
applous erken!
Iets oor die skrywer:
Dr Dolf van Niekerk (77) is op 22 Februarie 1929 gebore,
’n Edenburgseun in murg en bloed wat diep spore in die
landbouwêreld asook die Afrikaanse skryfwêreld getrap het,
en steeds trap. Hy het spesiaal vir OVK Nuus/Nuus hierdie
pragtige kort skets oor sy jeugdae in Edenburg geskryf. In
die tyd toe die gekoördineerde voorligtingsaksie (GVA) in
die sewentiger en tagtigerjare aan die orde was, ’n enorme,
waardevolle landbou voorlig tings inisiatief wat al die rol spelers
van al die sektore op die landbouterrein in SA eendragtig
saamgesnoer het om geweegde en korrekte boodskappe oor
die volle spektrum van onderwerpe in die boerdery aan die
boere te bring, was Dr Dolf van Niekerk die direkteur van
die Afdeling Landbou-inligting. Hy was die regte man op die
regte tyd aan die stuur van sake, iemand met drif en ywer,
en aanvoeling om landbouers met vakkundige vaardighede
bymekaar te hou, en natuurlik ook daardie waardevolle
kennis af te rond in gedrukte voorligtingsboodskappe. Elke
bladskrif was goed versorg, elkeen taalkundig puik afgerond.
As hoof van die Afdeling Landbou-inligting, wat hierdie
gekoördineerde boodskappe moes druk en versprei, was hy Contents
•
bevoorreg om midde-in ’n besondere inisiatief te staan wat
allerweë erken word as ’n uitstaande periode in die landbouen
voorligtingsgeskiedenis van SA. Sonder twyfel word ’n
groot deel van die kennis en vaardighede wat daardie tyd aan Inhoud

ons boere gekommunikeer is steeds in die momentum van ons
huidige boere gesien.
Die leerproses het geskied deur die bladskrifte en inligtingsdae,
soos genoem, aangebied deur staatsvoorligters en -navorsers,
landbou-adviseurs van koöpe rasies en vakkundiges van
verskaffermaatskappye wat binne die landbou hartlik
saamgewerk het.
Hy het 17 boeke die lig laat sien, onder andere Gannavlei
(’n radiovervolgverhaal waar in sy liefde vir Edenburg
refl ekteer word en wat later in boekvorm verwerk is),
Tempelhof (geskryf in die Jaar van die Grond, en wat
onlangs weer oor die radio voorgelees is, ’n verhaal oor
grondbewaringsinisiatiewe in Ficksburg), Die Son Struikel
(wat die sestigerbeweging help aan die gang sit het), Die
aarde waarop ek loop (met vertellings oor sy wedervaringe
op plekke en met mense, onder andere hoe hy as student
met ’n fi ets van Bloemfontein na Edenburg gery het), twee
digbundels, ook radio essays. Hy is ’n duiweboer van
formaat. Oor sy duiwe glinster sy oë helder blink, want hy
wen sommer taai wedvlugte met hulle. Hy sê hy hoop om
eendag ’n span puik Van Niekerkies vir die duiwewêreld na te
laat. Dolf het in 1957 in die V-geboue in Pretoria se landbouateljee
begin werk, oor die jare in sy werk (en sy skryfwerk)
gevorder en presteer en sodoende met al die grotes in sowel
die landbou as skryfwêreld skouers geskuur. Baie dankie Dolf
vir jou pragtige bydrae, en hartlik geluk met jou verjaardag
22 Februarie! – Red
16
VERDERE INTERESSANTE VERHALE
OOR VOËLS!
Die verhaal van die swaeltjies se plastiek- en modderhuis:
Na aanleiding van die beriggie oor die mossies in ’n
swaeltjienes in die Desember 2005-uitgawe van ons boekie,
het Koos Delport van Kerkstraat, Ladybrand spesiaal ons sy
swaeltjienes in ’n oliekan gaan wys. Sowat agt jaar gelede het
swaeltjies daar nes gebou, deels aan die muur, deels aan die
sinkdak vas. Effense dakbeweging het egter die nes gemaak
val. “Om die swaels te help”, sê Koos, “het ek toe ’n skoon
oliekan geneem, die bek effe oopgesny, ’n stok met kleefband
daaraan gekoppel en dit in ’n gleuf tussen die sink en die
muur ingedruk vir stewigheid. En gekyk wat word, hopende
hulle sal dit benut. Ongeloofl ik soos dit mag klink, die swaels
het sonder veel huiwering die geleentheid sommer dadelik
benut en die bek van die oliekan netjies verder uitgebou. En
sedertdien, vir agt jaar al, kom hulle elke jaar terug om verder
te broei en te woon in hulle huis van plastiek en modder hier
by ons!”
In die Volksblad van 11 Januarie 2006 is berig oor ’n besondere
swaeltjienes wat vanaf die plafon tot vas bo-op ’n gemonteerde
springbokkop gebou is by die huis van mnr. Loutjie Botes
van Silver Lakes, Pretoria. Die springbok is deur Botes se
seun Bennie op hul familieplaas Dassiespoort by Fauresmith Contents
•
geskiet. Die kop hang al 18 jaar by hulle braaiplek, en vanjaar
het die swaeltjies die geleentheid om te bou voluit benut toe
die familie ’n tydjie op vakansie was. Die bok uit ons gebied is
darem ’n band met hierdie interessante verhaal uit Pretoria. Inhoud

DIRECT DESCENDANT OF THE LAST
SOLDIER TO FALL IN THE ANGLO
BOER WAR, FIVE GENERATIONS AND
100 YEARS LATER, MARRIED INTO
THE OVK FAMILY!*
People involved,
Lieutenant Robert McKeich
of New Zealand and Fanie Wessels,
insurance manager of OVK
The exceptional story of the last soldier to fall in the Anglo
Boer War – on 4 June 1902 – took an interesting new turn 100
years later when one of his direct descendants, Steve Lucas
of New Zealand, married Marga Wessels, daughter of Fanie
and Lieb Wessels of Ficksburg. The soldier was Lt Robert
McKeich of the Ninth Contingent of Mounted Infantry of
New Zealand, and Fanie is OVK’s insurance manager. Robert
McKeich said that he intended to settle in SA after the war, but
how fi nal and different it worked out at the end!
There is more than one version of the tragic event, with the
focus and detail varying slightly. We will quote briefl y from
these sources to clearly illustrate the full picture. Initially we
had only the SA version, but with the Wessels family now
involved with the New Zealanders a document was obtained
which tells the story from a different angle, also giving more
detail.
17
Elria Wessels of the Anglo Boer War Museum in Bloemfontein
published an article about the fateful event in the May 2002
edition of ‘Knapsak’, monthly magazine of the museum. The
caption was ‘Die dood van twee bittereinders’ (‘The death of
two bittereinders’, the last word meaning fi ghters to the bitter
end, a word given to the Boers who fought to the end). In one
of her references there is a specifi c acknowledgement to M. J.
(Boet) Pretorius about information regarding the death of J.
L. Pretorius and C. A. de Lange. Briefl y from Elria’s article
(freely translated):
‘On 4 June 1902 General Louis Botha conveyed a message
to the commando (indicating the burghers of Standerton and
Heidelberg) gathered at Hekpoort. The message was that
weapons had to be laid down and that they were the fi rst
ones to do so. Botha stressed the point that the survival of
the Afrikaner nation was at stake seeing that more than 26000
women and children had already died in the concentration
camps and that more than 4000 men had fallen. The Boer
soldiers were dismayed and the next day, 5 June, all 800 of
them surrendered at Kraal Station. After the ceremony all
were invited to a luncheon before going their own ways, or
going to a tent town erected by the British.
However, on 4 June, just the previous day, a tragedy happened
about 29 kilometres from Heidelberg, between the Vaal and
Suikerboschrand rivers. Jan Lodewyk Pretorius, Andries
Vorster and Christoffel de Lange, having left the commando
in May to gather fodder for the horses, were unaware of the
dramatic happenings and the peace negotiations at Vereeniging
and Kraal Station. On their way back two British soldiers
suddenly appeared before them coming over a little hill. It was

Lieutenants Robert McKeich and Henry Rayne of the New
Zealand Mounted Rifl es. The two lieutenants explained that
peace had been declared and that they should lay down their
weapons, which they then did. When they came close together
Rayne inexplicably pulled out his weapon and killed Pretorius
and De Lange with headshots, and also injuring Vorster in the
left arm. Vorster picked up his weapon with his right arm and
shot McKeich dead. Rayne, who was lightly injured in the
process, got away on horseback, with Vorster hot in pursuit.
Vorster later fainted as a result of blood loss and fell from his
horse. Later somebody found him and took him to Heidelberg
where he was nursed.
Pretorius and De Lange were buried on the spot, but the exact
location of the graves is not known. According to his death
certifi cate Pretorius was buried at Klipriver, Meyerton, but
according to other information both Boers were reburied in
the concentration camp graveyard at Vereeniging. McKeich,
an Australian by birth, lies buried in the graveyard at the
Maccauvlei golf course, Vereeniging’.
The other information:
The document received from the New Zealand family is
a compiled collection named “Boer War Diary”, the diary
of Lieutenant Robert McKeich. It contains the diary of his
experiences in SA during the war, but also included in the
compilation are copies of articles written about the incident of 4
June 1902 which appeared in newspapers and other magazines
in that country. In the Otago Daily Times of 2 November 1956
there was an article from Dunedin about information received
which declared that “the SA War Veteran’s Association, at the
request of the New Zealand Government, has traced the grave
18
of a New Zealand soldier killed in action in 1901” (the year is
actually 1902, not 1901). Then the report follows describing in
broad terms the event more or less in line with the information
from Elria Wessels’s source. It reports inter alia: “Lt. McKeich,
who was a butcher at Lawrence before the war, and Lt. H
Raines, a Dunedin man, set out across the veld on horseback
to shoot Springbok. A party of three Boers held them up, two
of who were armed. The Boers ordered the offi cers from their
horses and told them to take off their uniforms. The order was
given to Lt. Raines fi rst. At the time he was carrying a heavy
service revolver in his hip pocket. He took off his jacket, and
when he went to undo his braces at the back he whipped out the
revolver, shot one Boer through the head, and another through
the chest. He had only two bullets in his revolver. The third
Boer came towards him and Lt Raines threw the heavy empty
revolver at him. It struck the Boer between the eyes, crushing
his skull and killing him. The two New Zealand offi cers then
went to remount their horses and as Lt McKeich was getting
into the stirrups the Boer wounded in the chest crawled to a
rifl e and shot him. Lt Raines remained in Africa after the war,
becoming a colonel in the mounted police. He later took up
farming in Rhodesia, and died there”.
Also included is a description from “Book Extracts” which
included an extract of “NEW ZEALANDERS AND THE
BOER WAR OR SOLDIERS FROM THE LAND OF THE
MOA” – by a New Zealander. It was published by Messrs.
Gordon and Gotch, Christchurch, New Zealand and printed
in Plymouth, England by William Brebdonand Sons. Ltd. No
year of publication recorded. A few notes from it: “About fi ve
in the afternoon, on their return journey, when some thirteen
miles from Vereeniging, a solitary Boer appeared in front of

them on the trail, grounding his rifl e, and making signs to
them to advance. The New Zealanders thereupon laid down
their rifl es, tied up their horses, and went towards him on foot;
but Rayne, being ‘a returned man’ had slipped his revolver
into his trouser pocket. On reaching the Boer they found
themselves covered by the rifl es of two others, previously
unseen, and had to throw up their hands to save their lives.
Rayne, being able to speak some Dutch, endeavoured to
explain that peace had been declared, but the Boers replied
by insisting on their giving up their clothes. Rayne gave his
coat and hat to the Boer who was stripping him. The man then
demanded that he should remove the remainder of his clothing,
and on protesting dug him violently in the body with his rifl e.
Placing his Mauser on the ground, the Boer then proceeded to
try on Rayne’s hat, remarking jocosely that it just suited him.
At that moment Rayne heard the other two Boers threatening
to shoot McKeich, who had altogether refused to strip, and
fearing that McKeich would be murdered, and exasperated by
the indignities he was subjected to, Rayne drew his revolver
and shot the nearest Boer in the chest. Turning rapidly, he
shot the next dead and fi red at the third, shouting at the same
time ‘Run for it McKeich!’ McKeich, being totally unarmed,
immediately ran towards the horses and carbines. Rayne,
fi nding that his revolver had only three cartridges in it, and
fearing that he had missed the third Boer (which afterwards
proved not to have been the case), clubbed the revolver and
rushed at him. The Dutchman, however, made off so fast that
Rayne, failing to catch him, ran to the Boer ponies, which were
tied at a short distance. Meanwhile the Boer fi rst wounded
managed to crawl to his Mauser, and now opened fi re with
murderous effect. His fi rst shot laid McKeich lifeless on the
19
ground; then turning, with eyes doubtless already misty with
the fi lms of death, he fi red and struck down the fl eeing fi gure
of his khaki-clad comrade. Rayne, unable to disentangle the
reins of the Boers’ ponies, and now himself the object of the
wounded man’s fi re ran to take cover, receiving as he went the
last bullet – an explosive one – in his thigh. A chilly day was
drawing to a close and a bitter night darkening over the veldt
when the desperately wounded New Zealander started to walk
the thirteen miles to the camp. The following afternoon, the
ambulance previously sent out failed to discover the body of
McKeich, four squadrons of the Ninth New Zealand Mounted
Rifl es were sent out, and forming a far-spreading screen,
swept the country without opposition..., had found the bodies
of McKeich and two of the Dutchmen dead, the third still
living.
Henry Rayne’s own version: In April 1930 an article by
Major H Rayne, O.B.E, M.C, was published in London
under the caption ‘Premonition’. We quote a few bits and
pieces from his detailed description of the event: “I began
to undress – fi rst my tunic, then my shirt ... But Mac wasn’t
having any; he refused point-blank to undo a single button. I
distinctly heard one of the Boers attending him say in Dutch to
the other: ‘Shoot him now!’ The reply given: ’no, that would
spoil his clothes’ dispelled any doubt I may have entertained
until then about using my pistol should opportunity arise.
... As the trousers came off the pistol was in my hand and I
jumped forward across the rifl e my careless guard had laid
down... Raising my revolver I shot the nearest guard through
the head... Then there is a description of more detail, inter alia
of how he received a shot in the hip, how a shot hit the ground
close to his ear where he was lying and how he was deaf in

that ear since then, etc. Also about his hardship and how he
crept to their camp.
The following description is very valuable and was specially
written for OVK Nuus/News by Bill McKeich, great grandson
of Lt. Robert McKeich. He is very enthusiastic about us
publishing their exceptional story. He calls his summary...
“From Australia to New Zealand and Finally,
South Africa”
– By Bill McKeich
On 6th June 1902 Lieutenant Robert McKeich of the Ninth
New Zealand Contingent, South Island Regiment was laid to
rest in the English cemetery at Meyerton a few miles north of
Vereeniging. What were the events that lead up to this tragic
death a few days after the Declaration of Peace?
It was on Wednesday 4th June 1902 when Lieutenant Robert
McKeich and Lieutenant Henry Rayne of A Squadron, with the
blessing of their commander Major Jackson rode out across
the veldt in search of springbok and a day’s shooting. On their
return journey to camp they decided to visit a Boer laager
which had been visited by Major Jackson on the previous day.
However there were no signs of life and obviously the Boers
had trekked.
The two men were still some 13 miles from camp when at
about 5pm a party of three Boers who had not heard of the
declaration of Peace confronted them. The two men were
ordered to dismount and take off their clothes. As they did
so Lieutenant Rayne whipped out his revolver and shot one
Boer through the head and another through the chest. The
20
third Boer rushed at Lieutenant Rayne who hurled his now
unloaded revolver at him hitting him between the eyes. The
blow crushed the Boer’s skull killing him. As the offi cers
were remounting, the wounded Boer reached for a rifl e and
shot Lieutenant McKeich between the shoulder blades. He
died instantly. Lieutenant Rayne was able to make good his
escape and eventually returned to camp. An ambulance was
immediately dispatched to fi nd Lieutenant McKeich’s body
but they failed to do so. The next day on 5th June, the whole
contingent was sent out to search for the body and some men
in D Squadron eventually found it on the right fl ank. They
found the body with a bullet hole right between the shoulders
and two Boers lying dead about twenty yards away. The three
bodies were sent back to camp on a cape cart and all the men
returned to camp at about 7p.m. On the way back they saw a
Jackey’s outpost about a mile from the scene of the disaster
but no fi ring passed between them.
Lieutenant McKeich was buried in the English cemetery on a
site where the Vaal and Klip Rivers meet. Nearly every man
in the brigade turned out mounted and the Inskilling Regiment
and Band were there also. There were a number of civilians
present too.
After the war the bodies were removed to a Garden of
Remembrance at the Maccauvlei Golf Club. A Military Iron
Cross marks all the war graves and the owners of the golf club
maintain the area.
A few more facts about Robert and myself
Lieutenant McKeich had kept a daily diary and entries
showed that he was very impressed with the South African

