dpo_10460.pdf

01 1090 224+ UB AMSTERDAM

D E
G ' E S C H I E B E N I S '
van een
IXTTBEJTS MEISJE,
DOOR
M E R C I E R
-
Uit het Franse h "V citaalt.
T W E E D E E L E N.
T, ü T R E C II T by
G. T. VAN PADDENBURG IN ZOON.
I 7 9 6
'

m7 1 - 3 9 0 9

E E R S T E HOOFDSTUK.
\_JF a nncht htvel reëels zijn floers ontrolt, verfclieidö
waschkaarsfen, konftiglijk geplaatst, verlichtten het
huis van monval, en het vermenigvuldigt licht van
vijf krijftalle luifters aan dkanderen verbonden maakte
de zaal lichter dan op den vollen middag. In de
fpiegels en krijftalle kroonen zag men in allerlei
rigtingen de lanen eener óranjerij, welke om de
zaal liep, die aan alle kanten open was. De even­
redige fchikking, de overvloed* én de verfcheidenheid
der geregten verbaasden het gezicht; Schoone öogen,
in welken de vrolijkheid fchitterde, aangemoedigc
door de goede fier, de gefchenken Van pömona,
de lekkernijen van comus aangenaam onder een
gemengelt, flora, die alles met haar kleuren oplui-
fterde, deze waren de voorwerpen, welke het beto­
verd gezicht tot zich trokken. Daar de zaal ruim was
A en

ï GESCHIEDENIS VAN EEN
en veele openingen had, werd men door 't licht der
ïuiflers en krconen, niet belet de frisfche geur der
turnlucht te ademen. Een aangenaam luchtje, het
welk aanhoudend verfrischt werd, voerde de geul-
der mirten en oranje bloezems aan, welke zich met
den aangenamen (loom der fpijzen vermengde. Kon-
derd flesfchen in znvere bekkens, onder den fneeuw
begraven, vulden van tijd tot tijd de krijftalle drink-
inhalen met de uitnemendfte Franfche en Italiaanfche
wijnen. De nacht-lichten, zachter dan het vuur des
dags, en welke eenen tederen glans gaven aan den
blos der fchoonheid, het gegons der genodigden, de
zoetluidenheid der fpeeltuigen in een naburig vertrek,
het gewemel, het aangenaam en verward gedruis,
eene aanhoudende zachte fijmphonie, alles kondigde
van verre aan dat dit huis, of liever dit paleis aan een
opper-pachter toe behoorde.
Wat verder, in eenzame en ftille dreeven, door'
het licht der wasfende maan befchenen, wandelde
de jonge en wijze jezennemours. Hij fchuwde
die feesten en heerlijke gastmaalen, die luidruchtige
en voor zijn hart niets beduidende vermaken. . Maar
onlangs tot de Franfchen, de hedendaagfche rijban-
ten, overgekomen, ontvlugtte zijn verbaasden geest
alle deze nieuwe voorwerpen', niet uit befchroomd-
of blooheid of uit menfchen haat, maar uit eene
neiging, welke hem door de opvoeding, die hij ont­
vangen had, natuurlijk was geworden. Zijne zeden
waren zuiver, zijn hart eerlijk. Van zijne vroegfïe
jeugd

LUTHER'S MEISJE, I. HOOPDST. 3
jeugd af aan had hij de deugd bemint, in de een­
zaamheid vond hij zijne wellust, en zich. het gewoel
der menigte onttrekkende, was hij naar deze een-
zaame plaats gekomen, om zich van de wijze
fcbrijveren die grondlesfen te herinneren, met welken
hij zijne ziel gevoed had. Hij dagt, hij leefde mejc
hun, maar door de min met eene fcherpe fchigt diep
getroffen, zuchtte zijn hart, in 't midden zijner wijs­
begeerte, als het zich de bekoorlijkheden herinnerde,
welke het afwezen hem niet uit zijne gedagten kon
wisfcheu.
o Verrukkelijk beeld van de beminnelijkvte deugd,
waardige minnares! die mij geftadig voor de oogen
zweelt, waarom deelt gij mij uwe gedagten niet
mede, gelijk ik de mijne aan u doe toekomen? waar
zit gij? ach! dat ik wiste in welken oord gij u be-
vondt. ik zou aan denzelven den voorrang geven
boven dien, daar ik thans ben. Ik zou tot u heen
vliegen, al ware het dat ik u zoude aantreffen in
de geringfte hut. Mijn ziel mag aan deze plaats tot
ijdele vermaken aangezogt worden, door den over­
vloed en de weelde; maar hoe verachtelijk komen
mij dit park en deze vijvers voor bij dien kleenen
boomgaard , welke ik mij geftadig herinnere , welke
nimmer uit mijne gedagten zal gaan, en welke, in
den gelukkigften tijd mijns levens, de fchuilplaats
was der zuiverfte liefde !
Terwijl zijne verbeelding, aangenaam aangedaan,
zich in alle de vrolijke tooncelen zijner jeugd verlus-
A 2 tigde,

4 GESCHIEDENIS VAN EEN
tigde, terwijl hij zich de menigvuldige omfiandighe-
den voor den geest bragt, waar in zijn hart achter
een volgende de levendigfïe aandoening van blijdfchap
en droefheid beproeft had, befpeurde monval, die
vermoeit van het lang en lastig tafelen naar den hof
was gekomen om adem te fcheppen, onder 't win­
delen, de ichaduw van jezennemours, die lang­
zaam langs een beukehaag voortging.
Hij naderde hem in ftilte, zonder bemerkt te
worden; en hem op den fchouder tikkende, vroeg
hij hem, op den gemeenzamen toon eens meesters,
die in een goeden luim is. Wel nu, wijsgeer,
gij kiest • eenen gefchikten tijd om zo diep te pein­
zen ? — peinzen, zeide jezennemours, kan
nten wel iet beters doen, vooral als men alleen is,
gelijk ik dagt te zijn? Maar een ander in uw
plaats, zou deel nemen in de vermaken van 't huis!
van mijne tafel op te ftaan, na 't eerftc gerecht!
nogthans behaagt mij uwe zonderlingheid, ik houde
veel van oorfpronkelijke ftukken. Maar zeg mij,
welke fraije gedagten u zoo lang bezig houden?
deze algemeene ftilte, deze kalmte, die heldere
maan, het aandoenlijk fchoon van eene rustende
natuur: hoe! zou de ziel al 't verrukkelijke daar
van niet gewaar worden? mijn hart voelt duizen­
derlei aandoeningen, waar van 't genoeglijke zeer
ver, alle uwe vermakelijkheden overtreft. Waarlijk
gij doét mij lagchen, een vrolijk gezelfchap te verla­
ten, om zich te verlustigen met den duifter.
Al-

LUTHER'S MJEISJE, L IIOOFÏÏST. $
Alles wat mij hier treft, werkt fterk op den geest,-
die 2ich verheft door de gedagte, welke de aardfehc-
dingen vergelijkt, en des zonder moeite indringt In
de verbazende regelmatigheid der onzichtbare fchoon-
heden. — Ik wil niet hopen dat gij fflaapt?.".. of
zoudt gij ook de gaaf bezitten van wakende te
droomen? Er zijn veele menfehen wier leven
flechts een droom is, en droomen, die men vërkiésty
zijn allen niet even aangenaam. Gij fchat u zei-.
ven dan zeer gelukkig? — te eem'ger tijd hoop ik
het te zijn; zonder deze hoop, die mij opbeurt en
troost, zou ik mijn tegenwoordig aar.vvezen niet be-
fehouwen als een heil. Naar 't rnij voorkomt-
fchijnt gij, bij deze beuken, tot hef geheim der
geeftelijkt dingen toe gelaten te zijn, is dit de uit-'
drukking niet van welke gij u bedient? maar daar
gij Hu achter het - geheim zijt, zoo bid ik u, mij
daar van iets mede te deelen. — Ik verüa li niet. —"
Ik zal mij beter uitdrukken, mijn arme jezenne­
mours, 'tword eindelijk tijd dat wij 't met elkande
ren eens zijn. Ik "bemin u in de daad, en 't is enke'
uit genegenheid dat ik ondernomen heb u te genezen.
Ik wil dat gij van de onzen zult zijn, en dat gij u
als een waar mensch zult gedragen; want tot nog
toe zijt gij verre buiten de ftreek. Eenvoudig als
een eerstgeboren kind zijt gij nog gehegt aan alle de
vooroordeelen van uwe zoogfter; het zog* van ligtge-
loovighcid zijpert nog door alle uwe pooren heen: g
meent dan waarlijk in een ftoflijk lichaam eenen.
A 3 en-

6 GESCHIEDENIS VAN EEN
onftoffelijken geest te bezitten. — Ongetwijvelt
meen ik zulks, en 't zou mij verwonderen indien
men anders dagt. — De viervoetige dieren, de
vogels, de visfchen, de gekorvene diertjes hebben,
dan insgelijks eenen afgezonderden geest in hun
lichaam ópgefloten? — misfchien. Uwe hoop
iieunt dan op een misfchien ? want als de dieren
geene ziel hebben, loopt gij insgelijks gevaar 'er
geene te bezitten, 't Is zeker dat gij een dier zijt,
dat van andere dieren niet verfchilt, dan dooi- zin­
tuigen, die fijner, die volkomener zijn; 'gij komt
nis een dier uit de nietigheid te voorfchijn, gij word
als de dieren ontvangen, geteelt en ter wereld ge-
feragt, gij krijgt uwen groei binnen een bepaalden
tijd, gij hebt dezelfde behoeftens , dezelfde driften,
gij betwist de dieren zomtijds uw voedzel, gij ïïaat
te worden wat zij worden. I — Indien gij geen
meerder waarde in uw zeiven fielt, dan in het
flechtfte dier van uw ftal, zoo noem het zelve uw'
broeder, voor mij. ik ben hoogmoediger. -— Maar
200 gij eenig voordeel boven de dieren hebt, 't is
in uwe handen, die met vijf vingers pronken, die
beter voelen kunnen, dan twee ruwe klaauwen; en
die geest, daar gij dan eens wat meer clan eens wat
minder, mede op hebt, is dikwijls van eene kleene
koorts afhanglijk, die denzelven beneden het fiomme
dier vernedert, wiens meer bepaald infllnB tevens
veiliger en over eenkomftigcr is met zijn wel we-,
zen, — Wij fprekcn hier van geen wel wezen. Het
dier

LUTIIER'S MEISJE, I. IIOOFDST. 7
dier kan, wat het natuurlijke aanbelangt, gelukkiger
zijn dan focrates en cato geweest hebben, maar
wij fpreken hier van den afltand die 'er is, tusfchen
deszelfs natuur en die van den • rnersch, van deze
laatfte maak ik mij een grootsch denkbeeld, cn ik
geloof dat de geest, die mij bezielt, volftrekt van
alle ftof is afgefcheiden; ik voel in mij een kracht,
die over de ftof heerscht, ik bemerk eindelijk zoo
veel als mijn eigen zwak en zulks is een' groote ftap.
Ik raak, om zoo te fpreekcn, dingen aan, die geheel
buiten mijn bereik fcheenen; ik geloof dat de den­
king, die mij eigen is, mij altoos zal bij blijven, 'tls
geen' natuurkundige proef, die mij bepaalt, 't is
iets 'veel fterker, 't is het inwendig gevoel. —t De
hoop is een fchoonen droom; maar genomen uw
ziel wierd al eens niet vernietigt, wat toch kan u
doen verbeelden dat zij altoos haar volkome en gan*
fche werking zal behouden? zou zij, anders gewijzigt,
niet van natuur konnen veranderen, even als uw
lichaam van gedaante verandert? — 't is mij onmo^
gelijk te denken dat het opperfte verftand, van 't
welk het mijne flechts een zwak en gering afvloeizel is,
na mij deszclfs oneindig wezen te hebben doen ge*
waar worden, mij van het onfehatbaar geluk, het
vermogen van het zelve te kennen, zou bcrooven
willen. Het behoort integendeel tot zijne goedheid en
tot, zijne grootheid, iedere ziel, die naar hem ver­
langt en zich tot het toonbeeld van volmaaktheid:
Uitftrekt, tot hem toe te laatcn. Nogmaal
A 4 conc

* GESCHIEDENIS VAN EEN
eene veronderftcliing. Van waar kehd gij dien op*
perften geest, van den welken gij geen het minde
denkbeeld hebt? uit het noodwendig denkbeeld
dat 'er een fchepper beftaat, een denkbeeld het
welk natuurlijk voortvloeit uit de wel geregelde
fchikking, welke gij zelf befpeurt. —. Er moest
noodwendig de eene of andere fchikking zijn, en
wij geven dien trotfchen naam aan den vorm , welke
onze oogen treft. Het geval heeft de vormen beflist.
Immers tekent het in de hoofdftofFen beelden, die
ons verbazen. —- Hoe! eene regelmatige bewee­
ging, een werk aan altoos ftandhoudende wetten
onderworpen, zou, het geval tot eeriten beweeger.
hebben? —- en waarom niet? 't is mogelijk dat
gij met de dobbelfteenen toevallig een geval werpt,
het welk gij verlangt; ook kunnen onder tien duizend
millioenen trekken in 't zand, 'er ongetwijvelt eenigen
zijn, die eenen regelmatigen vorm vertoonen. —.
Hoe zwak is deze vergelijking bij- het werkftuk, het
welk de oogen verbaast zelfs van hun, die 't minst
bedreven zijn in de wonderen der natuur. De voort-
brengzels van 't geval zijn alle kleen en fchraal, en
worden enkel door onze verbeelding een' zoort van
wezenlijkheid gegeven. Gij, monval, gelijkt naai­
den mensch, die aan den oever van den oceaan
zich verlustigt, met het befchouwen van een fchelp,
cn die, om een kleen afgebeeld plantje te bewon­
deren, zijne oogen afwend van eene onafmetelijke
zee. Sla uwe oogen opwaards , befchomv alle Ah
bol-

LUTJIER'S MEISJE, I. HOOEDST. 9
pollen, die omwentelen, alle de werelden, die binnen
de holte der hemelen zich bewegen; welk een
voortgang, welke betrekkingen! hoe is 't mogelijk
de bouw- en werk - mecfter Van dit bewonderens­
waardig gewrocht niet te bemerken ? — die verba­
zende uitgellrektheid des werelds, welke gij bouwt,
beftaat misfchien enkel in uwe hersfenen; en die
fchoone beguichüng, welke gij omhelst, om dat ze
u behaagt, komt enkel voort uit uwen trotfehen
waan, ,van eenige zwakke betrekkingen te hebben
kunnen ontdekken, over eenkomftig met uwe kort­
zichtigheid. Dus zou de oester in de fchulp, het
ronde dak van zijn huis, het eeuwige gewelf des
hemels kunnen noemen. 't Geen mijne ziel
gevoelt kan zij zeggen onderfcheidenlijk te bemer­
ken. Ik befchouw de zon, en terftond word ilc
door een inwendig gevoel den verbazenden meefter
van dezelve gewaar. Ik word hem, zeg ik, binnen
in mij gewaar, met een bezef tevens dat ik zwak,
bepaald, afhanglijk ben; dat eene onzichtbare magt
mij omvangt en dringt; mijne gedagte verliest zich,
zonder nogthans in dien oceaan van grootheid en van
wijsheid verdooft te worden. Ik 'maak mij een denk­
beeld van het' opperwezen, niet zoo als het is,
maar ovcreenkomftig mijne zwakheid. Dat denkbeeld
is klaar voor mijne rede, zij neemt zonder moeite;
die lichtftraal aan, welke alie nevelen verdrijft. In
uw famenftel is alles duifter, de klaarheid laat zich
in 't mijne zien, en verfprejd zich met de werking
A 5 der

lo GESCHIEDENIS VAN EEN
der gedagte. Hoe dikwijls gebeurt het dat men
dingen ziet die niet beftaan. Een droomer, een
zieke , een krankzinnige verbeelden zich dingen,
welke nogthans niet zijn zoo als zij zich die ver­
beelden. — ja, om dat hunne rede bedwelmt zijnde,
hen gebrekkige afbeeldingen aanbied. En hoe
kunt gij u zelf vleijen in eenen redelijken toeftand
te zijn? vraagt het uwen geneesheer, hij zal nim-
£!er uw pols-flag volmaakt geregeld vinden, er zal
aan uwe gezondheid altoos iets haperen. Ons konst-
geftel is als een luit, een enkele fnaar, die Hechts
een weinig ontfpanuen is, belet alle welluidenheid.
Zoodanig is de bijzondere mensch, dien men dwaas
of wijs noemt, naar mate de, fnaaren verfchillende
gefpannen ftaan. Zij, die u on'lervvezen hebben het
gene gij weet, hebben u bij overlevering denkbeel-
: den medegedeelt, welke zij aannamen even als gij,
altoos op 't verhaal van anderen; zij hebben uw
hersfengeftel van uwe kindsheid af geftemt tot het
voortbrengen van dit of dat denkbeeld, gij meent
dat het van' u komt en het wierd u medegedeelt.
Men twist eeuwig over dat onderwerp, en fommige,
gelijken ajax, wiens verbeelding twee zonnen zag
en een dubbel theben. Dat de ,zintuigen mij
zomtijds bedriegen, zulks kan plaats hebben; maar
ten zclven tijde word ik de dwaling gewaar, en ik
ontdek de waarheid; want de toctftcen van mijne
bedenking toont mij het bedrog aan.
Mijn

LUTHER'S MEISJE, I. HOOFDST. tl
Mijn verdand nu heeft in eene eenparige en be-
ftendige werking altoos duidelijk, juist en overtuigend
het beftaan ontdekt van een verftnndig w»zen, en
fchepper; dat voordcel of liever dat geluk heb ik.
Mijn ziel kan zich niet onttrekken aan de algerneene
tegenwoordigheid der godheid, die het heelal vervult,
bezielt en in.dand houdt. Dit ftelfel, waar uit van
alle kanten het licht doordraait , bevat te meerder
waarheid, daar het eenvouwdig en onder de bevat­
ting is der bekrompden verdanden. De lompde am­
bachtsman eerbiedigt een god om dezelfde rede als
focrates dien eerbiedigde. De menigvuldige zwa­
righeden , welke in eenig ander delzei voorkomen,
worden hier weg genomen. De godloochening is een
wreede ongerijmdheid. Gij meent dat ik dwale; maar
zo gij óvereenkomdiguwe eige begrippen handelt, moet
gij zulks van uw zelve mede denken, daar gij noit'
nalaten kundt te twijfelen. Door uwe eige redekave­
ling overwonnen, zijt gij genoodzaakt te ontkennen;
ik nu heb dat voordeel boven u, dat ik, met mij een
vast ontwerp van geloof voorteflellcn, voorzeker ge­
ruster leef dan gij..— Hoe zoo, als 't u gelieve ?
Het denkbeeld, welk ik mij make van het opperwe­
zen, is voor mijne ziel, 't geen de zon voor mijn
gezicht is, het verlicht haar, en vervult haar met
zuivere en vervrolijkende draalen; het maakt mijne
hoop uit, een hoop, welke mij waardig.en dierbaar
is, en zich vestigt op de magt, de grootheid en
goedheid van hem, die de zonnen in de ruimte ge-
zaait

Ï2 GESCHIEDENIS VAN EEN
«aait heeft, gelijk hij het ftof iri de velden veifpreid-
de. Zonder haar zou ik alleen in 't heel al zijn;
ik zou n«j omringt vinden van de afgrijzelijklte nie­
tigheid. Altoos gereed om tot wanhoop te verval­
len , zou ik niets bezerfen van de tooneelen des le->
vens. Misfchien zou ik in 't binnenfte mijner ziele
den hebzuchtigen en woesten mensch rechtveerdigen,
•die zich het middenpunt en den despoot van zijnen
evenmensch maakte: ik zou zijne euveldaden kunnen
verfoeijen, maar niet veroordcelen. Ik zou enkel
de overhand der natuur befpeuren, welke de zede­
nkunde en te gelijker tijd het vertroostend denkbeeld
der deugd vernietigt, en in dien baijerd van ellende
en misdaad, zou het leven mij onverdraaglijk wor­
den. Ik heb liet geheim uitgevonden om geluk­
kiger te zijn dan gij, door mij niet bezig te houden
met alle zulke denkbeelden, welke tot den mensch niet
behooren. De loop der wereld zal altoos dezelfde
blijven, al bemoeit mijne rede 'er zich niet mede.
Begaaft met zintuigen vatbaar voor gewaarwordin­
gen, leg ik mij toe om de genoeglijkfte te verfaam-
len. Ik doe, rondom mij goed; ik ben niet verant­
woordelijk voor de onheilen, welke den mensch tref-,
fen Als een bepaalt wezen, bepaal ik alle mijne
aandoeningen, te meer daar ik nutteloos zou zuchten
over alle de ongclukkigen , die ik niet kan bijftaan.
Ik befchouw deze waercld uit geen zoo akelig ge­
zichtpunt. De een geniet, de ander lijd; maar de
dood, die niet anders dan eene ftille en .eeuwigdn-
rende

LUTHER'S MEISJE, h HOOFDST. ÏJ
rende flaap is, doet rasch het lijden van den onge-
lnkkigen ophouden, en voorkomt de zadheid van den
gelukkigen mensch* Ik fchep behagen mij alle we­
zens te verbeelden als te famen flapende, na eene
meerdere of mindere zachte beweging, welke men
armoede, rijkdom noemt. Ik verblijde mij de rasch
voorbijgaande fmert en de kalmte der ongevoeligheid
zoo veele ftormen te zien opvolgen. Wanneer ik de
gefchiedenis lees en zucht over de woede der dwin­
gelanden, zeg ik tot mij zeiven: die vervolgers en
vervolgden zijn niet meer. Zij die ongelukkig ge­
noeg zijn om wederzijds hun kortftondig beftaan te
pijnigen, zullen welhaast zich vereenigen met dceze
onbezielde Mof. Op deze wijze heeft de ondervin­
ding en de overpeinzing mij losgemaakt van die
treurige vooroordcelen welke eene ftoute en onvert­
raagde wijsbegeerte alleen weet te vestigen Ik leev'
met mijne zinnen, om dat zij mij lief zijn, om dat
ze digter bij mij zijn dan alle romaneske gevoelens,
welke de overnatuurkunde der dwaasheid zijn. Ik leef
van geene overnatuurkunde, ik volg de goede en
eenvoudige natuur, ik gehoorzaam haare ingeeving,
en ik befchouw mij zeiven als een groot kind, ge-
hegt aan den weldadigen boezem der aarde, om 'er
de weder aanwasfende zappen van optezuigen, tot
dat het oogenblik des flaaps gekomen zij. Door dit
middel geniet ik alles wat ik begeer, en ik verlan-
ge niets dan 't bezit van 't gene in mijn vermogen
is. Ik heb weinig droefheid en verdriet om dat ik
zelfs

f4 GESCHIEDENIS VAN EEN
zelfs de fchaduw daar van verwijder: te vreden met
het genot van het tegenwoordige, ftel ik mijn hoop
'niet op het toekom flige, ten einde niet te leur ge-
jdelt te worden. Wanneer mij eenige kwalen of on­
heilen mogen overkomen, zal ik dezelve moedig en
met gedult verduren; dewijl, zal ik tot mij zeiven
zeggen, zulks het eenige middel is om de fmerten
te verzachten. Zie daar de fchijf waar over hét gan-
fche ftelzel van mijn leven loopt; mijn leven is niet
droefgeestig als dat der zogenaamde wijzen, die van
' de verveeling bijna eene verdienstelijke deugd ma­
ken. — En gij maakt het u eene verdiende den eer­
dienst van den wellust te volgen. Men behoorde in
de daad u de pogingen dank te weten, welke zulk
een hulde u kosten; gij wilt aangeprezen zijn om de
vermaken, welke gij u verfchaft, men moet u eerbie­
digen, om de heerlijke vruchten, welke gij fmaakt,
om den uitmuntenden wijn dien gij drinkt! fpot
niet, ieder een'weet niet wellustig te zijn. 't Is
een foort van bedaan, het welk flechts aan een klein
getal voegt; maar weinig menfehen zijn waardig aan
't vermaak te offeren. — Die godheid boezemt on­
getwijfeld u de grondbeg'mzelfs in, naar welke gij
uw gedrag regelt? zij geeft u het kompas der goede
zeden; koesterd u in die deugd, welke de mensch-
lijkheid eer aandoet; fielt een teugel aan de wanor­
de, welke de driften naar zich liepen; ongetwijfelt
verheft, volmaakt zij uwe ziel, ontdekt aan haar
groote en gewigtige waarheden ? — welk een aan­
tal

LUTIIER-'S MEISJE, I. HOOFD'ST. Ï$
tal groote woorden zonder zin! luister, jezenne- \
mours, ik heb te lang het oor geleent aan uwe
drogredenen, een verijsde roomkaas wagt mij. Uw
fpitsvindig en valsch vernuft bouwt zich een geftigt,
waar in het behagen fchept alleen te woonen. Gij
dompelt u in eigenzinnige droomen, die u misleiden
en den waren (iaat der wereld voor u verbergen. Al­
dus maakt een blindgeboren zich een denkbeeld van
een tuin naar de begocheling zijner verbeelding.
Ik beklaag u, mijn vriend; uw voorkomen en uwe
begaafdheden maakten u gefchikt voor alle verma­
ken , welke een jongman kan fmaaken. Maar, ik
waarfchuw u, uwe wijze van denken zal u belach-
Jijk maken. In deze wereld , welke gij zo weinig
als zij u kent, gelijkt gij naar een inwooner der
maan, die een grooten fprong op onzen aardbol
doet. Reiziger in de ingebeelde ruimtens, vreemd
van de gemeende gebröiklijkhedeh, hoe zou men kun­
nen omgaan met een mensch, die geesten ziet, die
in gefprek, dezelve op ieder woord doet nederdalen;
die bij de lichte maan daat te peinzen, terwijl men
bezig is champagne te drinken, die opgetogen is
over de fchoonheden eener andere j wereld , terwijl
hij vergeet waar hij is, en waar hij zou kunnen
genieten; geloof mij, jezennemours, gij hebt
uwen plato gelezen, en ik heb het boek der we­
reld ingezien; ik ken de famenleving bij ondervin­
ding, deze weet 'er meer van dan alle de talen en
boeken der -oudheid. De wijsbegeerte is goed om
'er

%f: GESCHIEDENIS VAN EEN
"er zich eenigen tijd mede te verledigen; maar" der-
zeiver aanhangers maken, zo men zegt, 'er een em
kei fpel van, en buiten hunne ftudeer-kamer, Ie­
ren zij alle tot het wellustige weder. In 't midden
der verbijsteringen uwer verbeelding heb ik nogthans
een vrij goed verfrand in u befpeurt, 't zal niet lang
duren of gij zult een der onzen worden, gij zult
die peinzende grilligheid, welke een dochter der een­
zaamheid is, afzwceren. Ik fla 'ér borg voor dat
gij in korten tijd u aan wezenlijker vermaken zult
overgeven. De tijd zal u te regt brengen, en gij
zult eindelijk bevinden dat 'er niets wezenlijks is dan
de wellust, dat dezelve den mensch nodig is . . .
maar 't is thans tijd om te flapen. De zachte dam­
pen der tafel benevelen eenigzins mijne denkbeel­
den . . . Vaarwel , tot morgen! verzuim niet mij, bij-
het ontbijt, een bezoek te geeven*
T W E E D E HOOFDSTUK.
Een lezer, die de menfehen kent, zal geenzins
twijfelen of dergelijke redeneeringen waren in ftaat
eenen diepen indruk te maken op de ziel eens jong-
mans. Jezennemours was in die jaaren, waar in
men de waarheid ter goeder trouw zoekt te ontdek*
ken»

LUTHEK'S MEISJE, H HOOF». \ 7
ken, waar in men de onderfcheiden tegenwerpingen
wikt, waar in het oordeel nog niet bedorven is door
gewoonte of door vuig eigenbelang-, ook herdagt hij
alles wat hij zoo even gehoord had; hij antwoordde
'er op bij zich zeiven, en, gelijk gemeenlijk ge-
fchied, beter dan hij gedaan had. Hij ontdekte het
valfche der alleszins verderflijke grondttellingen; maar
de zedekunde van epicurus was die van het huis
daar hij ivoonde. De burgers, die zoo door hunne
rijkdommen als door hun aanzien het meest onder-'
fcheiden waren, hadden die zedenkunde aangenomen.
Hij zag menfchen, die de eerfte ambten bekleedden
en die over alle andere onderwerpen zeer gezond re­
dekavelden, s e c n oogenbllk cwljvclcn aau >i gene zij
ftelden, en hunne redeneeringen bevestigen door eene
zinnelijke en wellustige levenswijze. De vrolijkheid
fchitterde op hun gelaat, de lachjes zweefden gedu­
rig om hunne lippen, geene wroeging fcheen de rust
en kalmte hunner dagen te ftooren. Eindelijk, mon-
val zelf, die geen god erkende, was zachtaartig,
menschlievend, edelmoedig, medelijdend; deeze was
daarenboven zijn weldoener, en nooit had hij hem
't gewicht zijner weldaden doen gevoelen. Hij be­
minde het vermaak; maar te levendiger wanneer 'er
een ander in deelde. Hij hield een' uitmuntende ta­
fel daar de overmaat zich nooit aan nederzette., Hij
was wellustig zonder ongeregeldheid. Hij nam eene
welvoeglijkheid in acht, zelfs in die dingen, welke
cr 't minst voor gefchikt fcheenen. Eindelijk, waar
B heen

a 8 ..GïSCHIEÖENIS VAN EEN
heen jezennemours ook de oogen wendde, hij
feefpeurde dezelfde denkbeelden, het zelfde gedrag,
m a a r „iemand wist dezelven onder een zo allerbemin-
hjkst voorkomen 'te vermommen als monval. On-
z e wijze keerde eensklaps tot zich zeiven weder, en
zeide: de deugd wint het van alle die wellustighe­
den. Monval is een befchonken gastgenoot, die
mets anders bezingt dan den drank, welke hem van
zijne rede berooft; zijne ziel behoort hem niet meer
toe; zij beftaat Hechts voor zekere gewaarwordin­
gen', welker gewoonte hem meesterachtig de wet
fielt'; alle de levendigheid van zijnen geest bepaalt
zich'tot aardfche voorwerpen; hij is een doove, on­
gevoelig voor dc famcnftcmwciide toonen der luit,
die mij verrukt. Hij zou opgetogen ftaan als ik,
indien hij het oor kon openen voor haare klanken.
't Betfuit der bedenkingen van jezennemours
kwam Mer op uit, dat hij de kelk van den wel­
lust, die hem werd aangeboden, zou afwijzen, en
Ast 'hij onwrikbaar zou gehegt blijven aan de ftrenge
grondbeginzelen, welke door de groptite mannen der
oudheid waren omhelst geworden; dat hij zonder iets
toetegeven aan de nieuwigheden eener beuzelachtige
en bedorvene wereld, zijne ziel te Merker zou be­
moedigen op eenen glibberigen weg, en dat zoo 'er
geene'luisterrijke overwinningen waren, zonder ftrijd,
de ftrijd zelv' hem nieuwe krachten zou verleenen.
Daar hij nog een nieuwling in de verleidingen der
wereld was, kan men hem ligt het befluit vergeven
't welk

LUTHER'S Musje, II. Hoorsst. ^
*t welk hij nam van volmaakt wijs te blijven in 't
midden eener woning als die van monval. Hij be­
zat een behoedmiddel, 't welk fcheen hem te zullen
doen flagen; hij voerde in 't binnenfte van zijn hart
eene ware, oprechte liefde, eene liefde, die zuiver
ongeveinst en ftandvastig was, en welke men nergens
meer aantreft dan in de boeken.
Onzen jongman gehoorzaamde des anderen mor­
gens aan 't bevel zijns weldoeners of liever meesters;
want niets op aarde bezittende, hield hij alles van
hem. Hij wierd in een geheim vertrek geleid, waar
hij te vooren nog niet geweest had. Dit was een
dier kleine wellustige pruil-kamertjes, waar de ver­
mogende man alle voorwerpen famenhrengt, welke 't
meest gefchikt zijn om den gloed van 't vermaak te
doen duren, het welk voor den rijken, in weerwil
van alles wat de kunst vermag , tock verflauwt en
verdooft. Bijna alle hebben zij reeds vroegtijdig de
rozen der gezondheid verflenst door eenige oogen-
blikken langer eenen wellust te willen fmaken, "die
als dan een kunstbehoefte is .geworden: zie daar
den armen gewroken en de gelijkheid der rangen
herftelt.
Monval, onachtzaam uitgerekt op eene fraai in
ruiten gefchilderde flaapbank, befchouwde zich met
vergenoegen in een fpiegel, welke 't gefchilderde her­
haalde, waarmede boucher dat vertrekje had op-
geluistert Naast hem was een lief aartig meisje in
«en roos-kleurig kamergewaad, zij had alle de be-
B 2 va].

gyjj GESCHIEDENIS VAM KEN
valligheden der toonbeelden die haar omringden; het
ontbijt was maar pas aangeregt op eene kleine tafel,
toen hij, dien men verwagtte, binnen trad. Je­
zennemours Mond verbaast over zoo veel luister
binnen een zoo kleinen omtrek. Zijt gij daar, riep
monval uit, dat 's wel gedaan, mijn vriend, wij
zullen evenwel dezen morgen niet keuvelen, zoo als
ik mij had voorgefteltj ik moet uitgaan, maar ik
laat u bij goed gezelfchap. Kom hier, vervang mij­
ne plaats, neem de eer van mijn huis waar, en
weest hier voor mij een ander ik. Befchouw de
oogen, het lachend bekje van dit fchoone kind ;
maar, op mijn woord, yerfpüt voor al uwen tijd
„iet met philofophccrcn. Hij vertrok al lagchen-
de en haalde de deur van 't vertrekje achter zich
toe. —*—
Wanneer men zich maar eenigzins het karakter
van jezennemours, deszelfs onnoozele houding,
zijn vriendelijk en gul gelaat, doch daar tevens iet
ernftigs en befchroomds in doordraaide, voorfteld,
zal zich een vrij klugtig tooneel aan ons vertoonen.
Hij vond zich zeer verlegen met de rol, welke hij
bij deze nimf te fpeelen had, die met haare levendige
en fchertzende blikken hem openlijk den oorlog ver­
klaarde. Twee fchoone poezele en half ontbloote
*rmen, die hem op eene bevallige wijze beduidden
dat hij zich zou nederzetten, deeden hem als onver­
hoeds nog veel verleidener bekoorlijkheden zien. Je-
zennemours zou heen gegaan hebben, zo hij niet
be-

LUTHER'S MEISJE, II. HOOEDST. ut,
bedagt had meer moed te laten blijken met te over­
winnen. Zijn wil wederftond de aanvechting^ maar
zijn hoofd geraakte aan 't gloeijen, hij ftamelde eeni­
ge woorden en kreeg een blos. Zijn hand bood
niets aan dan al bevende; en indien deze jonge
fchoonhcid wat minder onbedagt geweest ware, zou
jezennemours misfchien op 't punt gedaan heb­
ben om in haare armen het ontwerp van wijsheid af-
tezweren, het welk hij zich gemaakt bad; dan, door.
haare verovering te willen verhaasten, verloor zij 'er
al 't genot van.. Jezennemours werd den firik
gewaar. Zijne trotsheid vond 'er zich door beledigt;
hij voelde de driften der zinnen verkoeleu. Van zij-,
ne bedwelming herkomen, zag hij waar hij was, en
't geen men met hem bedoelde. Verontwaardigt daar,
over, bleef hij derker dan ooit aan zijne beginzels
gehegt. Door zijne gedrenge houding, weerde hij
alle de liefkozingen af van haar, die hem zogt te
doen vallen. Hoe meer zij haar best fcheen te doen
om hem toetelachgen, te minder beantwoordde hij
daar aan door zijn gelaat. De nimph eindelijk, niet
zeer gewoon aan dergelijke ontmoetingen, barsttu
eensklaps in een luidruchtig gelach uit , fpotte.
met den goeden jongeling en liet hem alleen.
Monval, te rug keerende, vernam al het ge­
beurde: het ganfche ftuk was door hem beleid en
ingerigt geweest om de- wijsheid van jezenne­
mours te verbijderen. 't Speet hem dat zijn ont­
werp mislukt was, daar hij gemeend had eens ha*y
B 3 te-

GESCHIEDENIS VAN EEN
telijk over de nederlaag van zijnen vriend te lach-
gen, alzoo hij niets zo zeer verlangde dan hem
onder die genen te tellen, die gemeenlijk zijn gezel-
fchap uitmaakten. Hij ftond verbaast een zoo ftreng
karakter te befpeuren in een' jongman; ook meende
hij dat zulks geheel buiten de orde der dingen ware.
Een huichelaar kon hij niet wezen, daar toe was hij
te gul en openhartig, en om een zot te zijn, daar
toe redeneerde hij te wel. Ik moet, zei hij, dat
oorfpronglijk wezen eens wat dieper nafporen, dit
zal tevens een tijdverdrijf voor mij zijn. Daar en
boven zal ik een proef doen op iets 't geen men een
wijsgeer heet; zoo hij de ftrikken ontkome, welke
ik hem meen te fpannen, als dan zal ik aan de
Wijsheid gelooven .... maar wij zuilen zien.
DERDE HOOFDSTUK.
M onval had verftands genoeg om te begrijpen
dat het ligte voorkomen van haar, die hij tot zijn
ontwerp had uitgekozen, den wijzen jezenne­
mours had afgefchrikt. Hij was niet verleid maar
geërgert geworden. Befloten hebbende hem aan
cenig ander vrouwsperfoon te wagen, aan eene na-
mentlijk, die uitwendig een deugdzaam voorkomen
had,

LUTHER'S MEISJE, III. HOOE»ST. £$
bad, ging hij eene dier fchoonheden opfporen, die
geene onbefchaamde tronie, geen zoo opgefchorten
neus hadden, maar wier eerbaare bevalligheden en
wier edele trekken naar de beeltenis fchenen gevormt
te zijn, welke de beeldhouwers maken van de kui-
fche diana. Zij was een jong mensch van bijna
twee en twintig jaaren; op haar veertiende jaar had
zij het ongeluk gehad te behagen aan een' dier gas­
ten, die zich ni«t ontzien de onfchuld te verleiden.
Men had haar medegefleept, niet door goud, maar
door geweld; doch welhaast verbijftert door de heer­
lijke pracht, welke haar omringde, had haar jeugdig
hare, dat goeden raad en ondervinding ontbeerde,
zich laten omkoopen; dan, fchoon hare jongheid
en 't vermaak mede gewerkt hadden om haar te be­
derven , had zij evenwel zich nooit overgegeven aan
eene volkomene losbandigheid. Al fchielijk verlaten
van haren vervoerder, gewoon aan een prachtig, ge­
makkelijk en wellustig leven, zag zij zich gedwon­
gen in de armen van eenen anderen overtegaan,
Monval had haar onderhouden, maar in ftilte;
want zij liet zich niet in 't openbaar zien; zij bc
dekte haare fchande onder den naam eens echtge-
noots, dien zij nooit had gehad ; zij gaf zich uit
voor eene weduwe, en deze gelukkige tijtel, welke
achtbaarheid en vrijheid te famen paarde, diende tot
eene (luier van 't gene zij voor ieder zogt te ver-,
bergen. Florimonde, (dus was haar naam) die
haare verteefing regelde naar de milddadigheid harea
B 4 m&s*

44 GESCHIEDENIS VAN EEN
minnaars, behield geftadig een zedig voorkomen.
Nooit diende haar huis tot een tooneel dier flemp-
feesten, waar de verhitte-hoofden zich zonder teugel
overgeven aan de losbandigfle uitfporigheden. Zij
verfierde den wellust met eene uitermate welvoeglijk­
heid, 't Vervolg zal haar beter keren kennen.
't Ontwerp was jezennemours aan haar over-
televeren. Zij, die de loop der wereld kennen, zul­
len zich niet verwonderen over deze opoffering van
monval. Men weet dat alle de driften dier fchat-
rijke lieden meestal wezenlijke invallen zijn, even zoo
wuft als onbeftendig; in alle hunne eigenzinnigheden
zijn zij grillig, en de neiging, welke monval op dit
oogenblik beheerschte was, de ingetogenheid van je­
zennemours, wiens zedekunde meer dan eens
zijn oog mishaagt had, te niet te maken.
Hij begaf zich op eene geheimzinnige wijze bij
florimonde, die aan hare kaptafel zat. Mevrouw,
zeide hij haar, op eenen vrolijken toon, o! welk
eene fchoone ontdekking heb ik daar gedaan. Ik
zal tegen het avondmaal een jongman tot ü brengen,
dien ik als iet zeer zeldfaams en eenig in zijn foort
befchouw. 't Is een. wijze, wiens hart onwrikbaar
is, hij is ongevoelig voor alle de aanloklijkheden
der vermaken en des wellust. Ik heb de aartigfle
en fraaifte meisjes op hem afgezonden, gewapend
met de fchoonfte en vriendelijkfte zwarte oogen; zij
hebben niets op zijn hart uitgewerkt, noch iets van
zijne ongevoeligheid kunnen verminderen. Tedere
flo-

LUTKER'S MEISJE, III. HOOFDST. 25
ilorimonde,- het Maat thans alleen aan.u die ver­
overing te ondernemen. Indien gij 'er in flaagt, in­
dien gij het trots diens wijsgeers teugclt, zal ik op
nieuw mij- zelve geluk wenfchen aan uwe voeten ge­
zucht te hebben. — Zeer verplicht, antwoordde zij,
niet een glimlach en op een' boertenden toon. Ik
mistrouw die wijzen al te zeer om op mij te nemen
hen te vertederen; ook geeft mij de hardnekkige we-
derftand reeds te kennen van welk flag van menfchen
gij fpreekt.^ Neen, hou hem bij u, 't is een fchoon
Huk meubel. . . maar ongetwijvelt. heeft hij een"
fchoone ftem. ... Ik zou evenwel die graag hoo-
ren... 't is een geruimen tijd geleden dat- ik van die
muziek niets vernomen heb. — Mevrouw, gij gaat
een weinig te verre; neen, jezennemours heeft
geen vrouwe ftem; 't is een goed jong mensch in
alle de uitgeftrektheid van 't woord, die alles wat
nuttig is ijverig beftudeert heeft; die zich inbeeld
het ware geluk te vinden in 't wederftaan van alle
vermaken, welke hij verleiders noemt. Dit is een
klugtige wijze van denken, niet waar? maar hij heeft
nog andere denkwijzen, wc!ke ik niet wil aanvoeren
om u 't vermaak der verrasfing niet te ontnemen.
Hoor, ik ftel meer belang in hem dan in 't vreemd-
fte dier, dat uit het binnenfte der zuidlanden tot
ons kan overgevoerd worden. Wat aanbelangt hem,
te overwinnen, ik waarfchouw 11, dit zal een moei­
lijk ftuk zijn. 't Is geen ziel, die zich door een lonk
laat onderwerpen; 'er zal veel roem te verwerven
B 5
z i
j n

25 GESCHIEDENIS VANEEN
zijn in 't vernederen van dien held der kuischheid,
dien nieuwen fcipio, die niet eens bijgellaan word
van 't goud, het welk de leidsman wel kan ge­
weest zijn van dien ouden held. Monval voegde
hier, ik weet niet hoe veele woorden, nog bij, om
florimonde inteboezemen welke omzichtigheid 'er
gebruikt moest worden om eene zoodanige onderne­
ming te doen wel uitvallen. Zij behoefde nogthans
geene onderrigting deswegens: de vrouwen weten in
dat ftuk meer dan de mannen van de meeste onder­
vinding daar over kunnen zeggen of uitdenken. Na
over en weder nog een wijl tijds gefchertst te heb­
ben, fcheidden zij van eikanderen.
V I E R D E HOOFDSTUK.
~'|"0en dergelijk voorftel mishaagde florimonde ten
uiterften; dan, de eerfte plicht van haren ftaat was
geene onvergenoegdheid te toonen maar te veinzen.
Zij zuchtte dikwerf over de onverfchilligheid, welke
zij in haaren toeftand en omftandigheden moest laten
blijken, en dat zij geftadig zich alles moest laten
welgevallen, 't Was met weêrzin dat zij de taal der
ondeugd aannam, want zij verfoeide dezelve in 't
binnenfle van haar harte; maar fints hare jeugd me­
de-

LUTHER'S MEISJE, IV. HOOFDST. E?
degefleept in eenen Maat, welke niet van hare keuze
was, bezat zij geen Merkte genoeg om haar beroep
te laten varen, om dat een lui en gemakkelijk leven,
om zoo te fpreeken , alle de wegen gefloten hield,
welke naar haare ziel leidden, en zij dat moedig be-
fluit verloren had, 't welk het eigendom en de eer-
Me belooning van de deugd is: hoe, zeide zij, bij
zich zelve, een wijs en^ deugdfaam jongman in 't
huis van monval! dit 's waarlijk een vreemd ver-
fcbijnzel! En wat toch kan twee zulke tegen eikan­
deren ftrijdende karakters te famen vereenigen? De
eerlooze! welk een rol zoekt hij mij te doen fpeelen!
maar laten wij veinzen en met eene nog Merker ver­
achting , de verachting betaalen, onder welke hij
mij wil verpletten.
Monval, ten zijnent weder gekomen, kwam tegens
den avond, jezennemours in deszelfs kamer cp-
zoeken. Hij vond hem maar even thuis gekomen.
Nieuwsgierig met die gemeenzaamheid of liever met
die befchaafde vrijpostigheid, welke de gunstelingen
der fortuin zich gemakkelijk eigen maken, vatte hij
een dier blaauwboekjes op, welke op de tafel ver-
fpreid lagen; met groote letters zag hij op een der-
zelven: Middelen om den impost eenvoudiger te waken
ter verligtir.ge van het volk. Jezennemours meen­
de ter goeder trouwe dat het zijn plicht ware zich
met dergelijke ontwerpen bezig te houden in het huis
van eenen algemeenen pachter. Alles wat hij aan ta­
fel gehoord had, deed hem geloovcn dat men met
ernst

A$ GESCHIEDENIS VAN EEN
ernst bedagt was om deswegens een eenvoudig en
juist ontwerp te maken, en hij had zich tot dit
werk gezet met alle de goede trouw en oprecht­
heid van iemand zonder ondervinding; hij kittelde
zich reeds heimelijk met verfcheide gedagten, welke
hem toefcheenen gelukkig en onwederfprekelijk te
zijn. Monval, om zijne eenvoudigheid lagchen-
de, zeide hem: ik wil wedden dat dit overtui­
gend ftuk door u ter perslê word gefchikt; zoo iets
laat zich in een verloren uur, of uit nieuwsgie­
righeid lezen, gelijk de gefchiedenis van China,
maar de heeren fchrijvers van zulke ftukjes, gelij­
ken naar lieden , die aan den kant eener rivier
ftaan te fpreken, om eenen anderen loop aan den
ftroom te geven, zonder nogthans het minfte werk­
tuig bij de hand te hebben, waarmede het werk
te beginnen, 't Is fchoou , gemakkelijk en ligt in
de befpiegeling een goed burger te zijn; met 'er
tijd zult gij u eenen patriottifchen roem verwer­
ven; men zal van u en van uwe hervormings­
denkbeelden fpreeken; maar ik waarfchuw u, weest
verzekert dat alles zal blijven zoo als het is.
Misfchien, antwoordde jezennemours, maar al­
vorens een ontwerp ter uitvoer gebragt kan worden,
moeten de gedagten het eerst ontworpen hebben.
Door 't menigvuldig herhalen van gezonde denk­
beelden, zal men dezelven misfchien eens aanne­
men, al ware het flechts uit wispelturigheid. Elk
burger bezit het recht om zijne wijze van zien aan
den

T,TTTHER.'s MEISJE, IV. Hoo»nsT. *5
Ben dag te leggen, wanneer het algemeen belang
'er in betrokken is. De kundigheden, door een
gansch rijk veripreid, zijn het eerst gekomen uit
het vertrekje of hutje van eenige bijzondere lieden,
die afgezonderd leefden en bij niemand bekend wa­
ren. Ik geef wat ik kan geven, mijne gedagten
zijn mijn eenigften eigendom en die beftede ik ten al-
gemeene nutte. Dat elk aan zijnen kant even zoo
veel doe. Gij hebt gelijk, hernam monval,
fchrijf en hou u bezig. Zie de openbare orde, huis­
houding en 't geluk in 't zwart op uwe papieren:
zulks verdrekt altoos tot troost; het geeft vermaak
wanneer men 'savonds naar bed gaat; men is al voo
rens te gaan flapen een oppermagtig vorst, en 'snachts
kan men gemakkelijk ten troon ftijgen. Dan, daar
wij beiden wakker zijn, zoo laten wij, bidde ik u,
van iet anders fpreeken.
Ik heb in u, mijn waarde jezennemours,
en wel met vermaak eene wijze van vrijdenken be­
keurt,-welke ik bemin; zoo ik dezelve vrij dikwijls
bedreden hebbe, 't gefchiedde om u te beter te toct-
zen. Uw laatde tooneel met het jonge meisje heeft
mij overtuigt, hoe dandvastig gij uwe grondbeginfe-
len blijft aankleven. Ik kan dezelve niet wel aan­
nemen, maar ik hoor ze ten minden van verre in u
bewonderen; ik wil u in kennis brengen met eene
vrouw, wier karakter veel overeenkomst heeft met
het uwe; zij bezit een gezond en geoeffend verdand
en bemind zeer de wijsbegeerte, haare gefprekken zijn
be-

$« GESCHIEDENIS VAN E Eïf
belangrijk; kortom 't is eene vrouw, die den eerbied
van de ganfche wereld verdiend, en die, om haar
met een woord aftefchilderen, mij naauwlijks bij haar
zou dulden, zoo ik niet in hare tegenwoordigheid
de drie vierde mijner ftoute en vrije gevoelens ver
borgen hield. Zij duld mijne bezoeken om dat ik
haar enkel kom zien als een vriend, dien zij uit
hoofde van haare wereldkennis niet wel kan afwijzen.
Haar gelaat is zoo kuisch als haare ziel, zij be­
neemt den rijkdom, die haar omringt, alle de kleu­
ren van pracht en weelde. Hare eenvoudigheid is
edel en ftemt volkomen over een met alle hare da­
den; haar huis en zij 't is alles één. Ik heb buiten
haar nog geene vrouw ontmoet, in wier hart edel­
moediger en fchoner gevoelens heerschten. In één
woord, ik weet haar niet beter te vergelijken dan
bij u, ik wil derhal ven u 't genoegen verfchaffèn u
met haar bekend te maken. Onder mijne befcherming
kundt gij haar dikwijls bezoeken en eerlang zult gij
mij dank betuigen u bij haar gebragt te hebben.
Haar mond opent zich niet dan om iet fchoons en
treffends te zeggen. Ik wil het vermaak, het
welk ik u toefchik, niet verwijlen, en daar ik
dezen avond bij haar uitgenodigt ben, zal ik u bij
haar inleiden, en wij 2 u H e n t e f a m e n fpij- zeiJ#
VIJF-

LUTKKR'S MEISJB, V. HOOFDST» $1
VIJFDE HOOFDSTUK.
De buigzaamheid van jezenaemours, die nooit
eenig bedrog vermoedde , noch den minften arg­
waan had van de ftrikken die men hem fpande,
hoorde dit gefprek aan met een foort van onver-
fcbüügheid, en begaf zich met monval naar
het huis van florimonde. Hij was met hem in
Vijftig huizen geweest, waar hij enkel gelet had
op 't geene met zijne wijze van denken overeen­
kwam , al het overige achtte hij niet. Bij
zijne aankomst werd hij wel ontvangen, hij zag
eene vrouw van eene edele en majestueufe leest,
wier deftig gelaat en achtbare houding niets van
het trotfche had. Bij hare zedigheid ontwaarde
men iet blijgeestigs in haar gelaat; bijzondere
bevalligheden matigde.dat gene, het welk op het
eerfte voorkomen iet ernftigs en peinzende had.
Zij drukte zich met zoo veel naauwkeurighcid,
klaarheid en verftand uit, dat men als gedwongen
wierd naar haar te luisteren. Jezennemours
brandde reeds om zich in 't gefprek te mengen,
en om met haar op haren trant te redeneeren;
want hunne zielen waren het reeds eens, en kwa­
men zoo overeen in denkbeelden dat zulks hen
niet eens vreemd fcheen,
De

•3* ' GESCHIEDENIS VAN EEN
De fpijs Wierd aangeregt, dezelve was eenvouw-
dig zonder toefiel en droeg het kenmerk des kie-
fchen en huishondelijken fmaaks van haar, die
dezelve beitelt had. Florimonde fcheen iets
vrolijker en verfierde de wijsheid met eenige fijne
en geestige gezegdens; als zij lachte gefchiedde
zulks met zoo veel welvoeglijkheid, dat de rozen
harer wangen geleken naar het zuivere inkarnaat
'der maagdelijke fchaamte. De gasten fchenen alle
uitgekozen, en 't geen jezennemours te meer
verzekerde van hare oprechtheid was, dat mon­
val zijne lcsfe tong beteugelende niets voortbragt
dan 't gene volmaakt overeeuftemde met het zedige
der godheid, die het hoofd der tafel was.
Jezennemours had veel moeite om affcheid
van haar te nemen; hij die in alle gezelfchappen
van monval gemeenlijk zweeg en peinsde, had
eenklaps aan zijnen ziel alle veerkragt bijgezet;
met vermaak nam hij deel aan 't gefprek en fpreid'
de alle de fchatten en rijkdommen van zijnen
geest ten toon, met het innerlijk en eigenaartig
verlangen van te behagen. Florimonde, die
edclaartig en gevoelig was, beloonde hem met
haare oplettenheid en aandagt, welke altoos, wan-
neer zij van eene fchoone vrouw komt, het vuur
dat zij verwekt, levendiger doet blaken.
Monval had flechts weinig gefproken, als of
hij zich onwaardig rekende zijne beuzelarijen te
vermengen met dien ftatigen en ernftigen toon.
Te

LUTHER'S MEISJE, V» HÖOFDST. 33
Te huis gekomen vervvagtte hij dat jezenne­
mours hem zou aanfpreken over florimonde $
en toen gaven zijne antwoorden blijken van dert
diepen eerbied, waarmede hij voor haar doordron­
gen fcheen. Ik meen u niét bedrogen te hebben j
zeide hij, het is eene beminnenswaardige vrouwj
maar ik ben niet gefchikt om naar haar hart te
dingen; zij weet dat ik een lichtmis ben; daaren­
boven is zij te volmaakt voor mij, en des bepaal
ik mij enkel tot het nut van hare verkeering; -—1
Jezennemours haakte naar 't oogenbiik om al­
leen te zijn, elke getuigen was hem lastig* We­
dergekomen tot zich zeiven, zeide hij: zie daar
dan eindelijk, federd ik mij in deze hoofdflad be-
vinde, de eerde vrouw, die ik heb mogen befchoiH
wen zonder over haar te bloozen. Deze is de
eenige welke ik tellen kan na mijne waarde fuzan-
na; zelfs heeft zij iets van haren geest, van hare
bevalligheden, van haare zachtaartigheid, evenwel
mist zij haar teder harn Neen, geen vrouw kan
een dergelijk hart hebben. Hoe zeer verfchilt haar
huis, daar ingetogenheid en eerbaarheid heertenen*
van dat, het welk ik bewoon! waarom kan ik
niet altoos leven in een keurig gezelfchap! daar
hoort men geene dier trotfche gefprekken, welke
de menfchelijkheid hoonen, daar fnapt en twist
men niet over die ijdele en wanhopige ftelzels,
welke wreedelijk konstmatig de rede ergeren en het
hart knellen. Eene' kieene boerterij is 'er geoor-
G loftj