countryside. He also mentioned this in letters home to his son
Walter who eventually arrived in South Africa with the Tenth
New Zealand Contingent but too late to attend the funeral.
Robert was estranged from his wife and there is speculation
that he would have remained in South Africa after the war.
Robert McKeich was born on 12 September 1855 at Fiery
Creek, Victoria, Australia. His father, James was a grocer
serving the gold miners in the area. Eventually the family
moved to the Yanakie Station and Cattle Run on Wilson’s
Promontory. It is here that he learnt his riding and shooting
skills. After his father died and the family left Yanakie Robert
emigrated to New Zealand and set up a butchery business in
Lawrence, Otago, New Zealand.
I am a grandson of Robert McKeich and has been researching
my family history for many years. On one occasion in 1954
when I was tramping in the mountains behind his home town
of Wellington, New Zealand, I met up with an old pensioner
who told me he had been a member of D Squadron, Ninth
Contingent and that he was one of the men who found Robert
McKeich’s body.
Lieutenant McKeich’s name is recorded on four War Memorials.
Firstly his name is on the War memorial in the main street
of Ballarat, Victoria, Australia, the country of his birth. Then
there are the two memorials, the Boer War Memorial in the
Oval, Dunedin and the Lawrence and Districts War Memorial
in Lawrence. His name is also recorded on the cairn in the
Garden of Remembrance in South Africa.
21
Information about the present New
Zealand role players in the story, the
direct descendants from Robert:
Steve Lucas and Bill McKeich descended from two brothers,
sons of Robert McKeich. The following summaries show the
two lines:
Steve Lucas’s line:
(For this report viewed as the original generation): Robert
McKeich born 5 Sept 1855, Fiery Creek Victoria, died 4 June
1902 in Vereeniging, South Africa, was married 8 March 1876
to Emily Harriet Bicknell (born 7 January 1857 in Raglan,
Victoria, died 2 June 1924 in Dunedin).
• (1st generation), Robert’s eldest son: James Henry
McKeich ( Steve’s ancestor), born 6 May 1876, died 27
July 1961.
• (2nd generation), James’s fi rst child: Walter Royce
McKeich, born 5 February 1897, died 3 April 1981.
• (3rd generation), Walter’s fi rst child: Walter Stanly
McKeich, born 6 April 1923, died 8 Desember 1985.
• (4th generation), Walter’s last child: Merle Evelyn
McKeich, born 24 Junie 1947 (married to Robert Cornelis
Lucas, born 22 August 1938 in Harlem, Holland).
• (5th generation), Merlé’s last child: Steve Johannes
Lucas, born 10 June 1970, married 26 Nov 1999 Marga
Wessels, born 11 November 1976, Nylstroom, RSA. From
an e-mail from Marga: “Steve and I met in London. We
worked at the same place, and we got married in London.
Seeing that it is Valentine’s Day I will tell you. Steve was

very romantic the day when he asked me to marry him. He
took me to Hyde Park to the bench where he kissed me the
fi rst time. He stood on his knee and asked me in Afrikaans
to marry him. We got married twice – in the morning before
a magistrate and then again in the afternoon in the church.
At 4pm, after the sermon, it was dark there. The reception
was on a boat which travelled from Little Venues to Camdon
Logg and back.”
Bill McKeich’s line:
(Original generation) Robert McKeich x Emily Harriet
Bicknell. See details above (Their eldest son was James Henry
McKeich, Steve’s ancestor – see the other line).
(1st generation) Second son Walter Ernest McKeich, born 9
January 1882, Lawrence, died 18 June 1965 in Hamilton
(2nd generation) Walter’s eldest son was Colin Harrie
McKeich, born 3 January 1907, Dunedin, died 21 March 1981
in Wellington
(3rd generation) Colin’s eldest son was William Ernest
McKeich (“Bill”), born 1 December 1933 in Dunedin married
23 Aug 1958 to Mary Lynette Swan (born 21 August 1936
in Wellington, died 3 February 2005 in Palmerston North).
(Bill, the author of the article, wrote to Marga: “Steve and
I are 2nd cousins twice removed. This comes about through
his grandfather and me being 2nd cousins. As you can see
and probably gathered from my visit to you yesterday I am
thoroughly immersed in genealogical research. Only yesterday
after I arrived home from your place another e-mail was
waiting for me from a descendant in Australia of James Henry
McKeich’s wife Fanny...”. “If ever you wish to know more
22
about this Marga, don’t hesitate to get in touch with me. In the
meantime I look forward to receiving a copy of the magazine
OVK Nuus / News”.
Comments
The detail of the event clearly shows that there were defi nite
causes leading to the moment of truth which triggered the
skirmish and the tragedy that followed, something which was
shrouded in the SA version by the words ‘...Rayne inexplicably
pulled out his weapon and...’.
(* “OVK” is the general name for the Ladybrand based RSA
agricultural company Oos Vrystaat Kaap Operations Ltd, the
mother organization for which this offi cial journal is published.
OVK operates in a fairly large area stretching over three RSA
provinces namely the Free State, Eastern Cape and Northern
Cape. It covers an area with 67 towns in it. This note is for
our overseas friends sharing this story with us and who know
nothing about OVK).
What a beautiful and exceptional story! It is clear, for children
going overseas it doesn’t always end up only in working! And
it is also clear that once the genealogy bugg has bitten, seekers
after their ancestral roots overseas are equally enthusiastic
as the ones here, always running and scratching for more
information about their people! Our sincere appreciation to
everyone who helped with informatoin for this article, Lieb
and Fanie Wessels of OVK, and especially the family in New
Zealand, namely Marga Lucas and Bill McKeich.
Inhoud • Contents

KULTIVARAANBEVELINGS –
HAWER, ROG EN KOROG VIR 2006
Hier is die aanbevole kultivars vir aanplantings in OVK-gebied vir
die komende winterseisoen. Die aan bevelings is in samewerking met
die betrokke firmas saamgestel.
Tabel 1: Hawer (Hele OVK-gebied (droëland))
Vir graan-
Vir
Benutting
opbrengs Saad/ha weiding Saad/ha dae na plant Her-
Cultivar Planttyd (kg/ha) Planttyd (kg/ha) (sien notas) groei
Overberg 15/5-30/6 25 >1/2 40-50 45-55 Redelik
SWK 001 1/5-15/5 30-35 >1/2 35-50 50-60 Swak
Witteberg 1/5-15/6 25 >1/2 40-50 50-60 Redelik
SSH421 15/5-30/6 25 >1/2 35-50 50-60 Redelik
SSH423 1/5-15/5 25 >1/2 35-50 55-65 Redelik
Draknsbrg 1/5-15/5 25 > 1/2 25-30 45-55 Redelik
Maluti 1/5-15/5 25 > 1/2 25-30 50-60 Redelik
Palinup 30/6-30/7 40-50 – – Ontbytgraan Swak
SSH39W* – – > 1/2 30 50-60 Uitstekend
SSH491** 15/7-5/8 35 – – – –
Heros 1/5-15/6 25 > 1/2 35-50 55-65 Redelik
Nota: Algemene benuttingsriglyn vir weiding is 50-65 dae na plant.
> = Plant na hierdie datum.
Dit is verkeerd om mense te beoordeel op grond van
hul vriende. Judas het voorbeeldige vriende gehad
– MARCELLO MARCHESI, Il Malloppo
23
Tabel 2: Rog (Hele OVK-gebied (droëland))
Cultivar
Planttyd
Vir weidingswaarde
Planttyd
Saad/ha
(kg/ha)
(sien notas)
Benutting
dae na plant Hergroei
SSR1 Febr-Mrt 40-50 50-60 Redelik
SSR727** Febr-Mrt 40-50 50-60 Redelik
April-Mei 40-50 70-80 Redelik
SSR729* Febr-Mrt 40 70-90 Uitstekend
PAN233 Febr-Mrt 30-40 55-65 Goed
Agriblue Febr-Mei 25-50 50-60 Uitstekend
Echo Febr-Mei 25-50 55-70 Uitstekend
Nota: *Groeitempo is stadig. Hoë biomassa. **Het weerstand teen Russiese
Koringluise, is ontwikkel uit SSR1. SSR1 se inligting korrespondeer volledig
met dié van SSR727.
Tabel 3: Korog (Hele OVK-gebied (droëland))
Cultivar
Vir weidingswaarde
Planttyd
Saad/ha
(kg/ha)
Benutting
dae na plant
(sien notas) Hergroei
PAN248 Feb-Mrt 30-45 45-50 Redelik
PAN299 Mrt-April 30-40 80-90 Goed
Cloc 1 Feb-Mrt 25-30 80-100 Uitstekend
Falcon Vanaf Feb 15 90 Uitstekend
Rex Vanaf Feb 30-60 40-50 Redelik
Usgen
Nota:
Vanaf Feb 30-60 42 Goed
1. By ideale saadbedtoestande kan ietwat afgeskaal word op plantdigthede.
Gebruik goeie oordeel. Soms is saadbeddens rof en word nie ideale
ontkiemingstoestande ervaar nie.
2. Aanvangsdatum van benutting hang deels af van hoeveelheid
stikstofbemesting, kere hergroei en mate van hergroei verlang, volume
kos tydens benutting verlang, ens.
Inhoud • Contents

KOOS PANSEGROUW VAN ROUXVILLE
SÊ DANKIE
“Aan elke personeellid van OVK en elke boer wat my pad
gekruis het, neem asseblief kennis dat ek om gesondheidsredes
vanaf 28 Februarie 2006 afgeboek is. Vir al die jare se
betrokkenheid by julle mense, sê ek opreg baie dankie,
in besonder ’n groot dankie aan my Hemelse Vader vir die
geleenthede, die vreugdes en die genade wat ek daarmee saam
ontvang het. Die lojaliteit en goeie gesindhede van OVK se
personeel is vir my ’n besondere kleinnood, vanaf my Coopersdae
vanaf Oktober 1989, daarna Hoechst, en die laaste paar
jaar by Intervet. My beste wense aan elkeen van julle” – Koos
Pansegrouw, Paulsfontein, Rouxville, Sel 083-4580518
Naamborde asseblief!
Niks weerspieël die geskiedenis van die landbou beter
as ou naamborde nie. Plaasnaamborde, borde gebruik
deur besighede in plaaslike dorpe, plekname, enigiets,
hulle vertel elkeen ’n verhaal! Die Sandstone Heritage
Trust naby Ficksburg ontwikkel tans ’n uitstalling van
ou naamborde, en hulle wil graag enige naambord
wat rondlê en nie gebruik word nie vertoon. Vir
verdere inligting skakel Hester Papenfus by telefoon
051 933 2235
24
KORINGKULTIVAR-AANBEVELINGS
VIR 2006
Dit is vir OVK weer eens aangenaam om die lys van aanbevole
koringkultivars vir die nuwe seisoen op hande, die 2006-seisoen,
aan u beskikbaar te stel.
Die lys is met sorg saamgestel en die saadmaatskappye het
ons ondersteun en gehelp met die samestelling. ’n Opregte
dankie weer eens aan hulle! Wees gerus, hierdie kultivars het die
streng toets van jarelange evaluering deurstaan as hulle tot hier
gevorder het.
Die lys is op grond van die beste beskikbare inligting saamgestel,
maar hoewel OVK hierdie inligting goedertrou aanbied, neem hy
geen verantwoordelikheid vir die prestasie van enige spesifieke
kultivar nie.
Omdat die bedryf baie dinamies is verander die voorkeurlys
van die Nasionale Meulenaarskamer van tyd tot tyd en sluit
ons volledigheidshalwe die lys, soos toepaslik vir die noordelike
saaigebied, en besproeiing, in.
Let wel: Aanvangsdatums van aanplantings mag
nie vroeër wees as die getoonde datums nie, want
rypversekering sal in sodanige gevalle nie toegestaan
word nie. Dit geld vir alle gebiede. Uiteraard raak
hierdie bepaling haelversekering glad nie.
Inhoud • Contents

Tabel 1: Oos Vrystaat: Ladybrand-Oos, d.w.s die gebied
oos van die bergreeks Platberg. Viervoet en Korannaberg
strekkende van suid na noord vanaf die Lesotho-grens naby
Ladybrand tot op die oostegrens van Excelsior met Clocolan,
Ficksburg, Rosendal en Fouriesburg
CULTIVAR* PLANTTYD (WEKE) PLANT
APRIL MEI JUNIE JULIE DIGTHEID
CULTIVAR*
Betta/ Betta DN
SST334**
Elands
Gariep/Limpopo
PAN3191
PAN3349**
PAN 3235
PAN 3377
PAN 3364
SST 966
Caledon
SST 363
SST 983
SST 399
1
MEI
2 3 4 1
PLANTTYD (WEKE)
JUNIE JULIE
2 3 4 1 2 3 4 1
AUG
2 3 4
PLANT
DIGTHEID
(kg/ha)
20-25
25-50
20-30
25-40
15-25
15-40
20-25
25-40
15-30
20***
20-25
25-50
25-40
20-25
Betta/ Betta DN
SST334**
SST966
Elands
Gariep
Limpopo
PAN3191
PAN 3235
PAN 3349
PAN 3377
PAN 3364
Caledon
SST 363
SST 367
SST 983
SST 399
1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4
(kg/ha)
20-25
25-40
20***
20-30
15-30
20-30
15-20
15-20
15-25
25-40
15-30
15-20
25-50
20-25
25-40
20-25
SST 367 20-25 Notas:
Notas:
* Alle kultivars kwalifiseeer vir alle subklasse en grade van
die brood koring klas
** Met ’n later planttyd moet plantdigt heid ooreenkomstig
ver hoog word
*** Met ’n presisieplanter kan 15kg per ha geplant word.
25
Tabel 2: Sentraal-Vrystaat: Excelsior, Tweespruit, Ladybrand-Wes,
Hobhouse, Wepener, Boesmanskop, Zastron en
Rouxville
* Alle kultivars kwalifiseer vir alle subklasse en grade van
die broodkoringklas
** Met ’n later planttyd moet plantdigtheid ooreenkomstig
verhoog word
*** Met ’n presisieplanter kan 15kg per ha geplant word.
Inhoud • Contents

Tabel 3: Oos-Kaapse distrikte Lady Grey, Aliwal-Noord,
Dordrecht en Jamestown
CULTIVAR* PLANTTYD (WEKE) PLANT
MEI JUNIE JULIE AUG
DIGTHEID
1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4
(kg/ha)
Betta DN 20-30
SST334** 25-35
Elands 20-30
Gariep 20-30
Caledon 20-30
PAN3349 20-30
PAN 3235 25-35
PAN 3377 25-40
PAN 3191 15-30
PAN 3364 15-30
SST 363 20-45
SST 983 25-40
SST 399 20-25
SST 367 20-25
Notas:
* Alle kultivars kwalifiseer vir alle subklasse en grade vir
die broodklas (Klas B)
** In die koeler en vogtiger gebiede kan tot in Julie en selfs
vroeg Augustus SST 334 geplant word, maar teen ’n hoër
plantdigtheid
Oos Kapenaars by Lady Grey en Aliwal Noord kan gerus ook
kyk na die riglyne vir die Sentrale Vrystaat, aangesien die
distrikte Rouxville en Zastron aanliggend aan hulle lê, net
noord van hulle distrikte. Gee ag op eie ondervinding, sowel
as dié van medeboere in die eie omgewing in oorweging van
kultivarkeuses.
26
Tabel 4: Besproeiingskoring (Vir Oos – en Suid Oos Vrystaat,
Aliwal Noord-omgewing, die Visrivier-besproeiings gebied)
en OVK se Wesstreek (Britstown, Hopetown, Petrusville en
Rietrivier).
CUTIVAR
SUB-
KLAS
VIS-
RIVIER
ALIWAL-
NOORD
OOS-OVS
***
WES-
STREEK
PLANT
DIGTHEID**
kg/ha
SST 822 B 15/7-31/7 15/6-15/8 1/7-15/8 15/7-31/7 150-160
SST 825 B 15/6-31/7 10/6-31/7 25/6-31/7 – 120-130
SST 876 B 15/6-31/7 10/6-31/7 – 15/6-15/7 120-150
SST 806 B 10/6-31/7 10/6-31/7 – 15/6-15/7 120-130
Baviaans B 15/6-31/7 15/6-31/7 15/6-15/8 15/6-31/7 100-150
CRN 826 B 10/6-31/7 10/6-31/7 – 15/6-15/7 120-130
NOTAS:
** Plantdigthede vir normale koringplanter. Let wel 25%
ekstra vir saai.
*** Sluit in gebiede langs die Caledonrivier vanaf
Fouriesburg tot Wepener
OVK STEUN VIGSWEEK
Die nasionale Vigsweek het vanaf 28 November tot 2
Desember 2005 gestrek. OVK het die week gesteun deur
’n plakaatkompetisie te loods waar kinders ’n plakaat moes
ontwerp met die tema “ Wat beteken Vigs vir jou?” Daar was
drie ouderdomsgroepe en die wenners is op 2 Desember gekies.
Net OVK personeel se kinders kon deelneem, iets wat die Contents
•
bewusmaking na OVK se werknemers en betrokkenheid sterk
oorgedra het. OVK het ook meegedoen aan die bedrywighede
van die landswye inisiatief om mense bewus te maak van die
gevare van vigs. Inhoud

Tabel 5: Voorkeurlys van meulenaars van die nasionale
meulenaarskamer.
MEULENAARS SE VOORKEURLYS VIR BROODKORING
NATIONAL CHAMBER OF MILLING
Vrystelling 2003 PAN 3120
PAN 3122
NOORDELIKE
DROËLANDGEBIED BESPROEIING
SST 322
SST 334
SST 835
Vrystellings 2002 PAN 3118
Tarka
Komati CRN 826
Vrystellings 2001 Olifants
Vrystellings 2000 PAN 3191 SST 399 Baviaans
SST 802
Vrystellings 1999 Steenbras
Vrystellings 1998 Elands
PAN 3377 SST 885
SST 983
SST 886
Vrystelling 1997 Caledon
PAN 3364
SST 876
SST 972
SST 964
SST 367
SST 363
Vrystelling 1996 PAN 3349
SST 966
Ouer Kultivars Belinda
Carina
Gariep
Limpopo
PAN 3232
SST 107
SST 333
SST 936
Betta DN
Carol
Hugenoot
PAN 3211
PAN 3235
SST 125
Inia
Kariega
Marico
SST 822
SST 825
NOTAS:
• Individuele maalmaatskappye mag verskil van die lys.
• Individuele maalmaatskappye mag vereis dat gelyste kultivars
apart geberg word.
• Individuele maalmaatskappye mag bereid wees om ongewenste
kultivars te aanvaar.
27
Algemeen: Hou by ’n pakketbenadering, dit wil sê, kies ’n
paar kultivars wat vir jou presteer en inpas by jou behoeftes.
Sodoende tref jy minstens die optimale prestasie van sekeres,
indien daar sekere afwykings vanaf die normale patroon in
die seisoen voorkom. Hou by die algemeen geldende produksieriglyne
vir plantestand, planttyd, bemesting, ensovoorts.
Moenie peil trek op ’n verwagte uitskieterjaar nie.
KONTAKPERSONE VAN DIE SAADMAATSKAPPYE:
• MONSANTO (vir SENSAKO- en CARNIA KULTI-
VARS):
Thom Steyn, Sel 082-4433881 / Faks 058-3042361
Bright Breytenbach, Sel 082-3880331
Jaco Breytenbach, Sel 083-6319559
Mof Krugel, Sel 082-3880755
Charles Kotzé, Sel 082-8987631
Leonard Oberholzer, Sel 082-7730308 /
Faks 058-8633494
Ben Cronjé, Sel 073-2339288 en Nolene Cronjé,
Sel 083-7017476
Chris Goussard, Sel 082-3380196
• PANNAR:
Johan Olivier, Sel 082-9529867
Dave Grobbelaar, tel 051-5222 478 / Sel 082-5710919
Pieter Rademeyer, tel 056-2163000 / Faks 056-2121906
• PIONEER:
Lourie Prinsloo, Tel 051- 9240155 / Sel 083-3052043
• AGRICOL:
Cliffe Deacon, Tel 018-2947470 / Sel 083-4410242 /
Faks 018-2946147

Erus Hefer, Tel 053-8312609 / Sel 083-6317716
(Kimberley) / Faks 053-8328267
Freddy Randall, Tel 041-4844588 (Port Elizabeth)
• ADVANCE SAAD:
Charlie van Wyk, Tel 011-7625261 / Sel 082-3880511
• UMPUKANE SAAD:
Piet van Rooyen, Tel 051-9437006 / Faks 051-9437007
• K2 AGRI SAAD:
Fanie Meiring, Sel 083-4480881 / Faks 058-4814691
Rien Hoek, Tel 012-2500200 (Brits)
IN MEMORIAM
ATTIE JOOSTE VAN BRITSTOWN
Attie Jooste, (75), voormalige voorsitter van Britstown
Koöperasie Bpk, Nasionale Party parlementslid,
hoofsweep van die NP, asook lid van die Presidentsraad, is
onlangs oorlede. Ons bring graag met hierdie berig hulde
aan ’n groot seun van Britstown, ’n
besondere man wat diep spore in Britstown, die Noord-
Kaapse landbou asook die politiek van die RSA getrap het.
OVK se belang by Attie spruit daaruit dat Britstown Koöperasie
een van die koöperasies was wat deur amalgamasie deel geraak
het van KOLK (Karoo Oranje Landboukoöperasie Bpk), wat
weer op sy beurt in 2004 met OVK (Oos Vrystaat Kaap Bedryf
Bpk) saamgesmelt het. Ons erken met groot waardering die
bydrae wat Britstown Koöperasie, en in besonder Attie as
direksievoorsitter in die periode vanaf Junie 1977 tot Junie
1982, gemaak het.
28
Attie Jooste is op 21 September 1930 as die oudste van vier
kinders van Koos (M J) Jooste van Middelburg en Frikkie van
Zyl van Hanover gebore. Na hom was daar Annatjie (getroud
met Ronnie Melck (Ronnie is ’n paar jaar gelede oorlede),
die bekende wynfamilie van ‘Die Muratie’ Wynlandgoed in die
Simonsberg area tussen Stellenbosch en Klapmuts), Charlotte
(getroud met Mannetjies Roux, die Springboksenter, en boer
van Noblesfontein, Victoria-Wes), en die jongste seun, Van Zyl
Jooste, wat in Junie 1960 op 16 die eerste slagoffer in Suid-
Afrika van ’n tragiese gasdood in ’n badkamer geword het, die
gevolg van ’n lekkende gasgeiser. Gasgeisers was op daardie
tydstip nog iets heel nuuts. Die tragiese gebeure was op die
familieplaas Doornkuil, geleë 29 km vanaf Britstown in die
rigting van De Aar.
Attie was kleintyd op Britstown en later op Grey Kollege in
Bloemfontein op skool. Die susters was op Oranje Meisieskool
in Bloemfontein. Na skool is Attie na Stellenbosch Universiteit
waar hy vir B.Sc Landbou studeer het. Sy pa is in 1953 op
48 jaar oorlede. Na verwerwing van sy graad in dieselfde
jaar het hy vir twee jaar saam met sy ma geboer. Sy het
egter besluit om hom ’n geleentheid op sy eie te gee en is
toe na Pretoria Universiteit waar sy die eerste inwonende
koshuishoof van Asterhof dameskoshuis geword het. Sy was
by Asterhof vanaf 1955 tot 1974. (Sy was ’n gekwalifi seerde
onderwyseres, maar was in haar dae in Britstown baie
bedrywig in die Vrouelandbouvereniging (VLV), onder andere Contents
op die hoofbestuur).
•
Attie is in 1957 met Hannerie van Heerden van Murraysburg
getroud en vier dogters is uit die huwelik gebore, naamlik
Marietjie Koekemoer, huisvrou van Protea Vallei, in die Kaap, Inhoud

Cecile Blevi (’n fi sioterapeut) van Durbanville, Annatjie
Reynolds van Nuwefontein, Richmond (die bekende koskenner
en medeskryfster van die suksesvolle boek oor wildsvleis),
en Jeannerie Jooste, ’n mondhigiënis in De Aar. Hannerie is
10 jaar gelede, in 1996, aan kanker oorlede, in dieselfde jaar
waarin Annatjie ook haar man, Ronnie, verloor het.
Attie was baie bedrywig in die openbare lewe – in die
georganiseerde landbou asook in die politiek, waar hy
onder andere Lid van die Presidentsraad en parlementslid
vir Britstown/Prieka kiesafdeling was. Lateraan was hy
hoofsweep van die Nasionale Party. As gevolg van sy
politieke betrokkenheid het Attie in die Kaap ’n woonstel
gekoop en beurtelings daar en op Doornkuil gewoon. Om die
omvangryke boerdery te bestuur het hy ’n bekwame jong man,
Gerhard Strauss, betrek. Attie was ook saam met Gerhard en
sy vrou Wilma betrokke by die bekende Kambro Padstal op
die N12 tussen Strydenburg en Britstown.
Attie Jooste het altyd goeie verhoudinge nagestreef en dit het
uitgestaan dat hy en Hannerie hul plaaswerkers sterk opgehef
het. Hy het ook interpersoonlik baie goed met mense oor die
weg gekom, ’n aangename en maklike geselser, maar ook baie
nederig. Vanuit gesprekke met sy susters was dit duidelik dat
sy leierseienskappe en integriteit uit sterk leiding vanuit ’n
Christelike ouerhuis gespruit het wat sterk waardes en wortels
gehad het. Hy het altyd ’n baie groot verantwoordelikheid oor
sy tuisplek gevoel. Na die plaashuis op Doornkuil afgebrand
het, het hy gewoon net weer die huis volledig van die grond
af opgebou. Hy het altyd daarna gestreef om hierdie ‘heimat’plek
waar soveel lag en vreugde was, in goeie toestand te
hou. Doornkuil was twee geslagte vantevore sy oupa van
29
Zyl s’n wat vir elkeen van sy twee dogters ’n plaas gekoop
het – Doornkuil, sy ma s’n, en Brakfontein langsaan, haar
suster s’n.
Ons het iets oor sy ma genoem en van die besondere pad wat
sy lateraan in haar lewe by Tukkies oopgemaak het, maar sy
pa was ewe bedrywig op sy dae. Hy was baie betrokke in die
gemeenskap en in besonder in die landbou waar hy, onder
andere, direkteur van BSB (Boere Saamwerk Beperk) was.
Die familie was van altyd af ’n baie hegte eenheid. Charlotte
sê Attie was vir haar ’n vaderfi guur aangesien sy maar slegs 13
was toe haar pa so jonk oorlede is. Annatjie het sy kalmte en
wysheid, en sy mooi besadigde manier van optree en omgaan
met medemense uitgelig. Ook sy besondere gesindheid
om mense wat probleme het te ondersteun en te help. Sy
sorgsaamheid en deernis met ander mense was ’n uitstaande
kenmerk. Toe die vee-onttrekkingskema van Departement
Landboutegniese Dienste in die sestigerjare geloods is, het
Attie sy vee aan die grond onttrek (behalwe vir ’n kernkudde)
en as landbouvoorligter in Beaufort-Wes gaan woon en werk,
familie en al. Hy het altyd gesê in daardie tyd het hy baie van
medeboere geleer.
Ons het dit goed gedink om in hierdie huldeblyk ook iets oor
die familie rondom Attie Jooste te sê. Dit is baie duidelik,
hy was ’n besondere man wat vanuit ’n besondere familie
met stewige gesinsbande en gesinsinvloede ontwikkel het
tot iemand van integriteit en aansien wat ’n leeftyd lank ’n
verrykende en opbouende rol in mense se lewens gespeel het.
Aan Attie se dogters, kinders en kleinkinders, sy susters, en
al die familie en vriende, ook die Britstowners, ons innige

meegevoel. Uiteindelik bly net herinneringe oor, en as hulle
mooi is, soos in Attie se geval, wat kan enige mens meer vra?
Namens die direksie, bestuur en lede van OVK.
– MC Fourie
BROMVOËLS IN HOBHOUSE ’N
EERSTE KEER IN DIE GESKIEDENIS
AANGETEKEN!
Enkele dae voor die nuwe jaar oor ons gebreek het, het Julius
Ball op die plaas Waimerino van Anne Fraser, veearts te
Ladybrand, twee bromvoëls opgemerk. Waimerino lê suid
van Ladybrand ongeveer tussen Ladybrand en Hobhouse. Hy
het die voëlkenners geskakel en hierdie waarneming het almal
laat regop sit! Bromvoëls hiér! Kyk net na die interessante
notas wat Julius en die slim manne oor die bromvoëls per epos
gewissel het:
Julius se skrywe:
“Ons het hulle die eerste keer op 29 Desember 2005 gesien.
Hulle het net opgedaag op die plaas, ons weet nie van waar af
nie. Toe ons sien loop hulle in ’n ou lusernland. Ons hou hulle
dop en sien hulle is lief om elke oggend daar te loop en van
daar af skuif hulle dan na die blesbokke toe. Hulle is eintlik
baie mak.Ons kry hulle soms tussen die werkers se huise.
Ons het natuurlik die werkers die dood voor die oë gesweer
as hulle iets aan hulle doen. Die plaaswerkers skakel my elke
dag en rapporteer dat alles nog reg is met hulle, en waar hulle
30
loop. Ons sal so aanhou en probeer om hulle daar te hou en
op te pas.”
Antwoorde op sy skrywe:
Van LD van Essen: “Thank you again for the information that
you sent through regarding the sighting of southern ground
hornbills on your farm. Please feel free to contact me at any
time ... Welcome to the world of southern ground hornbills
and I look forward to a long and fruitful association with you.
Kind regards” – LD van Essen (L.D. van Essen, Manager
Ground Hornbill Working Group, Endangered Wildlife Trust,
Private Bag X11, Parkview, 2122, South Africa Tel: +27 (0)
11 486-1102 / Fax: +27 (0) 11 486-1506 /Cell: +27 (0) 82 320
6620 /Email: ldv@ewt.org.za
Van Kerryn Morrison: “These are great-wow!! A really nice
picture in particular of the female (the one with the blue throat).
I have forwarded them onto LD van Essen who has taken over
from me as the manager of the EWT Ground Hornbill Working
Group. I have asked him to contact you as well and have
forwarded him your cell number. Kind regards”– Kerryn.
Van Brian D. Colahan: “Just to thank you again for
reporting your sightings to us, and for taking the trouble to
photograph them. I am sure these are the fi rst ones ever to be
photographed in this Province. These birds are occasionally
seen in the Harrismith District, when KZN birds come up
over the escarpment (about 10 years ago I saw one between Contents
•
Harrismith and Kestell), but I know of no previous records
from the southern half of the Province. I think it is likely that
“your” birds came up from the Eastern Cape – I really hope
that it is a pair and that they stick around and breed on your Inhoud