34
GESCHIEDENIS VAN EEN
lofc, deze wekt den geest op, verfierd dien met
bloemen , terwijl het vérftand 'er op zijn regte
plaats is.
Eenige dagen daar na ftelde monval 'hem voor,
om nogmaal een avond te gaan doorbrengen in het
zelfde huis. Deze nam zulks gereedelijk aan. Aan-
gemoedigt door de wijze, op welke hij 'er ont­
vangen werd, aangevuurd door de tegenwoordigheid
en den glimlach van de beminnelijke florimonde,
verhief bij zijn toon in het gefprek; want anders
was zijne ziel kalm en ftil, en bezat in den groot-
ften drift eene zekere bedaardheid. Monval zette
hem kwaadaartiglijk aan, en wikkelde hem in den
twist; hij liet zich daar op met nog meerder drift,
met meerder welfprekenheid en vrijheid hooren dan
de eerfte keer. Bij dit tweede bezoek, uitte, hij
openlijk cle grondbeginzels, aan welken hij gehegt
was, met de onachterhoudenheid, welke uit eene
inwendige overtuiging voortkomt. Florimonde,
hcusch en vriendelijk, begunftigde dien gloed en
gaf een wenk van goedkeuring aan elke trek, wel­
ke haar vleide. Van dat oogenblik af bij haar
toegelaten, en zelfs van haar gelief koost, verlie­
pen 'er weinige dagen dat zij geen bezoek ontving
van jezennemours, en de vrijheid, die hij 'er
genoot, ontwikkelde allengskens die natuurlijke vro­
lijkheid , welke zijne rampfpoeden zoo lang in hem
verdooft hadden.
ZES-

LUTHER'S MEISJE, VI. HOOFDST. £5
ZESDE HOOFDSTUK.
C3p zekeren morgen , welken hij volgens zijne
gewoonte doorbragt rr.et lezen en fchrijven, want
hij vermengde geerne die beide aangename bezig­
heden, kwam monval bij hem aan de kamerdeur
tikken, doch op zulk eene wijze dat de deur zich
opende. Hij wierp zich terftond in een ftoel, en
zonder de minfte vooraffpraak te maken , zeide
hij tot jezennemours: mijn waarde, gij moet
mij thans eens openhartig antwoorden. Indien gij
voor de eerde maal uwes leven, u van eene logen
bediende, zou ik zulks terftond ontdekken; maar
ik bezwcere u vooraf, en dring 'er zelfs op aan
te gehoorzamen aan uwe neiging, en geenzins voor
den dag te komen met eene erkentenis, welke gij
zoudt meenen kunnen mij fchuldig te zijn. Ik ontfla u
daar van, fchoon ik zeer wel Weet, dat zulks geen
pak voor uw hart zij. Ik bedien mij van deze taai
om u aantefporen vrij en rond te handelen, zonder
aan eenigen band gebonden te zijn. Florimonde
gaf mij gisteren heimelijk te verflaan dat zij een
vertrouwd mansperfoon, van onberispelijke zeden en
braafheid nodig had; een man daar zij zich op zou­
de mogen verlaten; kortom, een vriend, die bij de
warmte der "vriendfehnp, de kieschheid van 't ge-
C 1 voel

% GESCHIEDENIS VAN «EN
voel voegde: zij fprak van geene belooning, orfi
dat zij die te ver beneden het dienstbewijs reken­
de. Florimonde is rijk, beeft veel crediet, en
is algemeen bemind; hare zaken die een weinig in
de war zijn, vorderen minder kundigheden, dan wel
een vaardigen en aanhoudenden ijver. Ik heb u aart
haaf voorgeftelt, en' zij fcheen op uwen naam
eenigzins getroffen. Zij peinsde eenige oogenblikken
en met eenen duidelijken lach van weltevredenheid,
Verzogt zij mij uwe beveiliging te bewerken. Ik
fta u niét aan haar af, verftaat gij! ik wil dat
mijn' huis altoos het uwe zij; wij zijn voor ons
jeven verëenigt; maar daar florimonde in allen
opzichte eene achtingswaardige vrouw is, zult gij,
door hare belangen u aantetrekken, uwen vriend
en den haren dienst doen. Veel tijd zal het u niét
kosten en veel moeite zal ' e r niet aan vast zijn,
een weinig overleg en een goeden wil is alles wat
'er toe vereischt word. Voor 't overige zal het
voor u niet kwaad zijn door eigen oogen te zien
hoe eene huishouding beftuurt word, dit zal u
duizend dingen leeren kennen, welke men volftrekt
dient te weten, e„ welke gij „i e t eens vermoed
De ganfche zaak vordert flechts een uur daags van
u, zij zal u gelegenheid verfchaffen tot kleene
nangename togtjes, en gij, die zoo veel behagen
fthept in alles te zien, zult met onderfcheiden
«den omgaan: hier door zult gij d e m e n f c h e a
leeren kennen, ' £ g e e n immers uw verlangen is?
kom

LUTHER'S MEISJE, VI. HOOFDST. 37
kom aan, kleed u, zij wagt op u, toef des niet
haar aangenaam te verrasfen.
Jezennemours, ontzet over een voordel, het
welk heimelijk de verlangens van zijn hart begun-
fligde, kon Hechts eenige weinige woorden uitbren­
gen, 'm maakte eenige tegenwerpingen, doch die
hij zonder wederzin zag oplosfcn. — Gij weet,
zeide hij, dat ik mij in alle zaken laat leiden door
dat natuurlijk gezond verftand, % welk alle men,
fchen toebehoord. De post, welke ik bij u beklee-
de is Hechts voor mij eene bediening daar geene
moeite aan vast is: uwe ongemeene edelmoedig­
heid liet mij toe mijn eigen fmaak te volgen, maar
hoe zal' ik mij kunnen redden uit eene verwarring
van zaken van welke ik geen kennis heb? —
wat dat aanbelangt, hernam monval, men heelt
lieden onder zich die men daartoe gebruiken kan.
Een man, die aan 't hoofd van een' post is, (en
dit weet ik bij ondervinding) is juist de geen die
het minst behoeft bedreven te zijn in de daartoe
vereischte kundigheden. Gij hebt 'er het oog flechts
over te laten gaan, gij zult gebieden, en alles zal
wel zijn; komt 'er iet neteligs voor, men vind in
Parijs een genoegzaam aantal advokaten langs den
weg. Ga,, gij zult meer bevelen te ge/en hebben
tot feestvieringen, dan gij. bezoeken zult behoeven
afteleggen bij pleitbezorgers. Wanneer een inten­
dant bij tijd, en gelegenheid een kleinen brief
\yeet opteftellen, is hjj yan al 't overige ontflagen,
T W
C 3 ' ^ S

3S GESCHIEDENIS VAN EEN
't Was op dezen ligtzinnigen en boenenden toon
dat hij jezennemours medeileepte , die te e.
ringen wederltand bood om zich niet te laten ge-
Zeggen; ook was 'er eene andere beweegreden,
, die hem overhaalde, Jezennemours wej schte
federt langen zijn beftaan fchuldig te mogen zijn
san zijn eigen arbeid: hij zogt derhajven zich eenen
weg te openen, die hem gelegenheid verfchaffen kon
om zich door eigen handen een beftaan te bezor*
gen, Hij had fteeds de weidaden van "monval ont­
vangen met geen ander oogmerk dan om hem nut­
tig te zijn; doch monval lag hem niet anders
op, dan allerlei foort van verlustigingen, Jezen­
nemours begréép, dat, wanneer hij zich eenige
vaste bezigheden kon geven , hij in zijne eigen
oogen meer waarde zoude hebben.
Nog voor den middag begaf hij zich naar flori­
monde, die oph«a zat te wagten: zij ontving
hem ,n een wit kamergewaad, en zeide hem op
eenen zedige* toon doch welke reeds vertrouwen
in hem fcheen te iiellen: een onderling vriend heeft
mij met lof van u gefproken, jezennemours
maar uw eigen voorkomen zegt nog meer. Ik ge,
loof dat ik uwe ziel «ken, mij dunkt ik heb
er gevoelens in befpeurt, welke ik bemin en
hoog-fchat. Mijn voornemen is om niet langer in
eene
ad 13
zoo woelige plaats te blijven als deze hoofdf
' We,ke
^ aangenaam kan wezen aan
b m
* d l c
^Nfc in 't gedruis verkiezen te zijn
en

LUTHERS MEISJE, VI. HOOFDST. 39
en niet verlangen immer met zich zeiven te ver-
kecren. He heb altoos een Uil leeven bemind, niet
om afgezonderd en eenzaam te zijn, maar een
leven bepaalt binnen den engen kring,van een kleen
en uitgelezen gezelfchap. Ik heb vier mijlen van
hier een buiten, het welke alle de gemakken en
geneuchtens des levens in overvloed levert, aldaar
wil ik mij aan de bekoorlijkheden van 't land-le­
ven overgeven; mijne gezondheid zal 'er te beter
om ziin, en de ftilte van een fchoon landgoed zal
misfchien kalmte aan mijne ziel fthenken. ft heb
een vriend nodig (en dien ik nimmer eenen ande­
ren tijtel meen te geven) om het oog te houden
over alles wat het beftuur van dat goed raakt,
die zich verwaardigt acht te geven op alles wat
den rijken in ftaat (telt goed te doen aan hun die
hem omringen. Indien ik in dien vriend een ge­
voelig karakter vind*, een ziel, die met de mijne
overeenftemt, en een man voor wien ik mijne ge-
"heimfte gedagten kan openleggen maar wat
fpreek ik van vinden? ik heb hem gevonden, ja,
ik heb hem gevonden, riep zij uit, blo ozende op
eene edele wijze, en jezennemours aanziende
met. die zegepralende bevalligheid, welke zoo eigen
is aan de vrouwen, en welke zij tot het toppunt
van volkomenheid weten te brengen. Jezenne­
mours antwoordde alleen met eene buiging, en na
een weinig zijne blijdfchap en ontroering verborgen
te hebben gehouden, zeide hij met eene bevende
C 4 fi fm
-

4® GESCHIEDENIS VAN EEN
$mw: ach! mevrouw, Wie zoude de bedienin»
kunnen weigeren, welke gij mij aanbied? ik J
N mijn ijver infpajmen om die itreelende keuze 'te
Verdienen.' meer kon hij niet uitbrengen; hij ftot-
terde nog eenige woorden, doch zonder zin en fa-
menhang, Florimonde, nog meer opgeluistert
dan te voren, geliet zich zijne ontroering niet te
bemerken: zij fprak veel van ontwerpen, van in­
richtingen, die den armen landman nuttig zouden
?ijn, van een weg dien zij wilde aanleggen, langs
Welken de boer zijn veldgewas gemakkelijker zou
kunnen Vervoeren, en jezennemours ftond op-
getoogen, dat 'er zich eene gelegenheid aanbood
om den boer wel te doen. Zij deed hem eene be-
fchnjving van haar kasteel, van haare boerenplaat­
zen, en van al het tuig dat tot den landbouw be­
hoort. De ziel van onzen jongen wijsgeer wsis
dronken van vreugde. Hij zag zich reeds in de
fchaduw dier zacht ruisfchende boomen, hij dwaal­
de reeds door die aangename beemden, en wandel­
de langs die verfrisfende watervallen met een boek
in de hand waarin hij op zijn gemak wijsgeerte
en flaatkunde las, welke hem in ftaat ftelde een
weinig praktijk bij het bekoorlijke der befpiegelin-
te voegen. ••' ' 9

LUTHER'S MEISJE, VU. HOÓFDST. 41
Z E V E N D E HOOFDSTUK.
De fchatrijke monval verheugde zich dat hij
een gedeelte zijner ontwerpen zag wclgelukken. Dat
landhuis, alhoewel vrolijk en prachtig, was een
zijner minfte buitengoederen. Hij had het fchier
verlaten federt hij elders een halsrechter was gewor­
den, en zijne bosfehen ftootten aan die van den
monarch. Hij bezat alle de vorftelijke tijdverdrijven,
de harten en zwijnenjacht. Zijn fortuin vond enkel
in Parijs de hoofdftof, zijne verbazende fchatten
waardig; hij verliet die ftad niet meer, om dat
zijne menigte grillen en eigenzinnigheden dagelijks
niet kon ingewilligt worden dan in eene plaats waar
een groot aantal behoeftigen op zoo veelcrlei wijzen
werkt voor 't vermaak der rijken.
Indien hij van zich kon verkrijgen jezenne­
mours te misfen, 't was om hem in 't vervolg
beminnelijker en beter gevormt weder te bekomen,
wanneer hij hem meende intewijen in zijne verma­
ken en grondbeginzelen. Hij had hem aan flori­
monde toevertrouwt, ten einde deze hem zoude
onderrichten en tot een gezellig mensch maken;
hij had ' dit landhuis daartoe verkoren om te beter
den fmaak te ftreelen van jezennemours boer-
fche wijsbegeerte; in 't kort, hij wilde van hem
zijn leerling maken; want de losbandigheid van 't
C 5
H R T L T

GESCHIEDENIS VAN EEN
hart en van 't verftand heeft (wie zou het geïoo-
ven) almede hare pochers en hoogleeraars!
De dag tot de afreize was bepaalt; de koets
Hond gereed, zes fchoone kloeke paarden, welke
men zorg droeg te vcrwisfeien, vervoerden in het
zelfde rijtuig de fchoone florimonde en den wijs
geer, die, den ganfehen weg over, verrukt was
op 't gezicht der akkers en heuvel en, en de fchobh
heden daarvan deedt bewonderen aan zijne gezel-
liane, nu en dan iets uit virgilius en thomfon
bijbrengende en tusfehen beide een landlied van
eigen vinding daarbij opzeggende.
Men kwam ter beftemde piaatze aan. Het huis,
't welk voor een zoo vermogend man als monval
weinig te beduiden had, fcheeïi een heerlijk kas­
teel te zijn in 't oog van jezennemours. Hij
verloor zich in al het gene tot hetzelve behoorde,
hij nam nog dien zelfden dag bezit van alles,
'liep de hoven, de ondeihoorige boeren plaatzen en
een groot gedeelte van den grond af. Den gan­
fehen nacht door droomde hij enkel van de ver­
maken des landlevens en van den akkerbouw; hij
zag niets dan huppelende kudden ; hij dronk in
zijnen droom de melk der z'waargeinjerde koeijen,
bij at van den heerlijken ooft der omgaande vrucht-
boomen, en hij ontwaakte in 't midden van het
feest des wijnöogsts.
Wat vermag de neiging niet? jezennemours
vertoonde zich eensklaps vrij bedreven in zafeh
van

LUTHER'S MEISJE, VII. HO OFDST. 43
van welken hij nooit eene bijzondere ftudie gemaakt
had, met behulp van een boek over den land­
bouw, het welk hij al vroeg des ochtends inzag,
en geleid door zijn eigen gezond verftand en goed
eordeel, liet hij alles naar zijn eigen zin verrich­
ten, en alles viel wel uit, om dat hij alles met
goedheid en bezadigdheid den landlieden voordroeg,
het geheim bezat hen aan zich te verbinden, hen
voorging met zelve méde te werken, en om dat
zijn ijver fproot uit eenen vluggen en levendigen
aart, welke gemeenlijk ook op anderen werkt. —-
Me i zou voor hem fchier 't onmocglijke gedaan
hebben, doch hij vorderde niet dan eenen matigen
arbeid, dien hij zelfs tot eene vermakelijke bezig­
heid wist te maken. Het huis, 't welk te voren
treurig en eenzaam ftond, kreeg een vrolijk en
lustig aanzien. Ik weet niet welke beweeging 'er een
aangenaam gedruisch voortbragt. Overvloed en
vrolijkheid, welke nooit van eikanderen behoorden
afgefcheiden te zijn, fcheenen zich te vereenigen
om de ligging der plaats te verfraijen. De verma­
ken, welke men op 't land fmaakt, zijn leven­
dig, om dat men ze eigens voortbrengt, om dat
ze uit dagelijkfche bezigheden fpruiten, en om dat
ze ons door geen Imder bezorgt worden; zij heb­
ben niets vooraf bereids, en daar ze overeenftern-
men met de eenvouwdigheid der natuur, zijn ze
zachter en aangenamer.
't Is

44 GESCHIEDENIS VAN EEN
't Is hier noodig te zeggen, dat florimonde
doorging voor de eigenaarfter van dit kleene land-
goed ; dat hetzelve aan haar was toegezegt, en
dat ze daar, te voren , haar verblijf gehouden
had; om die reden waren alle de bruikers
jezennemours zoo onderdanig, Florimonde
was boven alles aanbevolen den jongman onder
haar gebied te krijgen, zij had reeds eene heime­
lijke genegenheid voor hem opgevat, welke haar
tot dien tijd was ombekent geweest, zij gebruikte
ten voordeele yan eene heimelijke vlam de ftrikken
welke monval haar had in de hand gegeven.
Zij had zich gezengt aan den fakkel der liefde,
terwijl zij enkel 'meende te fpotten; zij befpeurde
dat zij ernftig beminde, en dat zij reeds verwon­
nen was van hem, dien zij moest doen bukken.
Aan haar zelve oyergegéeven en alleen met dien
genen, dien zij niet meer kon vermijden , was
het haar niet mogelijk voor zich de heerfchappij
te ontveinzen, welke hij over haar bekomen had;
dan, hoe meer zulks tot eene ware liefde aan-
wakkerde, te ingetogener gedroeg zij zich. Een
inwendige zedigheid was haar als aangeboren; zij
b.leef volftandig getrouw aan derzclver wétten;, in
Weerwil der misftappen hares levens; misftappen
yan hare onbedagte jeugd en van gewelddadige
qmftandigheden, meer dan van eene wezenlijke
neiging. Zij zou van een onbefproken zedelijk ge r
drag geweest zijn, zoo men haar door verleiding
niet

LuTHÈk*s MEISJE, VII. HOOFDST. 4£
niet aan het dooien gebragt had: zij kende alle
de affchuwlijkheid der ondeugd, en van verre op
het beeld der deugd ftarende , zuchtte zij , en 'r
fmerte haar dat zij haaren loop niet weder kon
beginnen. Blozende over de ongeregeldheden van
anderen meer clan over die van haar eigene, hart­
grondig haare vorige levenswijze verfoeijende, oor­
deelde zij zich thans onwaardig immer bemind te
worden. Zo menigwerf zij jezennemours zag,
verlangde zij haar kleed des onfchulds nog te
bezitten $ om hem een zuiver hart te konnen aan­
bieden, 't geen hem alleen zou toebehoort hebben.
En daar de eer haren afgod was, deedt zij ten
minften eene poging om het overdreven en wan­
hopige vaars van boileau
Het is mst de eer als met eeti eil.ind, dat van rotzen
En klippen is omringt, daar haven is noch (h-and:
Eens afgeweken komt men nooit daar weer aan Land.
te doen liegen, eil wedertekceren tot den Haat
uit welken men haar had weggerukt. Maar waar­
om zou eene uiterfte poging die zegepraal niet
Verdienen ? waarom zou men door een waar be­
rouw niet op nieuw binnen den tempel van on-
fchald kunnen geraken? blijft dezelve dan altoos
gefloten om eenen enkelen misflap. Jezenne­
mours aan zijnen kant, zijne heimelijke begeer-
tens doemende, oordeelde dat ze honende waren
voor eene zoo kuifche fchoonheid; hij befchouwde
zijn

GESCHIEDENIS VAN I£S
zijn hartstocht als de beginzelen van eene misdaad,
als eenen wezenlijken aanflag op de eerbaarheid
en als eene misdadige trouwloosheid.
AG T S TE HOOFDSTUK.
IVxen moet weten dat jezennemours reeds
bemind had en nog beminde: maar zij, die
hij liefde toedroeg, was afwezig ; hij wist niet
waar zij zich bevond; haar fpoor was voor hem
geheel verboren; hij leefde in die wreede en
fmertelijke onzekerheid of hij haar wel immer zoude
wederzien. Misfchien beminde hij enkel eene fcha-
duw, en in weêrwil van al den gloed eener eerfte
liefde, in weêrwil van de herdenking aan een zoo
geliefd voorwerp, eene herdenking fomtijds Merker
treffende dan de tegenwoordigheid zelve, was het
geenzins in den ouderdom van twee-en-twintig jaa-
ren, dat men zich voed met tranen die men ftort
op het graf eener meestresfe. De afwezigheid
vernietigt de liefde niet, maar doet' haar bijwijlen
fluimeren, om haar nogthans met meer vuur te'
doen ontwaken. Daarenboven dienden de menig­
vuldige gefprekken, welke jezennemours met
florimonde had, en welke men, zoo men
Wil, verkeeringen tusfehen vier oogen kan noemen,
naar mijne gedagten niet om 'dien vlam te fmoo-
ren, dien elk aan zijne zijde poogde te blusfen.
Dan,

Lu-rnna's MEISJE, VIII. HOOFDST. 4?
Dan't is bekent waar dergelijke beftrijdingen
op uitkomen. Zij zagen eikanderen telkens en
geftadig met een nieuw vermaak. Hun hart was
vervult met zaken, welken zij malkanderen niet
durfden zeggen. Florimonde volgde met een
ftrooi-hoed op hei hoofd den landzorgeiijken jezen­
nemours in de veldbezighedcn, en fomwijlen
poogde hare fchoone hand den vlegel optebeuren
om het goudgeel graan te helpen dorfchen; dan
eens drukte zij met eene tedere vinger den uier,
welke de melk doet vlieten , en het was van
die melk dat jezennemours met te meer ge­
neugte dronk.
Op zekeren avond toen hij, na de hitte van
den dag, florimonde naar een boschje geleidde,
het welk tot eene wandeling was aangelegt, dron­
gen zij in hunne wijsgeerige gefprekken tot diep
in een laan, waar verfcheide zoode-hoopen hen
ten zitplaats dienden, en op welke men juist
niet het flechtst gezeten was. Florimonde zich
met die onachtzame kwijning, welke zoo wel
aan de bekoorlijkheden veegt, te nederzettende ,
luisterde, antwoordde weinig, liet haar oog dan
over het groen , dan door de takken waaren,
fchecn niets te zien, terwijl aan haren zachthij-
genden boezem eenige dier zuchten ontfnapten,
van welken een getuigen geen reden kan geven
wanneer de oorzaak hem onbekend is. De fcha-
duwen wierden langer, en de zon, die men reeds
niet

GESCHIEDENIS VAN EEN
niet meer'zag, fpeelde nog even met hare pur-
pere ftraalen ddor 't kreupelhout. Men zoü
hier gaarne den dagètrfaad Willen afwagten, zeide
florimonde, deze plaats is die niet te verkiezen
boven die prachtige falonnen , waarin men zich
opfluit met de brandende lucht, welke de zon 'er
ingebragt heeft? jezennemours vol van een
blakend vuur, én die in de betoovering der plaats,
deelde en in die van 't oogenblik , vatte eene
harer handen, en dezêlve als onwillig aan zijn'
mond brengende, zeide hij: — deze plaats,
florimonde, heeft. veele bekoorlijkheden; maar
zender u zou zij die allen misfen. . De aandoen­
lijke toon, op welke hij deze woorden uitte,
benam aan florimonde bijna de fpraak, en het
was niet dan met moeite dat zij verborg hoe veel
't haar koste. om opteftaan. In de jaren van oo»
fchuld zou zij gehoorzaamt hebben aan de aandoe­
ning die haar verweldigde; maar haar hart, dat
door eene te gemakkelijke overwinning den genen
vreesde te verliezen, dien zij lief had, gebood
haar eene koelheid aantenemen daar zij niet voor
gefchikt was; het floot zich, door de liefde zelve,
voor die vervoering, welke haar bedwelmde: zij
beftreed zichzelve, e n met eene ontftelde doch
zwakke ftem, zeide zij: laat af, jezenne­
mours! en zij weerde de blakende kus af, welke
hij haar op de handen drukte; zij ging h e e n met
een rasfer tred, en eene fchijnbare kalmte aanne­
mende 4

LUTHER'S MEISJE, IX. HOOFD. 49
mende, keerde zij, langs den kortften weg, naar
huis , daar zij zich afzonderde, en het overige
van den avond, niet weêr te voorfchijii kwam.
N E G E N D E HOOFDSTUK.
O nze jonge wijze, die 'van zijne wijsheid eert
weinig begon te verliezen, kwam tot zich zeiven
terug j en bloosde over zijn ftout beftaaili Hij"
befchuldigde zichzelveii; Hoe! zeide hij, zal ik
de fchroomvallige deugd verleiden, daar zij zich
aan de mijne vertrouwt.' zal ik eene eerbiedwaar­
dige vrouw, die mij als een vriend behandelt,
hoonen! en vervolgens nog onder hare oogen
durven verfchijnen, met edelmoedige gevoelens
voor den dag komen, die ik door mijn gedrag
tegenfpreeke! zij moet mij befchouwen als een
bedrieger, ais een huichelaar, die met de deugd
den fpot drijft, die 'er in zijne gefprekken mede
pronkt, en dezelve in zijn hart veracht. Hij ver­
foeide zichzelven in dat oogenblik, hij meende in
het gelaat van florimonde gramflorigheid en eene
billijke verontwaardiging befpeurt te hebben. De
fchaamte zou hem op ftaande voet dit huis hebben
doen verlaten, zoo hij niet had voorgenomen zijne?
vermetelheid te beieren door den grootften eerbied.
D Zon*

go GESCHIEDENIS VAN EEN
Zonder mijne ftoutbeid, zeide hij, zou ik allengs*
kens haar hart hebben kunnen winnen; maar door
mijn gedrag heb ik haar mijne trouwlooze oogmer­
ken ontdekt, zij heeft het recht om mijne ftout­
heid met verachting te befchouwen; een verontwaar­
digend mededogen is al wat ik thans verdien. Des
anderen daags durfde, hij zich niet aan haar ver-
toonen; maar florimonde, die hem recht deed,
en zich hield als of zij om het voorgevallene niet
dagt, behandelde hem met zoo veel bedaardheid,
dat jezennemours zich verbeeldde verfchooning
te zullen verwerven, mits hij zijne verrukking in
het toekomende konde bedwingen. Ondertusfchen
drukte zijne beteugelde liefde zich in de geringfte
zaken met eene onbedenkelijke omzichtigheid uit,
die zoo treffend was dat dezelve meer het werk
fcheen van natuurlijkheid dan van overleg. Hij
bleef in zijn beftuur aanhoudend ijverig en vlijtig;
zorgvuldig in alle zijne verrichtingen , was hij
verre van zich deswegens eenige verdienfte toete-
eigenen; hij bedoelde geene de minfte belooning,
en verwagtte die niet. Hij beminde, en te vreden
met eene zoo zoete neiging te koesteren, maakte
-zulks het genoegen zijn's lévens uit. Eindelijk hij
gedroeg zich zoo eerbiedig dat florimonde zich
verplicht meende zijne, geftrenge deugd te temmen,
door vriendelijke behandelingen, welke fcheenen
voorttefpruiten uit erkentenis, maar die. zeer nabij
kwamen aan liefde. Haare min was tot dien graad
van

LUTHER'S MEISJE, X. HOOFDST. 5?
van hevigheid gekomen, dat dezelve niet meer te
ontveinzen ware. Haare gefprekken , haare ge­
laatstrekken en haare half gefmoorde zuchten ftrekten
eindelijk tot duidelijke bewijzen van 't gene in
haar hart fchuilde. Dit verbaasde jezenne­
mours, om dat een jongman die waarlijk bemind s
altoos opgetogen is van de liefde die men hem
betuigt. Zedig en befchroomt, begreep hij niet
hóe hij een hart had kunnen innemen, 't welk
hij geoordeeld had zoo fier en ftreng te zijn* én
't welk hem fcheen niet vatbaar te wezen voor
eenige zwakheid. Deze ontdekking * zijne ziele
verrukkende, verbaasde zijne rede.
T I E N D E H O O F D S T U K ,
Jezennemours had nog niet gezegepraalt, niet
om dat hem als aan een kind ondervinding ontbrak,,
maar om dat hij eene godheid gemaakt had van
zijne florimonde, en aanhield haar eenen wie­
rook toetezwaijen, de eeniglte hare behoorlijkheden
waardig. Florimonde bekoort en verlegen,
wenschte heimelijk hare nederlaag, want het was)
niet meer in haar vermogen de eerbiedige aanbid­
ding van onzen wijsgeer te weerlbian. Zij begon
0 9 Op-

GESCHIEDENIS VAR EEN
op eene geestige wijze te fchertzen met die pla*
tonifche. liefde, welke j ezennemoürs tot zulk
eene hoogte voerde, dat hij zichzelven bedroog
en zijn eigen hartstocht tegenwerkte ; dan, 't is
verbazend hóe een dwaas denkbeeld, dat zich in
de hersfens van een jongen wijsgeer geplaatst
heeft, de ontwerpen kan verijdelen van eenen
federen minnaar, en de wetten der liefde zelfs
kan dwarsboomen. 't Vermogendfte dat 'er in de
natuur is gehoorzaamt nog aan de beguicheling der
verbeelding, en fchijnt fmert en vermaak uittedee-
len, ftrijdig met het géene is vastgeftêlt. De
dwaling van onze jonge jaren is nooit gematigt,
zij gaat tot uiterftens en fielt altoos een fchim in
de' plaats van iet wezenlijks. Florimonde be­
merkende met welk een hoofd zij te doen had,
meende eindelijk gebruik te moeten maken van eene
dier fchrandere konstftreeken , welke haar niet
geheel onbekent waren; want alle vrouwen ver-
ftaan ten minften het befchouwelijke van die konst.
't Was nogthans voor de eerfte keer dat zij zich
'er van bediende. Men kart evenwel niet zeggen
of zij vergenoegt dan te onvreden ware eene
loosheid te hulp te roepen .om jezennemours
te lokken in de ftrikken door de hand des ver-
maaks bereid.
De lentelucht bezielde en vervrolijkte de natuur;
het veld was met bloemen bezaait en de hemel
was zonder wolken, 't Was het jaargetijde waarin
de

LUTHER'S MEISJE, X. HOOFDST. 53
de onverfchilligfte harten zuchten, waarin ik weet
niet welke zachte dampen door de zephiertjes
aangevoert, de harten neigen tot tederheid en
alle wezens te famen trekken. Jezennemours
was dofgeestiger en 'peinzender, florimonde daar­
tegen vrolijker en bekoorlijker geworden. Zij zag
het oogenblik harer zegepraal naderen; zij kon
hetzelve reeds lezen in het gelaat hares minnaars.
Op zekeren avond , afgemat door eene menigte
landverlustigingen, was zij onder betuiging van
moede te zijn, gaan nederzitten, toen zij eens­
klaps, na 't plegen der beminnelijkftc grappen,
waarin het hart zich ongeveinst en de geest zich
ongedwongen vertoont, en als 't ware fchijnt te
zegsen: gij ziel mij zoo ah ik ben, een fiuipert
maakte. Jezennemours, die,'voor een wijs­
geer, met vrij veel bevalligheid gedanst had, zag
haar niet meer, en zogt Jiaar met veel ijver,
toen hij, na alle hoekjes* doorfnuffelt te hebben,
eindelijk in een afgezondert klein tuinhuisje kwam.
Daar vond hij haar, zoo 't fchecn, flapende.
Het warme weer had haar den gazen halsdoek
doen afwerpen , welke altoos haren boezem be­
dekte; deze verrukte hem door de bekoorlijkheden
van deszelfs volkomenheid, want dit foort van
fchoonheid heeft meer dan eenige andere haaren tijd
van rijpheid. Die boezem, die zachtkens hijgde,
duidde eene ten halve vcrwonne fierheid aan.
Florimonde lag in die wellustige achtelooze
D 3 hou-

54 GESCHIEDENIS VAN EEN
houding, welke zich als aan 't vermaak overlaat.
Hare armen ten halve uitgeftrekt fcheenen enkel te
wagten om eenen minnaar te omhelzen, en aan
haar hart te drukken, Haare fchoone oogen, door
hare lange oogleden bedekt, 'noodigden het . be-
fcheidenst gezicht zich* te verzadigen met de be-
fchouvving van zoo veele bekoorlijkheden, Welk
een tijdftip voor een' wijzen! Hij boog zich als
wilde hij het voorwerp aanbidden, het welk hem
betooverd hield. Zijne oogen waren niet alleen
bevangen, maar alle zijne zintuigen werden met
verrukking aangedaan. Hij Heelde een kus van*
hare ten halve gefloten lippen. Zijn hand plukte
de leliën van dien jagenden boezem, die zich
verhief en de ftreelingen fcheen te willen .begun-
ftigen, welke m'en aan denzelven befteedde. Eene
diepe .zucht, en eenige onduidelijke woorden deden
aan jezennemours ^emerken in welken droorn
zijne minnares was weggezonken, ... o te zeer
beminde jezennemours! laaten wij eikanderen
beminnen. ... ik geef mij aan u over. , . ,
op dat pogenblik drukte jezennemours haar
met vervoering in zijne armen en herhaalde: laten
wij elkandtren beminnenl florimonde ontwaakte,
hare beyogtigde oogen ontmoetten die van haren
minnaar. . . , zoo zij wreed had willen zijn, zou
dit üneekend oog der liefde alle hare geflrengheid
ontwapend hebben: maar daar zij enkel gevoel
was, ftrekte zij hare armen tpt hem uit, zij
Waakte

LUTHER'S MEISJE, X. HOOFDST. 55
maakte zich meester van het voorwerp harer teder­
heid; de gelukkige droom werd voltooit. . . .
Jezennemours is in 't oog van florimonde
de beminnelijkfte der mannen, en florimonde
wierd in de oogen van jezennemours de be­
minnelijkfte der vrouwen. Hij was even zoo verte­
dert, zoo verrukt als zij,* zoo iets de hartstocht
eener vrouwe, die verheft is, kan evenaren. —
Beiden deelden zij in dezelfde vervoering, en er­
kenden de veelvuldige bekoorlijkheden, welke de
wijsheid aan de liefde bijzet.
Dat andere pinceelen zich met eene trotfche
waan vermeten de toneelen van verliefden wellust te
fchilderen. Hij, die voor 't genot daarvan vatbaar
is, zal geen taal volkomen genoeg vinden om dat
tafereel te fchetzen. Dikwijls heeft men 'er aan
begonnen , maar nooit werd het voltooit, ook
zal het nimmer voltooit worden, en. door welke
trekken zou men den toon der liefde kunnen uit­
drukken, daar de mond zwijgt, en het blakend
hart zich eene andere taal fcheppende, gecne
woorden behoeft om zich te uitten en te doen
verftaan.
Florimonde, aan haren wijzen en gelukkigen
minnaar overgegeven, deedt hem met leedwezen
terug zien op zoo veele dagen, welke verloopen
en verfpilt waren in koele wederftrevingen eener
befchroomde ingetogenheid; zij deedt hem vergoe­
ding voor den dwang, onder welken hij zich
D 4 ge-

$6 GESCHIEDENIS VAN EEN
- gelegt , en voor de tranen , welke hij in ftilte
geftort had. Zij zelve zag in den dagenraad van
dit geluk niet anders dan toekom flige genoegelijke
dagen ?
alle toegewijd aan de bekooring van een
wederzijds vertrouwen, bekooring, niet min ftree-
lende dan de vermaken der minn'. Indien de
verrukking van twee volkomen verëenigde harten,
zekere zwakheden kunnen veredelen, was geene
verrukking ooit wettfgcr. Men moet evenwel be­
kennen dat de liefde van florimonde uitgelate-
ner, volkomener en volftrekter was; dan, zoo.
zij haren minnaar in liefde overtrof, wilde zij
fteeds, om een evenwigt te maken, dat hij bij
haar de meerderheid zou hebben in vermaken.
E L F D E H O O F D S T U K .
Florimonde had aan monval beloofd hem be­
richt te geven van de overwinning, zoo dra zij
verzekert zoude zijn van hare zegepraal, en mon­
val kittelde zich reeds met het vermaak, van te
zuilen kunnen fpotten met den wijzen jezenne­
mours, in een afgezondert landverblijf van liefde
kwijnende, aan de voeten van eener zijner afge-
fiane meeftresfen. Maar zedert zij de liefde had
lee-

LUTHER'S MUSJE, XI. HOOFDST. 5'f
leeren kennen, en Merk ijverde om haren minnaar,
haren beminnelijken wijsgeer te behouden, was zij
in 't geheel niet geneigt dien hatelijk en toeleg te
begunftigen. Hoe laag en verachtlijk was monval,
dien zij nooit bemind had, in hare oogen, voor
al federt zij de ziel van jezennemours door en
door kende! zij dagt niet dan met affchrik en ril­
ling aan die verdorvene mannen, die in de hoofd-
ftad haar meeste gezelfchap hadden uitgemaakt; deze
waren met al hun goud, met al hun aanzien en
vermogen de laffte ftervelingen, en jezennemours
zonder tijtel, zonder rang en zonder goed, bc-
fchouwde zij zeer verre boven die gunftelingen van
de blinde fortuin. Zijn taal, zijn karakter, zijn
oprechtheid, zijne edele liefdadigheid alles plaatfte
hem in hare oogen, ver boven alle de mansper-
fonen, die zij tot hier toe ontmoet had. Zij wa­
ren valsch met befchaafdh eid, gierig met verkwis­
ting, en ruuw in hunne vermaken. Jezennemours
floeg geen blik op haar, daar niet iets kiesch in
doorftraalde; hij fprak geen woord het welk niet
eenige deugd ontvouwde; zij wilde niemand anders
dan hem zien, dan hem hooren, dan aan zijne
zijne zijde rusten, aan die zuivre bron putten uit
de fchatten van zijne ziel, en om zoo te fpreken
het bezit doorgronden van een hart, in het welk
zij dagelijks tcderer en edeler gevoelens ontwaarde.
Hoe zwoer zij, ftilzwijgende, in zijne armen de
levenswijze af, welke zij geleid had! Hoe verre
D 5 af

g& GESCHIEDENIS VAN EEN
af was zij geweest van de ware liefde te kennen!
nauwlijks had zij de doffe vonken van eenen kort*
flondigen wellust gevoelt. Hier was alles in vollen
gloed en volkomen: eene vijandige hand had voor
haar eene ganfche nieuwe wereld verborgen gehou­
den , en jezennemours had het wangunftig
kleed verfcheurt, het welk dezen blijden olijm-
pus bedekte. Zij leefde, zij ademde in hem, te
vreden, gerust en gelukkig. Hoe zwoer zij zijne
grondbeginzels , zijne keuze te omhelzen! dan,
zij had niet noodig te zweeren; zij had reeds
eene ganfche gedaant-vcrwisfeling ondergaan, en
bijna zonder dat zij het wist , door den man
dien zij aanbad. Maar welk eene liefde een vrouw
ook moge koefteren, zij kan niet befluiten ver­
trouwelijk een verflag van haar ganfche leven te
geven, en gemeenlijk doet zij wel ; want wat
vrouw belïaat 'er, die niet het flachtoffer geweest
is van zonderlinge omftandigheden, welk van kinds
gebeente af die fchoone aanbiddelijke en lijdelijke
fcxe omleidden? kon zij alle ftrikken verantwoor­
den , welken haar van haare vroegfle jeugd, toen zij
nog geene ondervinding kon hebben , gefpannen
wierden, en rekenfehap geven van alle de ftappen,
welke de trotfche ftoutheid der mannen haar deden
doen? 'er zijn des treurige, nuttelooze, bedroe­
vende waarheden voor den minnaar, die van de-
zelven onderricht word. De prijs der bekentenis
tvischt nimmer den argwaan uit, welke op de
ver-

LUTHER'S MEISJE, XI. HOOÏJJST. 59
verbeelding werkt des nieuwen bezitters. Hij wan­
delt in een paleis opgeüert met rozen, en gij
wischt den gloed der koleuren daar van uit: hij
is altoos gelukkiger door 't gene hij waant, dan
door 't gene hij zou kunnen weten: het voorle­
den is voorbij , het tegenwoordige behoort aan
de liefde.
Hoe heviger florimonde beminde, te meer
vreesde zij dat de blinddoek mogt afgeligt wor­
den, van de oogen des genen die zij betooverd
had. Gaarne zou zij hem aan den helderen
dag hebben willen onttrekken, en als een nieuwe
armida hem hebben willen overbrengen in een woe-
ftijn, waar geen fterveling hem zien konde en dat
gene ontdekken, 't welk voor haar van zoo veel
belang was voor hem verborgen te houden. Zij ver­
bleekte zomtijds van angst als zij 't gerucht hoorde
van een koets, vreezende dat het monval zijn
mogte, die de treurige knoop kwam losmaken aan
welke zij hare gelukzaligheid hegtte. Alles wat
loosheid en liefde konden bedenken ftelde zij te
werk, om monval om den tuin te leiden. Zij
fchreef dat jezennemours meer wijsgeer was
dan ooit; dat hij zich geheel en al overgaf aan
den akkerbouw, dat hij alle aardfche driften trot-
feerde, dat hij enkel verkeerde met plato en
met de Dagbladen eens burgers, dat hij geduu-
rende de dagen, in welke hij de naburige boerefteden
«iet ging bezoeken, zich opfloot om te lezen en
te

GESCHIEDENIS VAN EEN
te fchrijven. Alle deze kleene omftandigheden wist
zij gemeenlijk op te fchikken met eeoe vrolijkheid
welk haar bang viel. Zij zuchtte over den val-
fchen rol welke de ilegtheid der mannen haar van
hare jeugd af aan had opgelegt, een rol welke
voor haar ondragelijk was geworden, en welken
zij bij de eerfte gelegenheid meende te laten varen.
Op deze wijze verwijderde zij het verfchriklijk ooge-
blik waar in monval ftond aantekomen, met al het
trotsch eenes ibefchermers , en met al het bitzc
eenes rijken fpotters. Ondertusfchen verlichtte zij
haar verftand, m de verkeering met jezenne--
mours, en 't was door zijne lesfen dat zij nog
duidelijker de diepte van den afgrond bemerkte,
in welke zij was nedergezonken.
De liefde, die even als de arbeid, het gelukkig
voordeel heeft, van maanden als oogenblikken te
doen voorbijgaan , en de verveeling, altoos zoo
vreeslijk op een buiten, te verbieden haar te na­
deren; de liefde, zeg ik, deedt hen vergeten dat
de herfst den fomertijd ftond optevolgen : mon­
val kon niet lang achterblijven om hen te ver-
rasfen; hij zon verfchriklijk onverduldig zijn ge­
worden door zoo veele verwijlingen , hij zou
openlijk van florimonde hebben afgezien, of
liever hij zou haar hebben komen overftelpen met
fchimpende verwijtingen, indien het lot, het welk
de gelieven begunftigt, hem niet een buitenlands
reisje van zes maanden had doen doen; een dier­
baren

LUTHERS's MEISJE, XI. HOCFDST. ól
baren tijd, dien zij zich zeer ten nutte maakten,
en van welken florimonde het einde voor uitzag
met eenen heimelijken angst * welke niet naliet,
de oogenblikken van haar genoegen te verbitteren»
Jezennemours had eenen verleidenden Wellust
gevolgt, hij had de ftem der wijsheid vergeten, en
zich laten wegliepen langs eenen weg van bloemen.
Zijne jonge jaaren, de natuurlijke tederheid van
zijn hart, het land, de hebbelijkheid van bij el­
kaar te zijn , het oog van eene edele aandoenlijke
vrouw, dit alles had hem ontrouw gemaakt. Maar
een verlengt genot openbaarde hem wie hij be­
minde ; hij zag dat het zijne fuzanna, zijne
eerfte minnares was, die zich, om zno te fpre-
ken, in de gedaante van florimonde verwisfeit
had;. en op het herdenken aan die fchoone f u-
zanna, blaakte zijne ziel met zoo veel meerder
gloed, zoo dat zij het was die hij zogt, en die
hij liefde in de bezitting van het nieuwe voorwerp
zijner lusten. In de armen van florimonde dagt
hij aan haar, die hij niet zag en die hem met
geweld overheerschte; hij zou de vermaken die
hij fmaakte veracht hebben, indien hij in dczelven
de beeldtenis niet vereert had , van haar, die
hij aanbad. Die grilligheden der verbeelding zijn
niet te weeren; zij verzeilen altoos die bij-drif­
ten , die in onze jeugd ons beftormeil. Men be­
mind verfcheiden vrouwen, maar misfchien maakt
men maar van eene een afgod. Florimonde,
dron-

ۃ GESCHIEDENIS YAN H S
dronken van haar geluk en over alle voorwerpen
den gloed van hare vlam verfpreidende, bemerkte
het geheim niet van jezennemours, het welk
hij even zorgvuldig voor haar verborgen hield, als
zij het hare voor hem.
TWAALFDE HOOFDSTUK.
C3p zekeren nacht aan hare zijde liggende, bc-
fchouwde florimonde, die wakker was, in ftilte
haren minnaar, even als eertijds, gelijk men ver­
haalt, diana haren en dim ion befchouwde. Zij
zou de ftraalen der maan mistrouwt hebben, in­
dien zij in de fabel-eeuwen geleeft had; zij be-
fpeurde dat eenige trekken van angst en fmerten,
zich eens klaps over het tot hier toe kalm gelaat
hares minnaars verbreidden, hij fcheen door eenen
benaauwden flaap ontrust, zijne dwalende geesten
ijdele fchimmen fchetzende, drukten op zijn gelaat
de worftelingen zijner verbeelding uit; zij vervoerde
hem in den ; droom naar de fteile oevers van eenen
fnellen ftroom, aan welks overzijde hij een jonge
godheid befpeurde; hij herkende zijne fuzanna:
eens klaps fpringt hij van den kant af, ftort zich
in den ftroom en fielt alle krachten te werk om
tot

LUTHER'S MEISJE, XH. HOOFDST. 63
tot het voorwerp te naderen, 't welk zijne geheéle
ziel vermeeftert had. Suzanna wierp op hem
een blik waar in die fmertelijke traanen biggelden,
welke het verwijt zijn van beledigde liefde; zij
wees hem met de ééne hand dien eenvoudigen en
kunfteloozen hof, daar zij elkander eene weder-
zijdfche trouw belooft hadden: hij zag zelfs de
gras-zode op welke hij aan hare zijde had neder-
gezeten. Jezennemours ftrekte de handen uit
naar de prieeltjes, welke zijn hart aan hem verle­
vendigde; dan, eens klaps verdwijnt alles, zooden,
kreupelbosch en hof. Alles wierd uitgewischt. Hij
zag niets meer dan een weg in fchitterende vooren
beploegt, die -al hoogcr en hooger en krinkelende
langs een ftcilen berg oploopende, zich in de
wolken verliest. Zijne fuzanna zonk in dit enge
en fchitterend pad neder, maar wendde nogthans
het hoofd naar hem en fcheen hem te noemen,
de laatfte klanken van hare Rem fcheenen hem
van verre toe te roepen: vriend, zie hier den weg
der deugd, het pad tot geluk! daar boven wagt
ik op u, volg mij ! zij verdween uit zijn gezicht,
terwijl de golven des ftrooms , tegen welke hij
vergeefsch worftelt hem naar den overkant voeren,
al fchuimende om hem heen bruisfchen als wilde
zij hem verzwelgen. Hij ontwaakt met een bleek
gelaat en met wanhoop in de ziel. Hij gaf eene
fterke gil en zeide al weenende: fuzanna, ach!
fuzanna!... Ik heb haar weder gezien, zij
vlugt

i&j. GESCHIEDENIS VAN EEN
-vlugt ver van mij af. De hevige fmert benam hem
de fpraak, hij uitte fleclits afgebroken verzuchtin­
gen. De verschrikte florimonde drukte haren
minnaar aan haar boezem, zij wilde hem in hare
armen houden, doch hij rukte zich van hare zijde
los, weerde alle de liefkozingen die zij hem dpen
wilde, hij ontvlied en gaat, ver van haar af, de
ontroering van zijne ziel verbergen, eene geweldige
ontroering, welker heftigheid hij met geen moge­
lijkheid kan ontveinzen. Alleen en als vernietigt
in zich zelve, verlevendigen alle de trekken van
fuz anna* zich ten duidelijkfce voor zijnen geest,
,hij meent hare item nog te hooren, die ftem,
welke hem eertijds zoo tederlijk toefprak, zoude
hem thans zijne onftandvastigheid en ondankbaarheid
moeten verwijten. In dit oogenblijk zou hij gewisfelijk
.florimonde verfoeit hebben, indien zij met hare
gewoonlijke en onveranderlijke zachtzinnigheid zijne
droefgeestigheid niet was komen ftremmen. De ziel
van jezennemours was vroom en oprecht; hij had
om haar gezucht, hij had haar om hare gunften
gebeden; dit was genoeg om zich zeiven te be-
fchouwen als haren verleider, hij achtte zich des
verplicht die gene te eerbiedigen, die zich aan zijne
liefde had overgeven. Het knaagde hem, onwillig
eene vrouw verleid te hebben, tot wie hij had
kunnen zeggen: ik bemïn u; terwijl eene andere
fterke, onverwinnelijke, fchoon ongelukkige liefde, ge-
ftaag in het binnenfte van zijne ziel bleef heerfchen.-
DE&*

LUTHER'S MEISJE, XIII. HOOFDST. 65
DERTIENDE HOOFDSTUK.
J^lorimonde, fchoon ongemeen en ten uiterften
ontroerd, liet zelfs geen fchijn van grarnfchap blij­
ken en bejegende de droefgceftigheid van jezen­
nemours met de grootfte en kieschte tederheid.
Zij kende bij ondervinding het hart van den mensch;
zij beminde voor de eerfte keer in haar leven. Zij
wilde daarom het hart, dat hare achting zo waardig
was, het hart, dat zij, met eene inwendige fmert,
tot eene andere zag neigen, aan haar verbinden.
Zij befloot alles te lijden om fleclits een enkelen
blik van hem te verwerven; zij verwagtte van den
tijd en van dat onmerkbaar vermogen, het welk
eene gefladige aankleving verwekt, de zegepraal,
welke hare bekoorlijkheden haar fchenen té weige­
ren: maar jezennemours met die oprechtheid
en waarheid, welke het wezenlijke van zijn karak­
ter uitmaakte, zou het als een' misdaad befchouwt
hebben, haar langer te misleiden door dat gene
voor haar te verbergen, 't welk in 't binnenfte
van zijn hart omging. 0 Florimonde, flori­
monde! zeide hij al zuchtende, en zijn aange­
zicht in haren boezem verbergende, de oprechtheid
noopt mij u iets te bekennen, het gene ik ni«t
E lan-

66 GESCHIEDENIS VAN EEN
langer mag verzwijgen: het zelve in mijn hart te
fmoren zou mij honderdmalen fchuldiger doen wor­
den; ja ik zou voor altoos die dierbare goedheden
onwaardig wezen, waar mede uwe liefde mij over­
laad. Ik heb u bedrogen, florimonde, of liever
ik heb mij zelv' bedrogen. Ik meende voor u die
tederheid der liefde te gevoelen, welke buiten .ons
weten in. onze harten ontftaat, maar die tederheid
is cenig en kan ens maar eens bezielen. Ik heb
enkel den wellust gevolgl en ik merk deszelfs be­
drog. Het vuur dat mijne driften ontftak begint
te verflauwen en te verdooven; met afgrijzen vind
ik mij meinëedig. Dan, zo ik mij fchuldig gemaakt
hebbe jegens u, heb ik mij niet minder fchuldig
gemaakt jegens eene andere. Rampzalige als ik
ben, ik ben aan beiden zijde even zeer misdadig.
Ik heb vroeger eeden gefchonden, eeden, die zui­
ver en heilig en aan de liefde zelve gedaan waren.
Ik ben van de deugdzame grondbegiuzels afgegaan,
welke ik "mij tot een wet had gemaakt volftandig
te volgen. Het naberouw ontwaakt en treft mij;
het maakt mij fchaamrood voor uwe oogen, ik
betaal met de grootfte ondankbaarheid eene . verba­
zende fchuld: maar wie zou dezelve kunnen af­
doen , wie zou eene genegenheid kunnen evenaaren
zoo edelmoedig als de uwe ? lees heden in dit
hart, het welk tot de laatfle ademhaling u zal
eerbiedigen, lees 'er het leedwezen in van niet
geheel aan u te konncn zijn, zoo als het behoorde
te

LUTHER'S MEISJE, XIII. HOOFDST. 67
te wezen..... Hij zweeg, en florimonde, ge­
heel ter ncdergeflagen, kon hem geen enkel woord
toefpreken.
Zij had, gelijk verfcheide van haar's gelijken, hier
de rol van tooneel-heldin konnen fpeelen , haar
minnaar hebben kunnen overladen met verwijtingen
en fmadelijke bejegeningen, zich met eene logen-
achtige trotsheid, met eene geleende fierheid hebben
kunnen wapenen, hevig uitvaren en een klagenden
toon aannemen; maar gelijk ik reeds gezcgt hebbe,
zij was zich zelve gelijk, zij kende het menfchelijk
hart, dat van jezennemours, en haar eigen.
Verre van die hevige middelen te gebruiken, welke
maar zeldfaam een ontrouwen terug brengen, uitte
zij enkel de onfchuldige taal van eene diepe en
inwendige iinert. Men kan, zeide zij, na dat
zij had opgehouden te weenen, men kan zich zei­
ven niet gebieden, zulks voel ik maar al te wel,
die poging is boven het menfchelijke, ik bemin u,
jezennemours, en zal u altoos beminnen. Ik
ontfla u van mij te beminnen, dewijl die liefde
u zwaar valt. Uwe bekentenis, welke mijn hart
verfcheurt, hoe wreed die voor mij zij, kcmt mij
noch onbillijk noch honende voor. Al zedert lan­
gen heb ik mij uwer onwaardig geoordeelt; maar
indien gij zien konde wat 'er in mijn hart voor
u omgaat, misfchien zou ik het bij onderzoek van
alle anderen winnen. Gij bied mij vriendfchap
aan; welk eene zwakke vergoeding, jezenne-'
E 2 . m 0 u r s,

GESCHIEDENIS VAN EEN
mours, deze ook zij, neem ik die echter aan
met verrukking, met blijdfchap, met erkentenis,
ja, ik voele mij in ftaat alles aan u opteoffcren,
uitgenomen dit laatfte gevoel, van 't welk gij mij
wilt verzekeren; ik ben 'er te zeer mede in mijn
fchik, en zal het ten allen tijde zijn, om 'er mij
immer aan te onttrekken. Ga, waarde jezenne­
mours, ga, mijne liefdé zal u niet meer kwel­
len ; ik zal die binnen mij opfluiten, ik zal mij
gelaten kalm te zijn al zou die poging mij het
leven kosten; maar zelfs dan zal ik het genoegen
hebben mij overeenkomftig uwe verlangens te ge­
dragen.
Door deze zachtzinnigheid en fchrandere list,
(indien het eene list ware, want dezelve behoorde
meer tot de natuur dan tot de kunst,) behield zij
den genen in de boeijen, dien zij in hare ziel
liefhad, en die, zonder dat, haar voor altoos
zoude ontfnapt hebben. Haare ziel was "nog nooit
zoo verdorven of Hecht geweest om zich te ver­
beelden , dat de openhartigheid eene dwaling en
de deugd eene zotheid ware. Zij had het edel
befluit genomen om jezennemours in oprecht­
heid te evenaren, en te toonen, dat de wreedfte
opofferingen niet onmogelijk zijn aan eene vrouw',
die waarlijk bemind. Zij wilde hare ziel nader
aan die van haren minnaar brengen, en zij wendde
alle pogingen aan, om de tusfchen-ruimte, die de­
zelve van eikanderen fcheidde, te dempen.
/
Hare

LUTHER'S MEISJE, XIII. IIOOFDST. 6g
Hare pogingen waren niet vruchteloos, de edel-
aartigheid van zekere daden verheft ons in onze
eigen oogen , wij befchouwen als dan ons zeiven
met een zeker genoegen; men heeft recht op de
achting van anderen, wanneer men de achting van
•zich zeiven verworven heeft. Jezennemours
kon haar geene verknogtheid weigeren, welke even
zeer den eerbied als de vriendfchap toekwam. Wat
zoude hij niet gegeven hebben om nooit anders
dan haar vriend te zijn geweest, en om zich niet
te verwijten te hebben het verdriet, van 't welk
hij oorzaak was. Hij was geftaag op middelen
bedagt om dat verdriet te verzachten, en hij be­
toonde aan florimonde alle die oplettenheid,
welke uit eene ware en oprechte achting voort-
koomt.
Zij was nogthans niet geheel en al ongelukkig;
zij zag jezennemoars, fprak met hem, genoot
hare eige zegepraal, en men moet ten uitterften
bejammeren , dat een dergelijk hart niet geheel
aan de deugd toebehoorde. Zij meende verplicht
te zijn het geheim van haren ftaat te verbergen,
te meer dewijl het overige van haar geluk daar
aan verbonden was. Zij vreesde eene mededing-
fter, zonder dat zij de hoop kon voeden van haar
immer te evenaren; want zij fchatte zich te ver
beneden haar. Zij was nieuwsgierig ('t g eer
* "iet
te verwonderen is) om eens eindelijk de bijzon­
heden te vernemen van eene zoo fterke en duur-
E 3 zame

7o GESCHIEDENIS VAN EEN
zame liefde, hoe die : was aangekomen, en hoe
dezelve gedurende eene zoo lange afvvezenheid,
was onderhouden geworden? fints langen drong zij
op een verhaal aan, het welk zij vreesde en ver­
langde. Zij vreesde hare mededingfter te kennen,
ei kon zich niet ontdoen v ran hare nieuwsgierigheid
om ze te kennen. Jezennemours, die de nei­
gingen van zijn' ziel niet wist te ontveinzen, ving,
met zijne gewoone rondborftigheid, dit al te ge­
trouw verhaal van de gefchiedenis zijn's levens
aan, gemengt met die bedenkingen , welke een
levendig en tegenwoordig gevoel hem inboezemde,
ook hoop ik dat men op 't voorbeeld van de in-
fchikkelijke florimonde hem dezelve zal ver­
geven.
V E E R T I E N D E HOOFDSTUK.
(jezeten aan de zijde van het voorwerp, het
welk hij of geheel zou hebben willen beminnen of
geheel haaten, vergaderde jezennemours, gelijk
de vromen ene as, voor eenige oogehblikken, zijne
zinnen, alvorens hij begon te fpreeken; m 't eerst
ecnigzius aarzelende door een oprecht verhaal die
gene te kwetzen , die hem aanhoorde. Flo ri­
sp o n-

LUTHER'S MEISJE, XIV. HOOFDST. 71
monde met neêrgeflngen oogen, verwagtte al
'zwijgende en zelfs bevende eene gefchiedem's ,
welke de onzekerheid van haar hart moest bepalen
en voor altoos doen herleven of uitdooven dat
licht van hoop , van 't welk zij met mogelijkheid
niet geheel kon afzien. Jezennemours vatte
vervolgends het woord op en begon aldus 3
Waarde florimonde, gij hebt mij een benij­
denswaardig geluk, 't geen, buiten mij, eenig
ander mensch met verrukking zou omhelst hebben,
aangeboden: doch dat geluk ontvlugt mij, ora dat
hét zelve niet beftaanbaar is met het beeld, 't welk
ik, diep in mijn hart gedrukt, omdrage. Wanneer
gij mij zult gehoort, wanneer gij vernomen zult
hebben wat ik was voor dat ik u kende, zult
gij, in ftede van mij voor ondankbaar of onge­
voelig te houden, mij misfchien beklagen.
De eerfte vijf jaren mijns levens, voor altoos uit
mijn geheugen verdweenen, voegen zich bij dat
onbegrijplijk niet , uit het welk wij voortkomen
wanneer wij tot een beftaan overgaan. Ik zou
zelfs dit verbazende gedeelte van mijn aanwezen
niet meenen doorgeloopen te hebben, zoo niet de
gedurige voorbeelden, en die nog dagelijks onder
mijne oogen komen, mij bevestigden, dat ik dien zelf­
den ftaat heb doorgeworftelt, waar in ik zoo veele
onvolkomen en zwakke wezens zie voortkruipen. Al­
leen herinner ik mij een teder kind te zijn geweest,
overgelaten in booze handen, die betaalt wierden
E 4 voor

7* GESCHIEDENIS VAN EEN
voor mijn onderhoud. De tedere zorgen eener moe­
der hebben nooit over mijne wieg gewaakt. Het
gek rijt , door mij uit behoefte aangeheven, trof
de ooren van hun, die alvorens te hooren, den
prijs berekenden, welken bedongen was, niet om
mij te laten leven, maar om mij niet te laten
fterven. Een geit", zegt men, gevoeliger en op­
lettender dan de vrouw aan wie ik het licht
fchuldig ben , kwam op gezette tijden hare van
melk gezwollen uiers aan mijne lippen brengen,
terwijl mijne moeder, misfchien ver van mij af,
lag te zieltogen aan den overvloed van dat voed­
zaam vocht, het welk zij mij onthield. Ik weet
tot nog toe niet aan wien ik mijn treurig beftaan
fchuldig ben; en indien zij, die mij 't leven ga­
ven, de zon befchouwen, zijn zij voor mij als of
ze niet beftaan. Ach! zoo zij mij verlaten hebben,
wat toch heb ik hen gedaan, ten minden om hun­
nen zoon te verloochenen, en om hem te ftraffeu
van hem het leeven gegeven te hebben. Ik zag het
tedere geitje, huppelende over de bloemen, al dar­
telende bij zijne moeder loopen, terwijl ik vruch­
teloos om de mijne weende, Dus verliepen voor
mij die jaren, waarin de ziel nog geheel nieuw,
als gedompelt blijft in eene ftomme bewondering,
en verbaast fchijnt zoo over zijne nieuwe verblijf­
plaats als over alles wat hem omringt. Het kind
merkt en fchikt alles wat het ziet, het hoord alles
!B8 fct gefprokea word, alvorens een enkel woord
uit.