farm. The birding people in Bloemfontein will be very excited
to hear about this, and will want to see them, but I will not give
out any details to them – I am sure that you don’t want them
swarming over to your place. However, if they do settle down
on “Waimerino” you could make some money out of Free
State birders wanting to see them in the future! (I found your
place on the map, and see that it is quite out of the way, so,
even if people do get to hear about your hornbills, they won’t
easily fi nd you). Kind regards” – Brian. (Brian D. Colahan,
Principal Nature Conservation Scientist: Ornithology, Free
State Tourism, Environment & Economic Affairs, P/Bag
X20801, Bloemfontein, 9300, South Africa / Phone: +27 (0)51
400 4787; Fax: +27 (0)51 400 4811 / colahan@dteea.fs.gv.za
(or, if that fails: bdcolahan@webmail.co.za)
Dus, alle OVKaners, veral die Oos-Kapenaars, as julle
bromvoëls by julle sien, skakel asseblief! Die opmerking van
Brian Colahan toon dat die Oos-Kaap dalk ’n moontlike bron
kan wees. Teen die begin van Maart was hulle steeds nog
daar en mooi aan die gang. Ons hoop hulle broei. Baie dankie
Julius vir hierdie wonderlike stukkie nuwe ervaring met ’n
nuwe voëlspesie in ons omgewing. Ons hoop net die jakkalse
sien hulle oor, want ons weet hulle spaar nie ’n kalkoen nie!
– Redakteur
Daar is geen kranksinnige nie of hy is êrens
reg, en geen verstandige of hy is êrens mal. En
niemand is so reg dat hy sy eie strepie raaksien
nie
– C J LANGENHOVEN, Ons Weg deur die Wêreld
31
HOFMEYR LANDBOUVERENIGING
HOU SUKSESVOLLE “BOERERALLY”
Saamwerk, saamspeel, saamkuier snoer
gemeenskap saam
Hofmeyr Landbouvereniging het begin Desember 2005 ’n
baie suksesvolle boererally in die distrik gehou. Sestien
tweemanspanne (bestuurder & navigator) het deelgeneem,
onder hulle ’n dapper dames-span, Yolandi Froehlich en Renel
Vermaak.
Alles het op Rietfontein van Nasie Vermaak begin, waar
deelnemers moes skape tel en valplate skiet. Nege spanne kon
al drie die troppe skape korrek tel! Die valplate was moeiliker,
maar Matt Philps en Jimmy Vermaak, en die span van Michael
Lord & Claude Marais, kon darem ’n skafl ike 80% haal. Op
Rietfontein moes horings geïdentifi seer word, en daarna,
by Carl Froehlich, is deelnemers se trekkerbestuursvernuf
getoets. Hier was dit baie duidelik watter boere self hul
trekkers dryf, en watter het trekkerdrywers, of het nie trekkers
nie! Roelf & Joppie Opperman (broers), Neels & Stefan du
Plessis (universiteitstudente), en Nasie en Hendrik Vermaak
(neefs), was hier die presteerders.
Isak Lamprecht van Bayer het goedgunstig ’n belangrike
diens die dag verrig en die kontrolepunt by Doornhoek van
Michael Lord beman waar deelnemers twee vraestelle moes
skryf oor dieregesondheid. Natuurlik was daar ’n Bayeruitstalling
van produkte, hoe anders. Simon en Simon (junior)
Jansen (pa en seun) en Michael Lord en Claude Marais het
hier volpunte behaal. By die Angoras het die span van Pieter
Inhoud • Contents

Marais en Willem Jordaan beste gevaar in die skatting van
gewigte van die Angoras, en ook die korrekte plasing, volgens
rasstandaarde, van vyf ooitjies.
Die vraestel oor plantegroei was die langste. Dawie Blom,
weidingskundige van Grootfontein Landboukollege,
Middelburg, het goedgunstig die veldplante kom identifi seer.
Die roete waarlangs die plantegroei uitgeken moes word, het
deur ’n groot deel van die Vlekpoort Bewaararea geloop, en die
plantegroei wat daar voorkom kom nie sommer veel op ander
plekke voor nie. Die uitdaging was groot, maar die manne het
probeer. John en David Lord het hier die beste gevaar
By Amajuba van Roelf Opperman was daar versnaperinge,
maar ook ’n reeks toetse en ’n ’n hele rits vraestelle. Anne Nel
en Lizanne Opperman het dié punt beman. In Kleiduifskiet
het Willem Jordaan en Pieter Marais die beste gevaar, en drie
spanne het met die korrekte plasing van Dorpers en Boerbokke
uitstekend gevaar. Wys jou, die manne ken hule vee! Cradock
Saad het ook hier ’n stalletjie geborg waar deelnemers
saadmonsters moes uitken. Hier moes deelnemers ook ’n
vraestel oor vuurwapens invul, ongeveer gelykstaande aan die
vraestel wat ingevul moet word wanneer daar aansoek gedoen
word vir ’n vuurwapenlisensie. Hier het dit maar gelol. Matt
Philps en Jimmy Vermaak was hier tops met ’n punt van 13
uit 15.
Toe was dit na Alicedale, van David Lord, waar bulle volgens
skoustandaarde beoordeel moes word. Matt Philps en Jimmy
Vermaak was hier die wenners. Op Allemansvlei van Tommy
Roux, is Merino’s beoordeel, en John & David Lord, en
Ettienne Roux & Carl Froehlich het goed presteer.
32
Hofmeyr Landbouvereniging se vrouens het ook ’n algemene
kennis-vraestel oor huis-goeters saamgestel. Al die spanne
het swak gevaar, met die uitsondering hier Simon en Simon
(Junior) Jansen (die Pa & Seunspan).
Teresa Opperman, sekretaresse van Hofmeyr Landbouvereniging
was in beheer van die eindpunt by die Sportklub,
waar die vraestelle ontvang is. Vanaf 18h00 het die spanne
doodmoeg daar begin aanland. ’n Lang bedrywige dag, in
son wins en weer, vanaf 10h00 die oggend, het duidelik sy tol
geëis. Hier het spanne reggesit om die vraestelle na te sien en
soos wat antwoordstelle vanaf die buiteposte ingekom het, is
dit onmiddellik gemerk.
Pieter Marais en Willem Jordaan was die algehele wenners. Die
prysuitdeling was ’n vrolike besigheid en deur goedgunstige
bydraes deur borge, wat altyd die landbouvereniging sterk
steun, kon elke span darem twee pryse wen.
Met die deurgee van die berig na ons het Teresa Opperman
die volgende nota aangeheg: “Dit was ’n fantastiese dag.
Die boere het tot hulle seuns, wat nog skoliere is, opgelaai
en saamgeneem. My eie 13-jarige seun het saam met sy Pa
en Oom gery, en praat tot vandag toe nog van hoe lekker dit
was. Hierdie moet beslis ’n gesinsgeleentheid bly, want my
twee dogters het help vraestelle merk, en het hulle ook gate
uit geniet. Wat ’n voorreg om in so ’n aktiewe gemeenskap
betrokke te wees. Dankie!”
Contents
– Berig: Teresa Opperman, sekretaresse •
Hofmeyr Boerevereniging
Hartlik geluk Hofmeyr! Lekker om so ’n storie oor boeremense
uit ’n lekker kontrei te publiseer! – Red. Inhoud

Reeks oor brûe vervolg
DIE STAALBRUG OOR DIE CALEDON
TUSSEN VANSTADENSRUS EN
SMITHFIELD
Netjies, funksioneel, aan die
westegrens van Wepener
Die netjiese staal brug oor die Caledonrivier tussen
Vanstadensrus en Smithfi eld is al ’n driekwart eeu besig om
diens te lewer, ’n puik stuk ingenieurswerk, netjies geplaas
tussen die rante. Die mooi plaas Wesselsdal lê aan sy suidekant.
Vanuit die lêer by die Paaie Administrasie is inligting bekom
dat dit ook vroeër bekend was as die Sweetfonteinbrug. In
’n brief van mnr. G Sephton, die Direkteur van Departement
Paaie (gedateer 22 Mei 1980), in antwoord op ’n brief van JB
(“Johnnie”) Smith van Wesselsdal, Vanstadensrus (gedateer
23 April 1980) waarin Smith navraag oor die bou datum van
die brug doen, verskaf hy inligting “dat bouwerk in 1928
nog aan die gang was en dat die werk waarskynlik in 1929
voltooi is”. Die boukoste was ₤15853, 16 sjielings en 1 pennie
(destyds geskryf as ponde, sjielings en pennies, “₤/s/d”. Ons
sal dit maar uitskryf vir beter leesbaarheid). Interessant, op
die klein plasie “Diamant”, kort stroomop vanaf die brug,
was daar jare gelede ’n meule, aangedryf met water vanuit ’n
kanaal wat vanuit die Caledon daarheen aangelê is. Volgens
Lourens Erasmus wat op Erasmusrus boer, ’n paar kilometer
noordwes vanaf die brug op die pad na Smithfi eld, was die
meule voor die AngloBoere-Oorlog al daar, maar dit is tydens
die AB-Oorlog afgebrand. Na die oorlog is dit weer herbou,
33
maar op ’n keer is byneste daar uitgehaal en is dit in die proses
weer afgebrand.
MEULSPRUIT SE STAALBRUG DIGBY
FICKSBURG
Ficksburg se staalbrug oor Meulspruit is ook een van die ou
brue in OVK-gebied wat jare lank goed diens gelewer het.
Meulspruit vloei wes van die dorp verby en die brug is geleë
’n entjie onderkant die Meulspruitdam wat Ficksburg van
water voorsien. Die brug is gebou op die plaas Betty’s Daal,
plaasnommer 256. In die lêer oor die brug by Departement van
Paaie in Bloemfontein is ’n handgeskrewe nota: “Gekoop van
die Munisipaliteit van Ficksburg. Geregistreer in die Naam
van die OVS Goewerment op 30 Junie 1898, akte nommer
54145. By gebrek aan nadere inligting aanvaar ons dat die brug
ongeveer in daardie tyd gebou is. Afgesien van bogenoemde
nota bevat die lêer net korrespondensie oor administrasie en
klagtes oor beeste wat nie oor die brug wou loop nie, ens.,
vanuit die 1950’s tot 1970’s. Onder andere is daar briewe van
mnr. Dan P van der Merwe, LPR vir Ficksburg en Senekal wat
boere se klagtes oor die brug aan die Provinsiale Sekretaris
bewoord het. Onder andere was daar klagtes dat die “toe” brug
maak dat vee nie wil oorgaan nie, en ook dat die brug se “skerp
traliewerk” beeste beseer. Daar is onder andere ook melding
gemaak van ’n koei wat daar verongeluk het.
Inhoud • Contents

PEKA STAALBRUG OOR DIE
CALEDON TUSSEN CLOCOLAN EN
LESOTHO
Peka staalbrug se offi siële boudatum is Augustus 1915,
maar die afhandelingsdatum word as 1917 aanvaar. Die
totale oprigtingskoste is as ₤9800 geboekstaaf op die lêer by
Departement Paaie.
Dis ’n hoë, baie netjiese brug. Met die vloed van 1988 was
die Caledon so wild dat die water bo-oor die ryvlak was met
die grenspos area en -geboue deels onder water. Moenie ooit
hierdie sytakkie van die Oranje onderskat as die groot waters
in die bergkoninkryk, en die aanliggende Suid-Afrikaanse
opvanggebiede val nie! Die Caledon ontspring by Mount Aux
Sources, ’n heuwel hoog in die Drakensberge op die grens
tussen SA en Lesotho. Presies hier ontspring die Tugela-, die
Oranje- en die Caledonriviere. Van daar af vloei elkeen in ’n
eie rigting – die Tugela ooswaarts na Natal, die Oranje (in
Lesotho die Senque genoem) suidwaarts, onderom deur die
suidelike Lesotho, en die Caledon weswaarts, om by Bethulie
by die Oranje aan te sluit.
’n Vrou moet die Here dank vir haar
man se foute. ’n Man sonder foute is ’n
gevaarlike waarnemer
– C J LANGENHOVEN, Ons Weg deur die Wêreld
34
TOENEMENDE GRONDSUURHEID LEI
TOT OESVERLIESE
Dr Gert van der Linde
Direkteur, Die Misstofvereniging van Suid-Afrika
Vir beide die produsent sowel as die insetverskaffer in landbou
was 2005 ’n baie swak jaar wat almal so gou moontlik wil
vergeet. Ons weet almal teen hierdie tyd dat ongeveer 25%
minder kunsmis verkoop is as in 2004. ’n Minder bekende
feit, wat potensieel ’n baie ernstige uitwerking kan hê op die
landbou, is die geweldige lae landboukalkverkope die afgelope
seisoen.
Soos in die meegaande grafi ek duidelik gesien kan word,
het hierdie industrie 62% minder kalk verkoop as in die
ooreenstemmende tyd in 2004!
Dit is nogal jammer dat sulke lae verkope gerealiseer het in ’n
land waar grondversuring geweldige afmetings aanneem.
In die algemeen versuur gronde in Suid-Afrika teen die
ekwivalent van 0.5 ton kalk per hektaar per jaar. Dit
beteken dat indien ’n produsent vir twee jaar nie kalk
op sy lande toegedien het nie, moet hy een ton kalk per
hektaar strooi net om weer op dieselfde vlak te wees waar
hy twee jaar gelede was.
Mielieprodusente op die Hoëveld wat hulle gronde se
suurheidsvlak bokant pH(KCl) 5.0 bestuur kan moontlik een
seisoen se bekalking oorslaan sonder enige oesverliese. Indien
die grond se pH(KCl) egter onder 5.0 is en geen kalk word
toegedien nie kan die produsent oesverliese verwag wat baie
Inhoud • Contents

groter geldelike verliese kan meebring as die “besparing” wat
hy verkry het deur nie te bekalk nie.
Volgens Haumann (1986) en Venter (2004) neem die relatiewe
persentasie oesverlies eksponensieel toe met ’n afname in
pH(KCl) soos grafi es uitgebeeld word in die meegaande
fi guur.
Dr Gert van der Linde
Direkteur Fertilizer Society of SA / Misstofvereniging van SA
Tel: +27 (12) 349-1450 / Fax: +27 (12) 349-1463 • E-mail:
general@fssa.org.za /Website: www.fssa.org.za
THABA NCHU SE NG GEMEENTE VIER
EEUFEES LUISTERRYK
Ryke geskiedenis, wonderlike klipkerk, klein
gemeente
Op Sondag 29 Januarie 2006 het die N G gemeente van
Thaba Nchu hul 100 jarige bestaan feestelik gevier. Oor die
jare het die getalle geleidelik afgeneem en is dit tans maar
’n klein gemeente. Die entoesiasme en meelewendheid van
die gemeente maak egter stewig op vir die getalle! Tydens
hierdie geskiedkundige gebeurtenis is ook nagmaal bedien
en die diens en die nagmaalbediening is deur Ds Attie van
Wijk van Bybelmedia in Wellington behartig. Sy pa was
predikant op Thaba Nchu en hy het daar grootgeword. Later,
toe hy ook as predikant in die bediening georden was, was
hy in die sewentiger jare vir vyf jaar ook die predikant van
hierdie gemeente. Later tydens die gesellige saamkuier om die
35
verversings het hy op ’n vraag vriendelik gesê: “Ons was oor
soveel lange jare op hierdie plek, al ons Van Wijks en hulle
sondes lê begrawe hier op Thaba Nchu”.
Dit was ’n voorreg om hierdie besondere Sondag met die
vriendelike Thaba Nchuers en Tweespruiters te deel, en iets
te hoor oor die herkoms, en die afgelope eeu se woelinge en
worstelinge as gemeente.
MOTORS WORD GEPERS TOT KLEIN
HOPIES YSTER
Enorme hidrouliese krag kompakteer motors
ongeloofl ik!
Onlangs moes die SAPD se voertuigdiefstaleenheid op
Ladybrand weer ontslae raak van die klomp gesteelde voertuie
wat opgebondel het daar. “Inmekaardruk, wegry, laat smelt en
hergebruik” is die manier van doen. Dit is verstommend om te
sien hoe hidrouliese krag 50 ton drukking per vierkante meter
uitoefen om sulke eindresultate te lewer.
Die masjien is ’n Italiaanse fabrikaat met ’n Same enjin. Net
die batterye, petrol en olie word verwyder uit die voertuie uit,
en daarna word hulle net soos hulle is – enjin, raam, alles -, in
die bak geplaas en gedruk. Alles daarvan, is binne-in daardie Contents
•
klein bondeltjie metaal! Verstommend hoe hulle ’n “short
wheel base” Mini van ’n “long wheel base” Camry kan maak!
Daar is agt sulke eenhede in die land. Hierdie een was van
Gauteng. Inhoud