LUTHER'S MEISJE, XIV. HOOFDST. 73
uittebrengen, en ongelukkig dikwijls zoo haast liet
begint te fpreken, in plaatze van het te laten be­
gaan, dwingt men het niet anders dan de zothe­
den te herhalen van hun die lagchen om zijne
onkunde en goede trouw.
Ik wierd bedorven 1 gelijk anderen en aan de lo­
gen , welke de. kindsheid omfingelt, overgelaten.
Men bezigde de fchrikroede om mij naar het leven
te vormen. En indien ik J
in rijper jaren, geleid door
de fchriftcn van • verlichte mannen, mij zelve van
die affchuwelijke harsfengedrochten niet ontdaan hadt
de, indien ik alle de vermogens van mijne rede
niet had te werk gefield om dat gebouw van fcha-
delijkc beguichelingen te ontmeubelen, zou ik nooit
de natuur in" hare eenvoudige fchoonheid gezien*
nooit de waarheid gckent hebben, welke vertroost
en opbeurt. Ik zou geftorvcn zijn, verachtlijker,
dommer, zwakker dan het infect dat aan onze voe­
ten kruipt, en 't welk ten minften zijn eigen
natuurdrift oeffend waarvan niemand zich vermeet
het te onthouden. Wat zeg ik, altoos gekweld en
gepijnigt zou ik misfchien flegt zijn geworden; want
hardigheid jegens een kind doet het hart van den
mensch ontaarten en doet hem ongevoelig en misda­
dig worden. Slegte behandelingen deeden mij be­
merken dat ik gevoelig en in de wereld was; ik zag
mij als in eenen woesten en onaangenamen oord,
daar geweld en onrechtvaardigheid heerschte; mijne
zinnen hadden zich nog niet gewend aan de voor-
E 5 wer-

74 GE SCHIEDENIS VAN EEN
werpen; liet wezen, dat in ons oordeelt en denkt,
trachtte nog naauwlijks dezelve te vergelijken,, toen
ik reeds behandelt wierd als een grooten misdadiger:
elke daad was bijna een fchelmduk; de verfchrik-
kelijke ftem van mijne onverbiddelijke rechters klonk
gcdadig in 't binnende van mijne vreesachtige ziel
en ontfpande telkens hare veerkragt. Hoe kwam het
dat dezelve niet verbroken werd? hoe heb ik die
daaglijkfche kastijdingen konnen verduuren , welke
wreedaartige menfchen behagen fchepten jegens mij
-nitteoeffenen, ongetwijfelt om zich te verheugen in
mijne heete traauen, en om zich te vermaken met
de onvermogende woéde waarin mijn gevoel van hun­
ne onrechtvaardigheid mij wierp.
• Dit was Hechts het geringde: zij die aldus mijne
eerde jaren pijnigden door gedurig te herhalen dat
ik boos geboren was, leerden mij bijkans Hecht te
worden. Ik had naauwlijks zes jaren bereikt, toen zij
mij reeds een zoo treurig denkbeeld'hadden: gegeven
van mijn ellendig gering aanwezen, dat ik ter goe­
der trouw geloofde een monder te zijn, onbekwaam
om immer eenig goed te verrigten. Dit verdcrflijk
veroordeel bleef mij langen tijd bij, vervaard van
mijn zeiven, mijn eigen vcrfoeijende, om zo tc
fpreken, om dat mij niemand wilde beminnen. Ik
wierd dofgeestig en nors om dat men mijne ojige-
meene aandoenlijkheid getergt had, en om dat mij­
ne ziel, die tot het vermaak neigde, vooral tot het
vertrouwelijke, altoos ruwelljk was afgewezen door
drei-

LUTHER'S MEISJE, XV. HOOFDST. 7S
dreigende ftemmen, welke niet altoos bij bedreigin­
gen bleeven. Door in 't vervolg te overpeinzen dat
ik het werktak was van eenen goedertieren god,
was het dat ik het eerst dat wezen, onder die
betrekking, leerde- beminnen, en te befluiten dat
ik zelf met een kiem van goedheid geboren was;
't was enkel door het groots en edel denkbeeld van
zulk een verheven afkomst, welke ik gelukkiglijk
gevoelde, dat ik mijne ziel wist te verheffen boven
die bedrieglijke afbeeldingen, welke te gelijk den
god van 't heel-al lasterden en het hart, waarme­
de hij mij begiftigt had. Deze nare en akelige ta-
fereelen, verzonnen door de vijanden van het.men-
Ichelijke gedacht , pijnigen en verfchrikken vooral
die lijdelijke en onderwerpelijke verbeeldingen, wel­
ke zich niet meer durven verzetten tegen die me­
nigte van helfche wezens, die geen beftaan hebben
dan in de ziel des bedriegers, die vermaak vind in
dezelven te fcheppen.
V I J F T I E N D E H O O F D S T U K -
VC en der eerfte vervolgers mijner rede was een
dorp-priester, die mij onder zich genomen heb­
bende, zich ook daaglijks heesch fchreeuwde om
mij

75 GESCHIEDENIS VAN EEN
mij uitteleggen 't geen hij zeide onbegrijpelijk tc
zijn. Mij dunkt ik zie zijne groote ftieren oogen
nog draijen in zijn hoofd om mij te verfchrikkeii
in Mede van mij te onderwijzen, en ik herinner
mij duidelijk hoe hij mij' afroste om mij tot een
zachtmoedig christen te maken. Hij dwong mij een
cathechismus van buiten te leeren, van welke ik
geen enkel woord verftond; zoo haast mijn geheu­
gen mij feilde bedreigde hij mij met de hel, en
terwijl hij mij van dien vuur-poel fprak, in welke
hij mij geheel levend nederplofte, maakte hij zulke
verfchrikkelijke grinzingen, dat ik reeds de vader
der misdaden meende op mij te zien aankomen om
mij tusfchen zijne helfche klauwen wegtevoeren. Ik
was zoo bang voor hem, en meende hem een zoo
goede kennis van dien grooten duivel te zijn, met
wien hij mij altoos dreigde, dat ik hem nooit de
minfte tegenwerping durfde- maken welke in mijn
verftand opkwam en die ik terftond hield voor
eene ingeving des fatans; ja ik vreesde zelfs dat
hij als dan mogt gisfen wat 'er in mijn binnenfte
omging. Na-mijne les te hebben opge zegt, bleef
ik in zijne tegenwoordigheid ftom en ftok ftijf (laan,
te vergeefsch mijne ziel polzende en ondervragende,
zonder dat deze mij iets voldoende wist te ant­
woorden. Zij fchcen 't met den wreeden priester
ééns te zijn, en mij te zeggen, dat alle die ver.
fchrikkende afbeeldingen wezenlijk waren. Hij, vol­
daan met mij te zien fidderen, verlangde niets
meer,

LUTHER'S MEISJE, XV. HOOFDST. 77
meer, en was in zijn fchik (terwijl hij een vrij
gelukkig geheugen bewonderde, 't welk hij naar
zijn zin overlaadde) met de uitmuntende opvoeding
welke hij mij gaf.
Ik heb hem de verplichting dat hij mij heeft lee-
ren lezen en wel in den christelijken onderwijzer.
Dit voordeel heb ik mij in 't vervolg zeer ten nut­
te gemaakt'; fchoon dat boek in dien tijd mijn
arm hoofd vulde met alle de naclitfpooken, welke
men mij verzekerde op 't kerkhof famentekomen:
's nachts zag ik dezelven in een kring aan 't voet­
einde van mijn 6ed , en hoe meer ik hen door
kruistekenen fmeekte zich van mij te verwijderen,
te halftarriger bleven zij mij omfmgelen, trotzerende
alle de geloften, welken ik aan mijnen bcfcherm-
heilig en aan alle de heiligen van 't paradijs deed.
In dien rampzaligen tijd zag ik nooit de zon on­
dergaan zonder eene pijnelijke krimping in 't hart
en eene rilling door alle mijne leden gewaar te
worden; mijn bed fcheen mij toe een graf te zijn,
het welk zich eensklaps moest "openen om mij te
doen nederftorten in de helfche vlammen: men had
mij dien brandende vuurpoel zo dikwijls afgefchil-
dert, dat ik de geftrenge kastijdingen over .dag
liever onderging dan de fchrikkelijke angften in den
nacht.
ZES-

GESCHIEDENIS VAN EEN
ZESTIENDE HOOFDSTUK.
Ik was tien jaren en ik kende reeds den cathe-
chisinus, de zondags -éuangelien en het eerfte on­
derwijs van buiten; ik zou de woorden het ach-
terfte voor hebben kunnen opzeggen , zoo fterfe
had men de vezelen van mijn hersfens gefpannen.
Op zekeren dag, dien ik nimmer zal vergeten,
kwam de verfchrikkelijke priester, die voor de eer-
fle maal een vriendelijk gelaat en zachten toon had
aangenomen, mij zeggen: jezennemours, gij-
weet dat gij een verlaten wees zijt, (ik wist 'er niets
van) met wiens zorg ik mij wel heb willen belas­
ten, zonder eenig ander belang dan dat van uwe
zaligheid; gij zijt op den goeden weg en hebt
Hechts voorttewandelen. Tot hier toe heb ik voor
u verborgen gehouden, dat 'er in de wereld flechts
een eenig mensch is' van 't welk gij in het toeko­
mende eenigen onderftand te . hopen hebt. Dat
mensch is uw doop vader , die, tot uw geluk,
nog in leven is; gij hebt hem nooit gezien, maar
eerlang zult gij hem zien. Hij i s 't, die van 't
oogenblik uwer geboorte voor u gezorgt heeft; hij
vraagt u te rug ; morgen zullen wij 'er heen gaan
en in twee dagen zult gij bij hem. zijn. Gij weet
hoe vriendelijk en zacht ik u behandelt hebbe:
weest

LUTIIER's MEISJE, XVI. HOOFDST. 79'
weest bedagt hem zulks te zeggen, want ik ver­
zeker u gij zult mij meer dan eens betreuren.
Uw doop vader is noch zoo goedig, noch zoo te-
dcrhartig «als ik: hij houdt drie honderd fcholieren
onder zijnen plak, de miufte misdag, het gering-
fte gemor word 'er als een oproer geftraft. Hij*
doet dc ftoutften iidderen, en niet alleen dat hij
ilraft, maar men moet de ftraf onderwerpelijk en
gewillig ondergaan. Gij begrijpt dus dat uw
doopvadcr een achtings - waardig en aanzienlijk
man moet zijn, een man van gewigt, honderd
uuren in 't ronde bekend, en daar ik hem aan u
dien te noemen, moet ik u zeggen, dat hij een
jcfuit is, en zelfs een opper-regent in het ver­
maarde collcgie van Straatsburg. Deze woorden
fprak hij uit met eerbied en met een toon van be­
wondering: met de hand op de borst voegde hij
'er bij: 't is een heilig man, een man Gods,,
die de huguenoten bekeert, en die met ijver voor
den heiligen godsdienst bezielt, alle die godlooze
ketters zou ten vure doemen, ware het niet dat
hij op s'heeren genade voor hun hoopte. Pas
op, dat gij gereed zijt zoo dra de herder op
zijnen hoorn blaast , en doet dan terftond uwe
gebeden, ten einde de hemel het leven fpare van
uwen achtbaren doop - vader, die de fteun van
't geloof en de ware zuil der kerke is.
Ik wist niet eens wat een regent, een jefuit,
een zuil der kerke ware. Ik had wel hoeren fpre­
ken

go GESCHIEDENIS VAN EEN
ken van dc-flad Straatsburg, maar ik kon mij 'er
geen het minde denkbeeld van vormen, zelfs had
mijn prielier mij nooit gezegt dat het land, waar in
ik woonde den Elzas heette: naar zijne' meening
had hij mij gewigtiger zaken medetedeelen. Hij
had mij enkel den naam genoemt van het dorp
daar. ik mij onthield, en dien van een nabuurig
dorp waar hij mij zomtijds heen zond om brieven
te brengen, waar voor ik vriendelijk.onthaalt wierd
op v
room, van welken ik nog een groot liefhebber
ben. Die dagen van brieven bedellen waren de
gelukkigde donden mijns levens, doch naauwlijks
kwamen zij eens in de maand en dan nog enkel
in den zomer; het overige van den aardbodem was
mij voldrekt ombekent, want mijn veel wetende
prieder was geen man om zich met geographifche
beuzelingen optehouden; hij vond meer behagen in
mij te leeren lezen en den brief aan de Corinthereu
voor mij te verklaren.
De avond voor mijn vertrek zag ik in plaats
van de gewoone nachtfpooken, het wezen van den
doop-vader jefuit, dat is te zeggen, dat de angst
mij zijne houding en gelaat affchiiderde, en onder
welk eene gedaante zou ik mij een man hebben
kunnen verbeelden nog onvriendelijker dan den prie­
der, een ijverigen regent van een kollegie, die de
plak gedurig in de hand hield en altoos gereed was
om ketters te dooden? ik delde hem aan mij voor
als een der leelijkfte wezens, dien ik ooit in de
we-

LUTHER'S MEISJE, XVII. HOOFDST. 8Ï
wereld had gezien. Dit affchuwlijk beeld 't welk
ik mij van hem vormde eer ik mij ter ruste be­
gaf, kwam mij in den droom naderen met eene
donderende ftem overeenkomflig zijne gedaante,
waarop ik in een koud zweet wakker wierd.
ZEVENTIENDE HOOFDSTUK.
D e land-hoorn blies mijn vertrek. Ik kleedde
mij, beftredeu door de vreugde dat ik de woning
van deii pastoor ging verlaten, en door de vrees"
dat ik naar nog erger plaats ging; ik zette mij
achter mijnen dikken priester op het paard; onder­
weg drong hij bij mij aan om met lof van hem te
fpreken bij den doop-vader jefuit. Ik bleef voort­
rijden in een diep ftilzwijgen, bij wijlen afgetrok­
ken op het gezicht der velden, welke niet nalieten
tegen mij te fpreken, fchoon ik meest al bezig
was met denken aan den verfchrikkelijkeu regent,
naar wien ik heen reisde. Ailengskens verliet mij
dit laatfte denkbeeld en mijn ganfehen aandagtj
viel op die vrolijke vlaktens, welke ik rondom mij*
zag, waar door alle mijne akelige droomen verdwe-
nen. De fchoone dagen der lente tooiden de aarde
met dat tedere groen, welk het gezicht fterker 1
F treft

Sa GESCHIEDENIS VAN BEN
treft dan de trotfche kruinen der boomen in vol­
komen blad. Bij iederen flap fcheen de natuur aan
mijn hart te openbaren, 't geen men haar gewei-
gert had aan het zelve te zeggen ; ik fprak met
haar, ik bood haar mijne hulde zoo zuiver als
hare bekoorlijkheden. Ik zeide bij mij zeiven,
waarom heeft men voor mij die lange wandelwegen
gefloten, welke zoo veel verfcheidenheid geven aan
het land - tooneel ? dit behoorde men onder mijn
gezicht te hebben gebragt; dit moest men mij
aangewezen hebben: ik leer meer in die vertooning
dan ik in alle de bladen dier ftomme boeken leer­
de, waar in ieder woord mijne bevatting afmatte,
welke hier met verrukking iet fchoous omhelst
't geen onderwijst; overal elders vond mijne be­
vatting niets dan onbezielde voorwerpen.
Ik was nog zoo jong, dat ik na zes uren rijdens
een nieuwe lucht meende in te ademen, en alles,
waaranede ik niet bekent was, fcheen mij toe, te
behoren aan een vreemd volk en ongemeerie ge-
woontens.
De nieuwigheid der voorwerpen wekte krachtdadig
mijne geesten op, en van dat oogenblik af begon
ik te overdenken. Een ridder, die met ons den­
zelfden weg hield , fprak met mijnen pastoor op
een toon, welken mij niet zeer eerbiedig voor­
kwam. Ik ftond verbaast over de ftoute taal van
dezen onbekenden, want hij fprak tegen mijnen
despoot met eene zekere gemeenzaamheid, welke
- ik

LUTHER'S MEISJE, XVII. HOOFDST. 8$
ik nooit befpeurd had, zelfs niet bij onze besté
parochianen. In zijne daden was hij niet minder
ongedwongen, en ik kon niet begrijpen dat hij
niet fidderde op het enkele gezicht des priesters $
die elders alles deed beeven. Ik was onthust, ver­
wonderd en verlegen; ik herkende dezellde ftent
niet meer van mijnen leermeesten Van zijne pa­
rochie klok verwijdert, had hij den donderende ftem
verloren, die alles deed trillen. Thans fprak hij
met eene fleemende vriendelijkheid, en hij toonde
een onvergelijkelijk gedult; hij nam verfmading voor
fchertzerij aan, en wierd niet moeilijk fchoon het
mij toefcheen dat hij alle reden had om het té
zijn. Hoe, zeide ik bij mij zei ven ^ men durft
hem op deze wijze toefpreken ! 'er moeten derlial-
Ven menfehen wezen die meer zijn dan hij, hij
kan des de verhevenfte niet zijn, fchoon hij op
een verheven plaats, boven alle hoofden heen, pre­
dikt! ik bemerkte met eene fnoode vreugd dat dé
reiziger hem voor 't lapje hield, zonder dat hij
het minfte woord durfde wederfpreken ; ook zeidé
ik bij mij zeiven: hij is een lafaart die zich enkel
Wreekt aan onnozelen en zwakken, ware ik zöö
grof en fterk als hij, ik zou die fmalende taal
wel beteugelen. De dikken priester fcheen alles
Voor boert tc willen opnemen, maar ik zag dui­
delijk dat hij vermij dde in wezenlijke twist te ko­
men met den ridder. Verfcheide dergelijke kleene
tooneeleu hadden onderweg plaats in fommige her-
F i bef-

$4 GESCHIEDENIS VAN EEN
bergen, daar de dienstboden, zonder eerbied voor
de kalot en 't priesterlijk gewaad, zich de vrijheid
aanmatigden met mijnen leermeester te fpotten; dit
maakte dat ik hem voor min vreeslijk en ontzaglijk
begon te houden, doch deze les kwam te laat.
Outflagen van éénen dwingeland, begon ik aan
dien van de ftad en van 't collegie, werwaards ik
op weg was, te denken, en al bevende naderde
ik die plaats, daar misfchien geen menfchen waren,
die zich vermeten zouden, den fpot te drijven met
een' jefuit gelijk men met mijnen meester deedt. Het
denkbeeld dat hij de hugenoten kon laten ombrengen
zonder hunne bekecring aftcwagten, deed mij geloo-
ven dat men met hem den gek niet zou fcheeren.
Die eenvoudige woonfleden hier en daar over
't land verfpreid, en van welke mijne onbedre­
venheid nog niet in ftaat was het nut en de we­
zenlijke waarde te bevatten , verloren alle hare
fchoonbeid op het zien dier hooge wallen en too-
rens, die digt aan een gebouwde huizen, en van
dien kweekhof der' bezige menfchen, die geftadig
in beweging, in verfchillende houdingen en in on-
derfcheiden kleedingen ieder hunnen weg gingen.
Het gewoel eener ftad en hare vrolijkheid betoverde
mijne oogen en maakte mij dronken van vreugde,
vooral bewonderde ik de foldaten, die de bezetting
uitmaakten; een witte rok met roode omflagcn,
witte flopkoufen, een gepolijfte fnaphaan op fchou-
der, een opgetoomden hoed. met een 'kokarde ver-
v
fiert,

LUTIIER'S MEISJE, XVII. HOOFDST. 85
fiert, gepoederd hair, blinkende knoopen, dit alles
fcheen mij toe te behooren aan de gelukkige vrij­
heid, en toen die foldaten in gelederen geplaats in
een oogwenk links en regts zwenkten, was ik mij
zeiven niet langer meester; ik ftampte met de
voeten en mijn hart fprong op van blijdfchap. In­
dien ik een gegalonneerden officier ontmoette, was
ik gereed om mij voor hem tot den grond te
vernederen, zulk een mensch zag ik met eerbied
voorbijgaan; ik wenschte een dergelijken dok te
hebben, langs de draten te wandelen met goud-
borduurzel op mijne kleederen, en met een fraijen
degen op zijde. Wanneer ik dien officier als toen
vergeleek bij de capucijuen, die mij altoos, bij
mijnen pastoor, fchrik aanjoegen, en 'er zich een
fpel van maakten mijn aangezicht met hunne ruige
baarden te omhelzen, vond ik tusfchcn hen bei­
den een ouderfcheid, welk mij duizende beden­
kingen deed maken.
Ik verbeeldde mij niets fchooner in de wereld dan
de dad van Straatsburg, in welke ik zoo even
was aangekomen, en de bezetting die ik 'er zag.
Naderhand hebben grooter deden mij Straatsburg
klein doen voorkomen; en vervolgens leerde ik in
mijne ftudie die vermaarde deden kennen, die
flechts als een enkel onzichtbaar dip op den zand­
korrel waren, welke men den aardbodem noemt. —
Waar was toen mijn dorp? wat wierd 'er van,
helaas! op de cerfte landkaart, welke men mij
e e r
• F 3 l "

8

LUTHER'S MEISJE, XVIII. HOOFDST. 87
A G T T I E N D E HOOFDSTUK.
Ajdus maakte ik mijn levens - ontwerp, en mijne
blijde bedoelingen gingen nog verder, toen mijn
pastoor , mij door een groöte poort deed treden,
welke geheel opgefchikt was met heiligen in fteen
uitgehouwen, en die alle zwart waren. Terftond
daarop bragt hij mij bij den doop-vader jefnit en
regent. Hij deed mij in diens tegenwoordigheid
bijna tot aan den grond nederbuigen; zich zclveu
nog lager krommende, rigtte hij zich ten halve
weder op, met eene nederige en eerbiedige hou­
ding, zoodanig als ik hem nog ooit had zien
aannemen, en fprak hem aldus aan: zeer waardige
en zeer achtbare vader, zie hier het kind, 't welk
gij mij, tien jaren geleden, hebt toevertrouwt,
ünts dien tijd heb ik geftadig over het zelve ge­
waakt; ik heb uwe meening en bevelen beant­
woord, en hem behoorlijk doen denken. Ik geef
hem aan u over, na dat ik de vermogens van
zijne ziel tot volkomenheid hebbc gebragt. Hij is
in 't hoogduitsch even als in 't fransch ervaren.
Hij verftaat zijne ruclimenta, maar vooral zijn'
catechismus volmaakt, want dat laatfte boek gaat
boven alles : gij moogt hem gerust ondervragen,
F 4
h i
3

n GESCHIEDENIS VAN EEN
bij \s nkl befchroomt om te antwoorden, bijkomt
bi lagen ten ijs, alle de verborgenheden der genadé
hij Op zijn duimpje; en om zijne gelukkige
vermogens te beloonen , heb ik hem onlangs de
voornaamfte trekken des levens van den gewijden
fldchter der - maatfehappij , den grooten heiligen
ignatius leeren kennen; hij is ten vollen over­
tuigt, dat alle andere heiligen bij hem niets anders
zijn, dan de laagfte ftruik bij den hopgften eik.
Hij weet des , zeer doorluchtig en zeer achtbaar
vader, alles wat men dient te weten; gij moogt,
gelijk ik reeds zeide, hem vrijelijk ondervragen,
en daar door u zeiven overtuigen welke gedurige
zorgen ik aan hem befteed heb, ten einde te be­
antwoorden aan het vertrouwen, waarmede uwe
goedheid mij heeft gelieven te verëeren, mij, die
uwe genade onwaardig en de nederigfte uwer die­
naren ben.
Ik beefde van angst dat de jefuit doop-vader hem
bij 't woord zoude vatten; want ik was zoodanig
onthutst, dat mijn geheugen gewisfelijk zich niet
zou hebben kunnen herinneren alle de woorden,
welke men door één gemengt mij in de hersfens
geftampt had. Gelukkiglijk kwam het daar niet toe:
de zeer eerwaardige vader, voor wien ik mijne oogen
met durfde opflaan, hoe graag ik zulks zou hebben
willen doen, vergenoegde zich mij onder de kin te
yatten, mij eenige tikjes op mijne gloeijende wangen
té geven en mij eeriigen tijd met een zeker genoegen
ft

LUTIIER'S MEISJE, XVIII. IIOOFDST. 5

5° GESCHIEDENIS VAN EEN
alle eveneens gekleed als hij, maakten bijna dezelfde
gebaren: in 't voorbijgaan bleven zij ftaan, lachten
mij toe en frrcelden mij onder de kin. Aangemoe-
dïgt door deze eerfte bejegening gaf ik mij aan mij­
nen ctcnslust over, welken men zorg droeg te vol­
doen- Welk eene vertooning voor iemand die nooit
anders dan kool-foep met een ftuk fpek op zijnen
disch gezien had, alhier lange tafels te befchouwen
gedurig aangevult en op dat oogcnblik van allerlei
. fchotels met heerclijke fpijzen voorzien. Men liet mij
van alles proeven, en van het einde der tafel zonden
eenige grijsaarts edelmoediglijk mij een gedeelte van
huns defert. Ik meende gewis dat hier alle dagen
het zelfde feest zou plaats hebben. Zoo wel ont­
haald wordende, wierd ik een weinig vrijpostiger3
ik durfde zelfs de een en andere vraag doen, en
de eerwaardige regent, die mij aan zijne zijde ge­
plaatst had, verwaardigde zich mij te antwoorden
op eene vriendelijke en aartige wijze, welke mij
voor de eerfte maal mijns levens deed lachgen in
dc tegenwoordigheid van mijnen pastoor. Deze
was zoo (lom geworden in den kring der gemeente,
dat hij mij toefcheen geheel vernietigt te zijn. Al­
leen bleef hij, volgens zijne gewoonte, gulzig voort­
eten. Hij antwoordde met enkel ja en neen, ter­
wijl ik geen acht meer op hem flaande, gelijk nie­
mand eenige acht op hem flocg, mijnen tong den
teugel vierde, met de ftilzwijgende goedkeuring
van den jefuit doop-vader, die mij meer dan eens
toe-

LUTIIER'S MEISJE, XIX. HOOEDST. OÏ!
toelachte en mij" met goedheid alle de brokken toe­
voegde, welke mijn oog fcheen. te begeeren. Hij
giste alles wat ik verlangde, alvorens ik fprak,
en ik fcheen reeds in een goed blaadje bij hem te
ftaan. Men fprak over het geluk, 't welk in dat
heilige huis heerschte, over den vrede, de rust,
welke zachtvoerig den uitverkorenen voorbereidde
tot dc gelukzaligheden van 't paradijs; zij die niet
tot dc gemeente behoorden, wierden met namen
genoemt, beklaagt en met verontwaardiging aange­
merkt als ongelukkig in deze wereld en als ver­
worpen in de andere. Voor mij, ik was betooverd
door het maal, verrukt over het toelachgen en over
den geest van den eerwaardigen vader, bekoort over
mijne nieuwe wooning, die mij zeer ruim voor­
kwam, en boven al blijde over het afreizen van den
pastoor, die weder te paard fteeg. Ik vond beha­
gen aan een ieder te herhaalen dat ik verlangde je­
fuit te worden en te Straatsburg te wonen.
^©H®H®H®M®H®H®M®MSH®M®H®H®M@H®H®i'.
NEGENTIENDE HOOFDSTUK.
IVIijn doop - vader (dien ik voort-aan vader de
la hogue zal noemen) liet mij agt dagen onge-
moeit en aan mijn eigen over. Hoe vermakelijk
bragt ik dien korten tijd door. Ik ging uit, ik
wan-

GESCHIEDENIS VAN EEN
wandelde, liep de ftad op en néér, en begon mij
een denkbeeld te maken van het geluk, vertrou-
vvende immer zulk een vrij leven te zullen leiden.
Ik gaf mij geene andere bezigheid dan een weinig
te lezen daar ik reeds een liefhebber van was,
en een boek, het leven der heiligen tot tijtel heb­
bende, mij toevallig in de handen gekomen' zijnde,
fcheen mij een meesterifuk te zijn van belangrijk­
heid, ftijl en welfprekenheid. De martelaren, die
liever verkozen ;e fterven, dan afteflaan van hun­
ne gevoelens, waren in mijne oogen de grootfte
mannen des, werelds , en toen ik de befchrijving
las der pijnigingen, die men hen had doen onder­
gaan, meende ik zelf te lijden en hunnen moed
en onverfchrokkenheid te bezitten; • ik zei bij mij
zeiven, in hunne plaats zou ik doen gelijk zij de­
den, en ik zou met vermaak mijn tong afgebe­
ten en den dwingeland in 't aanzigt gefpogen heb-
ben, gelijk een zeker heilig deedt, wiens naam
mij thans vergeten is.
Ik rekende mij gelukkig om dat ik enkel deed
wat ik verkoos; maar de volgende dagen leerden
mij hoe kort yan duur die (tonden van vermaak
wezen zouden. Mijn doop-vader riep mij tot hem
in zijn kamer, bragt mij in een kleen vertrek,
waar een beeld levensgrootte volmaakt van kleur en
gedaante als een mensch, mij ijs koud deed wor­
den van fchrik. Het fcheen als of het bloed we­
zenlijk uit de nagebootfte wonden vloeiden; ik floeg
met
I

LUTHIR'S MJXIS/E, XJXé HOÖEDST. y-
met weerzin mijne oogen naar die wonden, tekens
van de wreedheid zijner beulen; want het beeld
verbeelde een martelaar. Mijn doop-vader deed mij
voor dien heilig nederknielen eri aan ,hem vergifnis
vragen voor mijne voorgaande zonden. Daar ik den
regent tot hier toe vriendelijk en rekkelijk had ge­
vonden , nam hij nu eensklaps eene ftrenge en
trotfche houding aan , welke bij vervolgens jegens
mij bleef behouden.
't Word tijd, zeide hij mij, uwe ziel te vor­
men voor het flrijdperk 't welk zij ftaat intetre-
den; de heilrijke weg der gelukzaligheid word voof
u geopend, en zoo gij u gewillig aan mijne be-
veelen onderwerpt, zal ik u daar henen leiden.
Geloof mij, mijn zoon, 't is eerst op heden dat
gij u in een huis bevind waar men volledig onder­
wezen word in die nieuwe en noodige waarheden,
welke gij diep in 't binnenfte van uw hart moet
indrukken. Ik zou u in uw eigen bederf kunnen
laten loopen, en u tot een verwerpeüng laten op-
wasfen, maar ik kan tevens van u een heilig van
onze orde maken. Spreek op, wilt gij dit zijn ?...
ik antwoordde eenvoudig, dat ik naar zulk een
trap van volmaaktheid niet durfde dingen, en dat
ik mij gelukkig rekende indien ik mij konde behoe­
den voor de hel . . . wat zegt gij, zeide hij? is
het genoeg de hel te duchten? gij bedriegt u groo-
telijks, mijn waarde kind, ja grootelijks! 'er is
geen middelweg, denk daar wel aan, gij moet een
hei-

5?4 GESCHIEDENIS TAN EEN
heilig worden bekroont met heerlijkheid, of een
verdoemde in den afgrond der helle. U gelukkig
'rekenen met de hel te ontfnappen, welk eene las­
tertaal.' indien ik u minder lief had, zou ik u
in die godlooze gevoelens laten berusten, en van
dat oogenblik af zoudt gij des fatans eigendom zijn.
Ontvlied hem, werp u neder aan de voeten van
dien heilig, die uw toonbeeld moet zijn. Smeek
hem u die helfche gevoelens te ontnemen, 't Is de
vijand der zaligheid die, om u voor altoos verlo­
ren te doen gaan, u deze verdoemlijke gedagte
heeft ingeblazen. Gij wilt Hechts niet verdoemt we­
zen; ik verfta u: maar weet gij wel dat dit een
flrik van den vorst der duisternisfe is? die Weer-
fpannige geest vangt zijn werk bij u aan met u
te yerfiaauwenten einde u mede te Hepen in den
poel van finerten. Zie daar de wijze op welke hij
veele anderen misleid heeft. Gij moet een kind van
onze orde worden of een zoon des fatans, ver­
kies wat gij wilt! zoo gij geen heilig wilt wor­
den , trek ik de hand van u af, en ik ftel u
gelijk met de hugenoten daar deze fiad vol van
is, en welke wel dra zou verzinken, ware het
niet om onze veelvermogende gebeden .... bedenk
u of gij ter eeuwige verdoemenis wilt wandelen ....
verfchrikt van den gloed zijns gelaats en van de
heftigheid waarmede hij fprak, riep ik hem fchïe-
lijk toe dat ik een heilig wilde worden: ik ver­
koos die partij liever dan zijn drift nog meer aan-
tc-

LuTiiER 's MEISJE, XIX. H'ÖOFDST. 95
tevuuren. 't Is waar de naam van heilig kwam
mij te voortreffelijk voor, om immer met mijne
geringheid en zwakheid te ftrooken , de kroon
hunner glorie vond ik te moeilijk te verwerven,
dan langs den weg van 't marteldom; want ik
zou liever verkozen hebben gefteenigt, op de pijn­
bank uitgerekt, op een rooster of op gloeijënde
•kooien gebraden te worden, dan den ganfehen dag
opgeflotcn te zitten, vervcelcnde boeken te door­
bladeren, derzelver inhoud te overpeinzen en dage­
lijks gebonden te zijn aan de herhaling van treurige
boetdoeningen en oeffeningen. Een fchielnké dood,
die ons eensklaps ten hemel voert, fcheen mij ver­
kieslijker dan alle die aanhoudende en herhaalde
geftrengheden , welke men mij reeds had doen be­
proeven, ik vermeed dus te zwijgen, dat ik liever
verkoos een heilig martelaar, dan een heilig klui­
zenaar te zijn, doch de vrees om nog andere las­
teringen te uiten, fnoerde mij den mond en maak­
te mij ftom aan zijne voeten.
Mijn doop-vader deed mij alles herhalen wat hij
wilde, hij zeide mij wat ik zwecren moest, cn
vond mijn tong zeer buigzaam. Ik was enkel bc-
dagt om mij uit deze belemmering te redden, en
ik zou belooft hebben door 't vuur te loopen, om
geen oogenblik langer nedergcknielt te blijven lig­
gen ; op den toon van een ingeblazen , voegde
hij 'er bij: jongen zondaar, waar zoudt gij zonder
mij zijn ? wat zijt gij gelukkig in mijne handen
ge-

$6 GESCHIEDENIS VAN EEN
gevallen te zijn ; buiten dat, mijn zoon, zou de
afgrond zich onder uwe treden openen. Dusdanig
zou uw lot geweest zijn; millioenen menfchen
worden geboren, leven en fterven alleen om in
die verflindende vlamme geworpen te worden. Af-
gefcheiden van den rampzaligen hoop, welke den
breeden weg des verderfs bewandelt, breng ik u
op den engen weg der zaligheid. Alle die ver­
worpelingen , die' een blozend gelaat vertoonen,
die hunne dagen doorbrengen met maaltijden en
vermaken , zullen eens verbaast ftaan, wanneer
zij, bij den uitgang hunnes levens; zich omringt
zien van een legioen dier gehoornde duivelen , die
met de greep in dc hand, hen in den poel van
vuur en fulpher zullen nederllorten, daar weeninge
der oogen en knerfingen der tanden alle die fraije
liedjes zullen opvolgen, welke zij aan hunne lek­
kere tafels opdeunden. Deze ftad, bij voorbeeld,
is het kort begrip der wereld. Drie vierde harer
inwooneren zijn gereformeerd of luthers, dat is te
zeggen, verdoemden; want uiterlijk mogen zij zich
gedragen als brave lieden, als goede vaders, als
goede burgers, 't is toch alles fchijndcugd welke
nergens toe diend: ZQO lang zij geen geloof Haan
aan 't gene de pastoor van üw dórp u geléérd heeft j
behooren zij in den rang der flachtollers van den
vergramden hemel; ja van de zulken zelfs die gé-
looven (en dit moet u doen beven. mijn zoon) zal
het getal van uitverkorenen nog kleen bevonden wor­
den |

LUTHER'S MEISJE, XIX. HOOFDST. 97
den; indien het woord, 't welk wij prediken, hen
niet geleid en onderfte.unt, hen niet omrukt aan de
verzoekingen, welke zoo moeilijk zijn tegentegaan,
hen niet bijftaat in den doolhof der moeilijke plich­
ten , zullen zij, gelijk dc anderen, zich in den
helfchen afgrond zien nederdompelen. Ik fpreek
derhalven hier niet alleen van joden, turken, afgo­
dendienaars , hugenoten gebooren 'onder de 'beheer-
fching van den ouden fatari , aan wien de hel in
eigendom toebehoort, ik fpreeke u van' die roomsen
catholijkeu , die zich gerust ter nedêfliggen en op
hun geloof vertrouwen, zij zullen dc verfchrikkelij-
ke verdoemenis niet ontfnappen, zoo zij maar eenig-
zins onzen raad veronachtfamen , en indien gij daar
aan mogt twijfelen , zou die twijfeling zelf u
veroordeelen. Dan, mijn zoon , om u aan die
ftraf te ontrukken, welke gij als mensch, lang voor
uwe geboorte, verdient hebt , moet gij u zeïven
geheel aan mij overlaten , geheel naakt uw geweten
voor mij openleggen, uwen wil onderwerpen aan de
bevelen des hemels, die door mijn' mond tot u fpreekt.
Ik waarfchuwe u voor af, dat indien gij uit vrees of
veinzerij een huichelaar mogt worden , indien gij mij
in de geringde zaak mogt bedriegen , gij even fchul­
dig zijn zoude als^pf" gij de ganfche wet verwierp.
Zorg derhalven nederjg en buigzaam van hart en
geest te zijn , bereid u om van dezen dag af aan
mij eene volkomen belijdenis te doen, ten einde
ik, uit de wonde van uwe ziel oordeele welke nood-
G wen»

QS GESCHIEDENIS VAN EÉN
wendige hulpmiddelen ik u moge toereiken, om al­
dus het groot en gewichtig werk te beginnen van
uwe inlijving in onze orde.
TWINTIGSTE HOOFDSTUK.
J^"a dit gefprek , het welk mij 'ten uitterften ge­
troffen had , liet mijn doop-vader mij alleen. Mijn
pastoor had mij wel bang gemaakt voor 'de hel,
maar nooit had hij zich jegens mij uitgelaten in zulke
verfchrikkende bijzonderheden; want zoo haast was
ik niet buiten het gezicht van zijne twee groqte fcheele
oogen of ik meende mij behouden. Maar dc jefuit,
door zijne welfprekendc taal, door zijne gebaren,
door zijn gezicht en voor al door den ijver, die
hem bezielde, roerde mij onbegrijpelijk. Er is des
niets zekerder dan de hel , zeide ik bij mij zei­
ven , de ganfche wereld is 't in dit ftuk eens,
en de verftandigfte menfchen zelf vreezen 'er voor.
Ach! ik zie die hel; ik zie ze. Mijn hoofd gloei­
de, en ik ontdekte als in 't verfchiet een vuurigen
damp, welke uit dien vuurpoel fcheen opteffijgen.
Dan , dit was hier enkel een proef van zijnen
ijver voor mijne heiligmaking. Toen hij mij deedt
vasten, toen Jhij mij opfloot in het boet - vertrek,
welks

LUTHER'S MEISJE, XX. HOOFDST. 99
welks wanden niet vuurige vlammen befchildert wa­
ren, in 't midden van welke men gepijnigde men*
fchen ontdekte, toen hij mijne ooren deedt weer­
galmen van klagende en kermende Hemmen, ftond
ik op 't punt van krankzinnig te worden, en in­
dien mijne arme hersfens alle die aanvallen hebben
kunnen wecrftaan was zulks geenzins zijn fchuld.
Ik zelf ben heden verbaast hoe ik mijn gezond
verftand 1
heb kunnen behouden, want zulks is een
wezenlijk wonderwerk.
Vier jaren verliepen 'er in deZe vroome ocfrenin*
gen, waarin ik mij de gezeggelijkfte en nederigfte
zijner discipelen betoonde. Tot dien tijd had ik
alles nageklapt wat men van mij begeerde, zender
in bedenking te nemen van mij *er tegen te Ver­
zetten. Zoo lang men niets van mij vorderde dan
geheugen-werk of onderwerping liet ik mij alles
welgevallen; maar toen mijne aanwasfende rede haar
eerfte lichtftralcn fchoot en dat men wilde hebben
dat ik dezelve geheel zoude opofferen; toen men mijne;,
eerfte tegenwerpingen, welke ik met fchroom deed,
beantwoordde met fmaad en verachting en men met
de uiterfte woede .tegen mij uitvoer, als toen begon ik
te bezeffen welk een flaafsj.uk men mij wilde opleg­
gen en onder welk eenen verachtlijkeil dwang men
mij zogt te houden : ik brulde als een leeuw, dies
zich van ftrikken omvangen ziet, welke hij niet
kan verbreeken; ik wierd de droefgeestigfte en ramp-
zaligfte ftervclirjg. Hoe zeer ik deze gedagten be-
G ft ftreedS

oo GESCHIEDENIS VAN EEN
ftreed bleeven zij mij nogthans bij, en deeden mij
in weerwil van mij zeiven eenen onophoudelijken
oorlog aan. Wat al angst, verdriet en bitterheid
hebben deze beftrijdingen van de rede en 't kwalijk
gevestigt vertrouwen niet over mijne dagen ver-
fpreid! Ik bad, ik weende, ik riep de genade tot
hulp, ik deed alles wat ik konde om mij te over­
tuigen dat ik mijne ootmoedigheid bleef behouden;
maar alles te vergeefsch, de middelen zelfs*; welke
ik gebruikte om mij onderwerpelijk te gedragen,
werkten daar tegen in. Ik beleecl aan mijnen Jjiegt-
vader de gebreken wel welke uit dc menfchelijke
zwakheden ontftaan , en zich telkens weder ver­
nieuwen , maar ik durfde hem de onrust van mij­
nen geest niet openbaren, Welke mij kwelde.
Hij was zoo oploopend en doldriftig ingenomen met
het leerftellige , dat indien ik mij zeiven had kun­
nen fchuldig maken aan eene zware misdaad, ik
liever een moord zou bekent hebben dan eene twij­
feling. Hij zelf herhaalde gedurig, dat een afgoden­
dienaar nader aan de vergifnis was dan een anti-
jefuit, en ik hield zorgvuldig in 't binnenfte van
mijne ziel alle de denkbeelden verborgen , welke ik
begreep nimmer te zullen ftrooken met de zijne.
'tWas juist toen de tijd dat men mij op de kruin
van 't hoofd een rond teken maakte, het welk door
het affnijden van eenige hairen aan de wereld ver­
kondigd dat men wijslijk afftand doet van allen
lichaamlijken arbeid "óm zich geheel overtegeven aan
apos-

LUTHER'S MEISJE, XX. HOOFDST. IOI
apostolifche verrigtingen. Die geloften, bij welken
men voor het toekomende afziet van uwe lexe, be­
minnelijke florimonde, kostte mij niet veel; want
ik had toen ter tijd nog geene oogen om te zien,
mijn hart was nog niet geftemt voor het gevoel,
mijne verbeelding bepaalde zich enkel tot het tafe­
reel van eene onfchuldige natuur, het vonkje van
begeerte had aan mijne zinnen het verleidend teken
van wellust nog niet gegeven,
Eindelijk de daad , welke men mij federt langen
had aangekondigt als de gewigtigfte mijns levens,
de daad, welke een jaar van afzondering en voor­
bereiding naaulijks gefchetst had , de daad welke
mij in de wereld het meeste gekost heeft, ftond
op 't punt om verricht te worden. Ik had altoos
den tijd weten te rekken en uitftel te verwerven,
als giet durvende deel nemen aan deze geduchte
en onbcgrijpelfke verborgenheid; ik handelde ter
goeder trouwe , ik oordeelde mij de wezenlijke te­
genwoordigheid eens gods onwaardig, en mijne
rede, die aanwies, deed wolken in mij opkomen,
.welke het werkend geloof, het geen ik benoodigt
had, benevelden. Neen, nooit heeft men zich zoo
afgepijnigt om zijnen geest te buigen en om het
trots zijner rede te vernederen; 't is niet mogelijk
meerder gebeden te herhaalen, meermalen de tem­
pel-trappen te kusfen en met traanen te befproei-
jen, met '.'meerder kracht en nadruk dat levendig
geloof in te roepen, naar 't welke ik reikhalsde,
G 3 Die

103 GESCHIEDENIS VAN EEN
Dia dag, welken men mij had aangekondigd als een
•dag van vrede en rust, die dag, op welken ik
een voorfin aak ftond te hebben van de hemelfche ge­
lukzaligheid , wierd voor mij een dag van oproer, op
welken mijn ziel geheel wierd omgewenteld. Voor­
bereid, gebiegt, vrijgefprooken, voor hemel en men­
fchen vrij verklaart van alle fmet, bekende ik des
avonds al weenende aan mijnen doop-vader, dat ik
met geen mogelijkheid het verder kon brengen; en
dat een zoo gering fchepzel als ik ongefchikt was
om met de godheid te verkeeren, wijl dezelve noodr
wendig tot ftof moest vergruizen alles wat onwaar-
dig was haar te genaken.
Hij befpeurde dat een geweldige fchrik mijne ziel
had bevangen, en dat hij, door zijn werk te heb­
ben willen bevoorderen, misfchien te veel gedaan
had, Eene te verregaande vrees had zekerlijk
plaats bij deze weigering ; maar daar kwam nog
bij de bedenking van mijne nietigheid, welke
zonder de uitterfte vermetelheid niet ftaan kon
naar den bronader van alle volmaaktheid. Hij wilde
Wij niet geheelenal bedroeven. Hij nam deel in
mijne fmert, en betoonde zich fterker aangedaan
dan ik gemeend had dat hij konde Zijn; hij ver-
sogt mij voorttegaan met vertrouwen in hem te
feilen; hij zeide mij, dat deze de laatfte ingevin­
gen van den vijand mijner zaligheid waren, dat die
vijand fteeds behagen fchepte de beste katholijkcn
%c kwellen; doch dat de boosheid eens helfchen
geests

LUTHER'S MEISJE, XX. IIOOFDST. 103
geests niets vermogen zoude , dewijl het eenigfle
middel om hem geheelenal tegentegaan was mijnen
ijver en vurige gebeden te verdubbelen. Ach!
vader, zeide ik hem toen, terwijl ik een vloed
van tranen ftortte, nimmer zal ik konnen volein­
digen het gene gij mij oplegt; ik word dat vuurig
geloof, het welk zoo noodzakelijk is om eene
verfchrikkelijke heiligfehennis te vermijden, in mij
niet gewaar. Gij wilt dat ik mijn oordeel en
mijne verdoemnis drinke. Gij zijt zeer gelukkig,
niets ftoort, niets ontrust u. . . . Ach! hoe
gaarne zou ik in uwen ftaat zijn !
Mijn doopvadcr fcheen ontluist; maar hij hcr-
ftelde zich, en verzekerde mij dat ik het benoo-
digde geloof had; dat hij zulks beter wist dan ik;
dat het hem toekwam te oordcelen over den ge-
noegzamen graad die 'er nodig was om mij voor-
teftellen; dat hij borg bleef voor mijne ziel en
zaligheid, en dat ik voorzeker eeuc goede com­
munie doen zoude, waarvoor hij, uit hoofde der
godgeleerde kundigheid, die hij bezat, meende te •
konnen inftaan. Hij beval mij mijzelven gerust te
{tellen, en zonder tcrugtewijketi te voltoijeu wat
ik ondernomen had. Ik zag dat hij zijn gefprek
voorbedachtlijk fcfbrak, want mijne ontroering was
ongemeen fterk , en mijne tranen , die niet op­
hielden te vlieten, maakten hem ongemeen verlegen.
Des anderen daags bevond ik mij aan den voet
des altaars; mijne" wangen gloeiden, mijn ganfche
G 4 lic-

!