Die gesteelde voertuie was meeste nog goeie, bruikbare goed,
maar ten einde die stelsel te maak werk is dit onmoontlik om
verder hierdie soort voertuie in die handel te laat invloei en
sodoende deure vir verdere korrupsie en wanparktyke oop te
laat. Dus, druk hulle en verwyder!
BEGROTING 2006 – VERDERE
BELASTINGVERLIGTING VIR
INDIVIDUE
Gert Nel – Belastingdirekteur & Hesna Rheeder –
Belastingbestuurder
van PricewaterhouseCoopers Bloemfontein
Die belastingvoorstelle wat die minister van fi nansies, mnr
Trevor Manuel aangekondig het op 15 Februarie 2006,
voorsien vir belastingverligting van R19,1 biljoen, waarvan
R13,5 biljoen vir persoonlike inkomstebelastingverligting vir
individue is.
HOOGTEPUNTE
• Belasting en administratiewe vergunnings vir klein besighede
• Belastingkoers van Aftreefondse is gehalveer
• Geen veranderinge in koerse van Belasting op Toegevoegde
Waarde, Sekondêre Belasting op Maatskappye en Normale
Maatskappy koerse.
• Verhoging in belastingdrempels en kortings vir individue
• Valutabeheer verslapping
• Verhoging in kortings vir Kapitaalwins-, Skenkings- en
Boedelbelasting.
36
INDIVIDUE
Die verlaging van belastingkoerse vir natuurlike persone en
die verhoging van die primêre en sekondêre kortings het weer
eens tot gevolg dat ’n direkte besteebare belastingbesparing
van tussen R900 tot R9,970 verkry word vir persone jonger
as 65 jaar. Verdere voorstelle vir natuurlike persone kan in die
onderstaande tabel opgesom word:
INDIVIDUE
KOERSE, KORTINGS EN BELASTINGDREMPEL 2006/7
Persone (insluitend bestorwe boedels) anders as maatskappye
en trusts, maar insluitend spesiale trusts en testamentêre trusts
opgerig vir die voordeel van minderjare kinders
Contents
• Inhoud
Belasbare inkomste (R) Belastingkoers
0 – 100 000 18% van elke R
100 001 – 160 000 R18 000 + 25% van bedrag bo R100 000
160 001 – 220 000 R33 000 + 30% van bedrag bo R160 000
220 001 – 300 000 R51 000 + 35% van bedrag bo R220 000
300 001 – 400 000 R79 000 + 38% van bedrag bo R300 000
400 001 and above R117 000 +40% van bedrag bo R400 000
Korting (Slegs van toepassing op natuurlike persone)
Primêre
Sekondêre
Belastingdrempel
Onder 65 jaar
Ouer as 65
Rente korting
Onder 65 jaar
Ouer as 65
R7 200
R4 500
R40 000
R65 000
R16 500
R25 500

Kapitaalwins-, Skenkings- en Boedelbelasting
Vanaf 1 Maart 2006 wysig die volgende kortings as volg:
Die jaarlikse skenkingsbelastingvrystelling verhoog vanaf
R30 000 na R50 000;
Die jaarlikse kapitaalwins/-verlies uitsluiting verhoog vanaf
R10 000 na R12 500;
Die primêre woning-korting vir kapitaalwins verhoog vanaf
R1 miljoen na R1,5 miljoen;
Die korting vir boedelbelasting verhoog vanaf R1,5 miljoen
na R2,5 miljoen.
Reistoelae
Die geagte privaat kilometers verhoog na 18 000 vir die 2007
belastingjaar en nuwe tabelle vir berekening van geagte koste
is van toepassing vanaf 1 Maart 2006.
Die maandelikse byvoordeel vir die gebruik van ’n
maatskappymotor is verhoog vanaf 1.8% tot 2.5% effektief
vanaf 1 Maart 2006.
Werknemersbelasting moet vanaf 1 Maart 2006 op 60%
(voorheen 50%) van reistoelae verhaal word.
Mediese fonds bydrae
Soos reeds voorgestel in die 2005 begroting is daar vanaf 1
Maart 2006 maandelikse vaste belastingvrye-bydrae bedrae
en mediese uitgawes sal slegs aftrekbaar wees tot die mate wat
dit 7.5% van ’n persoon se belasbare inkomste oorskry.
Aftreefondse
Belastingkoers op Aftreefondse verlaag vanaf 18% na 9%
vanaf 1 Maart 2006.
Valutabeheer
Individue se toegelate toelaag vir belegging in die buiteland
verhoog vanaf R750 000 na R2 miljoen.
37
KLEIN BESIGHEDE
Kleinsakekorporasies
Die omsetbeperking van hierdie besighede verhoog vanaf R6
miljoen na R14 miljoen.
Die belastingkoers vir kwalifi serende kleinsakekorporasies is
verlaag en is as volg:
R0 – R40 000 van belasbare inkomste ........................... - 0%
R40 001 – R300 000 van belasbare inkomste .............. - 10%
R300 001+ van belasbare inkomste ............................. - 29%
Sekondêre Belasting op Maatskappye ...................... - 12.5%
Bogenoemde veranderinge sal van toepassing wees vanaf 1
April 2006.
Klein besighede
Klein besighede met ’n jaarlikse omset van minder as R1,2
miljoen (voorheen R1 miljoen) sal toegelaat word om elke 4
maande BTW opgawes in te dien, in plaas van 2 maandeliks.
Belastingamnestie
Amnestie sal verleen word aan klein besighede beginnende by
die taxi industrie en daarna ander klein besighede. Die voorstel
vir die amenstie is dat die belasting verskuldig ten opsigte van
tydperke voor 31 Maart 2004 kwytgeskeld sal word en dat ’n
boete van 10% gehef sal word op belasbare inkomste vir die
2005 belastingjaar.
HEREREGTE
Vanaf 1 Maart 2006 verlaag die hereregtekoerse as volg vir
individue:
Waarde van eiendom ........ Belastingkoers
R0 – R500 000 .................... 0%

R500 001 – R1 000 000 ...... 5% op die waarde bo R500 000
R1 000 001 en hoër ............. R25 000 plus 8% op die waarde
bo R1 000 000
’n Vaste koers van 8% word gehef op trusts en maatskappye.
BRANDSTOF- EN PADONGELUKFONDSHEFFING
Die Padongelukfondsheffi ng verhoog met 5 sent per liter
vanaf 5 Arpril 2006.
LEERLINGOOREENKOMSTE
Die eis van toelae vir leerlingooreenkomste word verder
verleng tot Oktober 2011 en die maksimum toelae is aansienlik
verhoog.
STREEKSDIENSTERAADHEFFINGS
Streeksdiensteraad heffi ngs verval vanaf 30 Junie 2006.
By PricewaterhouseCoopers het ons die nodige kundigheid
en ondervinding om u behulpsaam te wees met
behoorlike belastingbeplanning. Skakel gerus die spesialis
belastingdirekteur Gert Nel of ons senior belastingbestuurder
Hesna Rheeder by Bloemfontein 051-503 4100 vir verdere
inligting.
Hierdie publikasie word deur PricewaterhouseCoopers
verskaf, slegs vir inligtingsdoeleindes. Dit verteenwoordig
geensins die voorsiening van professionele advies nie. Die
inligting bevat in hierdie publikasie behoort nie konsultasie
met professionele adviseurs te vervang nie. Raadpleeg eers ’n
professionele adviseur wat voorsien is van al die relevante feite
met betrekking tot u spesifi eke situasie voordat enige besluite
of optredes geneem word. Geen aanspreeklikheid word deur
38
die skrywer, kopiereghouer of uitgewer aanvaar teenoor enige
persoon vir enige verlies wat ontstaan as gevolg van optrede
of nie-optrede op grond van die inhoud van hierdie publikasie
nie.
© 2004 PricewaterhouseCoopers Ing.
PricewaterhouseCoopers verwys na die lidfi rmas van die
wêreldwye PricewaterhouseCoopers-organisasie, waarvan
elkeen ’n afsonderlike en onafhanklike regsentiteit is.
SMITHFIELD SE ANGLIKAANSE KERK
(Erkenning: Jan le Roux Pieterse, Groningen, Smithfi eld / Hier en daar
verder aangevul vanuit die boek “Die geskiedenis van Smithfi eld en die
Caledonrivier distrik 1819-1952” saamgestel deur Mnr. A. Prinsloo,
onderwyser, algemeen bekend as Bok Prinsloo).
Kort na die stigting van Smithfi eld was die eerste inwoners
oorweldigend Engelssprekend – ons praat van veral die eerste
sowat dertig jaar, vanaf 1848 tot ongeveer 1880. Die heel eerste
dienste is deur Aartsdeken N J Merriman, later Biskop van
Grahamstad, en vader van John X Merriman, in 1850 gehou.
Hy het geweldige afstande afgestap, saam met ʼn pakperd en
ʼn dienskneg, om die Woord te verkondig, onder andere vanaf
Grahamstad na Bloemfontein via Smithfi eld! Onder die boere
was hy bekend as die “walking predikant”. Daar was ʼn groot
behoefte aan ʼn kerk. Sir Charles Orpen het as tydelike maatreël
ʼn gebou op eie koste gekoop waar dienste vir die sowat 130 Contents
•
Engelse mense gehou kon word. Die bou van die Anglikaanse
kerk het spoedig gevolg en op 2 November 1879 is dit deur die
biskop van Bloemfontein, Dr. A B Webb, ingewy. Hierdie kerk
was destyds in die Transgariep Biskoplike-gebied noord van Inhoud

die Oranjerivier die beste een, en die gemeente die sterkste.
Die Engelse was oorwegend goed geskoolde en opgeleide
mense, was oorwegend die “geleerde” mense, en hulle was
sterk betrokke in die besigheidswêreld, die plaaslike handel
en ook die onderwys.
Die Anglikaanse kerk het vir die inwoners se geestelike belange
gesorg en onder leiding van Canon Bell en Sir Charles Orpen
was hierdie kerk die leidinggewende kerk in die Vrystaat
betreffende kerksake. Smithfi eld was destyds verder gevorderd
as Bloemfontein. Bell het in 1888 prinsipaal van St. Andrews
School in Bloemfontein geword. Hierdie tyd se kerkmense
het onder baie moeilike omstandighede gefunksioneer, met
die Basoetoe-oorloë van die 1860’s, droogtes, geldtekorte, en
moeilike vervoer aan die orde. Nogtans het hulle hul uitnemend
van hul taak gekwyt. Onder die Engelse vanne destyds daar
was onder meer Poultney, Orpen en Bell. Die eerste Deacon
was Biskop Twells, in 1870 daartoe georden. Gemeentes is
later afgestig, soos onder andere dié van Rouxville. Rooms
Katolieke, en ook andere, het ook in hierdie kerkie dienste
gehou. Die Rooms Katolieke kerkie, oorkant die poskantoor,
is later gebou. Teen ongeveer die 1930’s het die Anglikaanse
kerk in onbruik begin raak omdat die Engelse stelselmatig
begin verhuis het. Interessant, Rouxville was destyds drie uur
se ry van Smithfi eld af! Toe Smithfi eld se NG kerk gebou is
was dit iets wat deur die plaaslike Engelse baie bewonder is.
Opvoeding is ’n versiering in voorspoed
en ’n toevlug in teenspoed – ARISTOTELES
39
GROOT REËNS ONTSPOOR TREIN
BY MARSEILLES!
Spoel beddingsklippe weg, 640 ton yster en
sement bondel op mekaar in groot ramp!
Met die groot reëns kon die deur gangspype digby
Fragment van Naas Ferreira’hulle nie die watermassa
teen die spoorlyn wegvoer nie en het ’n groot opdamming
teen die spoorlyn ontstaan. Toe dit oorloop het dit die
beddingklippe van die fondasie weggevoer en die weg
gebaan vir ’n skouspelagtige ramp. Onder sulke druk moes
iets uiteindelik meegee. Vir ’n twintig meter lange stuk het
al die beddingsklippe onder die “sleepers” weggespoel,
wat die treinspoor (met “sleepers” daaraan vasgebout)
soos gespande drade in die lug laat hang het. Naas sê hy
het die besigheid gesien en wou net Transnet skakel toe
sy aandag deur koei en kalf-moeilikheid afgetrek is. Toe
hy weer hoor was die trein op pad en kort by die plek. Hy
kon toe niks doen nie. Hy sê die opmekaarklim van die
trokke het soos geweerskote geklink wat klap. Die twee
35-lokomotiewe was gelukkig oor die slegplek, maar die
tien trokke vol sement van 64 ton elk (20 ton die trok, 44
ton sement) direk agter die loko’s het toe afgebreek en
ontspoor. Die agterste tien trokke was gelukkig leeg en
het ongeskonde op die spoor bly staan.
Is die platteland nie verrassend en vol opwinding van dag
tot dag nie?
Inhoud • Contents

VERHANDELING VAN OVK AANDELE
Dit is vir OVK aangenaam om die volgende gegewens rakende
verhandelings van OVK aandele oor die laaste fi nansiële jaar
(28 Februarie 2006), aan u mee te deel.
- Gedurende die 12 maande vanaf 1 Maart 2005 tot 28
Februarie 2006 het 1 364 317 OVK Beherend-aandele
teen ’n gemiddelde prys van R1,03 per aandeel en 1 599
282 OVK Bedryf-aandele teen ’n gemiddelde prys van
R1,13 verhandel.
- Vir die fi nansiële jaar geëindig 28 Februarie 2005 was
’n kontant dividend van 10c per aandeel betaal, wat ’n
nabelaste opbrengs van 10,3% aan aandeelhouers verskaf
het.
- Op die jongste verhandelingsdatum het OVK Beherendaandele
verhandel vir R1,22 per aandeel en die van OVK
Bedryf vir R1,31 per aandeel.
OVK Bedryf Beperk het ’n geskiedenis van deurlopende
stewige fi nansiële prestasies oor al die jare sedert sy ontstaan
as maatskappy in 1999, en ook die voorgaande jare sedert die
stigting van OVK Koöperasie Beperk in 1993. Die maatskappy
het ’n gesonde infrastruktuur, ’n stewige steunbasis van sy
lede/aandeelhouers en ’n entoesiastiese personeelkorps, en
al hierdie positiewe onderliggende faktore word as belangrik
gesien by oorwegings wanneer aandele-aankope aan die
orde is.
Belangstellendes is baie welkom om met die volgende persone
te skakel:
40
- Dippie Dippenaar, Hoofbestuurder, OVK, by telefoon 051-
923 4516, selfoon 082-823 0205, faks 051-9234513 of epos:
dippied@ovk.co.za.
- Ben du Toit, Francois Louw of Linda Fuhri, by OVK
se aandele-verhandelingskamer te Ficksburg, by die
volgende nommers en adres: Mnre Du Toit, Louw en
Botha, te Ficksburg, Adres: Posbus 11, Ficksburg 9730. Tel
051 933 2351, Faks 051 933 4577 of e-pos: dulouwben@
kingsley.co.za
SANDSTONE MOVES WITH NATURE
Different angle, and frame of mind, lead to
different approach
One often hears the statement made by farmers in the Eastern
Free State, “My Pa het altyd gesê...” This brings thoughts of
nostalgia and tradition and sound values. However, within that
statement may lie some elements of concern as to how we can
farm to best advantage and also cherish our farms, our area,
province, country and planet.
Our forefathers had to farm with the tools they had at their
disposal. The earliest tillage methods involved using oxen,
which were gentle on the land and provided the all important
livestock fertility component. As we looked for greater
effi ciencies the machines got bigger and the implements more Contents
•
brutal, and today the mighty tractor pulling a huge offset disc
harrow rules the land. However, is this the right way? Sadly
not, because it is not farming with nature. There is much
talk about Organic Farming, Biological Farming, Minimum Inhoud