LUTHER'S MEISJE, XXI. HOOFD. 105
E E N E N T W I N T I G S T E H O O F D S T U K ,
D ezen dag voorbij' zijnde , verh'gtte men de
boeijen van mijnen flaaffchen ftaaf: men gaf mij
over aan verfchillende letteroefFeuingen. De onge<
wijde fchrijvers volgden de zinnebeeldige boeken
op, en mijn doopvader fprak mij minder van de
leertakken van den godsdienst, want hij hield
mijn ftilzwijgen voor eene volkomcne onderwerping.
- Bchalven den tijd, dien ik verdeelde tusfchen den
dienst des altaars en mijne lctreroetTeningen, bleven
"mij nog eenige tusfchenuuren over, dierbare Hon­
den, van welke men de waarde niet kend, dan
in de ketens der flavernij. Ik beftecdde dezelven
gemeenlijk met wandelende te lezen, en bijna al­
toos alleen. Ik had mijne rhetorica geëindigt,
en ik beminde virgilius grootelijks, om dat ik
hem gemaklijker verdaan kon dan horatius en
tacitus. Ten proije eener zachte mijmering, in
welke ik dikwijls vreesde geftoort te worden, vond
ik mij , wanneer iemand mijner medemakkers mij
op zijde kwam , gedwongen en belemmerd;
de last van hun ijdel geklap was mij ondraaglijk.
Daarentegen als ik alleen was, traden alle voor­
werpen, die ik befchouwde, ftilzwijgende in een
G 5
V E R

to6 GESCHIEDENIS VAN EEN
verrukkelijk gefprek met mij, duizcndmalen aange­
namer dan een verveelend en beuzelachtig gefnap.
Hoe dichterlijk kwam mij de natuur voor, wan­
neer ik den ené as van virgilius, en de ge-
daant-vcrwisfelingen van ovidius las. Alles kwam
mij fchoon, nieuw, verrukkende en bewonderen^-
W M r d i g v o o r
j ' ft dompeldp mij geheele uuren
achteréén in den onafmeetlijken doolhof mijner
overpeinzingen en bedenkingen, die nimmer uit­
geput wierden bij 't befchouwen dier hemels, dier
groenende velden , dier bezielde wezens , dier
nieuwe voorwerpen, welke met zoo veel welfpre-
.Éénheid tot de ziel fpreken, die zich bevlijtigt
dezelve te bevatten. Die latijnfche fchrijvers, wel­
ken ik, in weerwil van mijnen profesfor, begon
te verftaan, bekoorden mij en verfchaften mij het
onnitlpreckelijkde vermaak in dc diepfte eenzaam­
heid,
Eene natuurlijke redeneerkunde, welke mij haar
licht leende, zonder de minde inblazing van
buiten, klaarde mijne denkbeelden op, 't geen
mij op mijne wijze deed redenkavclen. Hoe;,
zeide ik bij mij zeiven , dat aantal burgers, die
'huisvaders, ijverig bezig met het onderhoud dier
eerlijke 'huisgezinnen, welke de grondllag zijn
der maatfehappij; die zedige en eerbare echtgeno­
ten, die tedere moeders, die naar den tempel
gaan met een fwerm van jonge meisjes, die zij
met hun zog hebben opgevoed , alle erfgenamen
1
-van

LUTHER'S MEISJE, XXI. HOOFDST. 107
van hare fchoonheid en van hare deugden ; die
gulle, edele zielen, alle oprecht en zuiver, deze
zijn dan uit hoofde van hun geloof alle verwor­
pen! mijn doopvader verzekert het. ... en 't
ganfche pausdom is het daarin met hem eens!
Ik ontrustte mij zeer over hun lot; ik beefde
voor hen; want zulke verfchrikkelijke tafereelen
dringen dieper in de ziel dan anderen, en laten
zich 'er niet uitwisfchen dan door den tijd cn
door de rijpere overdenkingen.
Ik zag ze alle ter kerke intreden met ftichting
en orde! maar wat toch, zeide ik bij mij zeiven,
gaan zij 'er verrichten, daar god hunne geloften
en gebeden verwerpt, en zij zijnen toekomftigen
toorn niet kunnen ontvlieden? ik naderde den
tempel, en leende een aandachtig oor aan het
Zoetluidend gezang hunner liederen; hunne ftem-
men, lieflijk getoont, deden het gewelf wedergal­
men, en ftegen ten hemel! zij mogen zingen wat
zij willen , dagt ik al verder, hunne lofliederen
doen niets uit. Men zegt zelfs dat ze het gewigt
van 't oordeel verzwaren, 't welk tegen hen is
nitgefproken. Maar waarom gaan zij niet naar dien
anderen tempel, welke fleclits weinige fchredeu
verder, en die der uitverkorenen is? waarom
doen zij het niet, daar 't hen immers weinig moeite
zoude kosten ? van waar die ftijfhoofdigheid,
welke hen aanzet zich ongelukkig te maken? ik
hoor hunne ftemmen, zij looven gods grootheid
en

IOÏS GESCHIEDENIS VAN EEN
en goedertierenheden; zij vermoeden zelfs niet dat
god hunne hulde verwerpende, hen met grimmig­
heid befchouwt. Ik weet het niet, maar hoe
geerne zoude ik zien, dat die god, door den
nevel heendringende, welke hem voor 't heelal
.verborgen houdt, de waarheid aan deze misleidde
menfchen vertoonde, en dat hij zelf aan hen dc
wetten openbaarde, welke zij te gehoorzamen heb­
ben! een eenig. woord, waarmede hij zich zoo
gemaklijk kan doen hooren, zou duizende dier
rampzaligen aan 't eeuwige vuur ontrukken. De
vaders zich oogenbliklijk bckeerende, zouden hunne
kinderen niet behoeven aantemanen hun voorbeeld
te volgen, die hemelfche ftem, door de ganfche
lucht klinkende, zou meer op hen vermogen dan
alle de fermoenen van mijnen doopvader. Aldus
• redeneerende befchouwde ik met aandagt verfcheide
dier lutheranen van nabij, of ik in de trekken van
hun gelaat ook eenig teken of merk van verdoemnis
kon ontwaren; maar alle die kloeke StraatsbrnrgYrs
zagen 'er frisch en welgemoed uit,, de gezondheid
fchitterde op hun gelaat, en allen feheeiien zij
•even vrolijk en vergenoegt. Ik hoorde hen onder
elkaudercn hartig lachgen, en 't viel mij moeilijk
te bezeffen, hoe menfchen, die zoo veel gevaar
hepen,den prooi der helfche fmertcn te worden,
zonder eenig fmertelijk voorgevoel konden zingen,
drinken en vrolijk wezen.
TWEE

LUTHER'S MEISJE, XXII. HOOFDST. 109
TWEE EN TWINTIGSTE HOOFDSTUK.
Daar ik voortging over dezelfde onderwerpen
dezelfde bedenkingen te maken, ontmoette ik dik­
werf fommige dier* lutherfche meisjes, wier fijne
welgevormde leest en ligten gang haar gelijk maak­
ten aan die godinnen, zoo vermaard bij de dich­
ters, die zich verwaardigden de gcftalte van fter-
velingen aantenemen, en die men herkende aan de
hemelfche lugtigheid harer bewegingen. De fchoone
lokken, üeraad der natuur, met bevalligheid ge-
ftrengelt, vormden , daar dezelve tot aan den
middel hingen, twee vlegten, welke den luister
van 't goud hadden, en 't oplettend oog niet ont-
fnapten. Ik befchouwde eene dier nimfen met eene
aandoening, welke mij onbekend was, de trekken
van haar gelaat vertoonden mij leevendig het ver­
rukkend tafercel der volmaaktheid, 't welk ik
bij mij zeiven had gevormt. In hare fchoone oogen,
ten halve nedergeflagen , befpeurde ik de ziel ,
naar welker ontmoeting de mijne zoo vurig ver­
langt had. Ik volgde haar, als mede gefleept
door een hooger vermogen; toen ze reeds verre
van mij af was, meende ik haar nog te zien;
zoo meenigmalen ik uitging, bevond ik mij, in
weer-

3io GESCHIEDENIS VAN EEN
weerwil van mij zeiven, aan den hoek van de
ffraat, waar ik haar voor de eerde keer gezien
had; ik liep de plaatzen door, welke door hare
treden verfraait waren; ik ging daar heen en weder,
in verwagting dat zij 'er zou verfchijnen. Zoo
haast ik haar zag, ontroerde ik, ik was verlegen,
en mij zeiven niet meer; al blozende ging i|
haar voorbij, zomtijds zonder eenen enkelen blik
op haar te durven (laan.
Ik bleef eemgen tijd voor mij het vuur ontvein.
zen, 't welk in mijn hart blaakte, of liever 't
Was voor mij iet onbekends. In 't eerst meende ik
enkel het meesterduk der fchepping te bewonderen,,
en hetzelve die hulde te bewijzen, welke het oog
des mans ten allen tijde vcrfehuldigd is aan de fchoon-
heid: nogthans als ik in hare tegenwoordigheid van
vrees rilde, was ik tevens opgenomen van vreugde,
en wanneer zij hare oogen op mij floeg ontving ik
een nieuw wezen. Ik wist waar zij woonde, en door
nafpeuringen, welke de liefde alleen inboezemt,
en weet te doen, had ik reeds haren daat, haar
karakter, en dat van hare ouders gegist.
Zij had misfchien nog niet eens op mij gelet,
toen ik bijna zeker was dat zij een hard en on­
barmhartig vader had. Uit haar gelaat viel het
niet moeilijk te bemerken dat hare ziel met eenig
leed wordelde, en zoo haast zij begon te be-
fpeuren welke dappen ik om haar deed, fcheen
zij; niet langer iets te ontveinzen of te verbergen»
Ha*

LUTHERS's MEISJE, XXII. HOOFDST. ui
Hare geringfte bewegingen droegen bet duidelijkst
kenteken van eene oprechtheid , welke door geen
kunst te veranderen was ; haar gezigt had die
terugftootende trotsheid niet, welke de verlangens
van een gevoelig hart met verontwaardiging be­
jegend. Ik zag dat zij in 't eerst verbaast was
over mijne nalporingen, en bevreesd om deswegens
hare nieuwsgierigheid te voldoen, maar allengskens
fcheen zij dc hulde, die mijne oogen haar deden,
niet aftewijzen. Ik droeg het livrei van die genen,
die den vloek tegen de haren uitfpraken; mijn
gefchoren kruin, mijn kraag, mijn zwart gewaad,
betuigden niets ten mijnen voordeele, maar on-
getwijvclt bemerkte zij wel dat ik met dat alles
niet veel op had, en dat ik hetzelve geerne aan
de voeten der liefde zoude afleggen.
Ik was alstoen zestien jaren oud; zij had den
ouderdom van agttien jaren bereikt. In die jaren,
wanneer twee harten te famenftemmen cn beide het
nodige bezitten om clkanderen te bekoren, mengt
de argwaan zeldzaam dcszclfs gif onder de fympa-
thie, welke hen tot inalkandcren neigt. De kerk,
't is waar, verbood mij het oog te liaan op
een luthers meisje, maar een eenige blik van haar
trof fterker dan de blixems van 't vatikaan. Ik
was ondertusfehen in eenen hevigen ftrijd, dewijl
ik de helft van het juk nog niet had verbroken,
onder het welk ik gekromt ging , en nog fterk
bleef worftelen met mijne overgeblevene kluisters.
' Mijn

i* 2
GESCHIEDENIS VAN EEN
Mijn doopvader zeer wel bevroedende dat het
geen tijd meer was om mij zoo geftreng als voor-
maals te behandelen, verzachtte zijne lesfen en
vertogen, zuchtte over de ongeregeldheid mijner
gedagten, en beloofde mij de overwinning, indien ik-
Hechts bleef voortgaan naar hem te luisteren, en vooral
indien ik niet in gebreken bleef mijne geheime
gevoelens voor hem openteleggen. Ik had
hem nog niets beleden dan de inwendige beftrijdin-
gen, welke hij altoos het werk des duivels en
diens poging noemde , maar over welke ik met
behulp zijner raadgevingen gewisfehjk zou zege­
pralen.
Mijne ziel was een wezenlijken baijerd van tegen-
ftrijdige denkbeelden geworden, welke 'iederen dag
al meer en meer tegen malkanderen inliepen. Na
de al te korte vacantien, plaatfte mijn doopvader
mij weder in den godgeleerden doolhof, en noopte
mij de naargeestige diepte dier wetenfchap te door­
gronden. Verplicht de lesfen te beoeffenen, welke
zoo weinig overeenkomst hadden met die verrukke­
lijke gevoelens mijner ziele, was ik niet bekwaam
een eenig voorftel te volgen, ik verwarde alles
onder malkanderen. De min zegepraalde over de
verhevenfte bovennatuurkunde en nam een fchitte-
render luister aan uit de dorre duisternisfen, in
welke men mijn geest poogden te dompelen.
DRIE

LUTIIER'S MEISJE, XXITJ. HOOFDST. 113
DRIE EN TWINTIGSTE HOOFDSTUK.
'Twijfelmoedig, wanhopig, weerhouden, verwon­
nen van het eerste oogenblik af-aan mijner liefde;
gedwongen mijn aandagt te vestigen op eene drooge
ftof, terwijl mijne verbeelding zich bezig hield met
een eenig voorwerp, wist ik niet welke partij te
kiezen. De jonge fchoone, wier oogen ik met ver­
rukking ontmoette, met wie ik wenschte te fpreken,
die ik met blakenden ijver verlangde te behagen,
die ik in mijne armen zou hebben willen vervoeren
tot aan het einde der wereld, en aldaar in eene
ontoeganglijke afzondering plaatzen, was flechts door
twee ftraten van mij afgefcbeiden , • en evenwel
konde ik haar niet te zien krijgen; nijdige
muuren verzetteden zich tegen mijn geluk! miju
ftaat, mijn gewaad, mijne flavcrnij, alles verwij­
derde mij van haar; terwijl ik , in weerwil der
hinderpalen, die ons van een fcheidden, het vuur
voelde blaken, 't welk mij door de aderen droom­
de. Dit alles was gering; alle uchtenden hoorde
ik van eenen godgewijden kanzei de vervloekingen
tegen hare gezintheid, en tegen haar eigen perfoon
uitfpreken, en door volkomen fluitredenen bewij­
zen , dat zij tot eenen verfoeilijken godsdienst be-
H hoor-

H4
GESCHIEDENIS VAN EEN
hoorde, en dat de hel op haar wagtte. Haar
aanbiddende, vreesde ik voor haar, en ik zidderde
voor haar aanftaande lot, waar aan geen cafuist
eenige genade bewees. Te vergeefsch zogt ik naar
eenige fchriftuurplaatzcn, welke gunftig konde uit-
gelegt worden voor mijne beminde; het leerduk gat"
niets toe, en fchikte zich niet naar de wenfchen
van mijne tedere liefde voor haar.
De oogen ten hemel gewend, durfde ik denzel-
ven dan eens van onrechtvaardigheid befchuldigeu;
dan eens mijne lasteringen verfoeiende, wierp ik
mij op den grond ter neder, en fmeekte dien zelf­
den hemel om dc bekeering van mijne geliefde. Ik
delde mijne twijfelingen", rakende de zaligheid der
ketteren aan mijnen doop-vader voor, zonder nog-
thans aan hem het voorwerp te noemen, welks
naam ik als een fchat verborgen hield in 't bin-
nenfte van mijn harte. Zijne antwoorden waren
kort, beflisfcnd, zonder tegenlpraak, want dezelve
hingen alle behoorlijk aan een, en hem eenmaal
een Helling toegedaan hebbende, konde ik hem de
tweede niet weigeren. Van daar voerde hij mij
waar hij mij wilde hebben, en wat valt 'er te
antwoorden wanneer men naar de regels redentwist?
Om mij van mijne twijfelingen te genezen, zon­
derde hij mij nog gedrenger af; maar, de afwe-
zenheid en eenzaamheid maakten mij nog veel
verliefder. De naam van fuzanna mengde zich
onder de woorden van mijn getijdeboek, en werd
neder-

LUTHER'S MEISJE, XXIII. HOOFDST. 115
nedergefchreven in alle mijne boeken. Ik zag haar
in verbeelding, en na eene worfteling ter verwij­
dering van die waarde en wreede beeldtenis, gaf
ik mij geheel over aan de gevaarlijke bekooring
van derzelver befpiegeling. Mijne afzondering werd
zelfs aangenaam voor mij om dat ik geene afleiding
had, maar mij volkomen kon overgeven aan het
vermaak van aan haar te denken. Ik fprak met
haar, ik ondervraagde haar, zij fcheen mij toe te
antwoorden, en 't gene geen minder verwondering
verdient, is, dat ik wist te raden wat 'cr in 'c
binnenfte van haare ziel omging , ook ftrookten
haare antwoorden in 't vervolg met die, welke
mijne verbeelding haar op dien tijd in den mond
gaf. 'Er befiaat des een kunst om in 't binnenfte
der harten te lezen, en de liefde bezit eene aan­
geboren kundigheid, welke alle menfchelijke kun­
digheden overtreft.
Zoo haast de tijd dezer beproeving voleindigt was ,
vloog ik met eene onuitfpreeklijke drift naar die
plaatzen terug, in welker omtrek fuzanna zich
onthield. Een gelukkig lot en 't gene mij fcheen
te willen, begunftigen, maakte dat ik haar dikwijls
te zien kreeg, en zelden keerde ik naar huis terug
zonder 't vermaak te hebben genoten van haar te
befchouwen. Neen, niets evenaart den wellust,
dien ik fmaakte, wanneer ik bemerkte dat zij mij
in 't oog kreeg; en wanneer zij mij met een blik
venvaardigde, was ik in eene nieuwe bekooring,
H a ik

n6 GESCHIEDENIS VAN EEN
ik voerde in mijnen boezem een bron van verma­
ken mede, welke jk, om zoo te fpreeken, drup
bij drup fmaakte, zoo ras ik tot mijne koele
eenzame cel was wedergekeerd. Wat zeg ik, die
cel, had hare treurige eenzaamheid verloren. De
verveeling was op derzelver muren niet meer te
lezen, deeze, alhoewel behangen met godgeleerde
Hellingen, fcheenen mij toe befchildert te zijn met
den gloed mijner liefde.
Ik had eenige harcr wenken ten mijnen voordeele
uitgelegt, en verlangde des niet meer dan 't geluk
te mogen hebben van met haar te fpreken; de
gelegenheid daar toe had ik dikwijls gezogt, zonder
echter mijn vermetel ontwerp ter uitvoer te dur­
ven brengen. Mijn ftem begaf mij, en mijne kniën
knikten eensklaps onder mij. Ik vreesde hare deugd
te „zullen hoonen, welker goddelijke kracht zoo
liemelsch op haar gelaat was uitgedrukt. Mijne
hartstocht nam eenen zonderlingen- omweg. Ik
verbeeldde mij haar niet te moeten toefpreken, dan
om van haar te vernemen, welke gevoelens haar
weêrhielden de kniën te buigen voor den katholijken
altaar, en waarom zij zich verzette tegen eenen
godsdienst, die zoo veel ouder en uitgebreider was ?
Zij wierd geboren om gelukkig te zijn, zeide ik
bij mij zeiven, ik wil dat zij het zij, en dat zij
leve, verzekert van haar eeuwig, zoo wel als van
haar tijdelijk welwezen.
VIER

LUTIIER'S MEISJE, XXIV. HOOFDST. 117
VIER EN TWINTIGSTE HOOFDSTUK.
j^\_angedreven door een zoo edel belang, daar
niets aardsch bij plaats had, door een belang voor
't welk men openlijk kon uitkomen, aarzelde ik niet
langer haar aantefprekcn. Ik ontmoette
den avond, zij had eene goede vriendin ©e
weegs naar huis verzelt, en trad eene -kleine deur
in van een hof, die achter eene wooning was.
De plaats was eenzaam, en dewijl de avond aan
't vallen was, begunftigdc zulks mijn voornemen;
zij ftond op 't punt van de deur te fluiten, cn
Wierp op mij een blik, waarmele zij gewoon was
mij te bejegenen; een vlugge blik doch die geene
verontwaardiging te kennen gaf, ik drong daar op
eensklaps tegen de deur aan, en hield haar met
eene fterke doch bevende hand tegen. Aanbiddelijke
fchoone, zeide ik haar met vervoering en met traa-
nen in de oogen, vrees niets, ik ben gereed om
mijn leven voor uw geluk opteofreren, 't welk mij
honderdmalen meer waard is dan het mijne: is
het mogelijk u te zien, zonder te verlangen om met
u te fpreeken ? Een woord, een enkel woord uit
uwen mond en ik zal de gelukkigfte der menfchen
zijn, daar het u nimmer kan berouwen het zelv»
H 3 ge-

ït§ GESCHIEDENIS VAN EEN
gefprokcn te hebben. . . Zeg, wilt gij mij aanhoo-
ren ?."... Ik heb duizend dingen aan u te zeggen,
allen even gewigtig voor uwe en voor mijne rust.
Naauwlijks had ik zoo veel gezegt, of zij, onder
voorwendzel van eenig gerucht te hooren, ontfnapte
mij moedig, doch tevens met eene ontroering,
welke mij te kennen gaf dat haar hart niet kalmer
was dan het mijne.
Ik had noch kracht, noch zelfs de gedagten ge­
had om haar terug te houden; ik had alle mijne
kloekheid verfpilt met deze weinige woorden. Ik
zag door de fpleten van de deur haar den thuin
fchielijk overlopen, maar op de voorplaats geko­
men een langzamer gang aannemen alvorens in huis
te treden. Zij zag toen nog eens om, als of zij
vreesde of wenschte mij andermaal te zien. Zij
bragt een zakdoek aan hare oogen , en gaf een
Wenk, welke ik niet verftond, vervolgens liep zij
een trap op, en ik verloor haar uit het gezicht. Ik
bleef een wijl tijds onbewcegliik, tusfehen het ver­
inaak en dc droefheid , aan de deur als gehecht,
en had moeite om tot mij zeiven te komen. Einde­
lijk een weinig bedarende , befpeurde ik dat zij
den fleutel van buiten in 't flot had laten fteken.
ïk bekeek dien fleutel met een heimelijk verlangen,
om mij van 't geluk te bedienen, 't welke dezelve
mij aanbood. Mijne eerfte gedagten waren, mij in
den een' of anderen hoek van den hof te verbergen
en aldaar op haar tc wagten; maar een veel fter-
kcr

LUTHER'S MEISJE, XXIV. IIOOFDST. 119
fcer en redelijker bedenking beval mij integendeel dc
deur behoorlijk te fluiten en heentcgaan. Zelfs had
ik de de oplettende voorzorg om den fleutel over
de muur te werpen, ten einde het mogt fchiihe»
als of zij dezelvea uit haren zak had laten vallen,
en haar dus het leedwezen te hefbaren van zich
een oogenblik met mij ingelaten te hebben , of lie­
ver , ik deed dit alles zonder eenig overleg; want
ik was geheel niet in daat om eenige bedenking te
maken.
Met langzame treden kwam ik aan mijn kollegie
terug. Ik begaf mij dien nacht niet ter ruste. Ik
bleef mijn cel op en nederwandeleu, en met onge­
duld op den dagenraad wagten; ik zou den loop
der zonne hebben willèn verhaasten, en haar weder
naar haren ondergang doen fpoeden ; mij dagt zij
fcheen onbeweeglijk in haren vo rtgang , en haren
Weg niet te willen afloopeu; 't was fomer, in ;:
langde der dagen: alles, tot zelfs het jaargetijde,
verzette zich tegen het voornaamde en vurigfte
mijner wenfehen.
Ik ging een uur vroeger uit dan nodig was, en
verwijderde mij niet van de belommerde laan, in
welke deze gelukkige kleere deur was. Ik wagtte
op fuzanna, en elk vrouwlijk gewaad, het welk
ik op een affland befpeurde , fcheen mij toe de
kleur te hebben van het hare; maar als de ge­
daante nader bij kwam, was het fuzanna niet
meer: en als dan was .alles ccn monfter in mijne
H 4 oogen;

i^o GESCHIEDENIS VAN EEN
oogen; want mijn te hevig en blakend ongedult
verleelijkte alle vronwspeifonen die mij voorbij gin­
gen.
c
VIJF EN TWINTIGSTE HOOFDSTUK. *
Otizanna had (zoo als zij mij naderhand zeide)
een hupsen karakter in mij opgemerkt.
Dat ik de deur gefloten had, won mij haar gan­
fche vertrouwen. Naauwlijks had zij de vriendin,
die baar dagelijks kwam bezoeken, weder, als
'savonds te voren, een end wegs naar huis ver-
zclt, of ik haastte mij haar op zijde te treden, zelfs
maakte ik eerder dan zij aan dezelfde klcene deur
te zijn, en mij tusfchen dezelve en haar ftcllende,
bezwoer ik haar mij aantehooren. Na een kort
flilzwijgen en een kleenen zelfs-firijd, zeide zij tot
mij: zoo gij wel denkt, wil ik wel naar u hoo-
ren. Zinds langen heb ik meenen te befpeuren dat
gij mij iets zeggen wilde; ik aarzel nogthans om
met u te fpreken , en misfchien behoorde ik u
niet tc fpraak te ftaan; maar ik wil eindelijk weten
of ik langer uw naloopen moet dulden; tree/der­
halven binnen, mogelijk bega ik een misffap met u ;
aantehooren, doch dat zoo zijnde, zal het even­
wel

LUTIIER'S MEISJE, XXV. HOOPDST. 121
Wel de laatfte zijn, en in 't vervolg zal ik mij dan
wel weten te wagten.
Ik wist niet wat ik haar zoude antwoorden, want
ik was ten uitterften ontftcld, verrukt, en buiten
mijzelven. 't Was voor de eerfte maal dat ik een
taal tegen mij hoorde voeren, naar welke ik zoo
lang verlangt had. Haare lieflijke ftem trof mijne
ziel zodanig, dat de tranen mij uit de oogen ge­
perst wierden. Zij fprak het fransch met eenen
tongval gelijk ik het hoogduitsch deed, en deze
vreemde uitfpraak had iets in zich dat veel bekoor­
lijkheid gaf aan hare ongekunftelde woorden.
Wij bevonden ons onder een groen prieel; de
deur ftond aan: ik drong bij haar aan zich neder-
tezetten op een bank, welke digt bij ons was ; in
mijne eerfte aandoening wierp ik mij, in weêrwil
van haren tegenftand, aan hare voeten, ik hield
hare eene hand fterk tegen mijn borst gedrukt.
Al te beminnelijke fuzanna, zeide ik, zonder te
weten of ik aan hare voeten lag, dan of ik voor
haar ftond; die hemel, die boven onze hoofden
praalt, kent de oprechtheid mijner wenfehen, hij
weet dat ik enkel haak naar het geluk van u te
behagen, ik bid u aan, en wel zonder eenige an­
dere hoop. Indien ik beftaan durf uwe knieën te
omarmen gefchied zulks niet om iets voor mij, maar
om iets voor u zelve van u aftefmeeken. Ik fpreek
tot u in den naam eens gods, die, hoe goeder­
tieren ook, » nogthans onverbiddelijk is in zijne be-
H 5 Aai-

I2a GESCHIEDENIS VAN EEN
fluiten, o Waarde fuzanna! hij bemind u om
dat gij deugdzaam zijt; maar hij zou u veroordee-
len in weerwil van hem zeiven, indien gij langer
bleef voortleven in den godsdienst uwer ouderen.
Die, welken ik belij, is de eenigfte welke zijne
goedkeuring heeft, dit zegt de ganfche wereld. Luister
naar mij; waarom zijt gij afkecrig van mijnen
godsdienst? Gij moet denken als ik, waarde fu­
zanna! ik bemin u boven mij zeiven, oordeel
welke fmert mij het'hart verfcheurt, en welke
fchrik mij bevangt. Ach! laat u verbidden door
de tranen diens ongelukkigcn die voor u beeft! 'er
is geen paradijs meer voor hem , indien gij ter
helle moet gaan. Ik zou twijvelen konnen, zoo ik
mij gerust konde ftellen wegens het gevaar, 't-welk
gij loopt in een zaak van zoo veel aanbelang, het
belang van uw eeuwig lot. Vergun mij dat ik u
onderrigte : zeg fiechts , ik geloof, en gij zult
gelooven; begeef u naar mijne kerk, in ftede van
naar de uwe te gaan. Gij bezit alle deugden, ééne
eenige ontbreekt u, die van cafholijk te zijn. . . .
Ach! mijn heer, zeide zij mij met drift, laten
wij in 't geheel niet fpreeken van die dingen. Nooit
heb ik iemand gehaat; maar ik zou mij niet kun­
nen weêrhouden met verontwaardiging den genen te
befchouwen, die drijven wilde , dat die tedere
moeder, die ik onlangs verlooren heb, en om wier
gemis ik dagelijks zucht en treur, zich niet zoude
bevinden in den fchoot diens barmhartigen vaders,
' diè

LUTIIER'S MEISJE, XXV. HOOFDST. i i i
die haar fehiep; haar levensgedrag was zoo voor­
beeldig dat ik vreezc haar niet genoeg daarin te
volgen. Indien ik het geluk had een leven te leiden
als zij deed, waartoe zou ik dan eenen anderen
godsdienst nodig hebben dan den haren. Zij heeft mij
geleerd de goede werken te betrachten welke zij
zelve bcöeffende. Ik moet bij den godsdienst mijner
ouderen blijven, dezelve beveelt niets dan 't goede.
En waarom toch zou ik dien verwisfelcn tegens
eenen anderen, diè mij niets meer kan keren? Ik
zie met eerbied alle uwe plechtigheden aan, zij
ftigten mij om dat ze ter ecrc'van god (trekken,
maar zij hebben het recht niet om mijn geloof dienst­
baar tc maken. Meer dan eens heb ik mijne ooren
hooren brommen van den vlockban door uwe priesters
tegens mijnen godsdienst uhgefproken; doch dezelve
wierd 'er mij tc waardiger om, en zou mij voor
den uwen doen gruwen, indien ik deszelfs volgers
niet befchouwde als menfchen, die eerder medelijden
dan haat verdienen. Men zou uit de wijze, op
welke zij ons willen bekeeren, moeten opmaken
dat onze zielen hun aanbetrouwt waren. Neen,
mijn beer, ontrust u geenzins over mijn lot, blijf
met oprechtheid bij uw geloof, het mijne is mijne
zaak. God befchouwt ons allen met het zelfde
oog, en maakt geen onderfcheid tusfehen zijne
kinderen, die hem als hun aller vader aanbidden.'
Mij fchenkt zijn zegen niet afzonderlijk aan een
enkel, volk, maar aan 't heel-al. Hij is goed, en
wij

124 GESCHIEDENIS VAN EEN
wij kunnen alleen behagen door onze pogingen ora
hem in zijne goedheid natevolgen. Alle de genen,
die zuivere handen opheffen tot zijnen troon, hebben
recht op zijne barmhartigheden. Toen mijne moe­
der voor de laatfte keer hare doffe oogen ten he­
mel floeg, en mij tevens Merk aan baren boezem
drukte, boezemde zij mij, in die treurige oogenbjik-
ken, een zoo vast vertrouwen in, dat zulks nimmer
uit mijn hart zal gaan. 't Is in 't verblijf waar
god haar geplaatst heeft, dat ik haar ten eenigen
tijde hoop weder te vinden.
Ik moet bekennen dat toen ik haar dus had hoo-
ren fpreeken, ik naauwlijks wist wat haar te ant­
woorden, fchoon ik te voren verfcheiden Hellingen
met lof verdedigd had; maar nu was ik geheel
verbijsterd, en wist niets behoorlijks tegen haar
intebrengen. Ik wenschte nogthans geerne een ge-
Iprek aantehouden dat mij zoo aangenaam was, en
't gene ik zoo zeer vreesde te zullen zien afbre­
ken. Evenwel op denzelfden toon niet langer dur­
vende voortgaan, zeide ik haar, nog niet verre
genoeg in (de godgeleerdheid gevorderd te zijn om
haar te overreden, maar dat het gene ik wist, ik
geleerd had van een jefuit, die in die zaken door­
kundig was, en derhalven meer ervaren dan ik.
Ik zoude, voegde ik 'er bij, op dit oogenblik zijne
onverzettelijkheid moeten bezitten om uwe gevoelens
te beftrijden. . . . misfchien wel zou hij zelf min­
der geftreng zijn, zoo hij u zage. ... Ik wil
met

LUTHER'S MEISJE, XXV. HOOFDST. 125
met niemand redentwisten , hernam zij , alle ge-
fprekken over dergelijke ftolTen kunnen geen enkelen
daauwdruppel beletten nedertevallen; het zijn enkel
redeneeringen van menfchen , die met andere [men­
fchen verfchil voeren; terwijl intusfehen de zon zoo
wel den Indiaan als den Straatsburger befchijnt. Een
ander licht aan 't menfchelijk hart gefchonken, en niet
minder verfpreid, bcftraalt de eene pool zoo wel als
de andere; de liefdadigheid is de eerfte deugd door dat
goddelijk en bovennatuurlijk licht aangewezen. Laten
wij dus den vrede beminnen, en ons nimmer ophou­
den met die eeuwigdurende en ijdele navorfchingen.
Ik ben eene christen, om dat de zedekunde van je-
zus zuiver, zachtmoedig en verheven is, en wanneer
ik mijne ziel verhef tot den fchepper, gevoel ik
eene inwendige vreugd mijn gemoed vervullen en
vergenoegen.
Op deze zoo ongckunftelde taal kon ik mij niet
weerhouden eene harer handen te kusfehen; doch
met eene bczadigtheid, welke niet anders te kennen
gaf dan eene eerbiedige liefde. Suzanna, riep ik,
wat zijt gjj gelukkig! hoe geerne zoude ik even
gerust zijn als gij; dan, mijn lot verfchilt veel van
het uwe! Ik fta gereed om het kleed des doods
aantenemen, om geloften te doen, die mij van u
gaan afzonderen, om alle de gevoelens van mijn
hart te bedwingen en te verfinooren. Ik ben zeven­
tien jaren oud, en ik fta op 't punt om de we­
reld te verzaken! men wil dit van mij, men
fchü-

126 GESCHIEDENIS VAN EEN
fchildert haar aan mij af als een verblijf 't welk
men ontvluchten moet. Gij nogthans leeft in de­
zelve, en ik zou die opoffering gereedelijk doen
zoo ik u niet gezien hadde; maar van dit oogen-
blik af is 't mij niet meer mogelijk mijnen ramp­
zaligen loop te vervolgen: ik weet niet of ik moet
voortgaan, dan terug wijken; ik ben als een ver­
nietigd mensch, mijne ziel is geheel de uwe. Ja,
bij u ken ik al het bekoorlijke van 't aanwezen, en
evenwel moet ik mij van u af begeven, ver buiten
uw gezicht leven, dat alleen al mijn geluk aan­
brengt. Neen, 't geluk zal nimmer mijn deel zijn!
ik ben beftemt om van mijne verzuchtingen te le­
ven. ... o fuzanna, hoe rampzalig is mijn
lot!
Ik weende en mijn hangend hoofd zeeg alleogs-
kens op haare knien neder, ik voelde dezelven ril­
len. Een zucht ontfehoot haar hart, zij wilde een
traan voor mij verbergen en zich van mij afwenden ,
maar zij bezat een te medelijdend hart om mij te
ontvluchten: ik wederhield haar: mijne armen ftren-
gelden zich om haar bekoorlijk lichaam en het zelve
drukkende, voelde ik dat ik dc gelukzaligheid zelve
omhelsde. Mijne vervoering was kuisch en des te
levendiger te verrukkelijker, 't Was geen ftcrveling*
die ik vast hield, 't was een engelachtige zelfftan-
dighcid. En ik mede, zeide zij met eene vertederde
Hem, ik mede ben ongelukkig , en uwe fmert ont­
rukt mij eene bekentenis , welke mij zwaar valt ,
doch

LUTHER'S MEISJE, XXV. HOOFDST. 127
docfi die ik vergeefsch zou zoeken te fmoorea; daar
gij met zoo veel vertrouwen tegen mij fprcckt, kau
ik niet nalaten even vertrouwlijk met u te handelen.
Ik heb geene moeder meer, en ik ben eerder de fla-
vin dan de dochter van eenen vader, die noch veel
geftrenger, nog veel onverzettelijker is dan de pries­
ter, van wien gij zoo even fprak. Ik heb alle pogin­
gen aangewend om zijn hart te lenigen, hij blijft
onvatbaar voor de liefde, welke ik hem toedraage,
hij verwerpt mijne tederheid en meend dat ik hem
'er mede zoeke te verllrikken. Ik heb mijn best ge­
daan om zijne genegenheid te winnen; maar hij heeft
zijn karakter niet kunnen veranderen. Nooit heeft
hij mij toegcfproken dan op den toon eens vergram­
den meesters; ten uitterften - gefield op zijne rech­
ten, welke hij genadig meent gefchonden te worden.
Mijne moeder was mijne eenigfle vriendin; zij leed
van zijne gcflrenghcid niet minder dan ik; zij was
mijn heul en troost; maar zij is niet meer, en ik
blijve alleen over in 't midden der wereld; en ten
overmate van onheil, wil mijn vader, die niemand
acht dan die hem gelijken, mij dwingen eenen man
tot echtgenoot te nemen , die dezelfde geestgelfeld-
hcid bezit als hij, een heftig, oploopcnd karakter,
"in een woord, een man, dien ik nimmer zou kun­
nen beminnen! . . . Ik moet evenwel gehoorzamen,
en terwijl gij u zult verkwijnen in een dof kloos­
ter, zal ik nog treuriger leven leiden dan gij; ik
zal van leed en droefheid nerven aan de zijde van
hem

ia? GESCHIEDENIS VAN EEN
hem die mij word toegefchikt. . . . Het vaderlijk
gezach wil het, ik mag hetzelve niet trotféren, ook
heb ik 'er de kracht niet toe. . . . Zie daar mijn
lot, en hoe affcbuwelijk het ook zij, moet ik 'er
mij aan onderwerpen. God, die mijne gehoorzaamheid
ziet, zal 'er mij in fterken : 't is uwe zaak mij te
vermijden, en daar gij mij bemind, moet ik voord-
aan bij uwe ontmoeting de oogen nederflaan en verge­
ten dat ik u ooit te voren zag. Ik wil nogthans en
zonder te blozen u wel'bekennen, dat indien gee­
ne verhinderende en tegenftrijdige banden ons verre
van den anderen gekluisterd hielden; indien uw ge­
waad u de vrijheid niet benam van mij te zien,
en mij die van met u te fpreeken; indien het huis
waar in gij woond en de grondbeginzels, welke
gij 'er volgt, ons niet geheel en al ketenden. . . .
Maar het is zoo; wat baat het ons ons zeiven tc
kwellen ? . . . Vaarwel, laten wij vermijden elkaii-
deren wedertezien!
Is dat uwen wil, riep ik uit, in eene hevige
vervoering van fmert , van ongenoegen en van te­
derheid? verbandt gij me dus voor altoos uit uwe
tegenwoordigheid ? fpreek , wreede ? . . . — Ja,
zeide zij met eene verzwakte en bevende ftem, ja,
om uwe rust en om de mijne. . . . Ik gaf een
gil als iemand wiens hart van één fcheurt. Zij
drukte mij de hand, als \yilde zij mij troosten,
en liep weg. . . . Mijne fmeekingen konden haar
niet te rug houden, te vergeefsch vloog mijn hart
haar

LUTHER'S MEISJE, XXVI. HOOFDST. 129'
haar na: zij" verdubbelde hare fchreeden naar huis*
en haar fpoed geleek naar een vlucht. Eerbied,
vrees en eene innerlijke ontroering beletten mij haaf
te volgen: mijn treurig oog keek haar na, en toen
zij buiten mijn gezicht was, fcheen mij dit tooneel,
't welk mij zoo fterk had aangedaan, eenen waren
droom toe : ik was als een mensch die ontwaakt
en die op alle voorwerpen, welke hem omringen,
een beneveld en verward oog flaat.
ZES E N TWINTIGTS TÉ HOOFDSTUK.-
Ik keerde tot mijnent te rug met een bedrukt en
troostloos hart, rondom mij een onbekend ledig ge­
waar wordende. In een duister toekomende befpeur-
de ik nogthans eene flaauwe vonk van hoop en van
geluk; ik bad haar nog meer aan" dan ooit en ik
fmaakte het zoet vermaak van mij niet te hebben
bedroogen in haar karakter; eene buitengemeene
fijmpatie had het mij geopenbaard. Hare ftem
fcheen mij nogmaal toetefpreeken, en hare onzicht­
bare bekooring-omving mij. 't Is de wijsheid zelve,
zeide ik, die mij daar mijne plicht heeft voorgefchre-
ven; zij heeft mij maar al te duidelijk de onover­
komelijke hinderpaal doen zien, welke tusfchcn ons
1

i$o GESCHIEDENIS VAN EEN
is; alles fcheirl ons vans eikanderen af, en hoe
zou ik op haar durven hoopen ? Zoo het geringde
gefprek tusfchen haar en mij, Hechts eens bekend
raakte in de ffad, wat zou men 'er niet van ver­
tellen en welk eene ergernis zoude het niet baren?
zij heeft mij bevolen haar niet weder te zien.'.,
wreed bevel, en nogtharis noodzaaklijk . . . zij be­
geert het, zij vorderd het! haar niet te gehoorza­
men, zou ontrouw zijn aan de liefde.
Deze bedenkingen, welke mij geftadig bijbleven,
bragten mij, overeenkomftig mijn karakter, en mij­
ne liefde, tot eene naare droefgeestigheid. Ik bragt
mij in 't hoofd , dat het ongeluk, het welk mij
altoos vervolgt had, mij ook fuzanna wilde ont­
rukken en dat zij nimmer voor mij iets zijn zoude
Ik zag haar buigen voor haren vader en reeds in
de armen van eenen ruwen echtgenoot. Ik bragt
verfcheide dagen treurig en opgefloten door, mijn
verdriet vermeerderende zoo veel ik kon. Ik be­
nam zelfs mij 't vermaak eenen kleenen hof te
befchouwen , op welken mijn vengfter een uitzicht
had, om dat het die niet was , waar ik met f u-
zanna had gefproken. Ik begaf mij niet te ruste
dan met eene verwilderde verbeelding, welke mij
te rug bragt naar de plaats, daar ik hare lieve
handen gedrukt had. Zomtijds wilde ik eene aflei­
ding maken door mij tc dompelen in die wijdlufti-
ge werken der doornachtige godgeleerdheid , tot
welke men de trotsheid mijner eigenliefde aanprik­
kel-

LUTHER'S MEISJE, XXVI, HOOFDST. 131
kclde; dit was als eene wanhoop , welke mij Wierp
in de woeste zee van fluitredenen , in plaatze vait
mij nederteploffen in eenen afgrond , en in beida
zag ik mij als verzwolgen.
Op den agtften dag ging ik uit, voerende mijrté
diepe droefgeestigheid naar de eenzaamfte plaatzen,
onbeflist of ik gehoorzamen zou aan fuzanna ,
dan of ik tegen hare beveelen zou handelen; dan
eens dezelven eerbiedigende, en dan weder dezclven
geheel en al willende trotfeeren. Somtijds voorne­
mende mijn' eerbied en liefde aan haar te betoonen
door te voldoen aan hare laatfte begeerte, maar"
kort daar na haar befchuldigende zulk een ftreng
vonnis tegen mij uitgefproken te hebben. In deze
onzekerheid dobberde mijn hart, de weinige onder­
vinding , welke ik van de hartstochten had, verblind­
de mij omtrent haar en omtrent mij zei ven. Ik
bragt eene ganfche maand door met het verfpülen
van eenen kostelijken tijd, buitcnfpoorig door lief­
de, en befluiteloos wegens het gene mij te doen
ftond.
Op zekeren dag dat ik mij in mijne gedagten als
verloor, en als verftrooid daar henen ging, kwam
mij een jood op zijde , die mij eenige kleenc boekjens
aanbood, welke hij zorgvnldiglijk verborgen had onder
eenen ruimen en morsfigen mantel; door nieuwsgie­
righeid gedreeven kogt ik 'et hem vier af. Het pa­
pier was flecht, de druk affchuwelijk, alles Was 1
nagedrukt werk, De weinige regels, Weike ik tiis-
1 3 fèbgfl

133 GESCHIEDENIS VAN EEN
fchen de onopgefneden binden lezen kon, maakten
die kleene werkjes fmnkelijker voor mij dan de dikke
boeken, welke men mij had doen doorlezen. De
naam van voltaire, dien ik dikwijls had hooren
noemen, altoos met bijvoeging van eenige fcheldnaa-
nien, fpoorde mij aan te onderzoeken , wat die
fchrijver betekende, en welke toch eindelijk de ver-
fchrikkelijke en gruwelijke grondbeginzels waren,
welke doorgaans , volgens 't voorgeven van mijnen
doop-vader , zoo menigvuldig in zijne werken te
vinden waren. Zijn naam ftond duidelijk in groote
letters op het tijtelblad van een werkje, 't welk tot
tijtel voerde de Henriade. Ik had wel hooren fpree--
ken van eenen hendrik 4, als van een' koning
die vermoord was geworden door eenen r'availïac
Zie daar ten naasten bij alles wat ik van hem wist*
Ik ging een afgezonderd hoekje opzoeken, daar ik
mij onder een boom ter nederzettede, haalde een
mesje voor den dag en.fneed, al voortlezende, het
eene blad na 't anderen open.-
ZEVEN EN TWINTIGSTE HOOFDSTUK.
X^/fc mij had zien lezen , zou mij vergeleken
hebben bij iemand, die van dorst verfmagtende *
eiu-

LuTHER'S MEISJE, XXVII. HOOFDST. 133
eindelijk zich verkwikt aan den kant eener zuivere
bron. Welke eene nieuwe taal wanneer men mo-
lina, escobar, fanchez en andere dergelijke god­
geleerden heeft afgelezen ! welk een Bijl , welke
klaarheid van uitdrukkingen! Ik vorderde al fchielijk
tot aan den St. ybarthels-moord en mijne haaircn
rezen te bergen. Ik zou hartelijk verkozen hebben
coligni te zijn, bebloed, afgemaakt, met voeten
getreden, liever dan karei 9, de bewerker van- dien
ijslijken moord. Ik meende in 't eerst dat de fchrij-
ver alle de omftandigheden had verzonnen om zoo
veel meer belang te verwekken; maar, toen ik bij
nader overweging bedagt dat men dergelijke gru­
welen niet verdicht, ftond ik verbaast dat het wel-
fprekend vernuft des dichters niet alle de blixems
van eene diepe verontwaardiging • had uitgefchoten
tegens eenen in allen opzichte zoo verfoeilijken aan-
flag; ik befloot dien zang eenige vaarzen toetevoe.
gen,, zoodanig was ik met afgrijzen vervult. Men
kan oordeelen hoedanig dezelve geweest zij, dewijl
ik op dat oogenblik een dichter wilde zijn na
vo Itaire.
Het tweede boekje, welk ik opende, was het
trcuvfpel van Mahomed of de Dweeptrij. Het derde,
de veel werelden van fontenelle, en het vierde,
de natuur wet mede van voltaire. De jood had
mij verzekert dat alle die werkjes bestig waren ea
als peperkoek verkogt wierden.
. 1 3 . hi

GESCHIEDENIS VAN EEN
Ik had te weinig tijd om alle die kleene ftukjes
te doorbladeren; ik ftak ze des in mijn zak, des
avonds floot ik ze zorgvuldig op in mijn koffertje,
dezelven verbergende onder mijn linnen : in den
oacht ontflak ik mijne lamp, welke ik zorgvuldig
wist te plaatzen , en met gretigheid zette ik mij
aan 't lezen. De vloeijende, aangename en gloeijen-
de ftijl bragt mij van 't eene blad tot het andere,
zonder dat ik zulks bemerkte. De klok floeg in
de ftilte der duisternisfe, ik hoorde geen geritzel;
mijn lamp had maar weinig olie en gaf fleclits een
flauw licht , terwijl ik al gedurig bleef voortlezen.
Ik gaf mij geen tijd de pit aantehalen, zulks zoude
mij in mijn vermaak geftoort hebben. Hoe drom*
gen alle die nieuwe denkbeelden in mijne hersfens!
hoe gretig nam mijn verftand die aan» Schoon 't
reeds laat in den nacht was, gevoelde ik mijn
hoofd niets vermoeid, integendeel, het zelve fcheen
door nieuwe ftralen verlicht te worden. Bij wijlen
flopt ik de oogen en vergaderde mijne zinnen be-
daardelijk in de ftilte: als gedwongen riep ik uit:
m daar menfchen, die de-taal der rede fpreeken!
men kan hen volgen en verftaan, en 't kost geene
moeite^ het met hen eens te zijn. Het fchijnt dat
zij mij alles klaar en duidelijk openleggen wat ik
yerward gedagt en ondervonden heb en 't gene ik
maar niet wist uittedrukken.
Het boekje yan fontenelie ontwikkelde voor
ÏBÏj op de klaarfie wijze het famenftel der wereld,
Grog*

LUTIIER'S MEISJE, XXVÏÏ. HOOFDST. 135
Croote dikke boeken hadden het heelal voor mij
verkleent, door het zelve aan mij voortedraageu als
een eenig punt. Dit kleene werkje gaf een ruimte
aan mijne verbeelding en deed mij' een god bemer­
ken, grooter en heerlijker dan ik mij ooit te voo.
ren een denkbeeld van hem gevormd hul. Ik adem­
de luchtiger, verrukt de grenzen van 't heelal ver r
der uitgebreid tc zien, en beter voldaan over mijn
verftand, 't welk zonder moeite die oneindige groot­
heid bczeftc. liet ftelzel, dat de dvvaallterrcn door
andere verftandige wezens bewoond worden, behaag­
de mij zeer, dewijl ik daar door het getal mijner
.broeders zag vermeerderen; de algemecne vader kwam
mij voor aanbiddelijkcr, eerbiedwaardiger te zijn.
Die menigte van verfcheidene werelden openbaarde
jnj dc luisterrijke wijsheid van dien grootcn bouw­
meester; ik zag geene enkele afgezonderde kloot
meer, geen beperkt en onbeweeglijk middenpunt,
ik zweefde in de ruimte met alle die dobberende
werelden, welke door fchepzels mijns gplijk bewoond
\v.rden, en reeds kwam het denkbeeld in mij op
dat ik hen ten eenigen tijde zoude bezoeken.
Ten langen laatstcn maakte dat boek een zoo die­
pen indruk op mij, dat mijne wijze van denken daar­
door bepaalt werd. Ik vond 'er die denkbeelden van
orde, grootheid, onafmetclijke uitgebreidheid in we­
der , welke mij het zien des Herren-hemels had inge-
boezemt. Ik rees vrolijk op om de fterren te begroe­
ten. Ik zeide haar, in die ftüle uuren, gedurende welke
14 haar

ï3°~ GESCHIEDENIS VAN EEN
haar luister voor ons het fchitterendst is, waarin
de geest vrijer vlucht neemt op de vleugels van
overpeinzing: en gij mede zijt zonnen, die dwaal.
Herren omvoerdt! Ik voelde als toen mijn hart
gloeijen van vreugde, om dat ik leven en bewe­
ging zag, waar ik tot nog toe niet anders be­
merkt had dan logge onbezielde klompen. Ik be­
vond mij in een veel fchitterender kring, en ik
verblijdde mij die ontzachgelijke verfameling van
werelden te zien, die onbegrensde vertooning, zoo
aangenaam voor mijne ziel, welke daardoor als
vergroot wierd.
Het dichtftuk over de natuur-wet kwam mij ins­
gelijks voor als het voortbrengzel eenen wijzen waar­
dig, o Wat zoude de aarde minder bloed verzwol­
gen hebben, indien dergelijke grondbeginzels die
van alle de wereld -beheerichers geweest waren.
Eene zachtmoedige en zuivere zedenkunde wierd de
grondflag van mijne nieuwe gevoelens ; met ver­
achting dreef ik alle die lage en bekrompene denk­
beelden uit, welke tot vervolging, tot onverdraag- "
-zaamheid en tot woede leiden. Ik bleef de wreede
ftelzels niet langer aankleven, welke zoo ftrijdig
zijn met de liefde, waarmede ieder mensch voor
deszelfs evenmensch behoorde bezielt te zijn. ft
bekhouwde dien grilligen hoop van dwaze gevoelens,
welke zoo lang de handen van zoo veele menfchen
$ft£eftg had met flaal en vuur, enkel als droo-
En bij 't herinneren van alle die fpitsvrudige,
beu*

LUTHEVS MEISJE, XXVIII. HOOFDST. 137
beuzelachtige en bloedige twisten, welke het kort-
Mondige leven van zeer veele dwcepachtige ftervelin-
gen ontrusten, herhaalde ik die fchoone vaarzen
yan volt air e :
Mij dunkt ik zie een aantal fnooden 3
Gekerkert- in een aak'lig hol.
Waar ze onderling zicli in hun lijden
Vertroosten konden, razend-dol
Eikanderen op 't wreedst beftrijden,
Zelfs met de ketens hunner flraf.
AGT EN TWINTIGSTE HOOFDSTUK,
oegzame denkbeelden, overeenkomftig de waar­
digheid van een denkend wezen, aangenomen heb­
bende, bragt ik volt air e de verfchuldige fchat-
ting van hulde en bewondering toe, als eene ver­
goeding voor alle die ruwe fcheldnamen en fmade-
tij'ke verwijtingen, waarmede men hem even kwis­
tig als woedend bejegende. Ik maakte ongedwongen
in 't binnenfte van mijn hart zijne lofreden, zoo­
danig als dezelve federt niet gemaakt wierd. Ik
kogt zijn afbeeldzel van denzelfden jood, en iede-
ren avond, als ik ter ruste ging, zeide ik, goe­
den avond, waardigen man, mijn leven lang zal ik
yi beminnen! zoo ' gij immer door Straatsburg moogt
I 5 rei-

ï3 s
GESCHIEDENIS VAN EEN
reizen, 2 ai ; k u t c g e r n o c t ^ c n jg
toevallig in 't land mogt komen, waar gij uwe
woning gevestigt hebt, zal ik hulde aan u komen
doen, en zoo ik u aan uw huis niet mogt aan­
treffen , zal ik ten minften uwe deur begroeten.
Dc lust bekroop mij op nieuw om mijne fuzan­
na wedertezien, te raadplegen met haar, en haar
de vorderingen te doen kennen, welke mijne rede
gemaakt had. Mijn hart kon hare afwezcnhcid niet
langer uitftaan. Ik had nieuwe denkbeelden aan
haar medetedeelen, en in mijne jaren was het
eene behoefte dezelve uitteflortcn in den boezem van
't vertrouwen. Ik ging uit om haar te ontmoeten,
maar trof haar niet [aan; ik wagtte op haar des
anderen daags, maar te vergeefsch. Ik hield mij
als op fchildwagt digt bij de kleene deur, welke
Hechts eenmaal geopend wierd, en die thans geflo­
ten mij 't vermaak benam van den tempel des ge-
luks te zien. Wat al bekommeringen in die
uren van opwagting! welke fmertelijke hartkrimpin-
gen ! welke akelige vermoedens verbitterden mijn
gemoed! Ik herinnerde mij alstoen dat haar affcheid
iet treurigs had gehad, en dat zij, van mij af­
gaande, een teken van wanhoop had laten blijken;
ten minften verbeeldde ik mij zulks. Wat toch mag
haar zijn wedervaren? zou haren barbaarfchen va­
der den aanflag van zijn gezach volvoerd hebben?
zou zij langer geen kracht genoeg hebben gehad om
jdch te verzetten tegen zijnen onredelijken wil?
De

LUTHER'S MEISJE, XXVIII. IIOOFDST. 139
De avond viel, terwijl alle die bedenkingen
-mijne ziel ontrusteden; de donker vermeerderde
allengskens, en reeds wandelde ik in 't duister,
waardoor het akelige van mijne mijmeringen ver­
meerderde. Afgebeuld door een vruchteloos wagten,
niet wetende wat te doen, ftampvoctte ik op den
grond; eene onwillige beweging vervoerde mij;
duizendmalen was ik de kleene deur voorbijgegaan;
te önvrederi , afgemat van ongeduld , naderde ik
dezelve nogmaah; ik leende 'er tegen om te rus­
ten; door dezen aandrang geraakte eensklaps het
flot los, de deur ging open; ik ftak ecu bevende
hand vooruit, 'er was geen hinderpaal meer; de
ingang van den bof was onbclemmert, bet ftond
ilccbts aan mij den tuin intetreden. Voortgaande,
o blijdfehap! 0 verrukking! vond ik de bank we­
der, cp welke fuzanna had ncdergezeten; al
het verdoofde vuur ontvlamde eensklaps in mijn
hart. Geene befluiteloosheid, geen tweeftrijd meer.
•Misleid door de zuiverheid mijner bedoelingen trad
ik moedig eene. overdekte laan in. Ik vreesde dat
mijne aanbiddelijke beminde eenig leed bejegend
ware, en de liefde maakte mij ftout.
Ik ging den tuin dwars door; ik naderde omzich­
tig het huis, ik liep 'er om heen, ik luisterde
met aandagt, ik trachtte het geluid harer ftem te
onderfcheiden. Alles was dcod ftil, alles was in
rust, alles fcheen in een diepen ilaap: ik, intus-
fchen , ademde eene verflikkende lucht. Angst,
on-

140 GESCHIEDENIS VAN EEN
ongedurigheid, fmert zelve vermengde zich met
mijne verliefde vervoeringen. Duizendmalen veran­
derde ik van plaats, ik befchouwde het huis van
alle kanten, ik zogt naar deszelfs uitgangen. Het
huis fcheen volmaakt gefloten en onbewoond; mijne
hairen rezen te bergen van fchrik ; ik vreesde
dat men fuzanna had weggevoerd, ik vreesde
(waar zoekt de liefde haar verfchrikkingen niet al)
dat zij ten grave was gedaalt. Alle de verbijste­
ringen eener ontftelde verbeelding overvielen mij.
Ik bemerkte niets anders dan de dwinglandij eens
vaders; zelfs geloofde ik dat hij zich aan haar
had vergreepen. De tijd verliep, de maan, die
langzaam haar bijkans volle licht begon te verfprei-
den, noopte mij naar de fchaduw der priëelen de
• wijk te nemen.. De maan was niet fchoon meer
in mijne oogen. Zij fpreidde te veel licht om mij
.heen; 't fcheelde vveinig of ik fprak eenige ver-
wenfehingen tegen haar uit: maar mij omvangen
ziende van haar licht, begon ik aan mijne onge-
meene onvoorzichtigheid te denken, ik begon te
bezeffen dat ik de vrije fchuilplaats eens burgers
fchond, dat ik mij zeiven misdadig maakte, dat
het te laat was om weder binnen het kollegie te
komen, dat het mij niet meer. vrij ftond eene en­
kele ftraat doortegaan zonder aangehouden, en naar
de hoofdwagt gebragt te worden. Minder bekom­
merd voor het toekomende dan angftig over het
tegenwoordige, zou ik niet zoo verlegen geweest
zijn

L UT HER 's MEISJE, XXIX. HOOPDST. 141
zijn om des anderen daags te antwoorden op de
• vermoedens, welke mijn uitblijven mogt veroorzaakt
hebben, dan ik verdriitig was van zoo nabij fu­
zanna geweest te zijn, zonder haar te hebben
kunnen toefpreeken. Zoo ik haar, zeide ik bij mij
zeiven, nog maar aan haar vengfter had kunnen
te zien krijgen, en haar bij 't ftille maanlicht een
liefde-teken had kunnen toezenden! Indien ik fleclits
van verre een knie voor haar had kunnen buigen,
en in die houding hebben kunnen gisfen, welken
indruk ik op haar hart maakte! maar neen, ik was
alleen, en alles om mij heen was doof en ftom,
terwijl ik, blakende van liefde, geerne aan alle voor­
werpen ziel, leven en fpraak had willen geven.
NEGEN EN TWINTIGSTE HOOFDSTUK.
Ik was, bijna af van fmert, op een grasperk neder-
gezegen,.en de half vochtige aarde drukkende vor­
derde ik van dezelve een graf, indien de beminde
van mijn hart niet meer aan mijne oogen mogt ver-
fchijnen. Ik lag ten halven in eenen onrustigen,
droefgeestigen en afmattenden flaap gedompelt, toen
het gerucht van iemand, die tegen bladen fleepte
en langzaam Voorttrad mij uit die foort van bezwij­
ming

I4 2
GESCHIEDENIS VAN EEN
ming trok. Ik opende dc oogen, en zag door eeri
hegge heen een jong mensch in 't wit gekleed, het
hoofd hangende, op en neder wandelen, bij wij­
len ftaan blijvende onder 't maken van eenige droef­
geestige gebaarcn. Mij dagt ik hoorde haar een
zucht lozen; mijn hart tusfchen twee aandoeningen
verdeelt, jaagde 'er om van blijdfchap en droef­
heid, het noemde fuzanna.,.. Ik herkende
haar; zij zelve was het. o Verrukkelijk oogen-
blik! onder begunftiging der fchaduwe had ik het
vermaak haar op, zijde te komen, zonder van haar
bemerkt te worden. Ik zag haar een gezicht be-
fprocit met tranen ten hemel heffen ; zij liet een
nieuwe zucht, welke mij door de ziel drong.
Hecre, zeide zij, met eene aandoenlijke ftem , en
met vuur, met uitgefixekte en fmeekendo handen, ver­
waardig u aan een zwak fchepzel te kennen tc geven
wat zij té doen hebbe! Ik bezit flechts één hart,
in weerwil van mij zelve heeft het zich overgege­
ven. Ik bemin eenen anderen dan hem, dien men
mij ten echtgenoot wil opdringen. Zoude ik niet
misdaadiger zijn indien ik gehoorzaamde ! o mijn
god! moet ik voor uwe bedienaars gevoelens be-
zweeren, tegen welken mijn ziel zich innerlijk ver­
zet? moet ik de waarheid loochenen, cn de ver­
langens misleiden van een man, die al zijn geluk
en heil in mij fielt? moet ik aan de vaderlijke be­
velen de krachtige ftem der liefde opofferen! En
indien die beide temmen bcveelen, aan welke moet
ik

LUTHERS's MEISJE, XXIX. HOOFDST. I43
ik mij' onderwerpen? o mijn god! welke is de
uwe? is het die van mijnen vader, of die van
mijn hart?
Haar hoofd zeeg neder op haren boezem, zij
had geen kracht om meer te fpreken, en hare uit-
geftrekte handen, famengevoegt, fcheenen eeniglijk
eene poging te doen naar den hemel. Wat wierd
'er van mij bij deze vertooning? onbeweeglijk, en
niet verre van haar af, hield ik zelfs . mijn adem
in; ik wilde in dit verfclirikkelijk oogenblik haar
niet verrasfen, en fchijnen haar geheim ontdekt te
hebben. Dan eens vestigde zij, zonder een enkel
woord te fpreeken, hare oogen op den hemel, van
waar zij een antwoord fcheen te wagten, dan eens
zuchtte zij zachtkens, en fprak eenige afgebroken
woorden. Eene naburige klok begon tc luiden, en
eensklaps, als uit een droom ontwaakt, verhaastte
fuzanna hare fchreden van onder het geboomte
naar 't huis. Zij was reeds in 't volle licht der
maane, ik kon niet nader bij haar komen, zonder
mij aan haar tc vertoonen; maar ik ftond op 't
punt om haar uit het oog te verliezen. Ik beraadde
mij niet langer. Ik nam eenen kleenen omweg, met
vlugger fchreeden dan die van een' hinde, en haar
te gemoct tredende met een opgeheven hand, gaf
ik haar, van verre, tijd om mij van haar te doen
herkennen, ten einde eene plotzelinge verrasfing
voortekomen. Op het eerfte gezicht deinsde zij een
weinig terug. Suzan na, zeide ik tot haar, mij
haas-

144 GESCHIEDENIS VAN EEN
haastende om mijne flem aan haar te doen hooren f
fuzanna, ik ben het, die niet zonder u kan le^
ven ; vrees niets , bedaar, en gun mij tijd om
mij bij u te verontfchuldigen.
Alstoen vloog ik aan hare voeten, ik drukte hars
handen met vertedering en eerbied. Zij zag mij
daarop aan, bleef lang-verwonderd ftilftaan, zon­
der een enkel woord te kunnen uitten; zij was
bevangen door fchrik, alle hare leden beefden; «ik
onderlteunde haar in mijne armen, en met behen­
digheid haar weder in dc fchaduw brengende (eene
voorzorg welke de liefde mij inboezemde) vervolgde
ik aldus: hoe, gij beeft! mijne tegenwoordigheid
ontftelt u? ach! leer mij beter kennen; ik eer­
biedig u even zeer als ik u aanbidde; de wenfehen
van mijne liefde zijn even zuiver als de kuischheid
van uw hart. Ik verlang niets zoo zeer dan u te
zien, dan u te hooren, dan met ü te fpreeken,
en zie daar mij ten toppunt mijner begeertens. Te
vergeefsch trachtte ik mij te weerhouden en u te
ontvluchten; ik leefde, maar ftierf nog meer, en
zonder te kunnen fterven, leed ik de fmerten des
doods. De hemel, die mij boord, weet dat het
geval en de nooddwang, mij ondanks mij zclven,
iet vermetels hebben doen begaan. Ik heb mij
blootgefteld den nacht aan deze plaats doortebren-
gen; daarop zeide ik haar hoe het flot toevallig
Was los geraakt, de deur eensklaps ópengefprongen
en hoe eene overheerfchende magt het uur had
doen

LUTHER'S MEISJE, XXIX. HOOFDST. 145
doen verloopéu, in het welk ik meende mij naar
kuis te begeeven.
Na mij aangehoord te hebben met eene peinzende
aandacht, rees zij van de plaats op daar ik haar
had nedergezet, en een deftigen, veclbedtiidenden
toon aannemende, fprak zij mij aan met eenen
vriendelijken ernst, en met eene ftem gelijk aan
die eener vorstinne; neen, nooit zag ik eene ede­
ler, majestucufer, gebiedender, en tevens Bevallige*
houding. Ik ga u mijne meening verklaren , mijn
heer! zeide zij; hoor mij aan: wij zijn niet-meer in
het tijdftip van beguicheliug; op morgen moet ik
mij voor altoos verbinden, of het gezach eens
vaders wederftreven. Gij bemind mij, om mij zulks
te zeggen, vervolgt gij mij zelfs tot aan deze
plaats, en nogthans verzet uw ftaat, uw gewaad,
uwe woning zich tegen alle mve flappen. U mét
• mij weg begevende, ftaat gij tc leven met menfchen,
die uwe liefde zullen befchouwen als eene misdaad,
daar gij te rampzaliger om zijn zult. Neen ,
zaken welke zoo ftrijdig zijn en tegen malkaar
aanloopen, kunnen niet te famen beftaan; eene ziel,
die dobbert , en niet durft beflisfen , verdiend alle
de onheilen, van welken zij zich het flachtoffê^
maakt. Zij zeIve loopt de wroegingen, welke haar
moeten verfcheuren, te gemoct. Indien gij geene
fterkte van ziel genoeg bezit om u te bepalen,
zal [ik u een voorbeeld geven dat u zal doen be­
flisfen. Gij kendt uw hart, leg \m voor mij open
K zoo

146
GESCHIEDENIS VAN EEN
zoo als het is; ik eisch zulks van u in den naam
der waarheid; doe mij de openhartigfte belijdenis,
maar geef mij tevens onbelemmert te kennen, welke
uwe oogmerken zijn, en welk een plan van leven
gij u voorftelt te volgen. Spreek, en daarna zal
ik u antwoorden.
DERTIGSTE HOOFDSTUK.
Oordeel, waarde florimonde, hoe ftcrk ik
was aangedaan. En wat toch kon de op fuzanna
fmoorlijk verliefden minnaar zeggen, beloven , be­
vestigen , uitdrukken , anders dan haar eene eeu­
wige getrouwheid te zweerenl deze zwoer ik haar
met alle de oprechtheid van eene zuivere en bla­
kende ziel; ik vergat mijn kleed , mijn Haat,
mijne flavernij; ik achtte mij vrij te zijn zoo haast
liet mij geöorloft was haar te betuigen dat ik haar
altoos zou beminnen; ik herhaalde eenen eed, welke
niet meer in mijn vermogen was te verbreken.
Waarom kan ik, zeide ik haar nogmaals, alles
niet uitdrukken wat 'er in dit hart omgaat; onge-
twijvelt zal hetzelve mijn leven lang voor u blijven
kloppen. Beveel en befchik over mijn lot; ik be­
hoor niet langer aan mijzelven, ik behoor niet lan­
ger

LUTHER'S MEISJE, XXX. HOOFDST. 147
ger aan 't altaar, ik ben geheel de uwe. Indien
de wetten van mijnen godsdienst nog dezelfde waren
als in de eerfte eeuwen der kerke, en dat het den
opvolgcren der apostelen vrijftond op derzelvcr voor­
beeld zich eene gade , eene echtgenote tc kiezen,
nis dan zoude ik u mijn hand aanbieden, en dit
kleed blijven behouden; maar daar 't niet mogelijk
meer is de liefde te verecnigen met andere plich­
ten, laat ik den priesterftand varen, en geef mij
volkomen over aan fuzanna. Ja, zij alleen is
het, die over het lot mijns levens kan feeflisfeïi.
Zij zal mij welhaast in een ander gewaad zien. De
geringfte , dc armoedigfte bediening verkieze ik
boven de grootfche hoop op bisfchoppelijke Haven
en mijters. Ik heb twee handen, met dezelve zal
ik mij wel een beftaan weten te bezorgen, mijn
moed zal doen zien hoedanig mijne liefde is. Ik
heb geene andere rechten om uw hart tc bewegen
dan die mijner liefde, dit weet ik; maar mijne
liefde voor u is zoo groot, dat ik mijne mede­
dingers tarte mij daarin te overtrcfi'en. Bij gebrek
aan liefde geef ik mij aan uw medelijden over.
Indien uw hart ten mijnen voordeele neigt, zal
mij van dat oogenblik af niets van u kunnen af­
rukken. Indien het ongeluk wille dat ik niet be­
mind worde, dan zal ik de plaats nimmer weder
betreden, waar ik het eenigfte voorwerp verloor
dat mij het leven op eenige waarde deedt fchatten.
Ik zal vluchten. . . ik zal gaan,. . . Neen, her-
K a rtam

148 GESCHIEDENIS VAN EEN
nam zij driftig, gij zult niet vluchten; neen, -ik:
hoor de taal van uwe ziel, mijn hart heeft die
nodig, en dat hart zal u antwoorden. Weet dan
dat het u bemind, dat het al deszelfs vertrouwen
in u fteld; wat zeg ik, dat het zich overgeeft aan
zijnen verwinnaar, doch onder eene zekere voor­
waarde, welke gij, gewis, niet zult verbreeken.
Ik vorder van u eene volkome, eene volftrekte in­
getogenheid , want ik zou geene achting langer
voor u hebben, indien gij een oogenblik ophield
eerlijk en braaf te zijn. o'Suzanna! riep ik uit,
gij kundt dan nog een oogenblik twijfelen aan de
zuiverheid mijner liefde. Bedenkt dat deze liefde
vereenigt is aan de deugd, van welke gij hier op
aarde het aanbiddelijk afbeeldzel zijt; het zou mij
even onmogelijk wezen uwe eer te belagen of aan-
teranden, als het mij onmogelijk zou zijn op uw
kven toeteleggen; alhoewel ik nog jong ben, ben
ik nogthans uwer waardig.
Zij reikte mij de hand toe, en beurde mij we­
der op; ik drukte dezelve met vervoering aan mijne
borst, en God tot getuigen nemende, beloofden
wij eikanderen in 't aanzien des hemels eene echte
trouw. De hemel fcheen onze eeden aantenemen,
zij waren vrij en oprecht, en liegen tot zijnen
troon. De verrukkelijkfte zoetigheden, welke ooit
de harten van twee ware gelieven overftroomden,
daalden op ons neder, en ik, geheel vervoering,
geheel geluk, zag in 't befchouwen van het eer­
baar

LUTHER'S MEISJE, XXX. HOOFDST. 149
baar en zacht gelaat van fuzanna geen fterveling
meer in haar, ik dankte vuurig den meester dei-
natuur het mecsterftuk van zijne almagt gefchapeii
te hebben in den perfoori van mijne beminde.
Na een weinig tot bedaren gekomen te zijn, werd
'er tusfehen ons bcfloten , dat zij , onder eenige
vüorwendzcls, haar huwelijk eenige dagen zou doen
verfchuiven, dat zij zoo veel tijd mogelijk zou
zoeken te winnen, terwijl ik van mijn kant alle
middelen ter onzer vcrlosfmg zou in 't wcrkftellen.
Zij zeide mij, dat daar ze mij haar hart en haar
vertrouwen had gefchonken, zij zich geheel en al
op mij verliet, dat zij de wreedfte dood liever zou
willen ondergaan, dan haar hand aan een ander
geven; dat ik van dat oogenblik af haar echtge­
noot was, en dat zij van Honden aan mijne wet­
ten zou erkennen en volgen.
Ik wilde haar mijne gekogte boekjes medcdeclen,
en haar dc henria.de, de veel werelden van fou­
ten c 11 e , en cl e natuurwet, welk c ik geftadig bij
mij droeg, te lezen geven. Mijn waarde jezen­
nemours , zeide zij mij, met eene bijzondere
bevalligheid, gij prijst mij die werkjes aan als uit­
muntend gefchreven en wel gedagt; overdenk de-
zelven wel, om vervolgens ie zien of gij u niet
bedriegt, en of gij 'er altoos die zegepralende
juistheid in zult vinden, welke de rede voldoet.
Indien ze waarlijk zoo uitmuntende zijn, zal ik
dezelve geerne uit uwen mond hooren, als dan
K 3 zul-

*5° GESCHIEDE KIS VAN EEN
zuilen derzelver ftelregcls en leeringen mij waarder
en duidelijker worden. Tot hiertoe belfond al mijn
lezen in het aandachtig aanhooren der gefprekken
van dezen en genen. De menfchen zijn voor mij
levende boeken; geene hunner woorden ontfnappen
mij, zoo wel heb ik mij aangewend op alles te
•letten wat zij zeggen, en door in ftilte de onder-
fcheiden gevoelens te vergelijken, heb ik altoos
.getracht de mijne te vestigen of te zuiveren; ik
•maak mij zelve grondbeginzcls uit het geene mij
best en 't redelijkst voorkomt. Deze wijze van
lezen behaagt mij zeer, en naar mijn begrip kan
men 'er meer uit leeren dan uit het lezen bij zich
zelve , daar nooit vuur bij is, daar men noch
de gebaren, noch het gelaat, noch de ware voor-
dragt ziet en hoord van hem die fpreekt. Ik hou
veel van dat alles, ten einde des te beter te oor­
dcelen over de ziel van hem die denkt en doet
denken. Vaarwel, beste vriend ! in onze verkee­
ring zullen wij veel van eikanderen leeren, om dat
wij onze denkbeelden niet voor eikanderen zullen
verbergen , maar ter goeder trouw handelen , en
wij ons niet zullen toeleggen malkanderen te ver-
ftrikken, en ons van geestigheid bedienen in plaats
van bezef en gevoel. Er zijn duizende dingen, die
bij uitpluizing verliezen, en die men moet gevoe­
len, cn zulke dingen kunnen niet te boek geftelt
worden. -
Toen

LUTHER'S MEISJE, XXX. HOOFDST. 151
Toen wij moesten fcheiden viel dat oogenblik ons
fmertelijk; ons nft'cheid was teder en aandoenlijk;
de hoop van haar den volgenden avond weder te
ontmoeten beurde mij op. 't Scheen mij echter toe
dat wij malkanderen nimmer zouden wederzien.
Hare bezorgde tederheid wees mij een plaats aan,
waar ik het overige van den nacht kon verblijven.
Zij had de goedheid mij één dier donkere prieeltjes
aantewijzen , van weken 'er verfchciden in den
tuin*waren. Daar plaatfte ze mij op een bank, en
ik kreeg een houten ftoel tot hoofdfteun •-. , zij
ontdeed zich van een halsdoek, welke zij mij tot
een hoofdband gaf. Duizendmaalen kuschte ik den-
zelven, mijn ganfche wezen fcheen 'er van door­
drongen, en mijne hersfens fcheenen 'er de aange-
naamfte aandoeningen van te ontvangen door de
bekoorlijkfte verbeeldingen. O! hoe gelukkig achtte
ik mijzelv'! nooit kwam mij een bed zo zacht
voor; 't geluk waakte aan mijne zijde; ik ver-
wagtte zonder vrees en zonder ongerustheid de
eerfte fchemering van den dageraad, ik deed niets
dan droomen van en denken aan fuzanna. De
dag kwam te fchielijk de heerlijke en genoeglijke _
bckooring verdrijven, welke mij omringde en
mij verjagen uit den hof, het verblijf der uitmun-
tendfte geneugtens, het aardfche paradijs.
K 4
E E N

• GESCHIEDENIS VAN EEN
© © ,< j, e @ ^ -j^j }_ © ® < j, @ 9
EEN EN DERTIGTSTE HOOFDSTUK.
Ik Hoop met omzichtigheid ftil weg zonder van
iemand bemerkt te worden , en om mijn koilegie
rondwarende bleef ik het oogenblik afwagten dat
men de buitenpoort daar van zoude geopend heb­
ben. Zo haast ik den ingang vrij zag, trad ik
khieiijk naar binnen en bereikte fluks mijne kamer
zonder iemand te ontmoeten. Ik had het oog des
pcortwagters weten te ontwijken en was zeer wel
te vreden, zelfs rekende, ik mij volkomen veilig;
maar hoe Mond ik te kijken toen ik de deur van
mijn kamer geopend vond en dat het eerfte voor­
werp 't welk mij trof vader de la hogue, mijn
waarden en gedugten doopheffer was! Hij vertoon­
de zich reeds in eene fchrikkelijke houding, zijne
oogen waren vuur en vlam; hij had alles overhoop
gehaald; bed, meubels, papieren, godgeleerde fchrif-
ten alles lag door een. Op mijne aankomst vroeg
hy mij met eene vergramde ftem , van waar ik
kwam ? Ik bleef flok flijf flaan , zonder te ant­
woorden ; want ik had het mij tot een wet ge­
field , altoos de waarheid te zeggen. Ik fprak vol-
ftrekt geen woord; maar op zijne herhaalde beve­
len > op zijn ijslijk dreigen en woeden , zeide ik
hem

LÜTHER'S MEISJE, XXXI. IIOOFDST. 153
hem eindelijk: dat redenen, welke mij niet gcöor-
loft waren brecder te ontvouwen., mij genoodzaakt
hadden tot het aanbreken van den dag tc toeven
ter plaatze waar ik eten nacht had doorgebragt,
dat mijn gedrag, in weerwil van den lchiju, on­
berispelijk was, en dat niemand dan god de waar­
heid ..wist van 't gene ik zeide: dat ik dien god
tot getuigen nam van mijne onfchuld, en dat hij
van zijn kant mij zoo veel kon verdenken als hij
wilde; maar dat wat mij aanging ik volilandig en
onwrikbaar zou blijven volharden bij 't gene ik
gezegt had , liever verkiezende alles tc ondergaan
dan mij over dat onderwerp verder uittelaten.
Rampzalige! hernam hij, op eenen bulderenden
toon , 't is op deze wijze dat dc geest van wc-
derfpannigheid aanvangt zijne fchuld te ontkennen;
't is aldus dat hij u voorbereid tot de grootfte
ongerechtigheden ! gij loopt in uw bederf en gij
verfmaad de behulpzame hand die u zcekt tc be­
hoeden voor den afgrond van rampfpocd en ellende,
in welke gij al willens u gaat nederplolfen ! cn
wanneer uwen val eens daar zal zijn, zult gij het
niet meer in uw vermogen hebben naar mij te
luisteren! onzinnig jongeling, is dit clan het loon
voor alle mijne zorgen ? Ik waakte over u en gij
wilt het aantal van rampzaligen gaan vermeerde­
ren ! . . . Daar de toon, op welken hij dit alles
uitfprak, geen den minden indruk maakte op mijn
gelaat, verzachtte hij eensklaps denzelvcn,, cn met
K 5 . eene

154 GESCHIEDENIS VAN EEN
eene vertederende ftem vervolgde hij aldus: jezen­
nemours , gij wilt dan niet meer naar mijnen
raad luisteren! gij wilt dan het hart doorbooren,
't welk u bemind? moest ik zulks van u verwag-
ten ? ik fchikte u mijne plaats toe, en gij verwerpt
mijne goedheid! ja, ondankbare, in alle mijne daden
bedoelde ik niet anders dan uw heil; en dit word
door u moedwillig verworpen, gij verzet ü tegen
mijne weldaden! Gij vermomt uwe ziel voor mij­
ne oogen, in ftcde van alle uwe gebreken voor
mij opentele,ggen, welke mijne liefde u zou verge­
ven. Gij blijft hardnekkig zwijgen en geeft daar
door een duidelijk bewijs van uwe losbandigheid
en verhardheid, dit is de uitterfte graad van uwe
verdorvenheid. Welke geest heeft uwe jeugd ver­
leid en mij van uw vertrouwen berooft? welk ver­
gif hebt gij in ftilte ingezogen? Ach, rampzalige !
vermom u zeiven niet langer: ik weet uit welke
bron gij dien weêrfpannigen geest geput hebt. Ik
weet uit welke fchriften gij die vergiftigde melk
hebt gezogen. Ik weet wie hij is, die in uwe
ziel die verfoeilijke ftelregels geplaatst heeft. Ik
heb de oorzaak ontdekt van uwe verbastering, die
onloochenbare getuigen van uwe verandering. Te
vergeefsch heb ik naar de andere verleiders gezogt;
een eenige nogthans was genoeg om mij het venijn
te doen kennen, waar mede gij u gevoed hebt...
met een ontvlamt oog toonde hij mij daarop het
treurfpel van mahorned, en op den zelfden toon
ver-

LUTIIER'S MEISJE, XXXI. IIOOFDST. 155
vervolgende : zeide hij : bloos , mijn zoon, op 't
gezicht van het affchuwelijk gewrocht eens fchrij-
vers, die enkel geboren fchijnt om ons verdriet
aantedoen. Ach ! waarom ftierf hij niet in den
fchoot zijner moeder , dien godloozen , die zich
als een Hang weet te krommen, die van zijn' wieg
af-aan ons beledigde onder duizende vernuftige maar
trouwcloozc en valfche bloemfpreuken! tc recht voor-
fpelde men, toen.hij de redeneerkunde beocflënde,
dat hij de wereld zou vervullen met dien helfchen
1TOOIII , door welken zoo veele hoofden zijn aan
*t duizelen geraakt, welken door tusfehenkomst des
duivels en der dichtkwnst dc hersfens befmet en
'beroerd hebben eener jeugd, die graag alles leest
en alle nieuwigheden aan anderen mededeelt.
Meendt gij dat het geoorloft zij te redenceren
voor dat men tot rijpe jaaren gekomen is ? en zoo
gij boeken nöodig hebt, heeft men 'er dan geene
die voor en na hem gefchreven, en die veel voor­
treffelijker zijn dan zijne werken? zoo gij met alle
geweld wilt lezen, leest dan de blaadjes van fre-
ron, leest den belifarius beoordeelt van hofftede.
Zie daar de ware verheven en welfprekende fchrij-
vers , die den godsdienst verdedigen, lieden van
fmaak en geleerdheid , die u bewijzen zullen dat
volt ai re lichts een middelmatig fchrijvcr is, een
fchrijvcr die enkel door bcguicheling zich weet te
doen toejuichen zoo op het toonecl als bij dc we­
reld; zij zullen u het nietige het bedricgciijke van
zij-

i5ö GESCHIEDENIS VAN EEN
zijne woordenfclnkking handtastelijk aantoonen. Lees
dan, mijn zoon, de fchriften van die beide groo-
te mannen, zij zullen u het ware behoedmiddel
verfchaffen tegen den geest der eeuw, in ftede
van uw hart te bederven door het lokaas van
nieuwe denkbeelden; zij zullen u een vermogend te-
geagift bezorgen tegen alle de gevaarlijke gevoelens
der hedendaagfche wijsgeeren. In plaats van alle
die flikkerende vuurfprankjes zult gij een voedzaam
manna vinden, en daar en boven leeren u zeiven
aan mij te onderwerpen . . . maar gij leest vol­
taire! ach, mijn zoon, gij zijt onfeilbaar verlo­
ren ! gij leest voltaire! kan het mogelijk zijn!
gij die u moest voorbereiden om binnen drie da­
gen het kleed aantcncmen van onze maatfchappij.I
gij, dien wij flonden te ontvangen in onzen boe­
zem, en te omhelzen als onzen broeder! gij leest
voltaire! ccn # beuzelachtig en niets beduidend
fchrijvcr, wiens fchriften welhaast in geen aanmerking
meer zullen komen; want om nogmaal dc taal eens
ongewijden te fpreeken , hij zal nimmer tot voor­
beeld kunnen ftrekken, hij z al zijn tijd gehad heb­
ben en voorts niet meer geacht worden. De fchrif­
ten van groote mannen alleen zijn de voorbeelden
die altoos ftand blijven houden, en dergelijke fchrif­
ten zullen die van voltaire altoos verduisteren.
Ach! neem uwen toevlucht tot mijnen boezem,
doet boete in denzelven voor uwe dwaling, zweer
'er uwe nieuwe verderflijke gevoelens in af. Ik
zal

LUTHER'S MEISJE, XXXI. HOOFDST. 157
zal de helfche betoovering van voltaires ftijl te
niet doen, door u te doen lezen dc fchriften van
den wijzen la fit eau, van den geleerden g riff et,
van den glansrijken la neuvillc; dan zal de kalm­
te van uwe ziel, welke gij ongetwijvelt verloren
hebt, tot u wederkecren; want ik kan niet denken
dat gij boos genoeg zijt, om van harten den ftan-
dert te willen blijven volgen eens dichters, die geen
godgeleerde is. En hoe zou voltaire over die
ftof hebben kunnen redeneeren, daar hij nooit eeni-
gen rang heeft aangenomen, welke hem kon op­
leiden tot de kunst van redentwistcn.
Dit alles wierd door mijnen doopvader uitgefpro-
ken op eenen zachten toon en met tederheid, zoo
dat hij mij wezenlijk roerde ; ik was gedwee, in
zijne gramfchap zelve zag ik de liefde doorfttalen
waarmede hij voor mij bezielt was. Ik zou op
het punt geftaan hebben om tc zwichten en mij
aan zijne voeten nedertewerpen, indien de bceldte-
nis van fuzanna geen fterker indruk op mij ge­
maakt had dan alles wat hij zeide. Ik had haar mij­
nen eed gezworen en niets kon denzelven breken.
Ik antwoordde hem onverfchrokken : dat ik door
de godheid niet was begiftigd geworden met die
zegevierende genade , welke tot het pricsterfchap
leid; dat ik in tegendeel neigingen gevoelden om
een tederen echtgenoot, een goed huisvader te wor­
den. Ik zeide hem, met zoo veel bedaardheid als
mij mogelijk was, dat het treurfpel van m ahorn cd
mij

158 * GESCHIEDENIS VAN EEN
mij geen zoo verachthjk ftuk toefcheen, dat het
zelve eeniglijk ingerigt was tegen de dweeperij,
welke meer ftrekte om den godsdienst te ontëeren'
dan om denzelvcn te handhaven. Paus bonifa-
cius 14, voegde ik 'er bij, heeft den fchrijvcr
zijnen zege$ gegeven, en overlaad hem met lof­
tuitingen in een brief, dien gij aan 't hoofd van
1
t ftuk geplaatst ziet. Ik heb nog andere werkjes
in mijn zak, welken dezelfde paus, die zoo rede­
lijk dagt, gewis vergeten heeft insgelijks goed te
keuren en te prijzen, want ze zijn in denzelfden
trant gefchreven en ademen denzelfden geest.
Mijn doopvader verbleekte, cn gretiglijk zijn
hand naar mijn zak brengende deed hij 'er de hen-
riade, de natuurwet, en de veel werelden,
uit voor den dag komen. Hij feheurden dezelven
aan flarden , in weerwil van mijne pogingen om
hem zulks te beletten. Ik was woedend toen ik
zag hoe wreedelijk hij de werken behandelde,
welke mij zoo glansrijk en verlichtende toefehenen,
en wat meer is, ik meende dat deze exemplaren de
eenige in de wereld waren. In 't vervolg bewon­
derde ik. de drukpers, die de meesterftukken der
menfchelijke rede voortplantende, dezelven in elks
handen bragt, en aan de grootfle waakzaamheid
en zprgvuldigfte oplettcnheid het vermogen benam
om zc te vernietigen. Ik wierd gram op mijnen
doopvader, ik noemde hem den dwingeland mijner
gedagte, ik hield ftaandc dat mijne gedagten vrij
wa-

LUTIIER'S MEISJE, XXXI. HOOFDST. Z59
waren, en mij in eigendom toebehoorden. Hij,
aan zijn kant, gaf zich over aan de geweldigfte
drift. De twist wierd aan wederzijden heviger, cn
ik wierp hem alle de redenen tegen, welke mijne
nieuwe wijze van denken mij inboezemde.
Daar hij bemerkte dat ik hem met ernst beftrecd,
dat ik met alle kracht mij tegen hem verzette, dat
ik met bewijzen voor den dag kwam, welke hij
niet verwagtte, wilde hij zich niet langer met mij
inlaten, hij ontweck voorzichtelijk den ftrijd, en
ging heen, mij deze woorden toefnauwende : loop,
rampzalige, wijl gij toch lust hebt de lijst dei-
vrijdenkers te vermeerderen, en vermetel genoeg
zijt om u te verzetten tegen mijne geboden, zal
ik, uwes ondanks, u welen te kluisteren; gij
zult u niet in de wereld begeeven zoo als gij
meende, de weg der losbandigheid zal ten minften
niet bezaait zijn voor u met eenige bloemen. Ik
zal u voor 't overige uwer dagen in een hol op-
fluiten, verftoken van de voorwerpen die u tot
wederfpannigheid aanvoerden; misfchien zult gij hen
als dan vergeten; nimmer zal ik dulden dat gij
mij trotfeere in 't midden eener wereld, welke uwe
buitenfporigheden zou toejuichen; gij zoudt ook
anderen kunnen verleiden, en dit is juist het gene
ik wil beletten, 't Staat nu aan u om een befluit
te nemen, en tot het nuttige juk wedertckeeren,
't welk ik u tot uw eigen heil heb opgelegr. Ik geef
u drie dagen tijd tot berouw, en om u aan mijne
voe-

i6o GESCHIEDENIS VAN EEN
voeten nedertewerpen. Vervul uwe roeping, be­
denk dat als de derden dag zal verlopen zijn, 'er
geen tijd meer zal wezen om terug te keeren', ik
zal als dan mei u handelen als met eenen vijand', en
ik zal op uw hoofd doen nederdalen alle de tik
werkzels 'eener billijke kastijding, gefchikt ter ItrafTe
van wederfpannigen.
T W E E E N D E R T I G S T E HOOFDSTUK.
Ik was- van fehrik als bevangen: mijn doop-va­
der verwijderde zich en wierp een blkemend oog
op mij, na eenige losfe bladeren bijeengeraapt te
hebben, welke hij uit de boekjes gefcheurt had;
hij nam ze allen met zich, om dezelven , zoo
hij zeide, in 't vuur te werpen. Al fpoedig werd
de deur van 't kollegie , die van de eetzaal en
die van den thuin voor mij gefloten; ik zag mij
binnen mijne eige nauwe cel opgefloten en gevan­
gen gehouden. Aldaar was ik in mijne eenzaam­
heid aan mijne eigene bedenkingen overgelaten, die
alle tegen malkanderen inliepen en op niets uitkwa­
men. Tot mijn voedzel kreeg ik enkel brood en
water; men gaf mij te verfraai! dat ik in mijn
cel

LUTIIER'S MEISJE, XXXII. HOOÏDST. i6t
t --\ *
cel zou -blijven tot zoo lang dat ik mij zoude on­
derwerpen aan den wille mijnes doopvaders. Den
ganfehen dag door bleef ik tamelijk bedaard; maar
toen de avond viel, toen de duister mij het oogen­
blik aankondigde waar in fuzanna op mij wacht­
te, als toen was mijn toeftand allergeweldigst en
zoodanig als ik nog nooit had ondervonden. Ik
brulde , ik weende van wanhoop en van woede;
ik gaf mij geheel over aan de onftuimige bewegin­
gen mijner fmerte; ik trachtte de hatelijke deuren
openteloopen. Ik noemde, ik riep overluid, fuzan­
na! als of die naam in ftaat ware geweest die
onwaardige hinderpalen wegtenemen; dan, de gren­
dels, zoo hard als de harten van hun, die mij om­
ringden , weken niet voor de fmcekingen der lief­
de. Afgemat door zoo veele beroeringen, floot de
flaap, ondanks mij zeiven, mijne oogleden. In twee
maal vier en twintig uren had ik niet geflapen;
ik ontwaakte eerst laat des anderendaags morgens,
na eenen onrustigen flaap, welke door duizend vreem­
de droomen wierd afgebroken.
Het licht van den dag fcheen mij drukkende,
mijn hart was bekneld , en de hevigheid mijner
fmerte maakte mij bijkans ongevoelig. Het voorle-
dene kwam mij voor als eenen treurigen droom,
van welken mij nog iet verwards bijbleef; maar
volkomen tot mij zeiven wedergekomen herinnerde
ik mij tot welk een hard uitterfte ik gebragt was.
Wat te dosn in dien gevangen ftaat? en wat was
L* 'er

GESCHIEDENIS VAN EEN
'er in mijne magü om mij daar uit te verlosfen?
wat zou*fuzanna denken? hoedanig zou haar
hart gefield wezen? zij moest veel eer mijn dood
vermoeden, dan mijne onverfchilligheid, en onder­
wijle ontfnapte mij het oogenblik van mijn geluk;
misfchien fleepte een barbaarsch vader haar naar
het altaar; onderwerpelijk uit zwakheid, overgehaalt
door mijn wegblijven, gehoorzaamde zij aan een von­
nis , het welk aan ons beiden het leven moest kosten.
De weinige rust, welke ik genooten had, had mij­
ne zinnen nogthans eenigzins doen bedaren, en ik
was beter in ftaat dan daags te voren om eene
partij te kiezen. Ik gilde mijn leed niet meer uit;
ik deed geene vruchtelooze pogingen meer tegen
grendels en muuren. Ik ondertastte mij zeiven, ik
ftelde mij gerust wegens mijne ftappen en gedag­
ten , en mij in 't gelijk ftellende, noemde ik mij­
nen vervolger een onrechtveerdig mensch. Zoo ras
ik hem daar voor hield , verloor hij volkomen al
het recht, het welk hij op mijn vertrouwen had,
en ik droeg hem niet langer die achting toe, wel­
ke hij mij had weten inteboezemen. Ik verklaarde
mij zeiven vrij, en bemerkende dat de menfchen
mij met geweld ketenden , uit ingenomenheid voor
hunne gevoelens, wendde ik mij zeiven tot god,
den eenigen rechter, den eenigen meester van mijn
wezen en aanzijn. Ik bood hem mijn hart naakt
en bloot aan , met alle de gevoelens welke het
zelve koesterde. Ik befchouwde hem voortaan als
• het

LUTHER'S MEISJE, XXXIII. HOOFDST. 165
het eenige wezen, aan 't welk ik rekenfchap fchuldig
was van mijne gedagten en daden, ik bad hem de
genade ,af, van mij nimmer te willen toelaten iets
te verrichten, waarover ik voor hem en voor mijn
gewisfe zou behoeven te blozen! na dat gebed ge­
voelde ik mij meer gefterkt, en ik begreep dat ik
in dc natuur niets boven mij had dan god. Wat
het inwendige van mijn wezen betrof, ik befchouw-
de dien g 0 d als den geduchten getuigen, onder wiens
oog ik alle mijne daden ftond te rigten; ik durfde
alles trotferen met hem niet te beledigen: wat toch
konden mij de menfchen doen met alle hunne dwin­
gelandij, wanneer ik mij niet te verwijten had de
billijkheid te overtreden noch de opperfte wet van
hem die alles vermag?
DRIE E N D E R T I G S T E HOOFDSTUK.
Ik lag nog te bedde, toen ik den vader mona-
bridor in mijne cel zag treden verzeld, van ver-
ftheiden linten van de blauwe orde (*). Zij plaatfte
zich te famen om mijne rustplaats neder in den
vorm van eenen raad; hunne wezens ftonden ftrek
met, ncdergeflagene oogen. Stilzwijgende fchenen
C) Dus worden de hoogs geestlijke genaamd, die met deze orde
vereert zijn.
L 2
zij

scvj GESCHIEDENIS VAN EEN
zij den toeftel te maken tot een geducht verhoor.
Vader monabridor, verflagdoender, maakte voor
hun de lijst op mijner befchuldigingen, mengende
onder 't verllag, het welk hij van mij gaf, eenige
niets beduidende loffpraken; alles om mijne misdaden,
van welke ik geéne onkunde konden voorwenden, tc
ijslijker te doen voorkomen. Bij 't eindigen van
dat verflag, alles met daadzaken geftaaft en regel­
matig voorgedragen, was hij op 't punt om zijn
befluit optemaken , terwijl ieder hunner zijn best
deedt om mij aantemanen mijnen voet van den
afgrond des bederfs te rug te trekken , de een
door geweldig tegen mij uittevaren, de ander door
mij looslijk te vleijen. Dan, ik ftond den aanval
van alle hunne berispingen en aantijgingen door
met zeer veel koelbloedigheid , zonder zelfs aan
hunne honende uitdrukkingen eene zachter meening
te geven. Hoe meer zij zich beijverden nieuwe be­
woordingen te vinden ten einde mijne gewaande
misdaden met fterker koleuren aftefchilderen, te min­
der Haagden zij mijne tong los te maken. Ik fcheen
eindelijk befloten te hebben hardnekkelijk te zwij­
gen , een zwijgen dat niet naliet welfprekende te
zijn, dewijl het zelve hen belemmerde.
Zij waren verbaasd over mijne bedaarde ftandvas-
tigheid ; ik was als een 'rots, die tegen 't woeden
der bruisfchende baren onverzettelijk blijft. Zij be-
fpeurden in de trekken van mijn wezen geene de
minfte verandering; en geen den minften fchijn van
vrees

LUTHER'S MEISJE, XXXIII. HOOPDST. 165
vrees of zwakheid in mij ontwarende, zagen zij
eikanderen aan , zeggende bij 't heen gaan: welk
een verfteend gemoed! zie daar het uitwerkzel van
't doodelijk vergif door hem ingezogen! Ik hoorde
hen van verre deze woorden uiten ; maar ik be­
merkte tevens dat zij de handen wringende tot el-
kanderen zeiden, dat 's een voorwerp! dat 's een
voorwerp ! wij moeten het over eenen anderen boeg
wenden.
Na verloop van een uur, toen ik nog even mij­
merende en diep in gedagten lag, zag ik een hun­
ner , die mij was komen vóórprediken en verma­
nen, in mijn cel wederkeeren ; 't verbaasde mij,
ten uitterften, dat ik hem de gordijnen van mijne
bedftede zag openfchuiven en zich gemeenzaamlijk
met een lachgend «vroolijk wezen en met vriende­
lijke oogen aan mijn hoofdeinde ter nederzet­
ten, daar ik niet lang te voren hom gezien had,
met een gefronfeld voorhoofd van geftrengheid,
met een bits, nors gelaat, en met famcngetrokken
lippen; ik rigtte mij op en poogde op dit veran­
derd gelaat de beweegreden te lezen van eene zoc^
fchielijke verwisfeling. Tot mijne grootfte verbaasd­
heid kondigden zijne wezenstrekken eerder blijdfchap
dan fpijt of droefheid aan. Toen hij mijne verwon­
dering zag, ftond hij op , ging naar de deur, floot
dezelve met de grootfte zorgvuldigheid, en terftond
tot mij wederkeerende vatte hij mij bij de hand, en
omhelsde mij al lacbgende. Nooit had ik meerder
L 3 vrees;.

166 GESCHIEDENIS VAN EEN
vrees ; ik duwde hem van mij af, mij n tong bleef
ftom, mijne ganfche ziel was in mijne oogen, die
o P de zijne gevestigt waren om te zien wat 'er
in zijn hart omging. Mijn waarde vriend, zeide
hij mij, met een vriendelijken en gekfcheerenden
bhk; gy fchijnt in groote verlegenheid , dat arme
kleene hart is opgezwollen van toorn, van veront­
waardiging over de verfchrikkelijke dwinglandij, wel­
ke men tegen u oeffendt. Opgefloten, berispt, be-
firaft, vervolgt, zie ik uwe wangen befproeit van
tranen. Geerne zoudt gij willen uitgaan, doch «rif
ajn daar tegen. Wij zijn barbaren, affchuwelijke
menfchen, monsters, en waarom zouden wij het
met wezen? Gij zijt zulk een flecht voorwerp
zoo verfchrikkelijk in onze oogen ; waarom ? wij
befloten u één van de onzen .te maken, ja dén
van de onzen; maar gij kendt ons nog niet en
evenwel verfoeit gij ons. Indedaad, welk eene on­
gehoorde wreedheid! men belet' u voltaire te le­
zen! men verfebeurt voor uwe oogen één zijner
kleene ftukjes! men wil u een zwart kleed aandoen,
u tot een gevangen, tot een kluisnaar maken u
^ goede cier, het lezen van fommige boeken,
en het bezoeken van jonge meisjes onttrekken; en
t gene nog erger is, u een weinigje godsgeleerd-
heid van buiten doen leeren! o mijn vriend! gif
hebt groot gelijk zulke vijanden van vreugde van
vrijheid, en van vermaak te ontviugten. Spoedig,
maak dat g.j ontfnapt, loop de wijde wereld in
wél'

LUTHER'S MEISJE, XXXIII. HOOPDST. I6>
welke met open armen op u wagt. Daar zult
gij alles naar uwe wenfchen vinden. Welaangeregtte
tafels, liefkozende gasten, gegalonneerde kleederen ,
getrouwe matresfen en vooral een menigte vrien­
den! 't Is waar dat men veel geld diend te heb­
ben om van alle die fraije dingen iets te fmaken;
maar gij kundt niet misfen, om zoo als men zegt,
bij lederen flap een kroon te vinden, daar en bo­
ven bezit gij te veel verdienften om gebrek aan
geld te kunnen hebben, 't Is waar dat men in
deze wereld naaulijks op iets loert, of 'er komt
een ander die het voor zich neemt, 'er mede heen
gaat, en het voor uwe oogen binnen flokt. 't Is
waar dat goede vrienden fomtijds onderweg u om­
ver werpen, zonder medelijden u vertrappen, om
des te gemakkelijker hunnen weg te vervolgen.
*t Is waar dat men met zeer veele woorden, naar­
mate men van zins is 'er niets van natekomen, u
groote dingen zal beloven, en dat men alleen op
zich zeiven ftaande , zonder befchermer, zonder
wereldkennis , met al zijn vernuft van koude be­
vriest in "de zij-kamer eens grooten, en ten fpot
ftrekt aan hunne lakeijen; maar alle't die hinderpa­
len, door welke de vermetelfte afgefchrikt worden,
zult gij ongetwijfeld te boven komen door den ge-
zegenden invloed uwer geluk -ftarre. Gij zult de
menfchen geneigt vinden u te beminnen, te dienen
en alle vermaak te verfchaffen; de vrouwen zelve
zullen zich gelukkig achten haren waan aan den
L 4 uwen

ao'8
GESCHIEDENIS VAN EEN
uwen te mogen opofferen. Zij zullen d e n & h m j.
ken man, die haar duizende aangenaamheden be­
zorgt, waar door ze boven hare mededinger prijkt
varen laten om zich te werpen in de armen uwer
wijsbegeerte , en als eenen anderen fultan zult gij
fleclits de zakdoek behoeven te werpen. Waarlijk,
gij bezit zeer veel ondervinding. Voor mij ik ben
terug gekomen van alle die romaneske beguichelin-
gen, waar mede men in uwe jaren zoo veel op
heeft. Ik dagt als gij, dat de menfchen zich eenig-
Hjk bezig hielden den genen te verplichten die zij­
hunnen vriend noemden. Mk meende dat 'er oprech­
te harten, gedienstige vrienden en getrouwe vrouwen
waren. Ik heb onder haar, die ik voor maagd nam,
eene kleene verwoede razernij aangetroffen, die zich
op eenen morgen twintigmalen van eene engelin in eene
duivelin en van eene duivelin in eene engelin ver­
anderde naar mate de lieden waren die zich bij haar
bevonden. Ik heb mij door al dat fchijnfehoon lang
laten bedotten. Te vergeefsch bleef ik bij mijnen
trotfehen befchermer den gedienstigen fpeelcn. Ik
fioeg geloof aan 't fortuin , 't welk hij mij toe-
zeide, maar 't flot daar van was, dat ik alle mij­
ne groote ontwerpen moest laten varen, en van ag-
teren zie ik eerst wat al dwaze flappen mijne ligt-
geloovigheid mij heeft doen begaan. Heb ik niet
op 't punt geftaan die alle te bekroonen met mij
in't huwelijk te willen begeven? Ja, ik ftond gereed
om ook tot die buitenfporigheid overteflaan; 't heugt
mij

LUTHEK'S MEISJE, XXXIII. HOOFDST. 165
mij" nog hoe gelukkig ik 'er aan ontfnapte, want
zonder dat zou het met mij" zijn gedaan geweest.
En wat toch zou ik begonnen hebben, in die
onverbreekelijke banden van eenen echt, welke ons
voor altoos aan ééne vrouw kluisterd ? Ik zou
een groeijend leven geleid hebben, in 't midden der
beflommeringen van eene verveelende huishouding.
Gelukkig, dat een lichtftraal, welke mij befcheen,
mij fpoedig deed overgaan tot deze raaatfehappij,
over welken ftap ik mij daaglijks verheug. Mijn
zoon, ik geef aan die maatfehappij den voorrang
boven de fchoonfte vrouw der wereld; die maat­
fehappij is niet ondankbaar, zij is eene matres,
die vast het fortuin maakt van alle hare minnaars.
Hier geniet ik alles onbelemmert en zonder kwel­
ling; ik ben rijker dan alle, die in de wereld een
groot figuur flaan. Ik heb meer aanzien dan zij:
ik ben inftaat mij geneugtens te verfchaflën, welke
zij niet eens kennen. Hier is men nooit alleen;
men zou mij geen de minfte duw kunnen geven,
zonder de ganfche maatfehappij daar over tc doen
opftaan, haar deel te doen nemen in mijn zaak en
zich ten mijnen voordecle te doen hooren aan
't hof, aan de ftad en aan alle provintien. Ga,
tree de wereld in, welke gij niet kent, naakt als
een worm, eenzaam als een robinfon, als neder-
gévallen in eene verbazende uitgeftrekthcid lands,
waar in gij u zeiven verliest, waar niemand deel
neemt in uw lot. Ga, twist lang met herbaalde
L 5 po-

573 GESCHIEDENIS VAN EEN
pogingen tegen het belang van ieder mensch, die
het uwe zoekt te dwarsboomen, daar zult gij be­
vinden wat de woede is der eigenliefde. Ga, fteekt
u met groote kosten in een kleed , 't welk tot
niet anders dient dan om u te vermengen met de
menigte. Die gouden of zilveren lovertjes, waar­
mede het belegt is, zult gij duur moeten betaalen
en dezelven bij elk jaargetijde dienen te vernieuwen.
De bekrompen rustplaats, waar gij s'nachts uw
hoofd zult nedeiiiggen, zal n niet ingeruimt wor­
den dan om groot geld. Gij zult fteeds van dat
metaal moeten voorzien zijn, en zoo ras gij 'er
gebrek aan hebt, zal men zulks uit uw gezicht
lezen; als dan zal men u den rug toekeeren;
overal zal men u vragen, wie zijt gij? en wat
zal dan uw antwoord zijn? uwe behoefte zal uit
uwe houding blijken, in niet een eenig huis toege­
laten, zal niemand zich uwer aantrekken, niemand
zal acht op u geven zoo gij geen man van groote
middelen, een prelaat of een gctijteld krijgsman
zijt. Eindelijk zult gij, na vele kwellingen , uw
hand uitreiken aan onzen broeder deurwachter.
Vraag hem of hij niet dagelijks gehoor leent aan
lieden in afgefleten vergulde kleederen, die hem
nederig aldus komen aanfpreken: mijn heer, zou
ik de eer mogen hebben voor een oogenblik te
fpreeken met den eerwaarden vader die of die ?
voords alvorens hem nog te zien, en enkel op 't
noemen van zijn' naam, eene diepe buiging maken.
Gij

LUTHER'S MEISJE, XXXÏÏL HOOFDST. Tfi
Gij zult hen achternaloopen, en als dan betreuren
niet in den rang te zijn, van hun 'die almoesfen
uitdeelen; doch niets te bezitten en niet te weten
waar heen, zal Hechts eene geringe vernedering voor
u zijn. De herinnering van eenige kusjes geftolen
of gegeven te hebben aan een luther's meisje, zal
li die geftadig wederkomende angften doen vergeten.
Wat raakt het , indedaad , eene ledige maag te
hebben, wanneer men een blakend hart heeft? op
hare blanke hand zult gij het geld, 't welk om
te leven zoo noodzakelijk is, vinden. Verblind,
onbedagtzaam jongeling! die noch anderen noch uzelven
kendt; meendt gij mij dan zoo • ongelukkig te zijn,
om dat ik in een groot huis woon, daar orde, daar
regel is; om dat ik een zwart kleed draag in plaat-
ze van een roosverwige ftof; om dat mijn haircn
rond gefneden en niet in een bairzak opgebonden
zijn; om dat ik geen' degen op zijde heb welke
mij tegen de kuiten flaat? En waarom ziet gij mij
aan voor een vijand van den wellust? Ga, ik
ben meer voldaan over mijne kleene cel, dan een
vorst over zijn palcis. Zoo gij u had willen
vergenoegen met iet dergelijks, zou ik u de konst
geleerd hebben om 'er wel te vrede te zijn; iedere
ouderdom heeft zijne vermaken, ik weet het, in
mijn tijd heb ik al mede bemind, en dit kleed,
dezen mantel, vermogen zomtijds zoo veel als dc
monteering van een Haf-officier. Deze rok word
nergens geweert, en is, zonder dat men 'er op
denkt,

sj3. GESCHIEDENIS VAN EEN
denkt, even welkom bij den grooten heer, als bij
den nederigen burger. Hij verwekt eerbied en ver­
trouwen; men houdt geen geheim voor hem ver­
borgen, hij doet alles wat hij wil, en weet alles
wat 'er gefchied. De arme knaap, hoe heeft men
hem het hart doorboord, met hem die kleene {tuk­
jes van voltaire te ontnemen! en ik, ik heb
dertig deelen van dien fchrijver en van veele ande­
ren, die hem rijkelijk opwegen, en met welken
ik in ftilte mijn voordeel doe. Na het maal in de
eetzaal, fpijs ik in 't vertrek van den regent, die
mijn vriend is, die even eens denkt als ik. Wij
wandelen te famen de ffad door, en zoo ras men
ons gewaar word, ftaat ieder van zijn zeet op, wij
krijgen de eerste plaats, men let met eene zekere
beleefde houding op alles wat wij zeggen, overal
Worden wij geëert en gevierdt. De geheimfte voor­
vallen maken ons dagelijksch nieuwspapier uit; wij
weten alles wat in de ftad omgaat, en de grap-
pigfte bijzonderheden ftrekkcn ten voedzel aan onze
nieuwsgierigheid. Ik maak van alle die anecdotes
eene verzameling, en des avonds lach ik op miin
gemak over de zotheden van den dag. Alle die
kleene grilligheden moet men weten haar plaats te
geven; zie daar de ganfche kunst, deze zult gij
ook leeren! In de wereld, even als in een kloos­
ter, heeft ieder zijn grins, deze is de mijne.
Hier op plooide hij zijn mager gelaat in die zelfde
fronzels,' welke ik te voren hem had zien aanne­
men;.