or No Till, and a whole variety of ideas and concepts, all of
which have merit. However, for a farmer wishing to set out in
a more nature friendly direction he needs go no further than
review his Biological farming options. In the simplest terms
this involves moving away from heavy use of chemicals,
pesticides and chemical fertilizers. It requires a state of mind
which is sympathetic to nature and which is the embodiment
of a love of the land and a love of the soil. If one thinks
carefully about the subject one is struck with the number of
areas where one can come to nature’s rescue or – put it another
way – put nature back in charge. The most obvious of these is
to move to tillage practices which are gentle on the soil and
avoid constant ripping and turning the land which brings the
sun in direct contact with the micro organisms which dries out
the land and which encourages wind and rain to take away our
precious top soil.
The best way to analyse whether one is moving in the right
direction is to ask, “How naked is my soil?” If you can see
soil along the roadway, in the land or on the side of a hill in
the form of an exposed donga, then something is not right.
Nature needs the protective cloak of its complex biodiversity
in the form of plant life to protect itself. Soil is a very complex
structure and if the skin is ripped from the surface then the soil
(like fl esh), if you like, is exposed. Therefore the farmer’s fi rst
responsibility is to ensure that he works with nature to keep
the soil protected. Protected soil does not dry out; protected
soil provides a healthy environment for the micro organism
community, and above all it is safe from the vagaries of wind,
rain and hooves.
41
How about some tangible examples. Farm roads are a good
example. We grade our roads and when they deteriorate we
grade them again. We ignore the fact that the fi nest way to
hold a road in place – which is after all just a right of way
– is to let nature take over. A farm road should be nothing
more than two tracks through good quality grass leading to
wherever one wants to go. Thick, healthy grass on the edge
of a road has an almost infi nite ability to absorb water and
hold back runoff. The joy of this practice, as illustrated in the
attached photograph, is that there is zero maintenance. From
time-to-time the odd pothole needs to be fi lled but that can be
done when the farmer next passes that way with his bakkie.
The second example is contours. We work our contours and
we disturb the soil. The weeds, which are not our enemies but
are part of our biological community, rush to the rescue and
envelop the naked earth to give it protection. We then come in
and remove the weeds. If we do so using labour and we leave
the grasses to grow we will end up with exactly what we want
– a proper contour fully covered in grass which will defend
itself against the elements and provide a wildlife habitat.
However we need the nerve to go through the phase where
the weeds fl ourish but eventually concede defeat to the natural
grasses.
Because we have taken so much out of our soils we leave them
depleted. It is not so much that we have taken nutrients out
from excessive plantings, but rather that we have left them
exposed to nature and the assault on our naked soils has been
detrimental to our profi tability and farming interests. Therefore
it is time to put something back. In the opinion of Sandstone
Estates in the Eastern Free State the solution is to fi nd a cost-

effective way of storing our biomass in a way that enables us
to produce our own natural fertilizer and then to place it back
in the soil. If that is done properly and intelligently the need
to continue to do so declines quickly as the soil regains its
natural fertility and the cycle of nature begins to restore itself.
How many farmers struggle year in, year out with severe grass
fi res? How many of them ask themselves how much organic
material is going up in fl ames as a result? We must enter our
dry period with our biomass intact. We should use our livestock
to bring the material into the kraals. We must be prepared to
cut and bale and move material to centralised locations where
we can implement intelligent practices. We must talk to the
professionals about the role of micro organisms in breaking
down this material into high quality compost, and fi nally we
must apply it at a rate that really makes a difference. It is better
to use compost to signifi cantly increase the soil quality of a
small area rather than attempt to spread it thinly over large
areas. However, if the application of naturally made compost
is not in harmony with gentler tillage practices then the farmer
will undo his good work when he sends the heavy implements
(better referred to as Earth Moving equipment) back in to
disturb the soil.
Whether it is to preserve the habitat for your wildlife, to
encourage the creation of a wetland by ensuring that runoff
is gently directed to naturally low lying areas, or whether it is
simply a question of placing straw bales in dongas appearing
along the sides of a road, it all adds up to the same thing – an
acute sensitivity to what nature is all about. Lets all subscribe
to the very fundamental philosophy that it is our responsibility
to give nature a helping hand. Remember nature helps us every
second of our lives.
42
TOP RESULTATE REFLEKTEER CMW
SE PRESTASIE
Die resultaat van “naby die kliënt”-wees, van
toewyding, harde werk, entoesiasme
In die November 2005-uitgawe van CMW se nuusbrief,
CMW Nuusbrief / Newsletter, is ’n paar prestasies van die
maatskappy uitgelig wat vir die jaar 2005 tot op daardie
tydstip behaal is. Hartlik geluk CMW! Ons stip dit net
kortliks weer aan:
• Toename in wolontvangstes 18%
• Toename in bokhaar markaandeel 5%
• Toename in lewendehawe en wildbesigheid 41%
• Toename in eiendomsbesigheid 224%
• Toename in aantal diere geskeer 12%
• Prys premie op merinowol bemark 70 c/kg vetwol
• Prys premie op alle wol bemark
(vergeleke met kompetisie) R1.25/kg vetwol
• Prys premie op alle bokhaar bemark
(vergeleke met kompetisie) R3.56/kg
U toespraak was te lank.
Toe u klaar gepraat het, het ons die
begin reeds vergeet en daarom die slot
ook nie begryp nie
– HERODOTUS
Inhoud • Contents

UMPUKANE VAN CLOCOLAN SE
VEELKLEURIGE VARKORE, OP PAD
NA EUROPA!
Top gehalte, uiters gesog in Europa, maak
talle St Valentine’s-harte bly!
So lyk dit as daar gewoel word op Umpukane! Dis
beplanning, spanwerk en toewyding, en harde werk oor
baie maande wat hier die eindpunt begin bereik. Eers is
daar die invoer van siektevrye bolle uit Europa, dan die
grondvoorbereiding op die regte grond, dan die plant,
grootmaak en versorging, dan volg die oesproses van die
pragtigste blomme denkbaar, en uiteindelik die vreugde
op al die harde werk wanneer die vliegtuie koers kry met
die blomme terug Europa toe.
Van die lande af gaan die blomme na koelkamers en daarna
in koeltrok-vragmotors na Johannesburg Internasionaal.
Jy kan sommer sien en voel dis lekker vir almal om tussen
al die mooi blomme hard en toegewyd te werk, elkeen
met ’n taak. Dis baie duidelik, sonder spanwerk en goeie
gesindhede sal die vreugde op hierdie plaas nie gestalte
vind nie. Dis ’n móói verhaal hierdie uit Clocolan.
Hartlik geluk aan al die Van Rooyens en hulle mense! Ons
is baie trots daarop om sulke entrepreneurs in OVK se
gebied te hê!
43
AUDI SPOEL WEG EN TWEE MEISIES
ONTKOM NAELSKRAAP MET HUL
LEWENS
Groot reëns maak Lovedale dam by Tweespruit se
invloei en uitloop rof!
Piet Venter, afgetrede bestuurder van Cashbuild op Thaba
Nchu, woon op die plaas Omnikron, kort anderkant Lovedale
van Johan Hattingh. Die aand van 9 Februarie was daar ’n
funksie op Tweespruit en op daardie tydstip was die hemel
se sluise al ’n paar dae oor die hele Oos-Vrystaat oop. Elisma
Venter, Piet se dogter, en Sheri Labuschagne van Hoopstad,
was teen 22h00 op pad terug huistoe vanaf die funksie.
Lovedale dam het toe al sterk oorgeloop, maar die meisies het
gereken dis nog veilig om oor die laagwaterbrug onderkant
die dam te ry. Maar dit was nie! Toe die waters Piet se Audi
vat was dit sulke tyd! Gelukkig het die motor teen’n paaltjie
vasgespoel en nie omgedop nie. Die vensters werk elektronies
en met die battery nat kon die vensters nie af nie en die deure
nie oop nie en was die kinders in ’n oogknip in lewensgevaar!
Toe hulle een agterdeur egter weer probeer was dit oop en was
die uitkoms ’n bestiering. In die pikdonker en koue waters
was dit ’n benoude tydjie vir die twee. Gelukkig het alles goed
uitgewerk, want hulle kon Frans Nel van Excelsior skakel en
Contents
sy seun Stephan het hulle toe kom haal. Stephan en Elisma is •
op 4 Maart getroud. Sheri was haar strooimeisie.
Ons is saam met die familie dankbaar dat alles uiteindelik
goed uitgewerk het en die kinders veilig bewaar is. Inhoud

BYDRAES VAN MENSE
Johan Meyer s’n was groot
Op 2 Februarie 2006 is Johan Meyer (75) van Christiana oorlede,
welbekend by baie van die ouer OVKaners in die Noord-Kaap,
ook by baie boere in die Wes-Transvaal en Wes-Vrystaat,
veeboer, vee kenner, veldkenner, jag ter, landbouvoorligter,
ʼn baan breker in koöperatiewe voorligting destyds by Suidwes
Transvaal Landboukoöperasie, deesdae Suidwes Landbou. In
ʼn gesprek met hom, was dit weer eens so duidelik – ʼn mens
raak nooit oud in sy gedagtewêreld nie.
Hy het vertel van ʼn insident uit sy Douglas-dae in die 1960’s
hoe hy as voorligter saam met Kobus Scholtz die veld saam
deurgery het, hoe hulle tyd spandeer het, gesprekke gevoer
het oor die veld, die vee, die natuur, hoe hy uiteindelik met
Scholtz se geweer twee koedoebulle van ʼn klein rantjie af
geskiet het. Hoe Scholtz hom uit die bakkie gevra het, “Johan
wat het jy gemaak?”, hoe hy gesê het “Oom Kobus, ek het vir
ons elkeen ʼn koedoe geskiet. Hoe Scholtz, jare later toe hy
oud en swak was, weer spesiaal met Johan kontak gemaak het
en gesê het “Ek wil net weer met jou praat oor daardie dag toe
ons saam in die veld was. Ek wil net weer saam met jou die
opwinding en vreugde daarvan beleef. Dit was so spesiaal”.
Uit sy manier van vertel, die deernis, die respek en agting, uit
alles was dit duidelik dat Johan op daardie oomblik maar net
weer ʼn jong voorligter tussen sy liefdes was wat ʼn kosbare
oomblik verwoord het.
Johan het ’n groot rol gespeel het in die totstandkoming
van die besproeiingskanaal vanaf Vanderkloofdam wat
44
besproeiing in die die Modder-en Rieriviergebied gestabiliseer
het. Voor daardie tyd was daardie boere afhanklik van die
Kalkfonteindam (in die Rietrivier) en die Krugersdriftdam (in
die Modderrivier), en almal weet hoe onbetroubaar hulle is.
Dit het ook die geleentheid tot verdere uitbreiding aan boere
in die gebied laer af gebied. Dit was in die jare 1982 tot 1985.
As lid van die span bestaande uit Suidwes Koöperasie, en die
boereverenigings van Riet- en Modderrivier, het hy ’n stewige,
netjiese motiveringsdokument opgestel waarin alle fasette
van die gemeenskappe van al die dorpe wat deur die kanaal
beïnvloed sou word geboekstaaf is. Die kanaal is uiteindelik
gebou en in 1987 toe vloei die eerste water! Jare later deel ook
OVK nou in daardie mooi ontwikkelingswerk.
Andries van der Merwe (80), nou van Napier, destyds boer
van Mathabo, Modderrivier, eertydse voorsitter van Suidwes
Koöperasie, vertel hoe Johan hom gehelp het met die
beplanning van Merton, ’n plaas van sy skoonpa wat hy op
’n tydstip oorgeneem het en waarvan die veld en beplanning
baie aandag moes kry. Na hulle net hier en daar ’n rooigras en
weeluisgraspolletjie gekry het, het Johan gesê: “Pas jy hom
net op, hy sal regkom”. Hy’t ook gesê iemand wat hom oor
veldsake en die natuur te slim hou weet eintlik maar nog niks
van hierdie grootsheid in die skepping af nie. Hulle het groot
vriende geraak en Johan het elke jaar ’n springbok of twee
saam met Andries op Merton geskiet. By daardie geleenthede
is die volle dag dan eenkant gesit vir saamwees in die veld.
“Dit is ’n waardevolle kleinnood vir my”, sê Andries. Hy sê
die skrywer PJ Schoeman het altyd daarvan gepraat as “die
murgbene wat ons uitstamp”. Die bekende Frans de Jager van
Ficksburg se woord daarvoor was “die brandhoutjies vir die
oudag”.

Vele landbouvoorligters, landbounavorsers en boere het
gedeel in sy bydrae, sy voorbeeld, sy kennis, sy vormende
invloed. Op elke mens se pad is daar êrens ʼn spesiale mens of
mense wat hom of haar help vorm en slyp en beïnvloed tot ʼn
eiesoortige eindproduk, en Johan was vir vele so ʼn iemand.
Geniet en waardeer jou eie lewensbaan saam met die spesiale
mense om jou wat die Voorsienigheid op jou pad plaas.
– MC Fourie
DIE REËN
Die onlangse uitmergelende droogtetyd was nie ʼn jarelange
een nie, veel eerder ʼn verwoestende middelslag enetjie
strekkende oor etlike maande vanaf herfstyd 2005 tot einde
2005. Soos ook wyer, het dit gestrek oor bykans die hele OVKgebied.
En toe kom 1 Januarie 2006, en dit begin reën! En stilstil
ontsluit die Natuur vir ons die hemel se sluise, en hulle bly
oop. Van 300 tot 400 mm is op heelwat plekke vir Januarie en
Februarie aangeteken, plek-plek selfs meer, met die res net ʼn
kortkop agter. Damme het op baie plekke gebreek en steeds is
daar baie verdere reën in die lug. Dit is of ʼn mens begin bang
raak vir dit alles. (Sien die brokkies oor die Audi wat onder
Lovedaledam (by Tweespruit) se uitloop van ʼn laagwaterbrug
gespoel is (bladsy 49), en hoe die trein by Marseilles van die
baie waters ontspoor het (bladsy 38).
Teen einde Februarie lê daar nou ’n spoor van benatting en
verwoesting ongekend in onlangse tye. Baie plaasdamme is
gebreek, baie van hulle tussen 50 en 100 jaar oud, meeste met
handearbeid, kruiwaens en damskroppe gebou, die skroppe
gesleep deur osse en donkies, Vaaljapies en Bloubottels.
45
Uitstekende strukture, meeste mooi met klippe aan die
waterkant gestraat. Sommige van die damme is deur Italianers,
wat tydens die Tweede Wêreldoorlog hier in SA gewerk het,
gebou. Puik vakmanne. Die Natuur het nou baie van daardie
werk platgemaak met die aarde. Januarie en Februarie se reëns
is op vele plekke meer as die hele jaar se gemiddelde neerslae
vir daardie plekke. In die Oos- en Suid-Oos Vrystaat is op
etlike plekke 500 tot 750 mm aangeteken!
Rekords deur boere gehou toon dat die binneland tans ’n
geweldige oomblik van natheid in die geskiedenis beleef.
Theuns Heyns (72) van Clocolan het 113 jaar se reënvalsyfers in
Clocolan. Die eerste aantal jare is dit aangeteken deur Captain
Stockdale op Alma (naby Mequatling), wes van Clocolan, toe
vir ’n aantal jare by Clocolan Koöperasie (OVK) op die dorp,
en die laaste aantal jare op die plaas Left Point, noordoos van
Clocolan. Daarvolgens was Januarie 2006 die vierde natste
maand van almal daar:
Natste: .....................Januarie 1893 ............289 mm
Tweede natste: .........Januarie 1934 ............273 mm
Derde natste: ...........Januarie 1974 ............256 mm
Vierde natste: ...........Januarie 2006 ............250 mm
Ons sal vorentoe beslis die amptelike syfers van hierdie jaar
se groot waters gepubliseer sien.
Die boer ewenaar die rykdomme van die
konings in die blydskap van sy gees
– VERGILIUS
Inhoud • Contents