LUTHER'S MEISJE, XXXIII. HCOEDST. 17^
jnen; ik zag weder die zelfde ernstige en ftrcnge.
tronie, welke niet dan de doodiging van 't vleesclx
aanduidde. Vervolgends eensklaps fchaterende uit-
lachgende, veranderde zijn gelaat in een oogenblik,
en 't nam eenen zoo oorfpronglijken en grappigere
trek aan, dat ik, in weerwil van mijne verontwaar­
diging over zijn gefprek, mij niet kon weêrhoudert
over die zonderlinge ftrijdigheid te meesmuilen.
Koom, koom, geene kinderachtigheid meer, riep
hij uit. Weest een man, word een van de onzen.'
Ik ben met uw onderwijs belast, om dat wij be-
fpeurden dat gij nimmer een dier onnozelen zijn
zult, van welken wij evenwel elders ons nuttig
weten te bedienen, en die altoos nog goed tot iet
ziin. Wat u betreft men beftemt u tot de eene of
andere groote bediening, die, welke men voor u
in 't oog heeft, zal in uw fmaak vallen; en dewijl
gij een liefhebber zijt van kleene werkjes te lezen,
zal men ?
er u zoo rijkelijk van voorzien , ' dat gij
'er fchielijk wars van zult zijn. Men zal u leeren
uzelven met ons te verheffen tot die edele verrig-
tingen, van welke wij 't ontwerp gemaakt hebben.
Indien gij een onnoozelen zot waart, zou ik mij
wel gewagt hebben mij zoo gul en openhartig tegen
u uittelaten; maar daar gij een hooger vlucht ftaat
tc nemen, zult gij alle die kleenighedeh, welke u
thans zoo fchrikkelijk voorkomen, verre achter
u laten.
Dit

.374. GESCHIEDENIS VAN EEN
. Dit gezegt hebbende, danste hij van vreugde s
drukte mij in zijne armen en noemde mij zij n
medebroeder, zijn vriend, gedurig herhalende dat
al mijn leed geëindigt was, dat men door het
zelve mij had willen beproeven, maar dat het pad
't welk ik voord-aan zou hebben te bewandelen,
beftrooit zou wezen met roozen. Hij vermaande'
mij, mij zeiven aantekleeden, en zeide mij dat
wij te famen, vooreerst, eene kleene wandeling
zouden doen. Dit nieuws bekoorde mij, en verdreef
eensklaps al mijne fomberheid. Ik hoopte mijrte
fuzanna te zullen ontmoeten, en haar alle de
omftandigheden te verhalen, welke mij belet hadden
tot haar te komen. Koom, koom, zeide hij, al
huppelende, gij zijt thans verzoendt met uwen
doop-vader,. Indien gij wilt denken als wij, zullen
wij u niet hinderlijk zijn in alle uwe kleene gril­
ligheden, mits gij om dezelven niets van het we­
zenlijke of gewigtige verzuime. Weet gij wel dat
gij hem regt goed en kloek geantwoord hebt? Hoe
duivel nu! gij hebt een karakter, gij zijt een
man! koom, koom, ik ben zeer voldaan over u,
wij zullen voord-aan gansch andere taal met u
fpreeken. O! wat zult gij dingen leeren die u
verbazen zullen. Gij bezit verftand, gij hebt uwe
eige wijze van denken, maar gij zijt nog in de
duisterheid der onkunde; wij moeten u eerst de
plaats leeren kennen daar gij zijt; doch wij zijn,
nog met op onze dreef om van dat alles vrij uitte-
fpre-

LUTHER'S MEISJE, XXXIV. HOOFDST. 175
fpreken. De zotskap! hij liet zich opfluiten, en
waarom toch, vraag ik u ? . . . Daar op maakte
hij allerlei kuuren, zoodanig als ik die naderhand
door pré vil le op het tooneel zag maken; hij was
ten minften een zoo goed tooneelfpeler als deze.
Hij verzuimde niet mij een kluchtig verhaal te doen
van de wijze, op welke mijn doop-vader hem van
mij gefproken had. Hij was het, zeide hij, die
'er Merk had op aangedrongen dat men mij niet ftraf
zoude behandelen, daar toch de peer rijp was,
en van zelfs zou afvallen indien men dezelve niet
plukte. Dit was de vergelijking van welke hij zich
bediende, dit alles vermengde hij met duizend kod­
dige en kinderachtige aanmerkingen.
VIER EN DERTIGSTE 'HOOFDSTUK.
gingen te famen uit als een paar vrienden;
hij bleef geftadig op denzelfden vertrouwlijken en
openhartigen toon voortfpreken; maar ik was ver-
ftrooit en zonder aandagt; want daar ik de ilraten
zoo ruim zag, dagt ik alleen aan fuzanna, en
maakte reeds een ontwerp om mij geheel van het
klooster te ontflaau. Hij had zijne ftaatige houding
weder aangenomen, en onderhield mij fluisterende
over

17.6 'GESCHIEDENIS VAN EEN
over dingen geheel en al firijdig met zijn vroom voor­
komen. Hij wees mij van ter zijde veele zijner beken­
den, en ik geloofde dat hij drie vierde van de ftad
tot vriend had. De kinders fchaarden zich aan de
deur om hem te zien voorbijgaan, en gaven aan hunne
ouderen kennis van de aankomst diens heiligen mans.
' Hij groette zoo nederig en ingetogen, dat het wei­
nig fcheelde of ik liet mij door hem verkloeken,
ja, mijn waarde jezennemours, vervolgde hij,
weet dat, in weerwil van uwen afkeer, 'er ver­
maak in fteekt een jefuit te zijn. Eerlang meen ik
u daar van te overtuigen; en dewijl gij het gezel-
fchap van wereldfchen bemindt, zal ik, zoo ik
voldaan over u ben, u eenige aangenaame oogen-
blikken bezorgen , ik ken alle de geheimen der
huizen die gij daar ziet, en ik zal ze u mededeelen.
Men moet zijn tijd weten te verdeden tusfehen. den
arbeid en het vermaak; dusdanig haudeld een wij­
zen; zoo gij naar mij luisterd zult gij een wijzen
zijn, cn zoo gij mijne lesfen volgt zult gij roem
en overvloed verwerven Onder dit gefprek
verwijderden wij ons van de wallen, en raakten
buiten de ftad. Voorbedagtelijk ging ik ftijf door,
ik floeg de eenzaam e paadjes in, welke mij volko­
men bekendt waren, terwijl mijn medgezel onder
het druk voortpraten, enkel dagt aan 't geen hij
mij verhaalde. Hij nam mijn zwijgen op voor eene
heimelijke toeffemming, of als een gevolg van mijne
verwondering. Ik was indedaad ten uiterften ver­
won-

LUTHER'S MEISJE, XXXIV. HoornsT. 177-
wonderd; maar die verwondering diende mij tof
een nieuwe lichtftraal, welke mij fchieKjk tot een
befluit deed komen, om een huis te ontvlugten,
waar ik wel begreep dat liet geluk mij nimmer zou
konnen dienen, hoe grootsch men daar over tot
mij ook fprake.
De dag begon te dalen, en mijn mentor fprak
van weder naar de ftad te keeren; ik fpeelde den
dooven om te meer veld te winnen; maar aan 't
einde van eene zekere laan gekomen, begon hij 'er
fterker op aantedringen en vatte mij bij den arm. Ik
wagtte toen niet lang, maar befloot aanftonds het
moedig ontwerp, 't welk ik bij mij zelve beraamt
had, ter uitvoer te brengen.
Mijn heer, zeide ik hem , op eenen ernftigen
toon, en met eene moedige houding; ik heb u
tot hier toe laten voorifpreken, maar thans is
bet oogenblik daar, waar in ik meen u te moetea
antwoorden; laat mij u dan zeggen: dat mijne ge­
voelens gansch niet overeenftemmen met de uwen.
Gij zijt een comediant en kundt uwe rol zeer wel
alleen fpelen; ik zal met uw believen denzelven
weg niet met u naar huis keeren : zie daar uw
pad, het mijne meene ik naar mijne eigen zin te
kiezen, met verzoek u op hetzelve niet aantetreffen.
Hij wilde de zaak als boert opnemen, noemde mij
de geveinsde deferteur, en ftelde al zijn vernuft
en geestigheid te werk, om mij van mijn voorne­
men aftebrengen; doch ik zeide hem, dat het mij
M ernst

J7§ GESCHIEDENIS VAN EEN
ernst was; dat ik voor mijn ganfche leven van de
jefuiten en van het collegie afzag, dat ik liever
verkoos met mijne handen het land te bebouwen,
dan te leven naar zijn ftelzel. Toen hij daar op
eenen meesterachtigen toon aannam , en aan alle
kanten heen keek of hij den een of ander voetgan­
ger konde toeroepen om hem bijteftaan en mij vast
te houden, giste ik zijn oogmerk. Ik trad drie
treden terug, en een grooten fteen opvattende, be­
dreigde ik hem denzelven naar 't hoofd te fmijten,
indien hij zich niet wilde wegpakken.
Mijne list gelukte mij, de ffoute houding, welke
ik aannam, maakte hem wezenlijk bang; toen hij
mij wilde vasthouden bevond hij dat ik fterker was
dan hij, om die reden wendde hij het over eenen
anderen boeg, hij zogt medelijden bij mij optewek-
ken, zeide, dat hij mij tederlijk beminde, dat ik
ondankbaar was, dat hij voor mij had ingedaan,
dat men, op zijne bede, mij met hem had laten
uitgaan, dat hij moeilijkheden zou hebben indien
hij mij niet t'huis bragt, dat hij mijne vlugt zou
moeten verantwoorden aan den regent, en dat hij
•niet wist wat hem te zullen zeggen. Zeg hem,
hernam ik driftig, zeg hem, dat ik u tegens wil
en dank ontfnapt ben, en dat in ftede van deken
te worden, ik mij in 't huwelijk ga begeven. Naar
ik meen kundt gij zeer wel u daar mede veront-
fchuldigen, want ik wil u niet doen liegen. Vaar
wel! tracht mij te achterhalen zoo gij kundt! met
één

LUTHER'S MEISJE, XXXV. HOOFDST. 179
één zette ik het op de loop, langs paadjes, welke
mij zeer wel bekend waren; en terwijl de wind
zijn gefchreeuw, zijne vertoogen, zijne klagten en
zijne fmeekingen wegvoerde, geraakte ik uit zijn
gezigt. Ik. fnelde als een jong paard, 't welk den
halfter los rukt, en voor de eerfte maal op vrije
voeten is, voort. Ik nam een omweg om door
eene andere poort in de ftad te komen, daar ik
maar even van pasfe binnen kwam, alzoo men
reeds gereed ftond de valbruggen optehalen, gelijk
dezelve daadlijk achter mij opgehaalt wierden.
Ik ben wel verzekerd dat mijn .mentor dien nacht
buiten de poort heeft moeten blijven, en buiten
de ftad ilapen ; daar ik , te vreden met* vrij te
wezen, en vergenoegt van wedergekomen te zijn in
de plaats, waar mijn beminde haar verblijf hield,
hakende naar haar gezicht, naar niets anders ver­
langende dan om met haar te fpreken, in mij zei­
ven zoo veel heldenmoed voelde ontvlammen, dat
ik ter dood toe geftreden zoude hebben tegen een
gansch regiment, indien het zelve mij had willen
tegenhouden.
VIJF EN DERTIGSTE H O O F D S T U K .
dezen ftouten ftap verklaarde ik mij volko­
men vrij, en mijn eigen meester, met een vast
M 2 be-

ï8o GESCHIEDENIS VAN EEN
befluit van nimmer eenig kollegie meer te naderen,
den vloek uitfprekende tegen alle die gevangenisfen,.
daar ik zoo jammerlijk gezucht had, daar het hart
gekneld word tusfchen flavernij en dvvinglandij. Hoe
gelukkig achtte ik mij niet langer aftehangen van
de grilligheden eens regents! Mijne voeten raakten
naauwlijks. den grond, en ik bevond mij zoo ligt
als een vogeltje.
Met zeer veel fpoed begaf ik mij naar die geluk­
kige kleene poort, den ingang van heil, van vreugd
cn van alle gelukzaligheid. Men had verzuimt het
flot te herftcllen, op mijn eerde aanraken gaf het
mede. Om den tuin intefluipen, bleef ik wagten
tot dat het wat later zou geworden zijn. Ik wierd
noch door vrees, noch door kleinmoedigheid afge-
fchrikt, ik had befloten alles te ondergaan, en ik
gevoelde daar toe krachts en moeds genoeg te heb­
ben. M^n bloed, 't welk in mijne aderen ziedde,
verhoolde voor mij alle de gevaren, welke ik konde
loopen. Dat het overige mijns levens rampzalig
zij, zeide ik bij mij zeiven, mits. ik fleclits een
oogenblik doorbrenge in de armen van fuzanna!
aldaar zal ik alles vinden wat ik behoeve, om mij
te verzetten tegen het hardfte noodlot. Mijn ziel
had dus zelfs in den boezem der vermaken reeds
een zwaarmoedig voorgevoel.
Hoe zeer verhaastte mijne ongeduldigheid het
oogenblik, in 't welk ik haar een verflag ftond te
geven van dc zegepraal mijner vrijheid. Hoe trots
was

LUTHER'S MEISJE, XXXV. HOOFDST. 181
was ik op het verhaal het geen ik haar zoude
doen! Ik zou voord-aan alleen de haaren zijn.
Daar 't eindelijk geheel duister wierd en dc gelegen­
heid mij gunstig fcheen, ftuotte ik de kleene poort
open, trad den tuin in en liep in ftilte de beuken­
haag'langs. Ik behoefde niet lang te wagten op
de godheid van mijn hart, zij verfcheen omvangen
van den donker, doch ik herkende haar fchielijk.
Wij liepen malkaar te gemoet. Wij drukten mal­
kanderen eenigen tijd, zonder een enkel woord te
fpreeken. o Nacht! nooit omvingt gij in uwe
gelukkige duifternis, twee kuifcher, twee tederer
gelieven. Alhoewel wij naauwlijks malkanderen zien
Konden, verftonden onze harten nogtbans elkaar.
Verrukkelijk oogenblik! gij alleen kundt een gansch
leven van onheilen vergoeden! . . . Mijn waarde
jVzennemours, zeide zij, wat heb ik uitgedaan
fints ik u niet gezien hebbe; en hoe veel hebt
gij zelf moeten lijden! wat moet gij gedagt hebben
toen gij, laatstleden nacht te vergeefsch op mij
wagtte? Ik kon met geen mogelijkheid mij hier
laten vilden. ... Ik ben 'er niet geweest,
viel ik haar met drift in, de toeftand in welken
ik mij bevond was geweldig en verfchrikkelijk, bar­
baren hielden mij gekluisterd en geboeit, doch ik
heb alle mijne banden verbroken en afgeworpen; ik
ben voord-aan den uwen, en van u alleen wil ik
afhangen. Ik heb een fortuin en eene aanzienlijke
post van de hand gewezen, welke ik zou hebben
M 3 mo£

GESCHIEDENIS VAN EEN
moeten koopen met een huichelachtig gedrag. Ik
zal niemand anders beminnen dan u, gij alken
kundt over mijn lot befchikken; van het oogenblik
af-aan dat gij mij bemind, zal het gelukkig zijn.
Zij drukte mij de hand, onder een aandoenlijk
zwijgen, als of ze mijne kloekmoedigheid prees. -
ik heb, hernam zij, al mede moeten ftrijden; ik
ben ten uitterften vervolgt geworden, mijn toedand
was niets beter dan de uwe. Daar ik aan mijn vader
weigerde den genen tot echtgenoot aantenemen, dien
hij mij wilde opdringen, liet hij den ganfchen
nacht niet van mij af. Hoe is 't mogelijk dat
mijn ziel niet bezweek voor de grimmigheid eens
vaders! maar ik beminde, en die min boezemde
mij eene.ongehoorde kloekmoedigheid in, ik zwichtte
niet voor den ftorm; ik overwon, fchoon ik zie
dat hij een toeleg heeft om mij te noodzaken mijn
hand te geven aan zijnen begunstigden. Misfchien
zal ik op den duur het niet vol konnen houden,
noch weerftand blijven bieden aan zoo veele be­
proevingen , mogelijk zal ik te zwak zijn tegen
zijn zoo verfchrikkelijk bevel, mijn hart fchoon
niet onderworpen, is reeds aan 't wankelen ge-
bragt, en zijn wil zal mij, ondanks mijn wederzin,
tot het altaar brengen. . . . Indien gij wist.
Ik zou meer moed hebben om te fterven, dan om
mij openlijk te verzetten tegen den oorfprong mijns
leyens. Ik ben meer bevreest voor het vermogen
Zijner fmert dan voor dat zijner grampfchap . . .
daar

LUTHER'S MEISJE, XXXV. HOOFDST. I8 S
daar zit geen terugwijken meer op, voegde zij 'er
fchielijk bij; ik heb mij geheel aan u overgegeven,
't Is gedaan; gij zijt het aan wien ik mijn hart
en mijn lot toevertrouwe. Daar blijft niets over,
jezennemours, dan te vluchten, en daar toe
ben ik bereid; ik kan mij niet belooven ftandvas-
tig te blijven, dan met mij te verwijderen. Eene
volftrekte onderwerping heb ik tot hier toe be-
fchouwt mijn eerfte plicht te zijn; maar daar men
een aanflag beraamt op eene vrijheid, zoo onver­
vreemdbaar als die van zich eenen echtgenoot te
kiezen, zal ik mij het oog eens vaders onttrekken
ten einde grooter onheil voortekomen clan dat van
te fterven. De zuster mijner moeder is tagtig mijlen
ver van hier gehuwt aan een roomsch-katolijk man.
Dergelijke verbindtenisfen zijn geooriofd in het land
daar zij woonen. Laten wij ons onder hunne be-
fcherming gaan dellen, zij zullen ons met open
armen ontvangen. Zij kennen het oploopend karak­
ter mijns vaders, zij zullen hem weten te vermur­
wen, en de eerfte zijn om hem te doen zien dat
hij ongelijk heeft. In één woord zij beminnen mij,
en wij zullen ten hunnent gevoelige zielen vinden,
die belang zullen nemen in onze liefde. Ik heb
zederd langen eene kleene fom opgegaart, dezelve
komt mij toe, zijnde de vrucht mijner fpaarzaam-
heid en mijner geftadige werkzaamheid; mijne moe­
der , die mij ongemeen hartelijk beminde, beeft
dezelve op den duur door kleene gefchenken ver-
M 4 meer-

'1S4 J E S C S I E D E N I S V A N E É N
Meerderd. Toen ik deze penningen vergaderde. kon
ik niet denken aan 't gehmik, 't welk ik ten eeni­
gen dage daar van zoude maken. 'Maar wie kan
de beftemming van zijn tot :en eene zekere natuur­
neiging ontgaan.
In de eerfte hitte mijner bczwijmeling, wilde ik
duizend vurige kusfen op de handen van fuzanna
drukken. Zij weerde mij zachtkens af, en zeide
mij: dat onze Irbfcle, van dit oogenblik af, zich
met moest verwijderen van de uitdrukkingen eener
zuivre en broederlijke vriendfehap; dat indien zij
gedwongen wierd met mij te vlugten, zij aan haar
zelve wilde verantwoordelijk zijn voor de onfchuld
hares gedrags; dat zij van mij die kieschheid van
gevoelens verwagtte, welke zij altoos in mij erkendt
had, en dat, daar wij den naam van broeder en
zuster moesten voeren tot den dag dat wij dien
zoeten naam konden verwisfelen tegen een nog zoe­
tere benaming, wij ook ^de tedere en beminnelijke
onfchuld daar van moesten behouden.
Ik verzogt vergiffenis, en de vrede wierd rasch
gemaakt. Bij het aangaan van dat ter goeder
trouwe gefloten verdrag, herinner ik mij nog die
treffende woorden, welke haar mond. uitte. Je­
zennemours, zeide zij mij, op eenen edelen en
vi'icndclijkeu toon, ik achte u en mistrouwe u niet;
maar 't is mijn zaak mij onbefmet en zuiver te
bewaren in mijne oogen. Hoe meer wij eikanderen
beminnen, te geftrenger zal ik zijn. Jk weet alles
wat

LUTHER'S MEISJE, XXXVI. IK OFDST. 185
wat men wegens" deze vhigt zal zeggen. De laster
zal niet zwijgen. Alle:, zal tegen mij getuigen;
maar ik wil liever de fmadelijkfie verwijtingen on­
dergaan, dan een eenig: daar van heimelijk in mijn
hart verdienen.
ZES EN DERTIGSTE HOOFDSTUK.
bepaalden op Maande voet den tijd van ons
vertrek, hetzelve wierd niet later vastgeftelt dan
met het aanbreken van den dag. Wij konden niet
buiten de ftad komen, voor het aanlichten van den
dageraad. Te dralende dageraad voor mijn onver­
duldig verlangen! hoe menigmalen riep ik om u,
en hoe zeer vreesde ik, dat een nijdig lot mij
den waardigften fcbat zoude ontrukken in welken
al mijn heil gelegen was.
Ondertusfchen ; was het zwarte kleed , dat ik
droeg, niet zeer gefchikt om op reis een jong en
wel opgebragt meisje te verzeilen. Ik befchomvde
het tevens als eene misdaad langer het leverei te
dragen van een beroep, het welk ik openlijk ver­
laten had. Ik peinsde over de middelen om mij
een gevoeglijk gewaad te verfchaficn, en bij die
gelegenheid herinnerde fuzanna zich, dat 'cr in
eene oude hangkast van 't huis, federt langen een
kleed hing, 't welk mij zoude konnen dienen, 't Was
een oude 11 uitrok , op welke niemand ooit eisch
M 5 ge-

ïSG GESCHIEDENIS VAN EEN
gedaan had. Zij fpoedde zich des om denzelven
in ftilte te gaan halen ; kort daar aan kwam zij
weder, en bragt op eene bevallige wijze met zich
een pakje waar in de reis-rok was. Zij wierp
het pakje aan mijne voeten neder, tot mij zeggen­
de: mijn minnaar zal nu geen abt meer zijn! Hoe
bekoorlijk kwam zij mij toen voor! Ik maakte al­
lerlei kuren om haar heen, en ik liet mijne vreug­
de blijken door duizende onfchuldige liefkozingen.
't Was fuzanna die met hare handen mij hielp
het treurig kleed uittrekken, 't welk verbood te be­
minnen. Zij wilde nogthans de kraag behouden als
de banier harer zegepraal, en nooit fprak de liefde,
zelfs in de gulde eeuw, aandoenlijker en eenvoudi­
ger taal. Wij werden door eene zuivere en hemel-
fche vlam verteert , welke niets had van die on­
gewijde en groove vonk der dierdrift. Zij hielp
mij insgelijks het andere kleed aantrekken, het welk
niet verbood te beminnen, en onder het welk ik,
in hare oogen, een gansch ander mensch was. Ik
zelf ftond verzet over mijne gedaantverwisfeling. Ik
bevond dat ik het hoofd hooger kon ophouden
en ftijver den genen in de oogen zien, die mij de
oogen zou hebben willen doen neêrflaan. Dat kleed
eindelijk had de Kleur en het zweemfel eens krijgs-
mans rok: bij het zelve was een ouden en bree-
den hartsvanger met eenen gegalonneerden draag­
band. Zie daar, zeiden wij, als uit eenen mond,
z :
e daar de uitwerking, welke een ftuk ftaal, of
een ftuk laken dat maar anders gefneden is, kan
voort-

LUTHER'S MEISJE, XXXVII. HOOFBST. 187
voortbrengen. De kapucijner, bedolven onder eene
dikke pij, heeft een even zoo verliefd hart als een
falet jonker, die hem overdwars aanziet en berispt,
en mogelijk zouden zij beiden zeer weinig nodig
hebben om onder een zelfden vaandel te dienen.
Wij kleeden ons naar onze vooroordeelen ; maar
een wijs man draagt zijn kleed zonder daar mede
eenig vertoon te maken, terwijl een zot, die zich
veel op zijn kleed laat voorffaan, geerne zou wil­
len dat een ieder het zelve eerbiedigde.
^©®®®©0©©©©©©®®®®0®©©®®®®©3©SÏ'
ZEVEN EN DERTIGSTE HOOFDSTUK.
Ik had met haast alles bij een verfameld wat ik
voor de hand vond liggen en dit in een foort van
groote brieventas geflopt; eenigen tijd daar na vond
ik bij 't naarzien van die blaadjes, dat vader de
la hogue, bij verzuim, in mijne cel een handfchrift
had laten liggen, het welk tot hoofd had. Notitie
voor onzen generaal.
Het hield zonderlinge aanmerkingen in, rakende
de biegt van groote en van beampte lieden. De
jefuitcn handelen als de ingenieurs, die het plan
maken van een fchans of fterkte en den vijanden
in ftaat dellen de plaats aan de zwakfte zijde aan-
tetastcn; men las 'er in dat mijnheer den Hertog
* * * tot matres had juffrouw van * * * aan wie
hij alles inwilligde. Dat de heer m * * *, een man
in

i8S GESCHIEDENIS VAN EEN
in bediening, zoodanige bevelen bad ontvangen; dat
het ministerij voornemens was dusdanig iets te ver-
rigten; dat men de beramingen wist van eenen
anderen door middel van deszelfs vrouw , voor
wie hij niets bedekt hield.
In eene andere nota verzekerde men, dat men
binnen de provintie op verfcheide boetelingen kon
rekenen , die zich voor de maatfehappij zouden lak­
ten martelen, en op welke men zich met zekerheid
kon verlaten.
Alle deze zonderlinge nota's duidden het aanzien,
het gezach en de tallooze middelen der orde aan,
aan welke ik mij onttrokken had, en bevestigde
mij in den afkeer, welke ik van haar kleed had.
Vervolgens las ik nog: „ doedt ons ten fpoedigfte
toekomen drie honderd modellen die zich bij onze
maatfehappij willen voegen; wij zijn eenige erken­
tenis fchuldig aan fommige vroome lieden. Me­
vrouw ** heeft bereids een der kapellen van on­
ze kerk rijk opgcfiert, en dezelve befebonken met
een kostbaar altaar-voorftuk en met eene ziivere
lamp; eindelijk heeft zij in den zin om bij uitter-
fte wille tagtigduizend livres te befpreeken tot aan­
bouw van een gecstlijk geftigt, of tot onderhond
van vier zendelingen, zonder dat hare erfgenamen
kunnen te weten komen waar toe die tagtigduizend
'livres moeten dienen. Vader m*** is de biegtva-
der van die Mevrouw.
„ Wij houden geftadig den zoon van mijnheer ***
verholen, en onttrekken hem de navorfchingen der
ge-

LUTHER'S MEISJE, XXXVII. HOOFDST. 189
gerichtshoven; de bloedverwanten hebben door twin­
tigduizend livres ons daar toe bewogen.
„Wij' hebben aanzienlijke lommen ontvangen, van
welken wij hier nevens de lijst aan u doen toe­
komen, met de namen der vaders die ons die rijk­
dommen bezorgt hebben.
„ Daar wij vast Hellen dat het ons vrij Haat de
kloosterlingen te ontdaan, hebben wij ons door de
vaders en moeders der zes nonnen, die hare laatlte
geloften reeds gedaan hadden, giften doen ter hand
(lellen tot prijs der vestiging van haren ftaat. De­
ze giften, 't is waar, kunnen te rug gecischt wor­
den , ingevalle men dc nonnen ontfla, maar de
maatfehappij moet in zulk een geval zich aan dieu
eisch niet Hooren."
Alle deze nota's verfpreidden geen twijvelachtig
licht over het gedrag der orde.
Dat gefchrift boezemde mij een foort van affehrik
in, en ik verfcheurde het met verontwaardiging , 't
geen mij thans fpijt; want 'er kwamen verfcheide
voorbedagte verzwijgingen in voor, welke oneindig
veele zonderlinge zaken deden vermoeden (*)•
AGT
(*~) Veelc bhdfchrijvers, altoos even ongerijmd in hunne verzekerin­
gen, als in hunne redenceringen, hebben doen drukken: dat de fchrij­
vcr zijne ondankbaarheid aan den dag lag met kwaad te fpreeken van
zijne meesters; maar de fchrijvcr heeft nooit ter ftudie geweest,
bij dg jefuiten, noch bij hun ter fchole gegaan. De univerfiteit
of hoogi.'fchool van Parijs, was de plaats zijner letteropfleningen.

*9o GESCHIEDENIS VAN EEN
AGT EN DERTIGSTE HOOFDSTUK.
Het eerste krieken van den dag kondigde ons het
tijdffip aan van ons vertrek. Ik leende aan fuzanna
mijnen arm. Hoe beefde zij in weerwil van haren
moedl zij verfmolt in tranen, toen zij den laatften blik
wierp op het huis waar haar vader nog in eenen diepen
flaap lag. Zij bleef flfl ftaan... o vader, vader, zei­
de zij, in de bitterheid hares harte, waarom moet uwe
dochter u ontvlieden, waarom moet zij verre van u af
de rust hares levens gaan zoeken? Ach! waarom bezit
gij het hart eens vaders niet, het welk mij zou heb­
ben kunnen ftrekken tot mijn grootfte geluk! maar
gij hebt het gewigt eener onbillijke geftrengheid
op mij willen laden, ik moet des den laatften flag
ontwijken, door welken mijn ongeluk volkomen zou
worden . . . vervloek uwe dochter niet bij uwe
ontwaking! roep de wraak des hemels niet over
haar in! dezelve zou gewis vervult worden. Zij
lijd, daar zij u verlaat, alles wat de liefde fmer-
telijks heeft, al het verflindendfte der wroegingen.
Ik weet dat ik de rechten fchende van het vader­
lijk gezach, zelfs van de wetten van eer. Ik geef
mij over in vreemde handen, In vreemde handen?
hernam ik met drift; fuzanna, alles is u thans
vreemd, behalven ik.: ja, ik durf zeggen dat
de naam van vader zwichten moet voor dien van
echt-

LUTHER'S MEISJE, XXXVIII. HOOFDST. 19$
echtgenoot. Aan dezen moet gij' voordaan gehegt
zijn , dewijl hij {aflaat voor uw geluk even als
voor uw leven. Bij 't uiten dezer woorden maakte
ik den hartsvanger los, welke niet wel hing, want
het was voor de eerste keer mijns levens dat ik
een dergelijk wapentuig aangespte, en de fchoone
hand van fuzanna was genoodzaakt het zelve
gevoeglijk te plaatzen.... Laten wij vertrekken...
laten wij vertrekken, riep zij tusfchen beiden met
een hangend hoofd en bij 't lozen van een diepe
zucht: de zuiverheid mijner gevoelens kunnen mij
ten waarborge ftrekken; maar misfchien is 'er een
andere ftem die ons veroordeelt - } de maatfehappij
heeft wetten, welken wij niet mogen overtreden.
Wij zijn fchuldig! ach 1 't is genoeg fchuldig te
zijn, zonder onze misdaad te willen billijken. .
Vaarwel, vader! zij rekte dit vaarwel met een gil,
welke mij deed beven, en die zij met geen moge­
lijkheid konde inhouden.
Wij waren reeds buiten den hof en op de wal­
len. De ganfche ftad diep. Wij togen dezelve uit
met verhaastte fchreden. Twee uuren lang gingen
wij langs den rhijn-oever voort , en fuzanna
hield een Itilzwijgen 't welke ik met al mijne
blijdfehap niet in ftaat was te breken. Op eene
beftemde plaats vonden wij een vaartuig, het welk
den rhijn afvoer. Naaulijks waren wij fcheep of
de elzas verdween fpoedig uit ons gezigt. Wij
fpraken tot malkanderen onder den zoeten naam
van broeder en zuster j de zedige houding van
fu-

ï$i GES CHIEDENJS VAN EEN
fuzanna, welke nog meer eerbied dan liefde in­
boezemde, diende ter bekragtiging diens naam van
zuster , welken mijn mond behagen fcbiep zoo
dikvvils tc noemen. Mijn hart was haar geheel
toegedaan, cn 't gezicht van hare bekoorlijkheden
boezemde mij niet anders in dan die kuifche lief­
kozingen, welke de broederliefde oorlooft en welke
zij vrijelijk uitoeffent ten genoege van brave zielen.
Neen , nooit verlustigde mijn hart zich fterker in
dc bron der zuiverste geneuchtens. Neen, flori­
monde, (mogelijk ben ik thans al te oprecht) de
vermaken, welke ik met u gedeelt hebbe, zijn
niets bij die, welke ik in die oogenblikken, die,
helaas 1 tc vlugtig heen fneldcn , fmaakte. Indien
tic wreede ijverzucht zich deswegens konde belgen,
zoefde zij in een oogenblik te vrede gefield wor­
den. Maar ik ken uw hart en" weet zeer wel dat
gij deze bedenking niet betrekkelijk kundt maken
tot ii. De ftroom voerde ons fnel voort; de lucht
was helder, en nooit had ik fchooner hemel aan-
ichouwt, want ik bevond mij aan de zijde van
fuzanna en bezat haar geheel. Ik fprak tot haar,
ik hoorde haar fpreeken, en onze oogen, die wij
over eikanderen en over den oever des ftroom
lieten weiden,, zeiden dikwijls: ja alles is wel, al­
les is heerlijk, alles is fchoon, alles is verwonder­
lijk in de natuur!
Na eenige dagen varens, waren wij verplicht te
Cobkutz te ontfehepen, om over land den weg tc
nemen, welke ons moest 'brengen bij die moei,
wier

LuTHER'S MEISJE, XXXVIII. HOOFDST. 193
wier huis ons ten verbliive ftond te dienen. Ik
zag dat ganfche gedeelte van Duitschland met krijgs­
lieden bezet, die door eenen ïchielijken en onvoor­
ziene terugtogt , Wcstphalen ontruimt hadden. Ik
zal hier van dien veldtocht noch van den fran'cben
veldoverften niets zeggen, fchoon ik, gelijk andeven ,
een liefhebber ben van over ftaarszaken te fpree­
ken, vooral- wanneer mijn droevig vaderland 'er in
betrokken is. Het woest gedruisch van het oorlog
deedt zich aan alle kanten hooren; de burger had
geen verblijf meer; de drukkendfte geweldenarijen
wierden door 't recht van 't kanon gewettigd; op
alle wezens zag men de wederzijdfche haat; en de
foldaat, gereed om zonder de minfte wroeging alles
te vernielen, achtte zich veeltijds beledigt, als zij,
die men uitplunderde , bedaan durfden deswegens
in ftilte te morren.
In 't midden dier bende foldaten en dier regimen­
ten, die fchier ongeregeld doortrokken, wist ik naau-
lijks hoe mij te gedragen; wij hadden deze ont­
moeting niet voorzien. Ik verkoos niet verder voort-
tereizen om dat ik de wegen onveilig achtte. Ik
beefde voor fuzanna; maar een klooster van je-
fuiten in 't oog gekregen hebbende , vreesde ik de
hand van den verfchrikkelijken regent gereed te zien
om mij te vatten en mij weder in mijne oude ge­
vangenis te dompelen. Ik befloot die plaats te ver­
laten , waar ik zoo veele zwart- rokken zag, wel­
ke mij gedurig mijne flavernij kerinnerden; fuzan-
N na

194 GESCHIEDENIS VAN EEN
na daarenboven verlangde niets 200 zeer dan in
de armen harer moeije te wezen, die onze liefde
moest bevoorderen en dezelve door eenen wettigen
band doen heiligen.
De weg, dien wij nog afteleggen hadden, was
niet lang, in twee dagen konden wij 'er gemak­
kelijk komen, twee dagen ftonden een einde te ma­
ken van alle onze ongemakken en ongerustheden.
Men beurde ons op door de verzekering dat wij niets
te vrcezen hadden, zoo wij flechts de groote we­
gen bleven houden. Wij troffen een kleen rijdtuig
aan, 't welk eenige koopmanfchappen had afgeladen
en thans ledig te rug keerde .fchier naar de zelfde
plaats waar wij heen wilden. Wij wierden het rasch
eens met den voerman' wegens de vracht; en met
mijne waarde fuzanna op mijne knien, trokken
wij over velden en door bosfehen, niet zonder angst,
uit hoofde der losfe benden vreemden, die zich in
den omtrek konden ophouden. Inmiddels Lichte de
voerman over onze bevreesdheid en fpotte met on­
zen angst, zeggende: dat de vijand te. ver af was
om ons aantevallen, en dat hij dien weg wel hon­
derd malen had afgelegt zonder de minfte flechte
ontmoeting. Wij bevalen ons aan het oog der voor­
zienigheid, en daar de afftand elk oogenblik korter
wierd, meende wij op het punt te zijn om het
doel van ons verlangen, het verblijf der rust en
des geluks te bereiken.
EINDE VAN HET EERSTE DEEL.

G E S C H I E D E N I S
V A N KEN
LUTHER'S MEISJE.
T W E E D E b E E J~

NEGEN EN DERTIGSTE HOOFDSTUK.
OP den tweeden reisdag reden wij van eene vrij
ftëile hoogte naar eene fmalle valei, en zagen ondei
weg een rijdtuig zonder paarden, van 't welk de
goederen geplunderd waren. Verfcheide beroofde
menfchen lagen wijd en zijd verfpreid op den
grond, en bloedige fpooren lieten blijken na van
gepleegden moord. Onze voerman verbleekte, en
bekende dat wij gevaar konden loopen van berooft
en geplunderd te worden. Suzan na veranderde
van kleur, en bevende, drukte ik haar in mijne
armen, zonder één woord te kunnen uiten. De
voerrmin dreef zijne paarden aan, en joeg door de
valei heen met allen mogelijken fpoed; maar toen
v/ij weder op eene hoogte gekomen waren deed zich
een naare kreet hooren, op dat geroep fprong hij
van 't rijdtuig, en liep zoo fnel hij kon een bosch
in om zich te verfchuilen.
Naauwlijks had ik tijd gehad om te zien waarom
hij de vTug't name, of wij waren reeds omfingelt
van twintig husfaren. Zij ontfpanden de paarden
onder een ijsfelijk gevloek, en waren woedende te
bemerken dat het rijdtuig ledig was. Men moet zich
in een zoo verfchrikkelijken toeftand bevonden heb­
ben, om al h«t ijsfelijke daarvan te kunnen be-
N 3 vroe-
i

Ï?8 GESCHIEDENIS VAN EEN
vroeden. Men hoord fomtijds koeltjes het verhaal
aan van dergelijke rampfpoedige ontmoetingen, maar
wanneer hij, die dezelve heeft bijgewoond, zucht
onder het verhaal daarvan, wie kan zich dan weer­
houden tranen te ftorten? uw hart, florimonde
moet thans gewis het lot beklagen van uwe mede­
dingster! In dat verfchrikkelijfe oogenblik was ik
JMI «elven niet meer; verbijsterd door fmert, het
hoofd berooid, wilde ik alles ondernemen, 20nder
;ets te kunnen uitvoeren; men had zich van mijn'
hartsvanger en van mijn perfoon meester gemaakt;
een ijzeren arm, die mij bij de keel vast hield,
deed mij fchier flikken , helfehe duivels zijn in
hunne boosheid minder wreed en woest. Weêr
iland te bieden zou hier nutteloos geweest zijn.
Br bleef mi; „iets over dan de poging om hen
tot menfchehjkheid te bewegen door mijne fmeekin-
gen; maar wat vermogen fmeekingen bij
barbaarfche monflers ? «ij hadden alle het «elaat
van tijgers. Neen, het waren geene menfchen meer
met een eenige kennelijke trek bleef 'er hen van
over; hun bloedig flaal fchitterde om mijn hoofd
heen; zij fl eepten mij bij de haairen, en rukten
mij alle mijne kleederen af, gretig naar 't weinige
geld, het welk fuzanna mij had toevertrouwt.
Wat wierd 'er als toen van haar? Helaas! haar
geldag verdween in de lucht, ik zag haar met
ontvlochtc haairen de fterke handen tegenhouden
van een onverlaat, en hem al, knielende bidden
haar

LUTHER'S MEISJE, XXXIX. HOOFDST. 199
haar te dooden. Te vergeefscli wendde ik alle po­
gingen aan om haar ter hulpe te fuellen; de mon-
ilers vermaakten zich met mijn onvermogen, en
zich niet verwaardigende mij van 't leven te be-
rooven, verheugden zij zich wegens hunne over-
magt. Na den hoon gevoegt te hebben bij hunne
wreedheid bonden zij mij, geheel naakt, aan een
boom, en dwongen fuzanna mij i» dien ftaat
te befchouwen, naar bedreigende dat men mij den
dolk door 't harte zoude ftooten, indien zij met
bewilligde zich terftond aan hunne beestachtige
woede overtegeven. De fmert ontnam haar h ge­
bruik harer zinnen niet, haare oogen onttrokken
zich niet aan de mijne. Zij worftelde met alle
kracht tegen hare beulen, ja, zij had moeds ge­
noeg hunne woede te tarten. Zich eensklaps de
handen ontrukkende, welke haar vasthielden, ijlde
zij naar mij toe; met loshangende haairen floeg
zij hare armen om mijn lijf, en met hare half
naakte en hijgenden boezem leende zij tegen mijn
hart, hare lippen drukten de mijne, en met hare
beete tranen befproeide zrj mijne wangen. Laten
wij te famen fterven , waarde jezennemours,
zeide zij, en dewijl ik u geen ander dan dit pand
mijner liefde geven kan, zuo neem het aan, en
dat uwe ziel de mijne verzelle. Zij hield hare ar­
men zoo vast om mij geftrengeld, dat geen kracht
in ftaat fcheen haar van mij losterukken. Een
verfchrikkelijk gefchater deedt zich eensklaps uit
N 4
d e z e

J T Ï Ï ^ T *
« r a
GESCHIEDEND VAN EEN
H O O R E N ;
««* uit nieuwsgierigheid om 0„s heen en
-fdeu den di, a k fte, (e„ met het laatfte va r'we "
• t weik en hefde en leed ons ontrukte. WijTeef
S L EeflT" t
C f ! i m e n d e
« ^ -uden uiteen
Eensklaps, en onder duizend vervloekingen
, befloren zij elders te gaan ftroopen: hunne
Z ^ hande
" "4 W
i"te". Ik, z a g den ftrijd tusfchen de liefde en de
^baarsheid en de dood kwam mij min verfch.k-
1 U k H a r e a
« waren bebloed, zij ver­
weerde zich bij herhaalde doch vruchtelooze po^in-
gen; men fieepte haar ver van mij weg w

LUTHER'S MEISJE, XXXIX. HOOFDST. sof
dan een dof en verward gerucht, het welke ver­
minderde naar mate ik aandachtiger toeluisterde....
fuzanna was inmiddels verdwenen , en ik kon
mij niet eens vleijen den laatften klank van hare
jammerende ftem te hooren.
o God! waarom is de mensch met zoo weinig
vermogen bedeelt ? waarom bezat ik in dat oogen­
blik de kracht eens leeuws niet! waarom ontbrak
mij eenen fterken arm om de deugd, de fchoonheid
en de onfchuld te redden ? waarom kon ik ten
minften de banden niet verbreken , welke mij zoo
pijnelijk geboeid hielden, en de roovers gaan fmee-
ken' om den dood, dien zoo vee le anderen van
hun ontvangen hadden? Zij lieten mij leven en
vervoerden fuzanna! o fmert! o voorzienigheid!
o meester van ons lot! welk toch zal het mijne
zijn ? ik onderwerp mij aan alles, alvermogend
opperwezen! maar zult gij de verzuchtingen van
mijn bedrukt gemoed , mij tot een misdaad reke­
nen ? . , . . Ik mor niet onder de flagcn, die mij
Treffen , maar wat zal 'er van mijne fuzanna
worden? ben ik dan tot het afgrijslijke gedoemd,
van haar nimmer weder te zien?
Gelukkig zoude ik geweest zijn, ware ik in dien
toeftand volkomen onaandoenelijk geworden voor
alles: maar de fmart van eenen onlijdelijken dwang,
wekte ieder oogenblik mijne gevoeligheid op. Ik
ftond verfchrikkelijke pijnen uit. De dood naderde
mij, doch met zijne langzame en onuitfpreekelijke
N 5 fol-

soa GESCHIEDENIS VAN EEN
folteringen; een dikke en duistere nacht bedekte
alles wat om mij was, en die duistere woestenij
fcheen mij toe de voorbode te zijn van de donker­
heid des grafs. Met touwen ftijf aan een boom
gebonden, onbeweeglijk in de grootfte fmert, nie­
mand tot getuigen hebbende van 't gene ik leed,
hoorde ik, bijwijlen, van verre het gerucht van eenige
fchoten, welke ik wenschte op mij gemunt tc zijn.
Het tooneel dat mij omringde was nog niet ver-
fchrikkelijk genoeg. Een opkomend onweer, het
welk door deszclfs weerlicht zich reeds van verre
had laten zien, viel op het bosch neder, ganfche
waterbeeken overftroomden mij. Het verdubbelde
blixemvuur trof eenige boomen, zette het bosch in
brand, 't welk loeide onder het geweld des ftorms,
de fchitterende vuurftraalen des blixems omvingen
mij, en te vergeefsch vervvagtte ik ieder oogenblik
den flag die mij zou treffen. Helaas! ik wierd
gefpaard... ik wierd gefpaard, gelijk mijne beulen
mij gefpaard hadden.
Eindelijk maakte de aanhoudenheid van mijn lijden
het zelve zoo fmertelijk, dat ik, ondanks mij zelve
het moest uitgillen; doch mijn gejammer vermengde
Zich met het gedruis der hoofdiloffen, en drong \
door tot in die verfchrikkelijke ftilte, welke bij
tusfchenpozen volgde op het zwijgen des donders.
VEER-

LUTHER'S MEISJE, XL. HOOFDST. 003
V E E R T I G S T E HOOFDSTUK.
H et was in dezen deerniswaardigcn toeftand, en
toen ik op het punt ftond van te bezwijken, dat
ik een postchais en 't galop van verfcbeide lieden
te paard hoorde, die met losten teugel kwamen
rennen naar den kant waar ik mij bevond. Ik was
aan de zijde van den weg. Bij het flikkeren des
büxems wierden zij mij gewaar, en mijn treurig
geroep vond hen niet ongevoelig voor mededoogen.
Twee hunner naderden mij met het piflool in de
hand, terwijl de anderen hen op een afftand in 't
gezicht hielden. Bij mij gekomen fmeekte ik hen
met ernst mij door 't hoofd tefchieten; fchiet toe,
zeide ik , indien gij roovers zijt, maar ontbind
mij zoo gij iet menschlijks bezit. Zonder mij
bijna eenig antwoord te geven, fteegen zij van
hunne paarden af, en fneden met vrij veel moeite
de natte touwen los, waarmede ik gebonden was.
Ziende dat ik mij niet kon op de beenen houden,
droegen zij mij liefdadiglijk op hunne armen tot
aan de postchais.
Het was aldaar dat ik voor de eerfte keer mon­
val aanfehouwde. Hij was alleen in de chais en
floeg mij een goeden mantel om 't lijf, behandelde
mij met veel menschlievenheid, nam mij bij zich
in

£04 GESCHIEDENIS VAN EEN
in 't rijdtuig, gaf bij de beste plaats in hetzelve ,
terwijl hij zelf zich op de voorbank nederzette!
Vervolgens bood hij mij twee of drie hartfterkende
elixirs aan, en beval terftond daar op aan zijne
bedienden, om met den vorigen fpoed voort te
fneilen.. Ik had ondertusfchen geen krachts genoeg
om hem mijne erkentenis te betuigen. Met eene
flauwe ftem noemde ik hem mijn vcrlosfer, en zeide
hem: ach! indien wij fuzanna mogten ontmoeten,
die de roovers mij ontvoerd hebben, verwaardig u
dan haar even menschlijk te behandelen als gij mij
doet, en haar te ontzetten. Haar leven is mij nog
waardiger dan het mijne. Deze woorden beant­
woordde hij met vriendelijkheid en vertroosting.
De heuschheid van dien mensch ging zelfs zoo
verre, dat hij mij m et geene vragen lastig viel;
hij droeg aanhoudend zorg voor mijn gemak, en
jcriigtte daar door zoo veel hij kon mijne fmerten.
Zoo rasch hij befpeurde dat mijn hoofd de fnelle
beweging van 't rijdtuig niet kon verdragen, liet
hij zachter rijden. Aan het eerfte vlek bezorgde
hy nu eene gevoeglijke klecding, cn bleef 'er een
geheelen dag om mij te doen uitrusten, en mij alle
gemak te verfchaffeu, als ware hij mijn eigen broe­
der geweest. Toen ik hem des anderendaags mijne
bekommering te kennen gaf, dat ik, met hem aldaar
langer optehouden, hem tot een last zou ftrek-
ken, antwoordde hij m et vriendelijkheid: dat hij
mj altoos bij zich wilde houden, en dat ik
mij

LUTHER'S MEISJE, XL. HOOFDST. 205
mij met hem kon begeven naar zijne woning in
Parijs.
Ik kon niet bedenken wat hem kon aanzetten tot
eene zoo edelmoedige behandeling; ik fprak weinig,
zuchtte bij aanhoudenheid, en dagt enkel aan fu-
zanna; haar naam noemde ik zoo dikwijls, dat
het hem toefcheen als of ik daar door mijne fmert
wilde verzachten. Ik zeide hem dat ik, mijn leven
lang, niet te troosten zou zijn, dat ik het waar-
digfte voorwerp , het welk ik in de wereld kende,
de beminde van mijn hart verlooren had, dat ik
haar dertig mijlen van daar had meenen te trouwen,
dat ik haar aanbad, en dat het leven, zonder haar,
mij ondraaglijk zoude zijn. Hij meesmuilde en
zeide: dat hij mij, indien er geen hoop meer ware,
zou zoeken tc troosten; dat ik ten zijnent zoo
veele fuzanna's kon vinden als ik verlangen zoude.
Zij is, even als hare fchoonheid, eenig in haar
foort, riep ik uit, en indien ik al bekoorlijkheden
mogt aantreffen de hare evenarende, zou ik toch
nimmer haar hart en hare deugden konnen weder-
vinden.
Monval vertoonde mij toen reeds dat karakter,
f
t welk hij naderhand niet verloochende; bij gedroeg
zich gedienstig, menfchelijk, zachtaartig en mild,
gelukkig zoo hij tevens niet voor vooroordeelen had
aangezien die denkbeelden, welke het meest ge-
fchikt zijn om die deugden te vestigen. Ik wil
wedden, zeide hij mij, dat gij, nog niet lang
.ge-

ao5 GESCHIEDENIS VA N EEN
geleden, uit het eene of andere kollegie zijt geko­
men, 't Is zoo, zeide ik hem, ik heb maar on­
langs het kollegie der jefuiten verlaten, of liever ik
ben hen ontloopen ; want zij veroordeelden Vol­
taire en de liefde; ik ben hen ontloopen, om
dat ik mijn leven lang fuzanna wil beminnen;
maar, helaas! mij blijft thans niets over dan hare
beeldtenis.
Des anderendaags vertrokken wij weder met de
postchais, e n onderweg hield ik mijne oogen niet
van 't portier om te zien, of het lot mij mijne
fuzanna niet zoude doen ontmoeten. Meer dan eens
liet ik het rijdtuig ftilhouden, misleid door 't gene
ik in mijne verbijsterde verbeelding voor haar aan»
zag; overal zogt ik haar met mijne oogen, en
meende haar zelfs in de vreemde voorwerpen te
zien. Monval bleef fteeds gedienstig in mij te
believen, en zogt mij langzamerhand te genezen
van eene hartstocht, welke hij zich verbeeldde de
rust mijnes levens te ftooren.
Jongeling, zeide hij mij, gij fchijnt mij toe een
beminnelijk karakter te hebben, en een ziel gefchikt
om de vermaken der maatfehappij te genieten, en
vooral, naar mijne mening, berekend voor uwe
grootfche wijze van denken, maar gij bezit nog de
eenvoudigheid van een jong fchepzel; die deugd is
zeer gevaarlijk in de wereld, welke gij ftaat inte-
treden. 'r Is niet genoeg een goeden candiduS
te zijn, men moet een man van de eeuw worden:
een

208 GESCHIEDENIS VAN EEN
merlaiis, de kareis de XII zouden verbaast hebben
geftaan. En 't geen mij nog boven alles vermaakt,
is die verfcheidenbeid van gebeurtenisfen, welke
overvloedige ftof gaat leveren aan de toekomllïge
gefchiedfchrijvers. 't Is waar die oorlog kost het
leven aan veele menfchen, maar wat wil dat zeggen
voor wezens die, buiten den krijg, wat ïater zou­
den hebben moeten fterven ; en hoe veele anderen
die zich door dien krijg verrijkten, tot hooge
bedieningen ftegen, en tot de eerden rangen be­
vorderd wierden. De rijkdommen zijn flechts in
andere handen overgegaan, en de open plaatzen
zijn weer door anderen vervult. Zij, die gewond
wierden, werden befchonken met het kruis van
ft. lodewijk, cn dit is, naar mijne meening, eene
fchoone belooning voor een been, 't welk vrij on­
nut is, wanneer men eene rijke equipagie kan
houden, en zich door moedige paarden kan laten
voorttrekken.
Ach! mijn heer, viel ik hem in, ik kan u niet
laten voortfpreeken. Het oorlog vereenigt alle pla­
gen in zich; het doet de wetten zwijgen, neemt
alle veiligheid weg, verdooft het medelijden, ja,
ik zal het mijn leven lang verfoeijen, het oorlog
heeft mij van den eenigften fchat berooft, welken
de hemel mij gefchonken had, en wanneer ik ver­
woede ftruikroovers in de bosfchen zie omfwerven
om met het ftaal in hunne handen allerlei moórdc-
nanjen te plegen, vraag ik hoe het ftorten van
men-

LUTHER'S MEISJE, XL. HOOFDST. 109
menfchenbloed een beroep van eer kan zijn, hoe
men zulke verschrikkelijke daden kan verrigten in
den naam van 't vaderland, hoe de ramp en het
onheil der wereld , den roem en de deugd kan
uitmaken van een' zekeren rang van menfchen; en
welke is toch die reden van ftaat, welke om een
burger een rang te verfchaffen, hem beveelt vooraf
de zuchtende menschheid met voeten te treden?
Monval lachte hartelijk om 't gene ik zeide, hij
meende dat ik een prijsvraag opdelde tot een lier­
zang, waardig om door de eene of andere akadémie
bekropnt te worden: dat men dergelijke trek 'er
zekerlijk in zoude bewonderen. Loop, loop, voegde
hij 'er bij met de grootfte gemeenzaamhéid, in één
onzer kleene kasteelen zullen wij vermakelijk den
tijd korten met deze fcliBone gedagten in vaarzen
te brengen; ik verlang reeds u te zien pronken met
de akadémifche eerpenning, welke wij voor de
fchoorfteen zullen hangen, dewijl 't geen gebruik
meer is dezelve voor de borst te dragen.
Het was ten naasten bij op deze wijze dat hij
alle tegenwerpingen beantwoordde, welke ik tegen
zijne grondftellingen inbragt; wij waren het te famen
nooit eens , want zijne zedekunde is de gansch
tegenovergeftelde van de- mijne. Hij is inmiddels
mijn weldoener, hij heeft mijn leven gered, ik zal
hem altoos in waarde houden, fchoon ik nimmer
een zijner gevoelens zal kunnen aannemen. Men
is geen meester over de gedagte, de mensch kan
O alles

2IO GESCHIEDENIS VAN EEN
alles opofferen, uitgezonderd dat gene, het welk
het ware wezen van onze ziel uitmaakt. Ik heb
hem bedreden, ik heb zijne valfche gevoelens om-
vergefmeten, maar zonder dien bitteren ijver, welke
gemeenlijk in gal en woede ontaart; en daar hij den
naam van wijsbegeerte gaf aan ftelzels even onge­
rijmd als verderflijk, had ik mijn hart alleen nodig
om dezelven te wederleggen. Ik heb de baarblijke-
lijkheid aangetoont door 't inwendig gevoel, het
welk ik voor ruim zoo overtuigende durve houden
als de rede zelve.
EEN EN VEERTIGSTE HOOFDSTUK.
Ï~ïct verlies van fuzanna had mij te fterk
getroffen, dan dat ik niet geftadig aan haar zoude
gedagt hebben; ik befloot aan den ganfehen oord
tijding wegens haar te vragen, en vooral de omme-
ftreken der plaats te doorloopen waar men haar aan
mij ontrukt had; voorts alle de omliggende nabu­
ren te ondervragen, en eindelijk mij te begeven
naar die moeije, die onze liefde ftond te befcher-
men. De goede hemel, zeide ik, zal zich mis­
fchien verwaardigen een rampzaligen minnaar te be-
gimfrigen. Ik ffelde al mijn hoop op zijne goe­
dertierenheid, en die hoop zal mij niet begeven;
want indien de hemel in 't binnenfte onzer harten
ziet,

LUTHER'S MEISJE, XLI. HOOFDST. 211
ziet , kan hij om de zuiverheid onzer on­
derlinge liefde ons niet ongundig handelen. Mon­
val kon mij niet langer bewegen .den weg. te
vervolgen, hij gaf mij geld en twee zijner ge­
wapende bedienden mede, met last aan hun mij
niet te verlaten; en na mij te vergeefsch de ge­
varen en de vruchtlooshcid mijner nafpooringen onder
het oog te hebben gebragt, beftemde hij Frank­
fort als de plaats daar wij weder bij eikanderen
zouden komen.
Ik vertrok met mijne twee medgezellen, overladen
met giften, en met de oplettende bezorgingen van
mijnen edelmoedigcn befchermer. Ik bezogt alle de
dorpen, trad in iedere hut en vroeg overal naar
eene jonge fchoonheid, die door husfaren was op-
geligt en vervoert: men hoor.de mij aan, men be­
klaagde mij, maar niemand kon mij iets met zeker­
heid zeggen. Eindelijk kwam ik aan de noodlotti­
ge plaats zelve, waar die monsters mij rrreer dan
het leven berooft hadden; mijn oog herkende zon­
der moeite de plek, ik rilde, ik weende, ik Hoor­
de door mijn geklag de ftilte van 't bosch ; ik
zag den boom weder, waar fuzanna mij in hare
armen met de ganfche kracht van haar aanbidlijk
lichaam gedrukt had. Mij dagt ik zou andermaal
eene zoo wreede behandeling hebben willen onder­
gaan, als ik haar flechts voor een oogenblik had
mogen wederzien. Ik kon mij niet weg begeven
van eene plaats, waar het geluk voor mij verdwe-
O 2 nen

aia. GESCHIEDENIS VAN EEN
nen was. Ik bleef 'er wel twee uuren lang om­
zwerven zonder de ftreek te kunnen verlaten; maar
welk een onderfcheid tusfchen die twee tijdftippen
mijns levens] Alles was thans bedaard en ftil,
waar ik een zoo verfchrikkelijk tooneel had bijge­
woond ; ik zag 'er geen enkel fpoor meer der
woede, welke ik 'er had zien uitoeffenen; onfchul-
dige vogeltjes ftreeken terzelfde plaats neder, waar
wreede menfchen het gevoeligst hart aangevallen,
en hetzelve met eene onmenfchelijke koelzinnigheid
hadden gegrieft. Een mijner medgezellen wilde
voor tijdverdrijf op deze vogeltjes fchieten, maar
ik weerhield zijn arm, en zeide tot hem, genade,
genade! ei, Iaat mij hier de eenige ongelukkige
zijn! Alhier heeft de hemel een onfchuldig fchep-
zel ten flagtoffer zien ftrekken, dat alle anderen
len minden 'er in vrede leven. Mijne oogen, fteeds
op den grond gevestigt, zogten 'er gretig na het
een of ander ftuk los doek, het welk aan fuzanna
door de handen harer beulen was ontrukt geworden.
Helaas! ik vond niet het geringde overblijfzel van
mijn verfchrikkelijk verlies. De natuur had hare
bedaardheid en kalmte hernomen. Deze rampzalige
grond, daar 't geweld de tedere handen van fu­
zanna bont en blaauw gedrukt had, was als be­
zaait met bloemen; de onbezielde boomen, welke
gedurende het onweer , ten minften fchenen te
zuchten en deel te nemen in mijn ongeluk, be-
weegden hunne vreedzame takken, zonder te ant-
woor-

LUTHER'S MEISJE, XLI. HOOFDST. ai3
woorden aan mijne droefheid, welke "er te bitterer
en te mistrooftiger om was.
Ik week eensklaps van daar, en verhaastte mijne
fchreden naar het vlek, waar de liefde een fchuil-
plaats moest vinden in den boezem eener bloedver­
wante, door fuzanna befchouwt als eene tweede
moeder, en als eene befchermfter van onze onbe-
dagtzame en onfchuldige geloften. Verbeel u hier,
waarde florimonde, verbeel u het verbazendfte
en verfchrikkelijkfte tooneel. Be kwam bij die
vrouw, die reeds cenigzins bedaagd fcheen, en
wier gelaat iet zachts,en eerbiedwaardigs had. Ik
zag haar aan met oogen , waar in de ontroering
van mijne ziel was afgefchilderd. Zij had eenige
trekken'in 't wezen, welke naar die van fuzanna
zweemden. Ik kon mij niet genoeg in ftilte met
dezelven verzadigen; zij. keek mij aan met eene
verwondering, welke ten minften de mijne evenaar­
de. Ik fprak haar aan, en zeide met ontroering:
mevrouw, hebt gij eenige tijding ontvangen wegens
uwe nicht, die te Straatsburg woont? hebt gij
haar gezien ? heeft zij u gefchreeven ? weet gij
wat 'er van haar geworden is? weet gij hoe zij
het heeft? — Deze vrouw, in eene rilling van ver­
baasdheid en zelfs van fchrik, antwoordde mij: —
wat meend, mijnheer? wat wil hij zeggen? mijne
nicht is te Straatsburg bij haren vader. Te
Straatsburg, bij haren vader, riep ik uit met eene
ontftelde ftem! Neen, neen, zij is dood, en ik
O 3 ben

**4 GESCHIEDENIS VAN EEN
hen haar moordenaar! zij verbleekte op die woorden,
en wist niet of zij fprak met e e n
mg mensch, dan wezenlijk met iemand, die zich
aan een zoo gruwelijke misdaad had fchuldi* ffe
maakt.
ö 8
Ach in dat oogenblik gevoelde ik dat ik het
2' wdl d
fi,dd omrukte miJ thans eene h
T ^>
van wel Ie dc geen meester meer was. Ik befchul-
.g e my zeiven dat ik haar ongeluk had gebrou^
2 d V e n n i e t
t nns Tfh ' &
***** «og!
hans deze brave vrouw den dolk dieper in 't harte
e duwen indien ik haarden verflag deed lol
H m m C h t m
* ***** - gevallen van wo 1
roevers. N a dat ik mij met geweld aan hare voe­
ten had ter neergeworpen, riep ik haar toe; zie
ner eenen rampzaligen, eenen rampzaligen, zeg
& o, da 21Jn naam, zijn aanwezen, zijn mis!
aad akoos onbekend blijve. Ik rees eensk^
van den grond op, met eene verwilderde houdino
g^weg en liet haar alleen. Ja, i k ontvlucht
*t huis- als een brandftichter, e n fteeg weder te
paard met mijne beide reisgezellen. Het tooneel
duurde niet langer dan dit verhaal, * welk ik 'er
n van geef; m z o n d c r nafporingen b i;
w.en -t ook wezen mogt, begaf ik mij i n £
wanhoop^ fiiJzwijgen naar Frankfort, waar ik mon-
val wedervond, die op mij>a gtte. Hij eerbiedigde
o? dien dag mijne bittere droefheid, en om alles
«eggen, hij was 'er mede begaan.
Wij,

LUTHER'S MEISJE, XLI. IÏOOFDST. >*<
Wij moesten des anderendaags vertrekken, want
m Vvai houd zich niet graag op in een pla
Zoo haast hij dezelve ter loops bochtig t * f r
Wat mij betreft, het was mij zeer onver fuiilhg
waar heen hij mij brengen wilde.
Wij reeden door ureekeu, welke door het vuur
des oorlogs geheel verwoest waren; een hoop u«-
gemergelde rampzaligen, met bleee wezens
verzwakte armen , ruimde een -edeclte van d
grond op, welke verlaten was geworden -
Leen eerder een graf te delven dan de aa de te
bebouwen. Op iederen voetfta? getuig den de ver
woeste vlekken, den doortogt des baldadige* lol-
daats. Vrouwen, met vericheurde kleederen, kin­
deren, met vodden omhangen, liepen voor ons
rijdtuig heen met gevaar van honderdmaien dooi­
de paarden vertreden te worden, bedelende met
eene jammerende en klagende ftem om een aal­
moes De kindsheid zelve had haar beminluk
voorkomen en innemende bevalligheid verloren, de
kreuken der ellende, diep in 't aangezicht gedrukt,
mismaakten de onfchuld van haar gelaat en de glim­
lach van haren mond. Hoe hevig voer ik uit op
>t gezicht van zoo veele ellende den eenen mensch
door den anderen berokkent. Monval zeide mij,
dut dit alles niets was bij 't gene hij elders gezien
had; dat naar den kant van Westphekn , twee
regimenten een ftreek gronds van tien uuren wijd,
't welk met eenen heerlijken oogst prijkte, afgelo-
e n
O4 P

«tf GESCHIEDENIS VAN EEN
ren en verwoest hadden, en dat de menfchen, die
binnen dien omtrek gebleven waren, zich genood­
zaakt hadden gevonden gras te éten, met de beesten
des velds.
T W E E E N V E E R T I G S T E HOOFDSTUK.
Ik zuchtte op het verhaal dier onheilen, door
welken nog duizend anderen waren voortgebragt.
Hij was fchier ongevoelig voor alle die rampen en
herhaalde genadig: deze wereld is onderworpen aan
't geweld en de woede des oorlogs, welke beurt-
lings dezen aardbol verwoesten: alle fchepzelen zijn
de fpeelbal van 't lot en van allerlei treurige ge-
beurtenisfen, en terwijl hij dit zeide, wierp hij
eenige kroonftukken toe aan de rampzaligen, die
door den honger geprikkeld even fnel liepen als
zijne paarden , en zich in menigte aan 't portier
vertoonden. Deze lieden, zeide hij, zouden ons
kunnen nafchreeuwen, roovers! Want daar ik deel
hebbe in de leveringen van voeradie , welke de
fchoonfte voordeden leveren, zal ik waarfchijnlijk
het mijne trekken, van 't ^ene men hen ontnomen
heeft. Als ik het des wel befchouw, is deze
aalmoes Hechts eene geringe wedergave. Indien ik
ondertusfehen geenen grooten fleep had gehouden,
en niet was vcrzeld geweest van zes wel gewapende
ka-

LUTHER'S MEISJE, XLII. HOOFDST. 217
kareis, zoudt gij aan uwen boom vastgebonden van
honger hebben moeten fterven. Om u te redden
was 'er juist zulk een knaap nodig als ik, want
een gemeen voorbijganger zou u beklaagt , maar
tevens u vast gebonden hebben laten blijven. Hoor,
wanneer gij eenigen tijd onder ons zult verkeerd
hebben, zult gij de eerde zijn om de eenigzins
onmatige bezittingen te wettigen , ' van zoo veele
brave lieden, die gebruik weten te maken van
hunne fchranderhéid, en van de heertellende wanorde.
Degelijkheid van fortuin is eene loutere' hersfenfehim,
in de maatfehappij zullen altoos eenige rijke lieden
wezen, terwijl een ander gedeelte niets zal bezit­
ten: maak eene verdeeling naar uw welbehagen,
drie vierde der menfchen zullen het andere vierde
dienen, of 'er zou geene famenieving zijn: dus,
wanneer men eene keuze doen kan, zal men zich,
mijns bedunkens, altoos plaatzen in den rang der
meestbemiddelden; gij bevind u thans in dien rang
dewijl ik u heb aangenomen, zegen derhalven uw
lot, uw welvaart is voord - aan , zoo wel als de
mijne, verbonden aan den arbeid dier rampzaligen,
die tot den grootden hoop behooren. Deze veror­
dening heeft altoos plaats gehad , en zal na ons
nog blijven voortduren; laten wij derhalven, daar
wij flegts een kort verblijf op aarde hebben, onzen
ftand den best mogelijken maken. Dit 's de wet
van alle wezens, die met verftand en gevoel be­
giftigd zijn. Indien de rijkdommen, welke ik bezit,
O s met

*i8 GESCHIEDENIS VAN EEN
«iet in mijne handen waren, zouden zij den prooi zijn
van anderen, 't is dus best dat ik 'er gebruik van
make. De tegenwoordige verordening van zaken
kan ik niet veranderen, en hoe zou ik die ongelijk!
heid kunnen hervormen, welke de waarborg is van
ondergefchiktheid? Hoe zou ik alleen het voorbeeld
kunnen dellen van eene nieuwe verdeeling? Ik her,
haal het nogmaals, dat ik de vriend ben van hun
met wien ik verbonden ben, maar dat de anderen
zich zoo goed moeten plaatzen als zij konnen; ik
heb het vermogen niet om te doen , 't geen de
dwang der wetten zelv' niet kan verrigten , deze
wilde dat het genot van den eenen gegrond zoude
zijn, op de ontbeering van anderen; 't is des
noodzakelijk dat een der bekkens van de weegfchaal
dnale, terwijl het andere Rijgt, want om het even-
wigt te behouden is volfirekt onmogelijk; zal ik
m>J zeiven gaan opofferen om niets te bewerken?
Nimmer zal ik willens mijn oog afwenden van den
ongelukkigen die mij om bijrtand imeekt; maar
voor mijn eigen rust zal ik mij weinig de rampen
bekreunen, welke buiten mijn kring plaats hebben.
Ik was niet zeer voldaan over zijne wijze van
redeneering en gewaarwording. Ik vond 'er iets
hard, iets eigenbaatig in, 't geen geenzins over-
'feenftemde met het liefderijk denkbeeld van alge-
meene weldadigheid, het welk men diend vast "le­
ttellen, om tot bijzondere hervormingen overtegaan.
Ik wilde mijnen weldoener wel beminnen, maar ik
ge-

LUTHER'S MEISJE, XÏ.IL HOÓFDST. 219
gevoelde tevens mijn hart afkccrig van ftelre-
gels , welke baatzucht en fiegtheid in de hand
werkten. Deze zedekunde kwarrr mij wreed en
woest voor, en ik verwonderde mij minder over de
onheilen mijns vaderlands, toen ik zag, dat men
niet bloosde die te vernisfen met den luister
der welfprekenheid. Ik beftrecd mijnen befehermer
vrij levendig; ik deed hem bezeffen dat men, met
dezelfde grondbeginzels , alle de buitenfporigheden ,
Sl het geweld der overheerfchers kon billijken,
want dat zoo men alleen zijn eigenbelang in acht
te nemen had, en de oogen van al 't overige af­
wendde , 'er geen misdaad als dan meer plaats kon
hebben, en de deugd fleclits een ijdelen klank zijn
zou. Ik kon met geene mogelijkheid hem dien
ftaatkundigen eerbied betoonen, door welke de be-
fcliermde uit gedienfligbeid den beiehermer fchijnt
gelijk te geven, terwijl hij hem inwendig veroor­
deelt. Hij toonde zich niet gebelgt over mijne
rustige antwoorden: hij was een verdraagzaam
pijrrhonist (twijvelaai), ft erk
gehegt aan zijne be­
grippen, maar die aan anderen de hunne liet. Hij
bleef geftadig herhalen , gij zelf zult ten eenigen
dage de waarheid ondervinden van 't gene ik u
zegge. Doch mijn hart en mijn mond gaven hem
telkens moedig ten antwoord: neen, neen; nimmer,
nimmer!
DRIE

•*2o GESCHIEDENIS VAN EEN
DRIE EN VEERTIGSTE HOOFDSTUK,
Eindelijk kwam ik met hem aan, i„ die verba-
zeilde groote en woelige hoofdftad , welke hij mij
-iigekondigt had als het verblijf des rijkdoms, des
wellust en der vrolijkheid. Reeds op het eerfte
gezicht ftond dezelve mij „iet a a n L
F .
c u n
J met aan. ik weet niet
* ik het een uitwerksel moet noemen van bet
droefgeesnge, 't geen mijne verbeelding oveiSalle
voorwerpen verfpreidde; maar die vermaarde ftad
h a d
'
m i j
'
i e t d r o e
^> het volk zag 'er leelijk
en haveloos uit, de aangezigten vermagerd en misnoegt;
l k Zag in de ftraaten veel beweging maar
geen vlijt, g e e n i j V e r f e n d e m e e s t e m e n f.
lieden het flaafsch en vreesachtig voorkomen van
ellende en onderdrukking. Het treurig tegenovergeflelde
van rijkdom en armoede, welke geftadig te
famen worftelden, was voor mij een bewijs dat de
menselijkheid i n d e h e I f t v a n d e h ^ ^
gedooft; het juk des arbeids , het welk aankon-
dend op den grootden hoop drukte, vernederde 'er
het menfchelijk gedacht; het wantoonig gebrom
bedond enkel uit eene menigte van verwarde klaag­
tonen. De honendfte en trotschfte lediggang
trotzeerde den ongelukkige,!, die hijgende ond^
eenen zwaren last, zijn ftem nog moest verheffen
om

LUTHER'S MEISJE, XLÏÏI. HOOFDST. 221
om door de menigte heen te komen. Een lage
baatzucht in de houding en glimlach van den win­
kelier , eene gemaakte beleefdheid, eene valfche ge­
dienstigheid, eene ik weet niet welke bekrompe
beuzelachtigheid vertoonde zich in den gang en de
gebaren des Parijfenaars; eene kinderachtige nieuws­
gierigheid, eene ftompheid naauwlijks door de me­
nigte van konften gefpitst, een genacht van fchapen,
alles vertoonde mij een verbasterd foort van menfchen,
verzot op nietsbeduidendc vermaken; ingenomen met
eenen popachtigen opfchik en tooi, zich bewegende
in een kring van nietige gewoontens, alle denk­
beelden van ware grootheid even als van waar ver­
maak verloren hebbende. Ik zag 'er niets dan een
zoort van fchimmen pronkende met klatergoud, die
een taal aan hun eigen ''hadden, van welke zij
zich bedienden in het zedekundige, even als in
de wetenfchappen en konften, alles ovcrtogen met
een zeker polijst en door te veel fraais ontaartende
in kleinigheden.
De openbare ontuchtigheden, door duizende flam­
bouwen verlicht, boden mij in den avond duizende
ergerlijke en fchandelijke tooneelen aan. De zon
kon op den helderen middag, deze fchandelijkbe-
den, welke zelfs langs de deuren van de braaffte
burgers, waar de moeder de zedigheid aan hare
jonge dochter voorpreekt, gepleegt wierden, niet
duidelijker hebben aan den dag gelegt; de onfchuld
zelve moest op dat gezicht, eenig in zijn zoort,
zich

222 GESCHIEDENIS VAN EEN
v 1
zich gefcbandvMt voelen, terwijl het gehoor zich
met kon hoeden voor de «itdrukkingen der ontucht
die zegevierend en opgetooid de ftraten bewandelde'
Ik had langen tijd een afkeer om in deze ftad
te éten , toen ik de markten gezien had, waar
alles, wat tot voedzel moet dienen door den drek ge-
fleept, of befproeid word met,de onreinighedcn der
daken; de fpij zen misfcn >er h a r e n a t u u r ] i j k e ^
en zijn niet kenbaar. Alles is opgefmukt en toe­
bereid, en men vind 'er wel den fchijn der fpijze
maar geenzins haren wezenlijken fmaak. Het ver­
gif, 't welk men 'er, ondcr den naam van wijn,
n aanbied, maakt u ziek; aan de fceurigfle tafels
zelve, drinkt men geenen anderen dan die ver­
vecht is. De bewoner dezer ftad fchijnt reuk en
fmaak verloren te hebben, zoo gulzig is hij in 't
vullen van zijn maag, met alles wat men hem
voordien t.
_ Zoo gij in de keukens koomt draait u het hart
ra 't lijf. Tafels en wanden alles is 'er even
duikend cn morsfig. De kopere keukengereedfehap-
pen, welke 'er bijna in alle huizen nog in gebruik
zijn, werpen in elke fchotel eenige hunner gevaar­
te deelen, en daar men jaren lang bezig is met
zich te vergiftigen, fchijnt men zulks niet eens te
bemerken. Havenlooze keukenjongens, kneeden met
hunne vuile en morsfige handen de fpijzen, wel­
ken u in zilveren fchotels, of in 't eêlfte en fijnde
porcelem worden opgedischt.
Men

LUTHER'S MEISJE, XLII. HOOFDST. 253
Men drinkt 'er bij aanhoudenbeid likeuren, welke
men zich de moeite niet geeft natefpeuren, waar
uit zij gebrouwen worden; en die men gulzig en
onbedagt inzwelgt, en welke de kiem zijn van de
fmertelijkfte ziektens. -
Het Franfche tooneel , van 't welk ik mij zoo
veel voorftelde, en waar heen ik met de grootfte
drift liep , zonk zoo ver beneden het denk­
beeld, 'twelk ik mij daar van gevormd had, dat
ik zeer fchielijk liever de vertooning van een ftuk
aan mijne verbeelding overliet, dan aan de kunst
der tooncelfpelers. Hun gelaat ftond itrak, en 'er
was niet eene enkele hartstocht op te lezen. Eenzelvi­
ge tooncn , koelheid en ftijfheid in hunne bewegingen ,
deeden duidelijk bemerken dat zij met een laauvv
volk te doen hadden, .dat ontbloot was van ge­
voel , cn 't welk van de ver-gezogte famenkoppeling
der konst , vorderde 't. gene het niet meer wist
te ontdekken, in de eenvouwdige en fprekende ta-
fefeelen der natuur. Mij dagt ik zag altoos het­
zelfde treurfpel, want het treed in Frankrijk niet
buiten denzelfden vorm, waar in het oorfpronklijk
gekneed wierd; een reeks van vaarzen , zwakke
en kleene middelen, woorden in ftede van daden,
alles duidde een bekrompen veld aan, voor 't welk
de dichters hunne perfonadien verkoren hadden. Zij
hebben nooit meer dan zes vierkante voeten gronds
om te bewandelen, of om hunne daden te ver-
rigten.
Een

"4 GESCHIEDENIS VAN EEN
Een tooneel van vrij meer aanbelang vestig
mijn aandacht, dat der wereld namelijk- ee-
tooneel op 't welk veel verfcheidenheid heerscht
en waar het andere flechts een fchaduw van is &
zou een ganfchen dag noodig hebben, om u 'mijn
oordeel medetedeelen , 't welk ik velde over die
vergulde mannen, en over de zielen, welke «
manlijk huisvesten onder die vergulde oppervlakte.
De hebbelijkheid heeft algemeen alle die zielen ver
zwakt en doen inkrimpen, zij zijn kleen, fchraal,
ftijf en verfijnt, en als zij buiten haren kring wil­
len treden, en zich groot en önafhanglijk vertoo­
rn, vallen zij oogenbliklijk daar na weder in den
engen kring harer weekheid.
Ik zal u niets zeggen van de vrouwen, fchoone
flbrimondel ik heb 'er fleehts weinige gezien, en
acht mij gelukkig u aangetroffen te hebben, daar gif
mn voor hare ftrikken behoed hebt, gij, die door
uwe- wijsheid, oprechtheid en grootmoedigheid'
Florimonde, innerlijk door die loffpraak getroffen
omhelsde jezennemours, en floot hem den mond
met eene vriendelijke kus. Hij vervolgde aldus.
VIER EN VEERTIGSTE HOOFDSTUK
X^aar ik mijn beftaan liever wilde fchuldig wezen
aan mijner handen arbeid, dan aan de enkele mil-
da-

LUTHER'S MEISJE, XLIV. HOOFDST. 225
dadigheid van iemand anders, verzogt ik monval,
mi] een post of bediening te bezorgen , 't geen
hij ook niet in gebreken bleef te doen ; hij nam
mij aan tot zijnen fecretaris; doch hij liet mij ge-
ftadig zonder werk; en wanneer ik hem vraagde,
wat 'er moest verrigt worden? was gemeenlijk zijn
antwoord, vermaak nemen, gebruik maken van 't
leven en 't voorbeeld volgen van hun, die hij
gaarne bij zich had.
Gij weet, welke die vermaken en voorbeelden
waren, die hij mij aanbeveelde te - volgen. Gij
hebt 'er u meer dan eens over geërgerd, flori­
monde; en zoo ik dezelven niet verfmaad hadde,
zou ik hier niet bij u zijn. Ik heb altoos 't ver­
maak van denken boven alle andere vermaken ge-
fchat. De vrijheid om 'er mij geheel aan te kun­
nen overgeven, zonder afgeleid te worden, deed
mij bij monval blijven, en de vrees van eenen
te moeilijken dienst aantetreffen, heeft mij een
zonderling zoort van leven doen leiden; des morgens
verkeerde ik met wijsgeeren, en des avonds met
lichtmisfen. Ik was niet voor zijn huis gefchikt,
en wij gaven wederzijdsch eikanderen ergernis.
Apostel van een vrolijk en losbandig leven predikte
hij hetzelve openlijk, terwijl ik in mijne aanmer­
kingen mijn best deed, om de kleuren te verdoo-
ven, waar mede hij zulk een leven poogde opte-
luisteren.
P Lang

sz6 GESCHIEDENIS VAN EÉN
Lang en heimelijk heb ik mij dat befpiegelend
leven verweten, 't Is eene logheid van ziel, 't welk
zijne bekoorlijkheden en gevaren heeft. Een werk­
zaam leven overtreft verre een peinzend leven. Ik
zag derhalven naar iet ernstigs om, waar mede
ik mij zeiven en anderen nuttig kon zijn. Het
bezweette aangezicht eens ambagtsman deed het
mijne bïoozen. Ik wilde de kluisters verbreeken,
welke ik begreep dat fchandelijk waren; maar de
hebbeÉjkheid benevens eene kinderachtige vrees be­
namen mij den moed daar toe. Eindelijk zogt en
vond ik dat werkzaam leven, 't welk god ons
allen beeft opgelegt, en 't welk zijne eigen be­
looning met zich voerd, door met genoegen het
hart te vervullen van den genen die 'er zich aan
overgeeft. Door mij aan u te hegten, heb ik de
nietsbeduidende bezigheid der weekheid verbannen.
Doof mij, geheel en al overtegeyen aan werkzaam­
heden, die het lighaam afmatten en vermoeijen, heb
ik de verbeelding alles ontnomen wat verbijsterend
en fchadclijk is Ik meende mij zeiven te
kunnen beteugelen, maar ik liep mijne ketens te
gemoet. Vergeef mij deze taal ^ fchoone flori­
monde, mijn hart ftaat voor u open; mijne rond-
borftigheid mishaagde u nooit , en ik heb een
afgrijzen van de logen. Van onfchuldig ben ik
fchuldig geworden; ik had 'in ftilte de fchaduw
Van fuzanna moeten eerbiedigen, en ik ben haar
ontrouw geworden'. En Zoo zij thans voor mijne
©ogen

LUTHER'S MEISJE, XLIV. HOOFDST. 227
oogen vertelleen, hoe zoude ik haar durven aan-
ichouwen? Hoe, ik heb meineedig jegens haar
kunnen wezen, ik heb mijn trouw kunnen verbre­
ken welke ik haar gezworen had;
Een droom heeft, ongetwijfelt om mij te ftraffen;
dezen nacht hare beeltenis voor mij verlevendigt:
ik bevond mij aan den kant eenes golvenden ftroomsj
en ik befpeurde fuzanna aan de overzijde van
denzelvcn. Een witten lluier, het zinnebeeld Van
hare eerbaarheid, gaf meerder luister aart hare
fchoonheid; Zij riep mij, ik plofte mij in den
ftroom ter neder om tot haar overtekomen; maar
in weerwil van alle mijne pogingen $ voelde ik mij
door 't water mede liepen. Te vergeefsch ftrekte
zij hare handen naar mij uit, ik bezweek onder de
bruifchende golven, terwijl ik haar zag ten hemel
rijzen, en in de lucht een lichtftraal achter zich
laten.
Terwijl ik haar met mijne oogert na ftaarde, wierd
ik wakker, noemde haren naam, en bevond mij,
zoo ik dagt, in hare armen. Ach! ik ben even
fchuldig jegens u als haar. Spreek, hebt gij kun­
nen hooren dat ik voor eene andere zuchtte, en
moet ik langer misbruik malven vatt eene liefde j
welke ik nooit verdiende ? Ik wil mij zelvëri
recht doen; ik ben uwe liefde niet waardig; mij
zelven bedriegende heb ik u ook bedrogen ;* dit
hart neemt zijn vlugt weder geheel naar het eerfte
voorwerp $ door welk hetzelve gebóeit wierd: véf-
P' 2 geef"

2o8 GESCHIEDENIS VANEEN
geef het mij, ik nam eene kortftondige drift,
welke reeds verflaauwt is , voor liefde ; en de
liefde zelve kwam mij mijne ontrouw verwijten.
Florimonde, het ftaat aan u uw zelve te
wreken; aan mij mij zelve te ftraffen; en daar
het mij niet langer geoorloft is u te aanfchou-
wen zonder bloozen, moet ik niet . . . anders
doen, viel florimonde mij in de rede, dan mij
nogmaals met een weinigje vertrouwen, met eene
openhartige vriendfchap begunftigen : zij drukte
mij toen in hare armen, trachtte hare gedwongen
tranen te weerhouden, en kon zich niet genoeg
verzadigen met mij te befchouwen. Laten vrij lie­
ver eikanderen het leed helpen dragen , 't geen
onze haiten pijnigt. Gij bemind fu z a n n a, gelijk
ik u beminne, gij verlangt haar bijzijn, gelijk ik
het uwe verlange, zij is u noodzaaklijk voor uw
geluk, gelijk gij mij zijt voor het mijne; die on­
gelukkige is uwe tedere liefde waardig, en ik ben
ongelukkig om dat ik op uwe wedermin niet kan
hopen.
Maar duldt mij, waarde jezennemours, zoo
vervolgde zij, duldt mij aan uwe zijde, laat voor
mij eenige zuchten, en behoudt uwe liefde voor
haar. Ik verlang niets meer dan uwe vertrouwde
te zijn. Ja, ftort in mijnen boezem uwe geheimfte
tranen uit. Ik zal 'er deel in weten te nemen.
Ach, ik weet wat het is te beminnen? Ik weet
het . . , fuzanna was mijne mectedingfter, maar
zij

LUTHER'S MEISJE, XLIV. HOÖFDST. aao
zij word mijne vriendin. Indien ik de plaats wist
waar zij zich onthoudt, zou ik zelve haar te ge-
moet gaan, en de eerfte zijn om haar in uwe
armen wedertebrengen. Ja, waarde jezenne­
mours, voegde zij 'er bij met de vervoering van
eene vertederde en aandoenlijke vrouw, (eene ver­
voering welke door geen pen is uittedrukkcn,) ja,
ik beniin u . . . ik bemin u, en daar de ware
liefde zuiver en belangloos is, wil ik het geheim
van mijn ziel voor u openleggen. Toen mijn hart
zich aan u overgaf, durfde het niet hopen op
eene vereeniging met het uwe, door eenen gëwijden
en onverbreekelijken band. Ik wist dat ik een fter-
veling beminde die te ver boven mij was. Ik achtte
mij niet waardig te deelen in uw lot. Een nood­
lottig toeval had mij den genen doen ontmoeten,
die mij gelukkig kon maken ; maar ongetwijfelt
verdiende ik dat heil niet, daar zijn hart reeds aan
eene andere behoorde. Wel nu, dat die gelukkige
mededingfier zegepraale , ik onderwerpe mij; ik
verlang niets anders dan uwe vriendfchap; maar ten
minften vorder ik die van u in hare volle uïtgèftrekt-
hejd als eene vertroosting, deze alleen kan de fmert
dragelijk maken, welke ik mijn leven lang zal ge­
voelen.
Na een oogenblik zwijgens, gedurende het welk
ik met nedergeflagen oogen ftond, en mijn regter-
hand in de hare drukte, vatte de vertederde flori­
monde het woord weder op. Te waarde jezen-
P 3 ne-

*3° pESCHIZDENJS VAN EEN
nemours, want ik durf u mijn minnaar niet
noemen, indien gij verrukt door de bekoorlijkbeden
mijner mededingfter enkel befluiten kond mij te ver­
laten, vertrek. . . , Maak mij nog rampzaliger,
en de hemel hoord het, nog zal ik u niets te
verwijten hebben. Maar indien gij hij mij kondt
Jeyen, indien gij mij niet haat, indien mijn ge­
zicht en de betuigingen mijner tederheid u niet
belgen zoo blijf, en fpreek mij geftadig van uwe
fuzanna; dat hare naam aanhoudend in mijne
ooren klinke, ?
t zal mij aangenaam zijn denzelven
uit uwen mond te hooren, ik zal met u van haar
fpreken , en zoo ik gedoemt worde , om ilegts
gene fchaduw te zijn van hare fchoonheid, dan zal
die fchaduw dienen om haar aan u tc vertegen­
woordigen. Ik verlang enkel uwe rtist en uw ge-
|uk»
11 t e
behagen en te beminnen is alles wat ik
begeer, en ik zal mij over gelukkig achten, indien
gij, bijwijlen, u ilegts verwaardigen wilt een blik op
mij te flaan. Suzanna verwierf uwe liefde, boeide
W$ neiging, ik wil haar alles opofferen, en uit
die. opoffering zult gij kunnen opmaken, hoe on­
gemeen groot mijne tederheid voor u is. Ja, gij
zult bemind worden enkel om u zeiven: ik ben
y,W,e beminde, niet meer, maar ik ben uwe vrien­
din geworden. Indien gij onder dien tijtel mij
ipmtijds eene tedere uitdrukking toevoegt, zal ik
dezelve aannemen als een' weldaad, maar ik zal
v;c7ens mik zegepraal eu mijn vermaak weten te
ver-

LUTHER'S MEISJE, XLIV. HOOFDST. *3Ï
verbergen. Dat ik u altoos moge gelukkkig zien
en florimonde zal voldaan zijn. ïk zal mijne
brieven bij de uwe voegen ter ontdekkinge van
het fpoor uwer beminde: ik zal niets verzuimen
om achter haar lot te komen, en ik roep den he­
mel tot getuigen, dat de fchoonfle dag mijns le­
vens die zijn zal, waar in uwe oogen, fchitterende
van vreugde en van verbaastheid , baar weder zien
zullen, mits nogthans dat gij op dien dag van
blijdfcbap, uw oog van vriendfchap aan mij niet
onttrekke.
Zoo ooit een minnaar verbaast ftond, het was
jezennemours. Hij kende bet verbeven karakter
van florimonde, maar hij verwagtte niet te min
de gerekte verwijtingen van eene minnenijdige vrou­
we; hij vond in haar een ongemeen voorbeeld van
goedaartigheid en tederhartigheid ; verdomt over zoo
veele edelmoedigheid, achtte hij zich zeiven te fchul-
diger.
Dit boezemde hem voor haar eenen nieuwen eer,
bied in, gepaart met de hoogde bewondering. Som­
wijlen drukte hij haar in zijne armen, zonder te
durven uitten wat hij dagt , en het was deze
zeldfame niinnaresfe die hem van fuz anna fprak,
van de middelen om haar wedertevinden , waar­
door zij de hoop, hoe beguichelend ook, in hem
voedde, welke in het hart diens ongelukkigen kiem­
de. Zij vergat zich zelve om de ziel van jezen­
nemours gerust te ftellen, en te hegten aan daï
p 4 beeld *

2-Z- GESCHIEDENIS VAN EEN
beeld, het welk hij aanbad. Deze zuivere teder-
hartigheid, deze edele grootmoedigheid trof zoda­
nig het hart van jezennemours, dat hij geheel
doordrongen wierd van de haitelijkfte genegenheid;
alle betuigingen van eene wezenlijke en oprechte
vriendrchap werden menigvuldig aan florimonde
gedaan , en deze betuigingen evenaarden door hare
hartelijkheid bijna die der liefde.
VIJF E N VEERTIGSTE HOOFDSTUK.
JVl.iddeIerwijl was monval van eene vrij lange
reize te .rug gekomen; want hij toog van Parijs
' paar ,Londen, naar Jmfterdam , naar Venetië, naar
Turijn of naar Wenen, even zoo gemakkelijk als
een burger van Parijs zich des zondags, begeeft
naar St. C/oud, naar Sgeau, naar Meudon. Zit
daar voorzeker het grootfte voordeel 't geen de
rijkdommen verfchafFen, en het eenigfte om 't welk
de gefchiedenis-fchrijver van jezennemours een
weinig fortuin zou begeert hebben. Naar zijn lust
en begeerte een afgelegen land te gaan bezoeken
m een gemakkelijk rijdtuig, ,zonder gevaar en zon­
der verveeling, verfchillende zeden en onderfcheide
regeenngsvormen naartefporen , binnen korten tijd
Zjch een medeburger te maken van alle rijken en
fla-

LUTHER'S MEISJE, XLV. HOOFDST. £33
daten, alles met nieuwe oogen te befchouwen, die
• niet uit hebbelijkheid anders zien , de trouwlooste
van alle misleidingen; den geheelen weg over ge­
dienstige en vriendelijke menfchen aantctrelfen, die
voor een weinig geld u fpijzigen en geleiden. Waar­
lijk zulk eene gelukkige en nieuwe fchikking, wel­
ke aan bijna alle'voorleden eeuwen onbekend was,
word niet genoegzaam bewonderd. Ach ! indien
de hemel mij immer begunstigt met de behoorlijke
middelen, zal ik de groote en majestueufe ftiden
gaan begroeten, en ik zal niet rusten voor en aleer
ik Europa zal bezogt en doorgereist hebben, * want
ik geloof geene boeken meer, welke maar al te
dikwijls-ons wat voorliegen, ook heb ik van na­
bij reizigers gekend , die de eerste waren om de fpot
te drijven met hunne verhalen.
Monval dan, herinnerde zich zijnen nieuwling
en haar, aan wie hij hem had toevertrouwt. Hij
nodigde alle de oude en nieuwe medemakkers zij­
ner vermaken , om ooggetuigen te zijn van een
grappig tooneel, zoo als 'er zeldfaam word ver­
toont.
Hij kwam dus aan dit vreedzaam landhuis met
al den grootfehen ftoet van eenen opperpachter,
die verzeld word van een ganfehen zwerm zijner
gasten. Zij waren ongetwijveld allen naar den ton;
want elk hunner bragt met zich de gedienstige
fchoone, welke voor die week verkoren was ; dat
'is te zeggen, eene danferes of eene zangeres die
p 5 voor

«34 GESCHIEDENIS VAN EEN
voor eenige dagen de ftad kon verlaten. Flovl
monde verbleekte op hunne aankomst. Jezenne­
mours befchouwde dit onverwagt bezoek, als een
plaifitr partij, vrij eigen aan zijnen vriend. Hij
herkende ten naasten bij dezelfde perfconaadien
welke hij gewoon was te Parijs bij monval te
zien.
Monval, „ a vrij dartel florimonde omhelst
te hebben, wierp zich vlug in de armen van je­
zennemours, uitfchaterende m fecbgea met
de zotfte betuigingen van blijdfchap. 't Ganfche
gezelfchap volgde het zelfde voorbeeld. Men was
daar geenzins gekomen om van zedekunde te fpre­
ken; men gaf zich over aan een luidruchtige vro­
lijkheid; de fleep van levercij bedienden volgde de
meesters na, en het huis, 't welk een oogen­
blik te voren, een eenfaam verblijf van wijsheid
was, wierd eensklaps de tempel van dwaasheid,
men hoorde 'er het klinkend geluid der fpeeltui-
gen en het ftoeijend gerucht der dansfen. De een­
zame en kuifche echo der bosfchen, herhaalde de
toonen der losbandige fchoonheden , als mede het
dartel gezang der ongeteugelde bacchus-zoonen,
die, om kwanswijs vermaak te hebbenelkander
ten bijna doof fchreeuwclen,
ZES

LUTHER'S MEISJE, XLVI. HOOFDST. 433
ZES E N V E E R T I G S T E H O O F D S T U K .
florimonde bevond zich in de grootfte verle­
genheid; daar zij alles voorzag wat zij te vreezen
had, en tevens dat gene zogt te verbergen, wat
zij niet wilde dat aan jezennemours bekent
wierde, wist zij niet hoe zich te gedragen. Zij
verliet jezennemours geen enkel oogenblik meer
en gaf hem door ftomme tekenen te kennen hoe
zij leed. Zij beefde dat het onbedagtzaam en
noodlottige licht over haar vorig leven verfpreid,
den jongeling :As oogen mogt openen, en haar in
zijne oogen verachtlijk maken. Deeze noodlottige
flag vreesde zij meer dan den dood : dat men zich
hare angften verbeelde en hoe fmertelijk haar de­
zelve vielen. Ongemeen naijverig wegens haare ach­
ting , liep zij elk oogenblik gevaar dezelve te ver­
liezen.
In die gefprekken, welke meer dan vrolijk waren,
die zij gedwongen was aantehooren, wist zij fchran-
der eene wending te geven aan die tooneelen wel­
ke jezennemours tegen ftonden. Dan eens gaf
zij voor niets gezien te hebben, dan eens dat zulks
de gewoonte van 't buitenleven was, en hoe inge­
togener men in de ftad leefde, de dartelheid en
yrijheid zich des te beter lieten zien in die vroüj-.
ke

236 GESCHIEDENIS VAN EEN
ke landverlustigingen, waar het de gewoonte was
zich aan de uitgehtenfte vreugde overtegeven. Zij
voegde 'er bij, dat zij de gewigtigfte redenen had
om monval te ontzien, dat hij kort van ftof en
gevaarlijk was, zoo haast men zijne ontwerpen
dwarsboomde, dat de weinige dagen, die hij daar
zou doorbrengen , fchielijk zouden verloopen , en
dat het beste middel om alle ergernis te ontwij­
ken, was zich te gelaten als of men 'er niets
van bemerkte; dat ongelukkiglijk de zeden der eeuw
haar geboden ftiltezwijgen, en eindelijk dat het de
laatfte keer zijn zoude dat zij mede deed in een
feest, het welk zij nooit had kunnen voorzien,
noch ontwijken.
Schik u een Weinig, vervolgde zij, fchik u een
weinig, mijn waarde jezennemours, naar hunne
dwaasheid, zij zal flechts kort van duur zijn. Een
wijze moet kunnen hengen om alle de menfchelij-
ke buitenfporigheden, hij moet ze enkel befchouwen
als kinderlijke fratzen. Zommige koppen zijn niet
te verbeteren, en 't is vrij korter weg eenen vrijen
loop te laten aan hunne vermaken, dan hen te
willen doen verdaan iets waar voor ze nimmer
vatbaar zullen worden. Als zij vertrokken zijn,
zullen wij overvloedige ftof hebben om over hen
te fpreeken, en de fchouders van medelijden opre-
trekken.
De infchikkelijkheid had recht 'op jezenne­
mours. Daar en boven had hij tijd gehad om
de

LUTHER'S MEISJE, XLVI. HOOFDST. 237
dc gewoone levenswijze te leeren kennen van lieden
van zekeren ftand. Hij fcheen zich des over niets te
verwonderen, ook begreep hij bij zich zeiven dat
het hem niet voegde den ftrenge cn fchuwe te
fpelen, daar, waar men hem bijna was komen ver-
rasfen in de armen van florimonde.
Den derden' dag was 'er een prachtig en heerlijk
avondmaal bereid in de groote groene overdekte
laan. De tafel door een groot aantal girandoles
verlicht, en omzet met gasten, bood eene menigte
van fchotels aan, minder toebereid voor den fmaak
dan voor de trotsheid der weelde. Italiaanfche wijnen
en die van de Kaap, welke nog beter zijn, wer­
den 'er in overvloed gefchonken , verhitteden de
hersfens der genodigden, en vervulden dezelven met
duizende denkbeelden alle even dwaas en grillig.
Op het gezicht van zoo veel overvloed beklaagde
zich elk over de zwakheid zijner maag : men was
reeds verzadigt toen 't oog nog even gretig rond­
zag. Men riep die overgehaalde geesten, die lief­
lijke reukwateren te hulp , welke een moorddadig
vergif bevatten, het hoofd ontroeren en in de aders
en fpieren het vuur der ontucht overbrengen. De
wijze jezennemours zou daar gewis een dwaze
en vreemde rol gefpeelt hebben, zoo hij niet wel-
ftaanshalve genoegen had genomen om dikwijls zijn
glas met zijne dischgenoten te ledigen. Daar en
boven zou de geur der fpijzen genoegzaam zijn
geweest om de harsfens van eenen focrates te
ont-

238 GESCHIEDENIS VAN EEN
ontftcllen. Tusfchen florimonde en monval ge­
plaatst, werd hij gedurig als overladen, men deed
hem buiten zijn weten eten en drinken. De g efprekken,
welke bij 't ledigen der chrijstalle bekers
gehouden wierden, wafert reeds meer dan darteh
Dc eerste bragten hem een blos aan, doch in 't
vervolg werd hij moede van 't 'bloozen. Op zijn
wezen verfpreidde zich een gloed, door de vermaken
der tafel verwekt. Monval ftoeide met alle mo*
gelijke dartelheid met eene zijner aartigfte meeste-
resfen, welke hij had mede gebragt. Het kleene
fchepfel geheel in vtiur bleef hem niet fchuldig,
elk volgde hun voorbeeld, en door het algemeen
geftoei raakte het kapzel los van de priesteresfen
des wellusts.
Wat kon jezennemours in 't midden van zoo
veele minnekozerijen anders doen, dan de oo-en
nederteflaan op den boezem van florimonde,"en
met zijn hoofd tegen haaren ijvoire hals te lenen?
wat konden zijne handen anders verrigten dan dé
haren'zedig te drukken ? te vergeefs poogde zij-
hem afteweeren. Jezennemours gedroeg zich
zoo vriendelijk, zoo befcheiden in vergelijking der
andere tafelgasten, dat zijne houding de zedigheid
zelve fcheen bij die der overigen van 't gezelfchap.
Men roemde luidkeels de losbandigheid, de dar­
tele min en haare geneuchtens in vaarsjes, zoo als
de Franfihen die bij menigte hebben; Elke gast
prees de fchoonheid van haar, die hij omhelsde..
De

LUTHER'S MEISJE, XLVI. IIOOFDST. 539
De dartelde Franfc'ne liedjes, van welke geen we­
derga bij eenig volk beftaat, en verre die van den
wulpfchen anacreon overtreffen , wierden in 't
ronde aan tafel gezongen. Schoon het gezelfchap
de oogen op jezennemours gevestigt hield, ver­
moedde hij niet dat hij de voornaamfte perfonaadje
van 't feest was. Hij wist niet eens dat het zijn
hij men was, het welke deze apostels der lichtmisfe-
rij volgens hunne grondbeginzels vierden , en dat
dit prachtige maal, zijn* luisterrijk bruilofts - feest
was. Florimonde zelve , fchoon zij monval *
wel kende, vermoedde dezen trouwloozen trek niet
dien hij haar fpeelde. De goede jezennemours
voldeed eenvoudig aan het teken 't welk men hem
telkens gaf van haar te omhelzen, en nam het
fchaterend gelach voor de betuiging van gewone
vrolijkheid. Hij. gaf zich goedfehiks over aan de
algemeene vreugde , meenende deel in dezelve te
nemen. Maar alle oogen bleven op hem gevestigt,
cn 't was een nieuw vermaak voor de dischge-
noten hem het voorbeeld te zien volgen , en
door de fijne wijnen in de maling te zien' bren­
gen , waar door zijne zinnen verhit wierden, en
zijne wijsbegeerte overmeestert , in weerwil van
alle de lesfen van plato en aristoteles.
ZËn

240 GESCHIEDENIS VAN EEN
ZEVEN EN VEERTIGSTE HOOFDSTUK.
E r waren ten minften vier en twintig uuren noo-
dig om de dampen van dit feest ter nedertezetten.
Bij 't ontwaken zijner rede, meende jezennemours
uit eenen onrustigen droom te komen; hij kon geen
geloof flaan aan het beeld , 't welk zijn geheugen
hem. voor 't oog bragt; hij meende nog op den
boezem te lenen van florimonde, in 't bijzijn
van monval en diens gasten , die tot getuigen
ftrekten zijner vurige genegenheid voor haar. Flij
begreep zelf niet hoe hij zich zoo verre had kun­
nen vergeten, van zoo 't fcheen de eer te bevlek­
ken eener vrouw, welke hij plichtshalven had be-
hooren te eerbiedigen. Hoe ! zeide hij, ik heb
dan geen meerder vermogen over mij zeiven gehad:
ik ben onbezonnen genoeg geweest om de gehei­
men haarer genegenheid te openbaren. Waartoe
.diend het de deugd te beminnen en zich op wijs­
heid toeteleggen, als .wij dezelven een oogenblik
daar na met voeten treden, en opofferen kunnen
aan een betooverend oog?
-Hij ging wandelen verwonderd over zijne onbe­
scheidenheid , neerflagtig door het verdriet het welk
in zijne ziel eene bittere wroeging deedt ontdaan,
toen een der medgezellen van monval, dien hij
uit

LUTHER'S MEISJE, XLVÏÏ. HOOFDST. 241
uit hoofde der ruwheid van deszelfs zeden nooit
had kunnen dulden, hem achter op kwam en hem
op den fchouder tikkende en fchalkachtig in 't aan-
zigt ziende, zeide : goeden morgen, vriend! goe­
den morgen, wijzen man! Ik ben , de drommel
haal me, zeer verblijd, u eindelijk één der onzen
te zien. De looze wijsgeer 1 maar ik wist wel dat
'er iets van o te maken zou zijn. — Na deze aan-
fpraak, vervolgde hij zijn weg, vrij fterk uitfcha-
terende in lagchen.
Een der onzen! ik, één der zijnen! kan 't mo­
gelijk wezen, zeide jezennemours, de yuist te­
gen 't voorhoofd drukkende. Voorwaar! ik heb den
tijtel, dien hij mij geeft, wel verdient. Maar een
der zijnen te zijn! goede god! dat 's te zeggen,
dat ik geen zeden, geen fchaamte, geene eerbaar­
heid meer zoude hebben! . Maar neen, ik kan nog
over mij zeiven bloozen en fchaamrood Worden!
Hij floeg op zijn borst, neep de oogen toe, ftond
ftil, dampte met den voet. Hij kon niet begrijpen
wat *er des avonds tc voren'kon voorgevallen zijn,
en hij vergrootte in zijne eigen oogen de ongere­
geldheden in welke hij had deel genomen.
Daar hij de ontmoeting van andere getuigen
vreesde, begaf hij zich naar een dlgt belommerd
boschje, daar hij zich verfchuilde. Aldaar zou hij
geerne de oogenblikken hebben willen uitwisfehen
in welke hij florimonde en de liefde had bele­
digt : hij durfde niet meer aan fuzanna denken:
Q haar