WYSIGING VAN
KLIËNTEFINANSIERINGSBELEID MET
BETREKKING TOT DIE BETALING VAN
MAANDREKENINGS
Die betaling van rekenings by wyse van elektroniese bank
oorplasings neem daagliks toe. Oorplasings word in die meeste
gevalle eers op die laaste dag van die maand gedoen en neem
soms drie dae voordat dit op OVK se bankstaat verskyn en
dan eers kan die betaling na die kliënt se rekening geallokeer
word. Dit het tot gevolg dat allokasie van die betaling eers
na die einde van die maand geskied terwyl die stelsel reeds
rente gehef het. Die tyd wat bestee word om die administrasie
rondom die terugskrywing van rente te doen en kliënte se
navrae met betrekking tot “die foutiewe hef van rente” te
beantwoord het van so ’n omvang geraak, dat die tyd wat
daaraan gespandeer word onproduktief is en ook nie kosteeffektief
is nie.
Gegewe die voormelde het die direksie goedgekeur dat die
kliëntefi nansieringsbeleid met betrekking tot die betaal van
maandrekenings gewysig word, en sal die volgende reëling
vanaf 1 Maart 2006 van toepassing wees op die betaal van
maandrekenings:
“Maandrekenings is betaalbaar voor of op die laaste dag
van die maand wat volg op die maand waarin die aankope
gemaak is. Om te kwalifi seer vir ’n rentevrye periode, moet
aan bogemelde voldoen word.
46
Indien die rekening nie ten volle op bogemelde datum vereffen
is nie, sal dit onderhewig wees aan rente en addisionele
fi nansieringskoste teen rentekoerse soos bepaal in die beleid.
Indien ’n kliënt van ’n elektroniese bank inbetaling gebruik
maak vir vereffening van die rekening en sodanige betaling
na die 25ste van ’n maand geskied en die maatskappy nie die
inbetaling voor 16:00 van die laaste werksdag van die betrokke
maand op die bankstaat van die maatskappy kan bevestig nie,
sal so ’n betaling as ’n betaling in die daaropvolgende maand
beskou word en sal geen renteterugskrywing as gevolg van
laat allokering van die betaling deur die maatskappy, gedoen
word nie”.
Die besonderhede van OVK se bankrekenings waarheen u
oorplasings kan maak is as volg:
Bank Rekening nr Takkode
ABSA 2020 0000 18 630934
Eerste Nasionale Bank 6204 6014 065 230733
Standard Bank 240 570 901 055633
AMENDMENT TO CLIENT FINANCING
POLICY REGARDING THE PAYMENT
OF MONTHLY ACCOUNTS
Contents
•
The payment of accounts by way of electronic bank transfer,
increases daily. In most cases the transfer takes place on the
last day of a month but it can take as long as three days before
the deposit appears on OVK’s bank statement. Only then can Inhoud

the payment be allocated to the client’s account resulting in
interest being charged as the payment is only allocated to the
account after the end of the month. Time spent administering
such cases as late allocations and crediting interest as well as
attending to clients inquiries regarding “charging of incorrect
interest”, is not productive or cost effective.
In view of the above, the board of directors has approved
an amendment to the client fi nancing policy regarding the
payment of monthly accounts. As from 1 March 2006 the
following will therefore be applicable to the payment of
monthly accounts:
“Monthly accounts are payable on or before the last day of the
month following the month in which the purchases took place.
To qualify for an interest free period in respect of a monthly
account, payment must be done as aforesaid.
In the event of the account not being fully paid on the date as
aforesaid, the account shall be subject to interest and additional
fi nancing costs, calculated at the interest rate stipulated in the
policy.
If a client uses an electronic bank transfer to pay the account,
any electronic payment made after the 25th of a month, which
the company cannot confi rm on its bank statement by 16:00
on the last day of the relevant month, shall be deemed as a
payment in the following month and no interest charged due to
such late allocation of such payment, shall be reversed”.
The particulars of OVK’s bank accounts to which transfers
can be made are as follows:
47
Bank Account number Branch code
ABSA 2020 0000 18 630934
First National Bank 6204 6014 065 230733
Standard Bank 240 570 901 05563
KLEINGRAANINSTITUUT SE
BOEREDAG, 24 NOVEMBER 2005
Goeie navorsing steeds in plek, bly basis van
gesonde akkerbou
Dié dag laasjaar was weer eens ’n suksesvolle dag vir die
navorsers van die Kleingraaninstituut van Bethlehem. Die
tema van die dag, “`n Ingeligte boer is `n wyse boer”, het mooi
ingepas by die puik aanbieding van proefwerk, demonstrasies,
ens. Ook by die gasspreker, dr. John Purchase, hoofbestuurder
van Graan SA, se boodskap wat verskeie aspekte van die
graanbedryf, onder andere koringgradering, aangeraak het.
Die volgende sprekers het hierdie dag bydraes gelewer:
• Vicki Tolmay, wat oor die heersende Russiese koringluiskrisis
gepraat het
• Dr. Solomon Fekybelu, van die teling-afdeling, wat oor
besproeiingskultivars in die mark gepraat.
• Rae Oelofse, met `n praatjie oor al die kommersiële droëlandkultivars
wat die Kleingraaninstituut tans in die mark Contents
het.
•
Verskeie demonstrasieproewe is vertoon, onder andere van al
die hawer-, besproeiingskoring-, droëlandkoring- en enkele
korogkultivars wat die Kleingraaninstituut in die mark Inhoud

eskikbaar het. Hierdie jaarlikse boeredag word altyd in
November aangebied en boere ondersteun dit uitstekend.
Matlabas, ’n nuwe belowende koringkultivar is onlangs
vrygestel. Ons wy graag ’n spesiale bydrae aan hom:
MATLABAS, NUWE BELOWENDE
KORINGKULTIVAR, IS PAS
VRYGESTEL
Egter eers vir 2007 in die mark!, maar kyk maar
gerus nou al
Die Kleingraaninstituut het die afgelope seisoen `n nuwe
broodkoringkultivar, naamlik Matlabas, vrygestel. “Hierdie
wintertipe koringkultivar is wyd aangepas. Dit vaar uitstekend
in die Oos-Vrystaat, maar is ook goed aangepas vir die Sentraalen
Wes-Vrystaat” sê Rae Oelofse, droëland koringteler van die
KGI.
Kortliks geld die volgende eienskappe vir hierdie opwindende
jongeling van die KGI. Die bemarkingsregte gaan eers einde
Februarie toegeken word en ons vertrou ons sal betyds inligting
daaroor, en oor die betrokke maatskappy, vir hierdie uitgawe
bekom. So nie, doen maar navraag by Gert Louw, OVK se
saadman, by hoofkantoor, telefoon 051-9234562
Blomdatum: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ± 140 dae
Staanvermoë: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Goed
Koleoptiellengte: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .96.3 mm
Uitloopweerstand: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Goed
48
Aluminium toleransie: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Geen
Russiese koringluis: . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Matige weerstand
Geelroes: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Matige weerstand
Blaarroes: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Matig vatbaar
Stamroes: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Weerstandbiedend
Kwaliteit: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Goed
Opbrengspotensiaal:. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Uitstekend
Vir verdere navrae skakel Rae Oelofse, Droëland koringteler,
Kleingraaninstituut, Bethlehem by telefoon 058-3073444.
NASIONALE
KULTIVAREVALUASIEVERGADERING
VIND OP BETHLEHEM PLAAS
Die Nasionale Koringkultivarevaluasieprogram word
jaarliks regoor Suid-Afrika uitgevoer. LNR-Klein graaninstituut
is verantwoordelik vir hierdie program wat by
sowat 70 verteenwoordigende lokaliteite in al die koringproduserende
gebiede van Suid-Afrika uitgevoer word.
’n Komitee bestaande uit kundiges van LNR-
Kleingraaninstituut, die Universiteite van die Vrystaat
en Stellenbosch, SANSOR (South African National Seed
Organisation), SABBI (South African Barley Brewing
Institute), die onderskeie Provinsiale Departemente van
Landbou, saadmaatskappye, agri-besighede, asook Graan
Suid-Afrika vergader aan die begin van elke jaar om
hierdie navorsingsprogram te evalueer en aanbevelings
op grond van wetenskaplike resultate te maak.
Inhoud • Contents

OVK BETREE NUWE ERA MET NUWE
REKENAAR
Opgradering tienvoudig sterker, uiters effektief,
’n wonderlike tree vorentoe
OVK het onlangs ’n groot tree vorentoe gegee met die
installering van ’n nuwe rekenaarbediener. Om te sien hoe groot
hierdie tree werklik is, het Afdeling Inligtingstelsels kortliks
die volgende vergelykende spesifi kasies en besonderhede van
die voormalige en die huidige nuwe OVK rekenaar opgesom
en na ons deurgegee vir publikasie. Kyk bietjie hier!
• Die vorige IBM AS/400 Model 620 is vervang deur die
nuwe IBM e-server i-series 520
• Datums in bedryf gestel: Die oue in Desember 1997, die
nuwe een in Januarie 2006
• Primêre geheue: Die oue s’n 1,5 GB, die nuwe een s’n 16
GB
• Sekondêre geheue: Die oue het 107 GB, die nuwe een 600
GB
• CPW (Commercial Processing Workload) van die oue was
213. Die nuwe een s’n is 2400
• Aanvullend tot die veel groter stoorkapasiteit is die nuwe
rekenaar ook ongeveer 10 keer kragtiger as die oue
• Tyd vir daaglikse rugsteun en sekere bywerkings programme:
Die oue neem sowat 45 minute. Die nuwe een vereis slegs
ongeveer 5 minute (dus 40 minute vinniger!)
49
• Maandeinde prosedure: Die oue vereis ongeveer 3 ure. Die
nuwe een vereis ongeveer 30 minute (dus 2 ure en 30 minute
vinniger!)
Notas:
1) CPW staan vir “commercial processor workload”, wat die
kragtigheid van die masjien beteken, met ander woorde, in
ander terme verbeeld is dit iets soos die perdekrag van ’n
motorenjin.
2) Die nuwe rekenaar kan 1000 gebruikers met gemak
hanteer. Waar daar tans ongeveer 370 gebruikers is, sal
nuwe uitbreidings dus geen probleem wees nie.
3) Omdat die bestelling voor einde Desember 2005 by IBM
geplaas is, is 30 % korting op die aankoopprys van die
nuwe rekenaar ontvang.
4) Die nuwe masjien is gebore in Dublin, Republiek van
Ierland, en is per vliegtuig van daar na Suid-Afrika
vervoer.
“Die personeel van Departement Inligtingstelsels van OVK
gebruik graag hierdie geleentheid om aan die direksie
en hoofbestuur ’n groot en spesiale dankie te sê vir hulle
bereidheid om hierdie wonderlike stuk kapitale toerusting aan
te koop. Dit gaan Inligtingstelsels se dagtaak baie vergemaklik Contents
•
en gaan OVK se bestuurskapasiteit veel meer effektief maak.
Ons waardeer die vertroue om hierdie puik, waardevolle
toerusting in ons hande te plaas opreg” – André Swanepoel,
bestuurder: inligtingstelsels en kollegas van die afdeling. Inhoud

GROOTFONTEIN SLUIT JAAR OP HOË
NOOT AF
Die Landboukollege Grootfontein het die 2005 akademiese
jaar op ’n hoë noot afgesluit met die oorhandiging van
diplomas, sertifi kate en trofees gedurende die jaarlikse
diplomaplegtigheid van die Kollege.
Die Kollege het vanjaar die hoogste voltydse studentegetal
vir die Hoër sertifi kaat en Diploma in landbou gehad,
naamlik 143. In 1994 was die getal slegs 67. Gedurende
studentewerwingsveldtogte is 32 000 leerders bereik waarvan
ongeveer 80% van die voorheen benadeelde groep was. Hiervan
het meer as 2 000 belangstelling getoon om aan die Kollege
te kom studeer, het mnr Strydom Schoonraad gedurende sy
jaarverslag gesê. Die oorgrote meerderheid studente wat hul
studies aan Grootfontein suksesvol voltooi het, het werk
gekry. Dit is ’n bewys van die hoë gehalte opleiding wat deur
die Kollege verskaf word.
Vir die tweede agtereenvolgende jaar is ’n Grootfontein
student aangewys as die John Deere Landboukollege Student
van die Jaar. Johan Mellet is uit meer as 2 000 landboukollege
studente aangewys as die wenner van die gesogte trofee.
Verskeie studente het ook op sportgebied goed presteer en agt
studente het SA kleure in verskeie sportsoorte verwerf.
Die opleiding wat deur Grootfontein verskaf word, gaan
uitbrei deurdat mobiele eenhede opleidingseenhede opleiding
aan boere gaan verskaf. Dit word in die vooruitsig gestel dat
ongeveer 4000 boere in 2006 hierdeur bereik gaan word.
50
DAAN VAN TONDER, EN SY BOESMAN
VEEWAGTER, WAS OOK IN DIE
KOLLIG
Simon Suana, is ’n suiwer Boesman van Namibië. Hy het
grootgeword in Rundu, maar is later na Grootfontein, Suidwes.
Hy het nog in sy jonger dae bokke met pyl en boog gejag, alles
by sy pa geleer. Na die gewapende stryd dáár is die Boesmans
hervestig te Plaatfontein naby Kimberley, en is later na
Schmidtsdrif verskuif. Tans is hy by Daan van Tonder waar hy
aangewend word om veediefstal te bekamp. Belangstellendes
in die aanwending van Boesmans teen veediefstal kan vir Daan
by Dewetsdorp 052 112 vra 3013 skakel. Simon het ’n vrou en
vier kinders, maar hulle het nie saam met hom na Dewetsdorp
gekom het nie. Hy weet nie hoe oud is hy nie, en om hom rigting
daarmee te gee het ons geskat op 45. Hierdie mense takseer
egter nie so maklik nie. ’n Vriendelike mens, praat Afrikaans
mooi en tot op datum was hy vir Daan baie waardevol. Sy kuns
om gou-gou vanuit byna niks, soos ’n eenvoudige dakskroef of
enige stukkie yster, ’n netjiese pylpunt en ook ’n volledige pyl
te skep, is verstommend. Sy belangrikste werktuie is ’n dik
hamer wat in ’n blok hout gemonteer is en ’n klein hamertjie
waarmee hy die kapwerk doen. Kap-kap plooi hy die metaal
tot die perfekte eindproduk. As jy daaraan dink dat hierdie
veldmense in die natuur, vir hulle lewe, al om die paar dae ”’n Contents
•
bokkie”, soos hy sê, moet skiet, en jy dink dat ons dit nie eens
maklik met moderne gewere en teleskope goed regkry nie, dan
verstom jy jou opnuut oor hulle eeueoue kuns van oorlewing
in ’n genadelose droë wêreld. Inhoud

INKOMSTE- EN KOSTERAMINGS VAN KORING, ROG EN
HAWER IN OVK-GEBIED VIR 2006
Hierdie inkomste- en kosteramingtabel gee vir u ’n aanduiding
van die ekonomie van die onderskeie gewasse. Veral die
laaste tyd het produkpryse sleg gedaal en plaas dit uiteraard
groot druk op produsente om ’n sinvolle winsmarge los
te boer. Jy kan tog nie méér as jou plig doen as jy reeds
produksiepraktyke so realisties en optimaal moontlik, en in
pas met die beskikbare potensiaal, doen nie. Ons weet meeste
OPSOMMING VAN INKOMSTE EN KOSTES VAN WINTERGEWASSE SOOS OP 10 MAART 2006
SUMMARY OF INCOME AND COST OF WINTER CEREALS AS ON 10 MARCH 2006
Inset/Uitset • Income/Cost
INKOMSTE/INCOME:
Saad/Seed
Bemesting/Fertilizer
Onkruidbeheer/Weed control
Plaagbeheer/Pest control
Brandstof/Fuel
Herstelwerk/Repairs
Versekering/Insurance
SUB-TOTAAL/TOTAL **
Rente/Interest
Stroper kontrakteur/contractor
TOEDEEL. KOSTE/ALLOC. COST
BRUTO MARGE/GROSS MARG.
GELYKBRK/BREAK EVEN (T/HA)
51
boere doen dit, maar kyk tog maar weer. Hierdie stel gekose
insette is realisties, maar is nie noodwendig aanbevelings nie.
Boere doen hul beplannings en het eie praktyke, maar dit
gee darem ’n aanduiding waarvoor ’n produsent in is hierdie
seisoen.
VERWYS / REF: HENK VERMOOTEN (VOERMOL, CLOCOLAN), POSBUS 314, CLOCOLAN 9735
TEL. (051) 9430832, SEL. 083 274 5024
KORING / WHEAT ROG / RYE HAWER / OATS
Opbrengs in Ton per Hektaar / Yield Opbrengs in Ton per Hektaar / Yield Opbrengs in Ton per Hektaar / Yield
3.0 2.5 2.0 1.5 1.0 3.0 2.5 2.0 1.5 1.0 3.0 2.5 2.0 1.5 1.0
R3900 R3250 R2600 R1950 R1300 R3300 R2750 R2200 R1650 R1100 R3075 R2563 R2050 R15380 R1025
250 250 250 250 250 185 185 185 185 185 135 135 135 135 135
740 569 459 332 191 740 574 459 332 191 740 574 459 332 191
47 47 47 47 47 47 47 47 47 47 47 47 47 47 47
0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
330 330 330 330 330 330 330 330 330 330 330 330 330 330 330
190 190 190 190 190 190 190 190 190 190 190 190 190 190 190
504 420 336 252 168 315 263 210 158 105 671 559 447 335 224
R2061 R1811 R1613 R1401 R1177 R1807 R1589 R1422 R1242 R1049 R2113 R1835 R1609 R1369 R1117
209 183 163 142 119 183 161 144 126 106 214 186 163 139 113
200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200
(R2470) (R2195) (R1976) (R1743) (R1496) (R2190) (R1950) (R1766) (R1567) (R1355) (R2577) (R2221) (R1972) (R1708) (R1430)
R1430 R1055 R624 R207 -R196 R1110 R800 R434 R83 -R255 R548 R341 R78 -R170 -R405
1.9 1.7 1.5 1.3 1.2 2.0 1.8 1.6 1.4 1.2 2.5 2.2 1.9 1.7 1.4

N OTAS:
1. B.T.W. is uitgesluit.
2. Versekering verskil van distrik tot distrik en van boer tot boer. Bogemelde syfers
is gebaseer op Clocolan.
3. Hierdie moet slegs as ’n riglyn beskou word en nie as ’n aanbeveling nie. Pryse
kan verander sonder kennisgewing.
**4. Die bedrae waarvoor u vir produksiekrediet aansoek doen is as ’n riglyn in die
SUBTOTAAL-lyn.
5. Die pryse van kunsmis sluit vervoer in, sluit B.T.W. uit en let wel, omsluit ook geen
korting en bedinging vir korting nie. Dit is die lid se eie verantwoordelikheid.
Die beroemde Springbok Bridge
In reaksie op die brûe-artikel in die vorige uitgawe het
Bernard Cloete (90) van Clocolan ’n brief aan ons gestuur en
onder andere verwys na die ongeloofl ike prestasie van die SA
Geniekorps wat in April 1945 tydens die Tweede Wêreldoorlog
’n Bailey brug van 305 meter oor die rivier PO in Italië gebou
het – binne 8 dae! Bernard skryf: “Die prent op bladsy 324
is net van een span aan die suidekant van die rivier en is die
laaste van die vier spanne wat aanmekaargesit was. Ek het dus
’n skets gemaak van al vier spanne wat ’n beter beeld gee van
die omvang van die taak”
Spesiale aanpassings op die standaard Bailey brug-ontwerp was
nodig en Bailey is spesiaal in Engeland daaroor geraadpleeg.
Die operasie was ’n triomf vir militêre ingenieurswerk,
terrein-organisasie en presisie, want duisende tonne toerusting
is met perfekte beheer hanteer. Twee van die manne in beheer
is uitsonderlik vereer, een met ’n MBE vir sy vindingrykheid
vir die besondere ontwerp en die ander een met ’n OBE vir
sy deel in die beplanning en bou daarvan. Die brug is gedoop
52
N OTES:
1. V.A.T. is excluded.
2. Insurance differs from farm to farm and from district to district. The
abovementioned is based on Clocolan.
3. This must be seen as a guideline and not a recommendation. Prices may change
without further notice.
**4. The amounts given in the SUB TOTAL line is more or less the amount for which
credit applications should be made.
5. PLEASE NOTE that the price of fertilizer includes transport, but excludes
V.A.T. as well as any discount – that is the responsibility of each member to
bargain for.
“Springbok Bridge” en dit is vir etlike jare na die oorlog steeds
as ’n semi-permanente brug gebruik tot dit later vervang is. In
’n boodskap van die bevelvoerder van die leër, gelees tydens
die opening, sê hy o.a. “ ...my earnest congratulations to
all ranks of the SA Engineer Corps, who have so long held
a key position in the 8th Army team. One of your greatest
achievements is the unique Bailey bridge you built over the
river PO”. Springbok Bridge was die eerste brug op hoë
hoogte oor die PO en die grootste brug van sy soort gebou tot
op daardie tydstip. Dit was egter slegs een van honderde brûe
wat die SA Sappers (militêre ingenieurs) in Italië gebou het
– ’n ongeloofl ike prestasie van vernuf en toewyding.
(Bernard Cloete is ’n eertydse Direkteur van Nasionale Paaie
van Suid-Afrika, vanaf 1970 tot 1975. Van 1960 tot 1970 was
hy Beplanningsingenieur van Paaie. Die bekende padwisselaar
by Durban waar die Nasionale roetes 2 en 3 bymekaar kom, in
Westville, is na hom vernoem, die “EB Cloete”-wisselaar. Dit Contents
•
staan algemeen ook as die “Spaghetti”-wisselaar bekend. Ons
opregte dank vir hierdie brokkie. Ons sal vorentoe weer ’n
oomblik by hierdie Clocolan-seun stilstaan. Bernard Cloete is
op 21 Oktober 1915 in Clocolan gebore en geniet nog elke dag. Inhoud

Hy gaan dikwels na sy seun, Johan, se plaas en bemoei hom
graag met windpompe. “’n Wonderlike stuk masjinerie” sê hy.
Hy sê ook ’n mens moenie sommer aftree en gaan sit nie, moet
maar net gewoon aangaan met werk en woel. – Redakteur
Bron: “Salute the Sappers”, Deel II, deur Orpen en Martin
OVK STEEK DIE HAND UIT NA
OPKOMENDE BOERE IN DIE
WESSTREEK
Personeel te Hopetown reël puik dag, en betrek
boere en kundiges saam
Berig: Louisa Thomas, Bestuurder: OVK Handel, Hopetown
(Tel 053-2039217 / htnhandel@ovk.co.za)
Op 15 November 2005 het 25 entoesiastiese opkomende boere
uit die Hopetown-omgewing op uitnodiging van OVK se
Hopetown-handelstak by ’n waardevolle inligtingsgeleentheid
byeengekom. Dr Fanus Henning, die plaaslike NG leraar, was
ook daar en het die dag op paslike wyse geopen.
Dit was ’n heuglike dag waar inligting vryelik met mekaar
gedeel is. Felicity Fielies, Noordkaaplandse Provinsiale
Boervrou van die jaar, het haar suksesgeheime met almal
gedeel. Sy het klein begin by haar huis, en na gelang haar
volstruisboerderye groter geword het, moes die kleine waenhuis
plek maak vir ’n plot. Deur onder andere die verkoop van ou
klere, meubels en snuisterye, kon sy haar droom uiteindelik
verwesenlik. Hierdie entoesiastiese vrou is ’n lid van die Klein
53
Karoo-groep te Oudshoorn, en haar siening vir sukses is: “Glo
in jouself en jaag altyd jou droom na.”
Dr Piet du Toit, ’n Landbou-ekonoom, het die gevaar van
oorbeweiding en die waarde van strategiese beplanning
in boerdery ernstig beklemtoon. Hy boer in die distrik en
lewer ’n besondere ondersteunende bydrae in belang van die
opkomende boere. Johan van der Walt, landboukundige en
ook ’n besproeiings- en veeboer, het gronderosie en die gevaar
wat dit kan inhou, onder almal se aandag gebring. Hy doen
ook baanbrekerswerk vir die opkomende boere, is ’n kundige
op veevoere en verteenwoordig die opkomende boere by Agri-
Nodie Noord-Kaap by die ...? Sonder Eddie Roos, Bayer se
verteenwoordiger is sulke dae armer, maar hy was ook daar!
Met sy uitgebreide kennis van veesiektes, het hy verduidelik
hoe brandsiekte versprei, hoe kuddes tot niet kan gaan as
gevolg daarvan, en ook die simptome van verskillende siektes
uitgelig en aanbevelings gemaak ter voorkoming daarvan.
Humprey Conradie, voorsitter van die opkomende boere,
het almal hartlik bedank vir hulle bydraes. Hy het besondere
waardering uitgespreek vir die uitnodiging van OVK se
Finansiële Afdeling tot bystandhulp. Hy het ook beklemtoon
dat die bekom van genoeg grond, en ook staatshulp, steeds
frustrerend is. Die dag is afgesluit met ’n heerlike braai en
daar is verder lekker saamgekuier.
Die gode help hulle wat bereid is om hulleself
te help
– AESOPUS. Herakles en die Wadrywer
Inhoud • Contents

’N SUPER PRODUK IN VOERMOL
SUPER 18
Schalk Erlank, Voermol Voere, Kimberley
Die veevoerbedryf is vol van produkte wat kom en gaan.
Van tyd tot tyd verskyn daar egter ’n produk wat die basiese
voedingsbeginsels kombineer en gevolglik altyd ’n aanwending
sal vind. So ’n produk is Voermol Super 18 (V355).
Voermol Super 18 het nie net op sy eie ’n wye aanwendingsveld
nie, maar het ook aanleiding gegee tot die ontwikkeling van
ander produkte wat met sukses deur die produsent vir meer
spesifi eke voedingsomstandighede aangewend kan word.
Hieronder verskyn ’n lys van gebruike van Super 18.
Aanwending
1. Produksielek: Voermol Super 18 kan as ’n produksielek
aan koeie met kalwers of ooie met lammers gevoer word.
Geen vermenging is nodig nie. Voer teen 1.5-2.0kg/bees/
dag of 250-400g/skaap/dag.
2. Minerale lek: Meng 40kg Voermol Super 18 met 50kg
Voermol Rumevite 12P (V11994) en 50kg sout om ’n
mineralelek van goeie gehalte op groen weiding te gee.
Die mengsel verhoog die spoormineraalinname en die
smaaklikheid in areas waar die inname van ’n normale
fosfaatlek te laag is. Voer teen 140-300g/bees/dag en 20-
40g/skaap/dag.
3. Oorgangslek: Tydens die oorgang van die groen na die
droë seisoen kan bogenoemde Minerale lek ook met
54
groot sukses aangewend word. Vermeerder die Super 18
na 120kg in die Minerale lekmengsel. Op die wyse kan
die oorgang tussen die twee seisoene geleidelik oorbrug
word wat die skielike oorgang van ’n fosfaatlek na ’n hoë
ureumbevattende lek vergemaklik en veiliger maak.
4. Prikkelvoeding: Gebruik Voermol Super 18 as ’n
prikkelvoeding vir verse en koeie tydens die paarseisoen
en in gevalle waar daar vir embrio’s gespoel word. Voer
diere 1.5-2.0kg Voermol Super 18 vanaf drie weke voor
dekking of drie weke voor spoeling. Hierdie praktyk word
ook met groot vrug gebruik om die besettingsyfer van
tweedekalfverse te verhoog.
5. Energielek: Voermol Super 18 kan met graanmeel, sout en
ander proteïenbronne gemeng word om om ’n Energielek
vir die laat droë seisoen te meng.
Voermol Super 18 (V355) 400kg
Voermol Procon 33 (V12701) 150kg
Voermol Rumevite 12P (V11994) 25kg
Graanmeel/Chop 300kg
Sout 100kg
Inname:
Beeste 1.4 – 2.0kg/dag
Skape 230 – 400g/dag
6 Suiwelmeel: Meng Voermol Super 18 by suiwelmele teen
8-12% om die proteïeninhoud te verhoog. Terselfdertyd
word melassekomponent verhoog en die stowwerigheid
gedemp.

Daar is nog ’n legio ander aanwendingsmoontlikhede van
hierdie veelsydige produk wat homself deur die jare bewys
het.
Vir enige verdere inligting kontak Schalk Erlank by
053 861 2939 of 082 558 6891
VERANDERINGS IN TROPIESE
REËNVAL OOR DIE OVK-STREEK
Francois Engelbrecht
Departement Geografi e, Geoinformatika en Meteorologie,
Universiteit van Pretoria
In middel Desember 2005 het `n tropiese laagdrukstelsel in
die Mosambiekkanaal gevorm. Kort daarna het wydverspreide
reën begin uitsak oor groot dele van die binneland van Suid-
Afrika. Die stelsel was die voorloper van `n reeks tropiese
weerstelsels wat die res van Desember en Januarie 2006
besonder nat gemaak het. In seisoene waarin die tropiese
weerstelsels prominent is, kry die binneland meestal bonormale
somerreënval. Die vloede van Februarie 1996 en die Februarie/
Maart 2000 het byvoorbeeld voorgekom in seisoene waarin
tropiese sirkulasiestelsels oorheersend was.
In die Maart 2005 uitgawe van OVK Nuus is daar geskryf dat
die klimaatmodelleringseksperimente aan die Universiteit van
Pretoria daarop dui dat die laat somer (Februarie tot April)
en die wintermaande waarskynlik droër gaan word oor die
sentrale en oostelike binneland. In `n verslag wat verlede jaar
gepubliseer is deur die Waternavorsingskommissie, is voorts
55
getoon dat die maande November tot Januarie waarskynlik
natter gaan word oor hierdie gebied. Wat die OVK-streek
betref, dui die simulasies daarop dat tropiese stelsels vroeër
in die seisoen (as in die verlede) aktief gaan word. Vanweë
al die onsekerhede gekoppel aan klimaatmodellering, is dit
moeilik om die verwagte veranderings te kwantifi seer. `n
Ruwe aanduiding is dat die maand November se gemiddelde
reën oor die volgende 30 jaar kan toeneem met tot 20% in
vergelyking met die vorige 30 jaar. Vir Desember en Januarie
se reënval word `n toename van ongeveer 10% verwag.
Vanweë sterker hoogdrukstelsels sal die laat somer maande
egter beduidend droër wees, met afnames van soveel as 20%
wat gesimuleer word.
Ten slotte is dit belangrik om te besef dat hierdie tendense nie
elke seisoen gaan heers nie. Reënval is in wese veranderlik
van seisoen tot seisoen. Waarop die navorsing wel dui is dat
daar meer en meer seisoene gaan wees waarin die sentrale en
oostelike binneland bonormale reënval gedurende die maande
November tot Januarie gaan kry. Aan die anderkant kan verwag
word dat droë toestande in die laat somer (Februarie tot
Maart) meer gereeld gaan voorkom oor hierdie gebied.
THE NEW FALCON SIDE DISCHARGE
MULCHER
Contents
•
Falcon Agricultural Equipment from Howick in KwaZulu-
Natal has recently launched a well-conceived, innovative,
labour-saving side discharge mulcher – which also means
valuable savings in money and time. Inhoud

The major benefi t of Falcon’s new mulcher is that it eliminates
the need to remove prunings from orchards, turning the
material into an invaluable organic mulch instead.
“This is the direction in which all fruit cultivation is moving,
since we are increasingly dealing with organic farming,” said
Mr Herman Meyer, who fi eld-tested the machine in citrus
orchards and vineyards in the Eastern Cape.
“Prunings, some of which are nearly 6,5 cm thick, usually
have to be loaded by hand and removed from the orchards. But
now the prunings can simply be thrown between the rows, and
then all you need is one person with a tractor and the mulcher
driving between the trees. The mulcher chops up the branches
and immediately transfers the processed material to under the
trees for organic rotting. This leaves behind a clean orchard,
which also prevents punctures in the tractor tyres.”
What is so important is that the mulcher discharges the material
in a controlled way and not violently against the bark of the
trees or against micros, thus preventing any damage to them.
Farmers everywhere are increasingly recognising the immense
benefi ts of an organic mulch: moisture is retained in the soil;
soil erosion is minimised; harsh sun rays are blocked; weed
growth is stunted; plants escape the damage caused by severe
temperature changes because soil temperature is stabilised;
soil fertility improves as the combination of rain and time
gradually breaks down the mulch, releasing rich minerals into
the soil; and the need for artifi cial fertilisers is eliminated.
The new machine is also highly labour-effi cient when it
comes to ordinary grass-cutting under and between trees.
Grass-cuttings are sucked up by the vacuum action caused by
56
the blades and transferred to under the trees. When used for
cutting and clearing road verges the machine helps by blowing
the material away from the road surface and so also reduces
labour.
Sales fi gures of Falcon’s new machine since its launch only
few months ago are testimony to its ability to perform exactly
as expected in fulfi lling these and other valuable tasks in
a single pass. This implement is one of our fastest selling
implements since becoming available on the market.
Available in the following cutting widths:
1.2m, 1.5m and 1.8m
THE NEW FALCON UNILOADER
Falcon has had a number of requests from farmers for a
hydraulic loader that could not only load hay bales but could
also undertake other general lifting work around the farm. The
result is the recently developed and tested Falcon Uniloader
The maximum lifting and transport capacity is 750kg with the
lifting height being 3.4m. For more information contact Falcon
on 033 3304764, info@falquip.co.za or visit the website www.
falconequipment.co.za
Jy mag nie agter die meerderheid
aan doen wat verkeerd is nie
– EKSODUS 23:2
Inhoud • Contents