242 GESCHIEDENIS VAN EEN
haar beeldtenis was gelijk 'aan eene godheid, die
zich omfluierd had op haar altaar, en den wierook
verwierp van eenen heilloozen fterveling.
Monval, die hem federt een uur had in 't oog
gehouden , en alle zijne voetftappen naarfpoorde,
kwam hem eensklaps op zijde. Wat toch v doet
gij hier onder het digte lommer, zeide hij hem
op eenen luchtigen toon, en met eenen fchampe-
ren glimlach. Of zoudt gij deze plaats afgefproken
hebben met eene dier kleene ftoute fottinnen , die
san ons dezen nacht zoo veel wellust verfchaften?
zij zien 'er ten minsten bekoorlijk uit, het zijn
de aartigfte bakkesjes... Bij mijn ziel, de opera
zal aanftaande vrijdag niet konnen fpelcn ; want
onze godinnen zijn in geen luim om naar de ftad
te keeren, zij hebben het te wel bij ons. Maar
om zedig te zijn, jezennemours, blijf gij uwe
florimoide aankleven, gij zult 'er genoeg aan heb­
ben; zij verftaat het wellustige meesterlijk ....
Zij is eene achtenswaardige vrouw, hernam jezen­
nemours, ik heb hare bekoorlijkheden niet kun­
nen weêrftaan, en dewijl gij getuigen zijt geweest
van mijne tederheid voor haar, beken ik voor de
vuist, dat zij mij oneindig bevalt, 't Was geenzins
de grootfte uwer weldaden mijn leven te redden,
maar mij in kennis te brengen met eene zoo goed-
aartige en edelmoedige ziel , welke ik tot mijne
ware vriendin wil maken. Voor 't gene ik u des­
wegens verfchuldigt ben kan ik u geen dank ge­
noeg

LUTHER'S MEISJE, XLVTL HOOFDST. 343
noeg betuigen. ... Ik wist wel dat gij haar
haar uw fmaak zoudt vinden; beken dat zij in
hare liefkozingen eene bevalligheid, een zout, een
gevoel en vuur heeft, het welk men maar zeld-
faam bij anderen aantreft. Maar fchoon door haar
overmeesterd en op een' goede fchool , bezit gij
nog eene groene houding , van welke gij u, zoo
ik meen, niet zult ontdoen, dan na de negentien­
de en twintigfte. . . . Spreek op , wij zullen 'er
geene ontbreeken. De drie fchouwburgen zullen
veel eer herwaards komen vliegen, dan u droef­
geestig en mijmerende te laten. Ik heb de gene­
zing op mij genomen , dezelve moet volkomen
zijn. Nimmer moet ik op uw gelaat het minste
fpoor zien dier druilige wijsbegeerte , welke ik als
dc pest haat, en welke ik geerne allerwegen zou
willen uitroeijen. Ik moet evenwel verfchooning
verzoeken dat ik u zoo lang bij haar gelaten
heb; maar ik was uitlandig. Zoo zij zich bij u
verveeld hebbe in deze afzondering moet 'het uwe
fchuld zijn, waarde jezennemours. Wel nu,
gij #hebt alle die kleene ftoute bakkesjes gezien,
die den draak fteeken met de wijsbegeerte, zeg mij,
aan welken wilt gij tegen den aanftaanden nacht
. den zakdoek toewerpen ? want het is billijk dat
florimonde weder in de wereld keere, en wel-
voeglijkheidshalve, wilt gij u niet als de klimop
aan denzelfden boom hechten? . . . Antwoord
toch, üatig mensch! hoe, gij durft niet meer fpree-
Q % ken? —

244 GESCHIEDENIS VAN EEN
ken? — 1
Ik durf meer, zeide jezennemours,
ik durf u niet aanhooren ; gij behoorde immers
mijne wijze van denken gekent te hebben. Ik'heb
mij aan florimonde gehouden om dat zij deugd-
'faatn is, ongetwijvelt beminneu wij eikanderen, dit
kan noch wil ik ontveinzen: indien het voorbeeld
van gisteren de liefde aan den dag bragt, welke
ik haar betuigt heb, moesten mijne gevoelens u
genoeg bekent zijn om te oordcelen dat volgens
dezelven zij geenzins op eenen gelijken voet moest
gefteld worden met die verachtelijke en fchandelijke
bordeelfchermen der ongebondenheid. Vergeef mij dat
ik op deze wijze tot u fpreeke , maar waarom
onttrekt gij u eene vrouw te eerbiedigen, van wel­
ke gij zoo dikwijls in mijn bijzijn met lof ge-
fproken hebt , en wier ongemcene verdienste gij
de eerste zijt geweest zoo. hemel hoog jegens mij
optevijzelcn! Ik heb gelegenheid gehad de kiesch-
heid haarer ziel te leeren kennen; ik heb mij aan
haar gehegt, en zulks berouwt mij niet, des moet
haar eer mij lièf zijn. — Haare eer? wel drommels!
die eer kan u nogthans geen duit gekost hebben;
gij kundt 'er ook de waarde niet van kennen. Hoe,
de hulk van uwe wijsbegeerte is verbrijzelt tegen
den fchijnrots der deugd!
Jezennemours wilde heen gaan, want hij kon
met geen geduld dergelijke gefprekken aanhooren.
Monval hield hem zijnes ondanks tegen. Neen,,
gij zult niet weg gaan, m ijn ai ra en j e z e n n e m o u r s ,
- . . . , in-

LUTHER'S MEIS/E, XLVII. HOÖFDST. 245
indien ik 11 ltet gaan, zoudt gij daar ginder vrij
wat fchimpfcheuten meeten aanhooren ; men wagt
daar reeds op u om de ontknooping van ecu fchoon
tooneelftuk te zien; maar vooraf wil ik u aanma­
nen alles te verdragen , gij moet even als de
anderen om uwe eigene bijgelovigheid lachgen.
Elk blijfpel heeft vijf bedrijven, en het laattte van
dit naderd. Gij hebt, bij mijn ziel, dc rol van
eandidus voortreffelijk gefpeelt; maar weet gij
wat u thans nog tc doen ftaat? als een zot mede^
te lachgen over uwe dwaling, uwe droefgeestigheid
aftezweeren, welke • toch niet beftand is tegen
meisjes van de opera, en voord-aan met ons te
leven op den blijmoedigen trant der dwaasheid. Ik
heb u vrij lang in ballingfchap gehouden, uwe
proef is geëindigt, gij zijt thans in onze bekoor­
lijke dwalingen ingewijd. Het gene wij heden van
ii vorderen, is , dat gij u eindelijk vervvaardige
onze taal te fpreken, daar gij reeds gehandelt hebt
als wij; dat gij die fraije verfijnde denkbeelden laat
varen, welke niet behooren tot de natuur van den
mensch, die gelukkiglijk gefchapen is voor wercld-
fche geneuchtens. Daar gij den vinger in 't vuur
gehad hebt , waarom zoudt gij als een huichlaar
het brandmerk verbergen willen. Waarom met zoo
veel grootfpraak de woorden van eer en van deugd
uitgebromt, met welke het u behaagt uwe godin alleen
te bewierooken, ten gevare van ons van lachgen te
doen derven? Waarlijk, gij moogtmijmet verwonde-
Q 3
riB
S

64Ö* GESCHIEDENIS VAN EEN
ring aankijken, maar reeds lang geleden heeft zij,
na Parijs verrukt te hebben door haar dansfen,
en na dat ik haar met handen vol gouds aan twin­
tig mededingers onttrokken had , voor. de eerfte
keer haar proefdruk bij mij in 't bedde gedaan.
Mijnheer, mijnheer, zachtjes, zachtjes, zei jezen­
nemours, geheel bedeest en ten uitierften ontftelt,
ik weet, ik heb ftof gegeven, tot het gene gij
zegt, maar dit gaat buiten mijne bekentenis, gij
zi]*t te overdreven. Hoe durft gij belasteren. . . .
Mijnheer, mijnheer, zachtjes, zachtjes op uw beurt,
weet dat ik een liefhebber ben van achterklap,
maar niet van belasteren: dan, ik zie 't wel, men
moet u in weerwil van uzelven de oogen openen,
men moet u de kaars voor de neus houden, want
volgens het karakter 't welk gij bezit, • zoudt gij
altoos blind blijven en de zotskop van anderen
zijn. Weet, dewijl ik u alles moet zeggen;
weet, dat dit kleene kasteel, het welk gij be­
woond met deze zoo achtbaare en deugdzame
vrouwe, die door hare verheven gevoelens u -alle
andere vrouwen doet verachten, niet aan haar maar
aan mij toebehoord; eindelijk, dat dit een mijner
oudfte .kleene landhuizen is van dien tijd, toen ik
flechts een armen duivel was, en niet meer dan
zestig duizend livres jaars te verteren had, van
welke de zedige florimonde de helft kon verfpillen.
Ik heb u beiden hervvaards gezonden, om dat ik
gaarne twee tortels in eene kouw zie, om dat gij
bei-

LUTHER'S MEISJE, XLVTf. H o OF DS T. H?
beiden van wijsbegeerte droomt, terwijl gij als alle
anderen liet vermaak bemind, en om dat ik, daar
ik voor 't overige regt zin in u bad, u een
weinig van 't polijst der wereld wilde geven. Maar
wie drommel zou hebben kunnen verwagten, dat
uwe dichterlijke verbeelding eenvoudig eene opera-
fpeelfter zou doen veranderen in eene kuifche god­
heid, en dat gij, met uwen plato in de hand,
u op beide uwe knien voor haar zoudt nederwer-
pen, om haar eerbiediglijk een greintje wierook te
offeren. . . . Onnoozelen bloed, gij hebt juist
haare rol gefpeelt, zij had u behooren aantebidden
en voor u moeten nederknielen . . . ja, fpalk vrij
•met verbaasdheid een paar groote oogen op. Flo­
rimonde is Hechts eene mijner meesteresfen, die
ïk morgen , zoo ik het goedvinde, weder met
mij naar Parijs kan nemen, of die ik, zoo
zij 'er zich tegen verzet, in de uitterfte ellende
kan dompelen. Maar ik ben goed, ik wil haar
nog wel onderhouden voor uwe kleene vermaken;
doch dan ten minften moet gij haar behandelen zoo
als zij behoord behandelt te worden; maak toch geen
onderfcheid tusfchen fchoonheden die zich allen even
zeer om het goud laten liefkozen. Ontdoe u van
die belachlijke zotheid; zoek vooral 't gemak de­
zes levens. Indien gij u den dag herinnert, toen
ik u voor 't eerst in haar vertrek bragt, indien
gij u te binnen brengt het begin van 't blijfpel,
uwe befchroomdheid, uwe eerbewijzingen , uwe
Q 4 die-

248 GESCHIEDEMS VAN EEN
diepe buigingen, uw karakter, uwe gedienftigbeld,
zult gij het ftuk voor niet onaartig moeten erken­
nen, van 't welk de held een zeldfaam wezen is,
en dat het laatfte bedrijf vooral het tegenftelde is
van 't eerfte.
Jezennemours ftond als' vetfteent, hij was
onbeweeglijk, keek monval met een verwilderd
gezicht aan, en zeide hem eindelijk, met veel
moeite en met een bedrukt gemoed. Maar is al
het gene gij mij daar zegt waarheid, mijnheer?
of is alles verdichtzel en bedrog? — 't Is billijk
zei monval onze gezegdens te bewijzen: hou
daar, lees ... en met een haalde hij uit zijn
brieventas een brief van florimonde, dezelve was
gedagtekend den tweeden dag dat jezennemours
bij haar was komen inwonen. Zij had dien brief
gefchreven in een tijd toen zij jezennemours
nog niet regt kende, toen zij verplicht was zich
naar de grilligheden te fchikken van een opper-
pachter. Zij had hem gefchreven in een ftijl, geheel
ftrijdig met haar natuurlijk karakter, om dat de
O nHandigheid, waar in zij was, haar daar toe dwong,
fchoon die dwang nog geenzins de drukkende was.
Naderhand had zij groot berouw dien brief verzon­
den te hebben, maar ongelukkig was die daad
verricht. Zie hier de bewoordingen, in welke zij
dien noodlottigen brief had opgeftelt:
„Mijn waarde monval, wat zijt gij onver­
ss duldig! gij vordert van mij bereids tijding van
„ uwen

LUTHER'S MEISJE, XLYII. HOOEDST. 249
j, uwen wijsgeer, 'er moet derhalven u veel ge-
„ legen zijn aan dat dier, des?elfs foort is even-
„ wel niet zeldfaam. 'Daar gij mij belast hebt
„ met zijne bekeéring, moet gij mij ongctwijvelt
„ bekwaam hebben geacht om groote wonderwer-
„ ken te kunnen verrichten. 'Er is nogthans veel
A behendigheid toe noodig; want liij is fchuw,
,, en zijne ziel vloeit over van ftoïcijnfche en
,, vreemde gevoelens; maar in welke harten plaatst
„ de wellust zich niet? hij beheerscht ook het wijs-
,j geerig ftofje;••' hoe koel hij ook zijn moge, zal
„ ik hem, zoo hij niet geheel van fteen is, bezie-
„ len, en hem zoodanig aan u leveren als gij hem
„ verlangt. Hij meend dat ik, voor 't minst,
,, eene hartoginoe ben, en fomwijlen maakt hij
,, mij onverduldig door zijne eerbiedige ingetogen-
„ heden; ik zal mijn rol evenwel blijven voort-
„ fpelen. Wat doet men op een buiten niet om
„ den tijd te verdrijven. Dit vermaak zal vergoe-
„ ding doen voor. de verfchrikkelijke verveeling,
„ welke ik gedurende uw afwezen ondervinde. Ik
„ verwagt u evenwel niet zoo fpoedig terug, dit
„ mogt de zaak verbrodden, dewijl 't u niet mo-
„ gelijk zijn zoude langen tijd uwe tong te be-
„ dwingen. Laat ons den tijd malkanderen tc
„ leeren kennen.
„ Uwe gehoorzaame en getrouwe Vriendin,
„ florimonde."
Q 5 J e-

t$o GESCHIEDENIS VAN EEN
Jezennemours wierp den brief op den grond,
hief de handen ten hemel, loosde een diepe zucht,
zijn oog wierd als vuur en verflauwde terftond
Weder, vervolgens monval eeriklaps met veront­
waardiging aanziende , zeide hij hem innerlijk
gram: indien ik in u niet eerbiedigde den man
die mijn leven redde, indien de ftem, die de bil-
lijkfle gramfchap verbied, mij niet weerhield, zoude
ik u honderd poken door 't hart kunnen ftooten.
Maar het mijne, 't welk gij medoogenloos ver-
fcheurd, zal, hoe zeer het verraden is, in zijn
Ongeluk zuiver blijven, en zich geen de minfte
wraak vefoorlooven. Ik zal mij vergenoegen eenen
verleider te ontvluchten, die , om mij tot een
losbandig leven overtehalen, behagen fchiep mij te
Werpen in de armen van eene door hem bedorvene
Vrouwe. . . . Zie daar hoe hij handelt met een
vriend? zie daar hoe hij met hem fpeelt; hoe hij
misbruik maakt van iemand die geen kwaad altoos
vermoedde! zie daar het uitwerkzel zijner mensch-
lievenheid! Ach, mijnheer, vertoon u onvermomt,
neem uwe hatelijke weldadigheden terug indien gij
dezelven op dien prijs ftelt. Doe mij gevoelen dat
ik afhangelijk van u geweest ben, dat ik uw
flaaf ben, en dan zult gij min barbaarsch, min
wreed handelen. . . . Onze pachter klapte daar
op in de handen, met alle kracht uitfchreeuwende:
o hoe voortreflijk drukt hij zich uit. Welk een
tooneelfpeeler, welk een vertooner. Jammer is 't
maar

LUTHER'S MEISJE, XLVIH. HOOFDST. 251
maar dat ik alleen ben! vvagt, bid ik u, wagt,
flechts één oogenblik! ik kom aanftonds met een
groot getal aanfchouwers hier weder. 't Is louter
goud, mijne heeren! die jezennemours is lou­
ter goud!
AGT EN VEERTIGSTE HOOFDSTUK.
Jezennemours boorde de fpotternijen van *t gezel-
fchap niet, bij was te zeer aangedaan, te verboord
om vreedzaam dat tooneel uittehouden. Hij verkoos
de vlugt tc nemen, en dat moedig befluit was de
eerfte beweging zijner ziel en de eenigfte naar
welke hij luisterde. Het was hem niet langer
geoorloft de gezichten te befchouwen van lieden,
die het zedelijke tot dien trap durfde verachten en
zijn vertrouwen dusdanig hoonen. De ftrikken,
Welke hem onder fchijn van vriendfchap gefpannen
waren, deeden hem blozen van fchaamte en van
verontwaardiging. Hij verachtte monval meer dan
florimonde, die hij beklaagde, maar die hij
niet weder wilde zien.
Hij verhaastte zijne fchreden dwars door 't bosch,
en na een langen en moeilijken weg te hebben af-
gelegt, kwam hij aan de hut eens koddebeijers,
die hem bij geval kende, hebbende dikwijls aan 't
kasteel gewéést om wild te brengen en te verkopen.
Van

«5* GESCHIEDENIS VAN EEN
Van dezen vernam hij, dat monval indedaad
te voren dat landhuis had bewoond, maar dat
federd eenige jaren hetzelve geftadig door andere
bewoners was betrokken geworden; doch dat in
een geruimen tijd hetzelve niet was bewoont ge­
weest door. een zoo ftil en ingetogen mensch als
florimonde. De koddebeijer verhaalde hem alles
wat hij wist, alles wat hij had hooren Zeggen, en
jezennemours, die een diep fhïzwijgen hield,
het hem maar voortpraten. Hij ontdekte genoeg
om te zuchten, en om te erkennen dat hij te
veel had opgeofferd aan een voorwerp, 'r weikin
de keus harer aanbidders niet altoos kiesch ge­
weest had.
* D e kodde
beijer van 't een op 't andere komende,
kon zich niet weerhouden over zijnen eigen ftaat
te klagen, en het lot van die genen te verheffen,
die niet verplicht waren akker en heigrond, veld
en bosfehen afteloopen, in de onzekere hoop van
een armen haas te dooden, ten einde wat in de
pot te hebben. Hij fprak met lof van 'het Ge­
makkelijk en fchitterend 'leven , 't welk men bij
monval leidde, daar ieder een, zeide hij, goud op
de kleedten droeg en niets te verrigten had. Je­
zennemours wierp, op dat zeggen, het oog op zijne
eige kleeding, en bloosde op het zien van 't galon,
waarmede het belegen was, hij herinnerde zich uit
wiens handen hij het had ontvangen, en pastte
op zijn werkeloos leven de woorden toe van den
kod-

LUTHER'S MEISJE, XLVIII. HOOFDST. 253
koddebeijer. Gij' zijt hier dan niet gelukkig, zeide
jezennemours? Gansch niet, mijnheer, hernam
de andere. Ik had voorheen het geluk in de
hoofdftad te wonen , en ik betreur nog dagelijks
die ftad verlaten te hebben. • 't Is daar geen woe-
ftijn zoo als in dezen akeligen oord; men ziet 'er
menfchen, men vind 'er toevlugt en hulpmiddelen;
maar hier is niets. Zoodanig als gij mij ziet,
zou ik misfchien thans een groot heer geweest
zijn, indien ik langer als lakeij had blijven
dienen bij een zeker tegenboekhouder van de finan-
tien, maar ik was te driftig. [Ik begon reeds vrij
goed te fchrijven om fecretaris te kunnen worden van
zijnen kamerdienaar, en ik zou gewis groot gewor­
den zijn , had niet een heillooze verliefde gril
mijn fortuin omver gefmeten. Ik wierd verzot op
eene kleene boeren deern van. deze ftreek. Ach,
ongelukkigen dag ! toen ik haar voor de eerfte
keer zag. Mijn kop raakte geheel op hol. Zoo
dat ik vermetel genoeg was om haar in ftilte te
trouwen; in ftilte, zeg ik, om dat alle die rijke
lieden geene gehuwde bedienden hebben willen;
ongetwijfeld voorzien zij dat het huwelijk Hechts
brave menfchen armoedig maakt, bf liever willen
zij geene gehuwde lieden in dienst hebben, om
dat zij van een vrijgezel alle uuren van den dag
en nacht beter kunnen vorderen te gaan, waar
zij hem willen heen .zenden.
Mijn

*54 GESCHIEDENIS VAN EEN
Mijn misftap wierd al fpoedig rugfbaar; ik kon
dezelve niet lang verborgen houden. Mijn eigen
drift verried mij, en ik wierd fchielijker buiten de
deur gezet, dan men een fchurk of dief zoude
gedaan hebben. Ik nam met mijne vrouw de wijk
naar dezelfde plaats, daar ik kennis aan haar had
gekregen; het hart fteeds blakende van mijne ver-
wenschte liefde, zonder te bedenken dat de har-
telijkfte liefkozingen, en de fterkfte drift geen ftuk
brood te huis brengen. Maar toen ter tijd meende
ik indedaad dat ik van liefde kon leven, en dat
ik in de wereld niets anders behoefde, dan de
ftreeling'en en liefkozingen mijner vrouwe. Mijn
vrouw ging zwanger, en ik bezat in eigendom
geen draad linnen, om het kind dat ter wereld
moest komen te bakeren. O welk een wreed en
gevaarlijk ding is de liefde, heb ik naderhand
menigmaal uitgeroepen! Ik verwekte het medelijden
bij de lieden van die ftreek, men maakte mij kod-
debeijer of bosch-waarder, men gaf mij een hut
in dit bosch, als mede twee fnaphanen en een
weitasch. Arme en ellendige kostwinning! Ik ben
dagelijks op het pad om het wild, 't geen mij is
toevertrouwt, te befchermen tegen ftroopers, en 't
is niet dan met angst en zorg, dat ik het fom-
tijds durve wagen voor mij zeiven een haas of
hoen te fchieten, om niet van honger tc fterven.
Mijn vrouw cn kind, die gedurende vier jaren,
onder mijn gezicht een kwijnend leven leidden, zijn
eia-

LUTHER'S MEISJE,, XLVIIÏ. HOOFDST. &$$
eindelijk de eene na de andere van kommer en
gebrek geftorven. Daar ik wat robuster was, heb
ik beiden overleeft, maar 't zal niet lang duren,
of ik zal bij haar in 't graf zijn. Neen, mijn­
heer, vervolgde hij met wat meer vuur, ik ben
niet ter wereld gekomen om in 't midden der bos-
fchen te leven. Mijne beftemming, zoo de liefde
niet was tusfchen beiden gekomen, zou geweest
zijn een financiers-plaats, en ontegenzeglijk zou ik
daar in geflaagt hebben, want ik bezat eene won­
derbare gefchiktheid voor de rekenkunde, ook had
ik reeds twee of drie foorten van nieuwe imposten
uitgcdagt, doch welker pian's mij federd ontftolen
zijn. Ik wil nogthans de weerbarstige fortuin een
kans afzien, en mijn fnaphaan verwisfelen tegen
een peil. Daar gij de vriend des opperpachters
zijt, verzoek ik u, mij de plaats van commies te
bezorgen, al moest ik flechts de mand torsfchen,
daar men de zakken met geld in doet, wat zoude
ik blijde zijn! ja, zie daar, dat beroep zou bij
mij de voorkeur hebben boven het leven, 't welk
ik in deze naare wildernis leidde. Mij dunkt ik
ben geboren om in 't paleis van een financier te
wonen; daar. ten minften, zou ik goud en zilver
door de handen zien gaan, 't geen altoos ver-
maaklijk is voor 't oog; en al zoude ik geen
enkele duit van alle de zakken trekken, die ge-
ftadig ontvangen en weder betaalt worden , zou
ik ten minften rijke lieden te zien krijgen; daar
in

S5Ó GESCHIEDENIS VAN EEN
in dezen oord, een gouden louis een onzichtbaar
ftuk is.
Vriend, zeide jezennemours, die in andere
omftandighcden zou gelacbgen hebben om zulk ge-
fnap, vriend, ik ben geen financier, en even min
heb ik de gedagten om 'er naar te verlangen als
om het te worden. Ik heb aan monval geen'
vriend, en voorzeker zal ik nimmer uwen rug
beladen met het gewigt der fpetie, welke gij zoo
graag hoordt klinken. Dit kleed, het welk gij mij
ziet aanhebben, en 't welk gij bewonderd om
deszelfs gouden boordsel, dit kleed zelfs is mij
haatlijk en lastig, ook meen ik mij 'er op ftaande
voet van te ontdoen. Geef mij dat zedige ge­
waad, in het welke ik, voord-aan, mij zeiven
onder de menigte wil verbergen, neem gij dit
livcrei der weelde, zonder het minfte leedwezen
fta ik het geerne aan u af.
De koddebcijer kon naauwlijks gelooven 't geene
hij hoorde; hij fprak en deed duizende uitfporig-
heden, hij befchouwde het gefchenk als de voor­
bode van een fortuin, dat zich niet verwijderd
had, dan om fpoedig tot hem wedertekeeren. Je­
zennemours zuchtte, terwijl de koddebeijer, uit­
gelaten van blijdfehap, zich in zijne uitzinnig­
heid, een verrukkelijk toekomende beloofde. Hij
nam de ruiling aan, en een flegte pen verfnij-
dende, zette hij zich aan 't fchrijven, als of
hij reeds een post hadde aan het een of ander kan­
toor

LUTHER'S MEISJE , XLV1II. HOOFDST. 257
toor of commies ware, bij een betaalmeester of
ontvanger.
Toen jezennemours, met een bedaard genoe­
gen, het gewaad des koddebeijers had aangetrok­
ken , nam hij een' pen op, fchreef een brief, en
verzogt den verkleedden koddebeijer, denzelven
behoorlijk aan 't adres te bezorgen. Vertrekkende
zeide hij hem: gij bevind u ongelukkig aan deze
vreedzame en ftille plaats, om dat gij 'er behoeftens
hebt, welke misfchien met een weinig arbeid, ge­
makkelijk zouden tc vervullen zijn. Ga, zoek een
anderen ftand, daar gij het beter kundt hebben,
mogelijk zult gij ten eenigen tijde, aan deze hut
komen klagen dat gij haar verliet. 'Er zijn kwel­
lingen , welke vrij fmertelijker zijn dan die uit
behoefte fpruiten. Zeg aan haar, aan wie dezen
brief gerigt is, (want uw kleed zal u welfprekend
maken,) dat zij mij nimmer zal wederzien, maar
dat mijn laatfte verzoek aan haar is, voor u te
zorgen.
De koddebeijer zag met verbaasdheid onzen wij­
zen vertrekken, zonder iets van diens zeggen te
begrijpen. Bij zich zeiven dagt hij, de man is
niet wel bij zijne zinnen. Mij een gegalonneerd
kleed te geven voor een grooven pijen rok, waar­
lijk de man moet zot wezen.
Hij begaf zich met haast op weg, om den brief
te bezorgen, en daar hij meende zijn fortuin te
gemoet te loopen, liep hij zoo rad als hij kon;
R niw

258 GESCHIEDENIS VAN EEN
terwijl jezennemours, ftandvastig bij zijn befluit %
blijvende, zich van eene plaats verwijderde waar
hij zijne fchaduw bemerkt had, Alle zijne ontwer­
pen beflonden thans enkel, om monval en flori­
monde te ontwijken. Met ongemeenen moed deed
hij eenen moeilijken togt, en enkel de noodwen-
digfle behoeftens voldoende, bezuinigde hij het
weinige geld, 't welk hij geïukkïgïijk bij zich had,
toen bij 't kasteel verliet. Alle de andere gefchen-
ken van monval, gefchenken, welke in zijne
oogen vergiftigt waren, liet hij zonder leedwezen
achter en aan florimonde. Hoe verder hij zich
van dat heilloos huis verwijderde , te meerder
voelde hij zich ontlast, men zou gezegt hebben,
dat, naarmate hij voortftapte, hij een zuiverer lucht
inademde. Eindelijk vermoeid en afgemat van eenen
langen marsch, die ettelijke dagen aan den anderen
geduurd had, befloot hij in het eerfte vlek, daar
hij zou aankomen, te blijven, en aldaar aan den
eerften mensch, dien hij 'er mogt ontmoeten, aante-
bieden, alles wat hij verrigten konde, enkel voor
de kost en huisvesting.
NEGEN EN VEERTIGSTE .HOOFDSTUK.
|SJ"aauwlijks was jezennemours in dat vlek
aangekomen, of zijn gezicht wierd getroffen, door
eene

LUTHER'S MEISJE, XLIX. HOOEDST. 259
ieerie geheele nieuwe vertooning: men was 'ar bezig
de militie te ligten. Waar heen hij zijne oogen
wendde, zag hij allerwegen bedrukte moeders, die
hare kinderen in de armen drukten, als waren de­
zelve reeds dood , en die met afgrijzen het oorlog
vervloekten. Hij zag 'er grijsaarts hunne neven
omhelzen, en hoorde hen zeggen: nimmer zal ik
u wederzien. Jezennemours, die de ge-
fchiedenis der Lacedemoniers, der Grieken en der
Romeinen had gelezen, verwonderde zich tranen te
zien Horten op een tijd, dat men het kleed des
krijgsmans ging aantrekken; doch zijne verwonde­
ring hield op, toen hij dngt, dat die aandoening
natuurlijk was, om dat die rampzaligen aan hunne
ricte hutten ontrukt cn gedwongen wierden, voor
vijf ftuivers daags tc velde te trekken, om den
dood te tarten zonder roem, en zondci deswegens
meerder achting bij hunne medeburgers te verwer­
ven, dewijl al de eer befpaart bleef voor eenige
opperhoofden, die in hunne perfonen geen meer
verdiende hadden , cn wier wonden breed uitge-
meeten wierden in de nieuwstijdingen, terwijl van
den heldhaftigen dood eens geringen foldaats, niet
een enkel woord gerept wierd.
Een werver naderde intusfehen jezennemours,
bekeek hem van ^t hoofd tot de voeten, beduidde
hem vervolgens,' wat eer het was den koning te
dienen, en deedt hem de fchoonde aanbiedingen.
Daar ik vrij ben om zoodanigen dienst te kiezen
R 2 als

2.6® GESCHIEDENIS VAN EEN
als mij meest behaagt, hernam jezennemours,
zult gij mij niet kwalijk nemen, dat ik vooraf
verfcheide andere beproeve, alvorens mij te bege­
ven in dien, welken gij mij aanbied. Ik zou nuttig
kunnen zijn, zonder daarom zoo nuttig te wezen
als gij; maar 't vaderland vordert niets, dan 't
gene het kan bekomen zonder dwang.
Toen hij 'savonds, vermoeid en afgemat van
zijnen marsen , in een herberg zat uitterusten,
kwam een goedaartig fterveling hem aan 't oor
fluisteren, dat men bezig was eene famenzweering
te beramen tegen zijne vrijheid, en dat men voor­
nemens was hem met geweld te ronfelen, of dat
'men hem als een vlugteling zou aanklagen, en,
als zoodanig, gevangen laten zetten, tot dat hij
goedfehiks de cocarde en den fnaphaan aanname.
Hebt gij, vroeg hem het edelmoedig mensch, hebt
gij een getekend paspoort? Neen, hernam jezen­
nemours, ik meen 'er geen nodig te hebben, en
heb nooit gedagt om mij van zulk een gefchrift te
voorzien, dan als ik op reis ging... 't is immers het
paspoort niet dat mij zal doen optrekken ? . . . Wel
nu, zeide de ander, zonder fchuldig te zijn zal men
bevinden dat gij iets ontbeert. Indien men u kwame
ondertasten, zoudt gij gewis naar den kerker moeten.
Pak in ftilte uwe biezen, geloof me, want daar gij
jong, groot en welgemaakt zift, zWmen u dwingen
uwe vrijheid en uw leven te verkoopen, ten einde
u te leeren zes fchoten in een minuut te doen.
Je-

LUTHER'S MEISJE, L. HOOFDST. 261
Jezennemours omhelsde den braven man, die
hem dezen goeden raad gaf. Hij maakte zich des
nachts weg , en liep in eenen adem verfchèide
mijlen af, het altoos langs paadjes houdende,
welke hij niet kende; doch welke hem genadig
van 't vlek verwijderden, overpeinzende fteeds bij'
zich zclven wat te beginnen, om aan een ftuk
brood te komen, waaf aan hij al fpoedig gebrek
ftond te hebben.
V I J F T I G S T E H O O F D S T U K .
J~Jij bevond zich op de grenzen van het
Franche comté, en bedenkende dat 'er in Frankrijk
jefuiten, opera - meisjes en wervers waren, befloot
hij zich te begeven naar het Switzers grondgebied,
daar hij in korten tijd aankwam. Hij zette zich
neder aan den voet eens eiks, op vrijen grond,
alwaar de lucht aan zijne borst een ruimer adem­
haling fcheen te geven. Hier, zeide hij tot zich
zeiven, hier heb ik geen geweld, geert list meer
te vreezen. Afgemat van vermoeijing , viel hij
ongevoelig in^Jlaap. 't Zou ongetwijvelt thans
het juiste oogerolik zijn, om hem een fchoonen
droom te doen droomen; dan, dewijl hij, noch
anderen, die hem kenden, daar van iets melden,
R 3 moe-

TMS. GESCHIEDENIS VAN EEN
moeten wij. als gefchicdfchrijver zijns levens, eene
naauwge/ettje getrouwheid in acht nemen.
Onze vlugteling had in zijne beurs de Jaatfte
kroon over van 't geld, dat hij bezeten had; hij
was zonder befchermers, zonder vrienden, zonder
ouders, en wist niet welk werk hij zoude aanvan­
gen. Alvorens hij in flaap gevallen was, had hij
befloten boer te worden, dewijl dat beroep flechts
handen vorderde , en hij hetzelve befchouwde als eene
kostwinning, welke overal te vinden was. Daar, zeide
hij, zal ik ten minften bevrijd zijn van eenen meester ,
die misbruik maakt van mijne ligtgeloovigheid; en
terwijl ik met mijne handen den akker vruchtbaar
maak, zal niets mij beletten met mijne gedagten
ten hemel te zweeven, en te peinzen over die
groote wonderen, welke geftadig voor mijne oogen
zullen zijn. Ik verkies dat werkzaam en bezig
beroep, het welk men in de open lucht oeffentt
ver boven.dat luije verdrietige leven, het welk
meestal in een kamer gefleten word. Ik wil niet
afhanglijk meer zijn van een mensch , maar van
mijn eigen handen arbeid.
Hij. had zich nedergelcgcn. aan den voet eens
booms, wfeiks uitgebreide takken zijn hoofd over-
fchaduwden. Daar fliep hij nogthans geruster dan
dezen of genen geldwolf, die van de jicht ge­
kweld, nienigen nacht flaapeloos op het zuiverfte
ederuons doorkermt.
Een

LUTHER'S MEISJE, L. HOOFDST. 263
Een oud man, die 't geluk had van nog gezond en
frisch ie zijn, had niet ver van daar zijne woo­
ning. Volgens zijne gewoonte, nam hij alle dagen
eene wandeling, en miste niet zijne boomen te
bezoeken, wier groene bladen, zijn gezicht fteeds
vervrolijkten. Hij zag in 't voorbij gaan jezen­
nemours, bleef aan diens voeten ftü ftaan, en
ziende dat hij gerust lag te flaperi , befchomvde
hij hem met aandagt. Hij wierd getroffen door
de edele trekken zijns gelaats, 't welk hem be­
haaglijk voorkwam, fchoon de kleeding des flapers
boersch en kaal was. Hij ftond bij zich zeiven te
peinzen, wie toch die mensch zijn konde, wiens
jeugd en innemend voorkomen zijne nieuwsgierigheid
geftadig vermeerderden. Dusdanig is het karakter
van een bedaagd en aandoenlijk mensch; alles wat
jong is doet hem herdenken aan zijne kinderen,
hij ziet dezelven in alles wat eenige overeenkomst
heeft met hunne jaaren en wezenstrekken. Die
grijsaart- bezat een hart, zoo als god het fchonk
aan de menfchen in den tijd alvoorens zij 1
boos wier­
den: hij had altoos dien wellust der ziele bemind,
welke uit de liefdadigheid fpruit. Zijn leven was
een voorbeeld van heldhaftigheid , van gedult en
van zachtzinnigheid. Dapper burger, wanneer het
vaderland moest verdedigt worden, getrouw vriend,
teêrhartig vader, zich zeiven altoos gelijk, behoef­
de men flegts zijne wezenstrekken te befchouwen,

*«4 GESCHIEDENIS VAN EEN
» zijne ziel heerschte. Op het eerde gezicht van
*«n, nep men, ondanks zich zeiven, uit, welk
goed eerwaardig man! — Hij verwijderde zich een
wenng, toen hij bemerkte dat de mensch, dien
h-J met zoo veel ernst befchouwde, begon wakker
te worden; doch eene onbekende neiging, welke
h*J met kon beteugelen, deedt hem niet ver van
*«^ weder ffi, ft aan, en zonder gezien te konnen
worden was hij nogthans in ftaat, door fde bla-
Jeren heen, o P den genen te letten, voor wien
l
" J b e r e i d s e e n e
genegenheid had opgevat.
E E N E N VIJFTIGSTE HOOFDSTUK.
Jezennemours, bij 't openen zijner oogen, her-
>nnerde zich zijnen toeftand; hij loosde eene diepe
*ucht zag om zich heen , er fproug i n eens
overeind: eenige treden voorwaards gedaan hebben­
de, bleef hij weder ftil ft aan , e n b e w o n d c n, e
alles wat hem omringde. De frisfche, lachgende
en zuivere natuur, hernieuwde op zijne ziel haren '
gewonen indruk. Een aantal vogels vereenigde
hunne ftemmen, en ftreelden door een zoet lui­
dend gezang, zijn gehoor. De geur der bloemen,
gehjk eenen welriekenden wierook door den damp­
i g verfpreid, fteeg ten hemel- als eene fcfaat-
ting, door de aarde aan denzoen tcegebragt.
De

LUTHER'S MEISJE, LI. HOOFÖST. Ü6§
De zinnen verrukt door 't vreedzaam genot van
dezen fchoonen oord, vergat jezennnemours
voor een oogenblik zijn leed; hij geraakte in een
ftil en droefgeestig gepeins; dan, daar de buiten­
lucht eetlust verwekt, vooral aan reizigers, , voegde
deze gewaarwording, niet minder fterk dan alle de
anderen, zich bij die, aan welken hij ten prooi
was. Hij ftak de hand in'zijne beurs, welke hij
zoo 'fchraal bevond, dat hij zich op zijn meest
beiooven kon nog drie of vier malen daar voor
te konnen doen. Als toen het oog latende wei­
den over de bebouwde akkers, welke bedekt
waren met eenen rijken oogst, zeide hij bij zich
zeiven, wat recht heb ik toch op al dat heil?
wat heb ik tot nog toe verrigt, om deel te mogen
hebben, aan de vruchten van den arbeidzamen
landman? Hoe, terwijl zij in 't zweet hunnes
aanfchijns arbeidden, om te voorzien, in de be-
hoeftens der maatfehappij, fpilde ik mijn tijd in de
verkeering met monval, en lag fchaamtel' os te
flapen in de armen van florimonde! Tot hier
toe, ben ik een nutteloos pak geweest voor de
aarde, welke eiken mensch dringt tot werken, en
van diens hand het teken van hare vruchtbaarheid
afwagt. Hoe, de meesters van geheele rijken,
aan het roer hunner ftaten gezeten, houden zich
onvermoeid bezig met het heil, de rust, en den
roem te verzekeren aan de volkeren, die hen zulks
toevertrouwden. De talrijke burgerftand , bezielt
R 5 met

£66" GESCHIEDENIS VAN. EEN
met vlijt en ijver, benaarfligt zich in allen opzichte
om aan de menigvuldige leden der maatfehappij het
huisraad, de kleeding en dc fpijzen te bezorgen,
welke zij benoodigt hebben. En ik, wat toch
voer ik uit? . . . Wat zal ik zeggen aan den
eerden man, dien ik mijnen dienst zal aanbieden,
wanneer hij mij vraagt, wat werk verftaat gij?
Ach! zoo ik oprecht wil handelen, moet ik hem
antwoorden, ik verfta niets; want al mijn kennis
beftaat flechts in eene kinderachtige wetenfehap; en
nogthans zal ik zijne kinderen rijzen of riet zien
vlechten, en uit hunne handen .dingen voor den
dag zien komen, van te grooter waarde, naar­
mate dezelve daaglijksch voor de maatfehappij on­
ontbeerlijk zijn. j a, een kind zal mij, met alle
mijne ijdele kennis, befchamen, en nog zal men
mij fpaaren, wanneer men zich te vreden houdt
met mij te beklagen, en de verachting mij niet
vervolgt met het verwijt, dat ik het beftaan van
anderen verllinde.
Wat zal ondertusfehen dezen eerden ftap u moe­
ten kosten, trpsaart als gij zijt!... Om brood te
vragen! ... En waarom zou ik daar niet om
vragen? . . . 't zal flegts eene ruiling zijn tegen
het gene ik daar voor zal aanbieden . . . fleekt
'er fchande in zijn kost te verdienen? . . . Maar
wanneer gij ontaarte harten aantreft, die den dienst
der rampzaligen van de hand wijzen, die met hen
knibbelen over het geringde loon, of die het juk
zoo-

i68
GESCHIEDENIS VAN EEN
lïeuning nodig! Wanneer ik de menigte vogelen
hun voedsel z i e vinden, en de lucht hoor weer­
galmen van hun vrolijk gezang, treede ik met
vertrouwen het pad des levens in. D e g r ó o t f i e
kwalen mogen mij drukken, en evenwel zal ik u
loven, verzekert dat ik mij daar in niet kan be­
zondigen. Zij, in wie ik het heil mijns levens
meende gevonden te hebben, is verdwenen; na
dezen ijsfelijken dag, welke ik mij moet getroos­
ten, zal ik met onderwerping alle anderen ontvan­
gen, waarmede het u zal behagen mij te bezoe­
ken. Gij weet, groote god, gij weet, hoe gij
met ons moet handelen.
TWEE EN VIJFTIGSTE HOOFDSTUK.
't Was op deze wijze, dat jezennemours met
het fterkfte vertrouwen, e n met het onwankelbaarst
befluir, zich op weg begaf om eene kostwinning
&
Z O e k e n
'
H i
i
z a
§ "aar het eerfte huis ;'om daar
bij zich kon aanbieden. Naaulijks had hij eenige
treden gedaan, of hij zag dien edelen grijsaarr,
die hem te gémoet kwam, en eene vriendelijke
band toereikte... .jongman, zeide deze, zoo geen
zaak van aanbelang u noope, uwen weg fchielijk
te vervorderen, z o© gij „ hier een weinig kundt
op.

LUTHER'S MEISJE, LH. HOOFDST. 269
ophouden , weigerd dan mijne aanbiedingen niet.
Mijn huis is hier kort bij, blijf daar zoo lang
tot dat wij wederzijds kennis gemaakt hebben.
Meer zeg ik u niet. Mijnheer, hernam je­
zennemours. Ik zoek werk, deze handen zijn
gefchikt voor den ruwften arbeid, voor'welken ik
niets vorder dan 't gene ik verdien. Uwe edel­
moedigheid komt mij intusfchen zeer te ftade, acht­
bare grijsaart. Ik wil niets voor u achterhouden,
voegde hij 'er bij, terwijl hij de hand drukte,
welke hem was toegereikt, ik heb noch brood,
noch vrienden , noch geld. Indien gij mij niet
waart voorgekomen, zoude ik u aangefproken en
dat gene aangeboden hebben, wat ik doen kan om
mijn beftaan te winnen. Zoo "t fchijnt heeft het
go de behaagt u hier te zenden, en u ten mijnen
voordeele gefproken. God, hernam de oude man,
is ongetwijvelt altoos de bewerker van alles goeds.
Ik danke hem voor deze ontmoeting, en daar gij
zoo veel vertrouwen in mij fteld, mag ik u gerust
zeggen, dat ik reeds een uur lang getuigen ben
geweest van alle uwe daden, ik heb a'les gehoord
wat gij gefproken hebt. Wel nu, zeide jezen­
nemours, gij weet dan alles, zie daar mij dan
zoodanig als ik ben. Ik fchaame mij niet over
mijn ongeluk. Laten wij geen tijd verfpil-
len, zeide de grijsaart; mijn gang is niet vlug
meer, ik weet, de jeugd is hongerig, en ver­
langt, zoo als mij van mij zeiven heugt, geerne
zij-

afé GESCHIEDENIS VAN EEN
zijnen honger te ffillen, onder 't ontbijt zullen
wij malkahdërën nader fpreken.
Jezennemours kwam met zijnen hospes in een
huis, 't welk iets meer dan burgerlijk was. Ver-
fcheide vakken van eenen gottifchen vorm, toon­
den dat het een ouderwets gebouw was. Dc ge­
bouwen van dien tijd hebben iet hechts en ftevigs,
waar-uit men kan opmaken, welke de welgeflelt-
heid als toen der burgerlieden was. Het lag op
de helling van een heuvel die rijk bebouwt was.
Alles ademde in die plaats de eenvoudigheid en
die dierbare gulhartigheid , welke wij zoo wijslijk
belachlijk gemaakt hebben. Het karakter van den
huisheer deedt zich duidelijk bemerken in de huis­
bedienden. Onze reiziger behoefde zich geene der
fpijzen bij voorkeur te laten voordienen, dewijl zijn
honger dezelven alle even fmakelijk maakte. Het
fcheen als of de heer van 't huis een oud vriend
onthaalde, dien hij in langen niet had gezien; en
men zoude gezegt hebben, dat hij de geheiligde
rechten der herbergzaamheid in acht nam, zoo
geëerbiedigt bij de ouden, bij wien dezelven eer­
der een wellust, dan een plicht fchijnen te zijn
geweest.
Ik wil den lezer niet langer onkundig laten,
wegens den naam en ftaat eens mans, zo zeldfaam
in onze eeuw. Men noemde hem mijnheer de
c h a t e r b a u n e; hij 'was een Fransck officier, die den
dienst verlaten had. Hij had zich voorheen in 't mili­
taire

LUTHER'S MEISJE, LIÏ. HOOFDST. 271
tairc begeven, om dat dit het eenigfte beroep is,
't welk door den Franfchen adel omhelst word.
In dien ftand had hij zich niet te verwijten eene
eenige keer de ftem der natuur gefmoort te hebben.
Hij verzachtte alle de rampen van welke hij getui­
gen was, en belette, zoo veel hem mogelijk was,
alle de ongeregeldheden van den foldaat; hij maakte
zich gevreest bij den vijand, terwijl hij zich tevens
bij denzelven bemind maakte. Eindelijk, hij wist
de menschlijkheid te vereenigen met den plicht van
zijnen eed.
Zoodanig was de heer de chaterbaune, zijn
lichaam was robuster geworden door de vermoeijin-
gen van den krijg, en zijne grootmoedige ziel had
nog een fterker kloekheid verkreegen. Hij had het
tooneel des oorlogs bijna in alle plaatzen bijge­
woond, daar hetzelve gevoerd wierd, bedekt met
wonden, na dat hij alle de regimenten om zoo te
fpreeken, om zich, op nieuw had zien aanwer­
ven, was hij gekomen tot den ouderdom van ze­
ventig jaaren. Een kleen kruis, en een kleen jaar­
geld, waren het loon voor zijne lange en moeijelijke
verrigtingen. De kruisorde ontving hij, maar zijn
kleene jaargeld werd hem niet betaalt. Langen tijd
bleef hij om hetzelve aanzoek doen, tot dat hij,
eindelijk moede van met een verzoekfehrift bij alle
kollegien rond te loopen, en zijn beklag te doen
aan klerken, die hem trotfelijk met hunne pennen
van de hand wezen, het befluit nam, de kost
te

GESCHIEDENIS VAN EEN
te zoeken bij eene oude zuster, die hem was
overgebleven, die de rijke erfgename was van ver-
fcheiden mans, die zij overleeft had. Deze wrek-
kige zuster, had gedurende haar leven haar werk
, gemaakt, die goederen, welke zij geërft had, ten
•voordeeligfte aanteleggen: ondanks de vriendfchap,
welke zij zeide, haren broeder toetedragen, en
welke men hem met geene mogelijkheid kon wei­
geren, wilde zij hem niets afftaan, dan na haar
overlijden; een tijdftip, 't welk zij beftemt had
voor hare edelmoedigheid , en voor welke zij
voor-af vorderde, dat men haar dankbaar zou­
de zijn.
De dood pverviel haar eenigen tijd, na de aan­
komst hares N broeders. Daar zij geene kinderen
naliet, gebeurde het dat de oude krijgsman, in
ééns, rijk wierd. Hij betoonde het goed waardig
te zijn, het welk hij bezat, door het goed ge­
bruik 't gene hij 'er van maakte. Zijne inkomden
belteedde hij meestdeels aan tfübddruftigen, en
de uitdeelende gerechtigheid, bezorgde aan ieder
hunner het benoodigde deel. Het hoofd - kapitaal
bleef onaangerocrt; hij bewaarde het voor zijnen
zoon, die welhaast een perfoonadie ftaat te worden,
in deze belangrijke en ware gefchiedenis.
DRIE

LUTHER'S MEISJE, LUI. HOOFDST. 573
DRIE EN VIJFTIGSTE HOOFDSTUK.
Jezennemours nam na 't ontbijt eene fpade
in de hand, en zwoer, dat hij geen ander be­
roep wilde aanvaarden dan dat, het welk in het
werk zijner handen zou beftaan. Zie daar, zeide
hij, gronden, welke vorderen ontgonnen te wor­
den , en waar toe geen pen gefchikt is. Ver-
geefsch poogde men hem daar van aftetrekken; hij
bleef ftandvastig bij zijn befluit van hovenier te
willen worden, ook wilde hij de kost van 't huis
niet aannemen dan op de voorwaarde, dat hij
dezelve met zijner handenwerk zoude verdienen,
zeggende, dat hij zich fchaamde zoo veel tijd
doorgebragt en geen beroep geoeffent te hebben,
welk het best de wroeging van zijn vorig leven
kon bevreedigen.
De heer de chaterbaune, die deze woorden
hoorden in een' tijddip, dat jezennemours
meende van niemand bemerkt te worden, gaf be­
vel hem zijn zin te laten volgen; hij eerbiedigde
zijne wijze van denken, en wilde zich niet tegen
zijne goede, voornemens verzetten. Jezennemours
werd binnen korten tijd een hovenier, en iederen
dag zag men hem al vroeg s'morgens, naar da{
het jaargetijde zulks vorderde, den grond omfpjt-"
6 ten,

174 GESCHIEDENIS VAN EEN
ten, bezaijen, bepooten, beplanten, befproeijen,
den hof harken, boomen enten of griffelen , hij
fcheen 'er grootsch op als hij eenige falade of
moeskruiden aanbragt, welke door zijne handen
gezait, gepoot en begoten waren geworden.
Jezennemours in de gefprekken, welke hij met
den Heer de chaterbaune had, verhaalde hem
met zijne gewoone eenvoudigheid, de gefchiedenis
van zijn verblijf bij monval, verborg zelfs voor
hem zijn geval niet met florimonde, en hoe
hij het zijn plicht had gerekent, dat fchandelijk
huis te ontvlieden. Een ander krijgsman zou hem
in 't aangezicht uitgelachgen hebben; maai- de heer
de chaterbaune achtte hem daarom te meer.
Jezennemours had het geluk in zijnen gastheer
aantetreffen, een oprecht en rondborstig man, die
van aart deugdzaam , nauwkeurig maar niet te
ftreng was. Jezennemours kwam volmaakt over
een met dien waardigen man, en de dagen fchec-
nen hem Hechts oogenblikken te zijn, welke hij
vreesde dat te rasch zouden vervliegen.
Ach! zeide hij bij zichzelven, ' zonder het beeld
van fuzanna zou ik volmaakt gelukkig meenen te
wezen; maar zij maakt mij verdrietig en ongeluk­
kig, nogthans zou ik zonder dat verfchrikkelijk en
verfcheurend aandenken rampzaliger zijn. Hij durf­
de haren.naam niet te luid noemen, uit vrees van
zijne nog fmeulende hartstocht weder optewekken;
hij vermijdde zorgvuldig alles wat hem wegens haar
in

LUTHER'S MEISJE, XLIII. HoornsT. 275
in een verhaal kon wikkelen, 't welk hij alleen
voor zich wilde houden. Dusdanig is het karak­
ter der ware liefde: zij fluit in het binnenfte van
haar hart het aanbiddelijk beeld op, het welk
haar geftadig voor de oogen zweeft, zij durft aan
een ander hare gevoelens niet uiten, om dat zij
'er mede is ingenomen en vreest, dat een ander
hare meening niet verftaan zoude.
Hij trachtte zijne gedagten van dat onderwerp
aftetrekken, door het aantal bezigheden, welke hij
met den grootfteu ijver verrigtte. Zijn gastheer,
om hem te gemoet te komen, wees hem zijnen
arbeid aan; want jezennemours bleef bjj zijn
zeggen, dat hij de man niet was om zich fchan-
delijk vettemesten op den grond van dat huis
met lediggang, gelijk het gevogelte van het voor­
plein.
Als hij den hof had in orde gebragE, begaf hij
zich naar de naburige boerderijen, om aldaar de
bevelen ter uitvoer te doeri brengen van den ouden
man, die hem fomtijds derwaards verzelde. Hij
maakte de rekeningen op, bragt alles op eenen
regelmatigen voet, en door eene fchranderheid,
welke hem eigen was, muntte hij uit in de konst
van den land-arbeid te befturen. Zelfs zou hij het
uitmuntend boek, bekend onder den tijtel van het
bóeren-landhuis, met verfcheidc artijkels hebben
kunnen vermeerderen.
S ft Zijn

2^6 GESCHIEDENIS VAN EEN
Zijn gelukkigen inborst, had hem al ten eerden
een boezemvriend bezorgt, in den perfoon van den
zoon des heeren van chaterbaun; een jongman
van eene gevoelige ziel, en rijk in deugden, die,
gedurende de laatfte oorlogen in Duitschland, de
voetftappen volgde zijns vaders, en die zich even
zeer onderfcheiden had door zijne dapperheid, als
door de gelijkmatigheid van zijne zachte en ver­
plichtende ziel.
Deze draalde niet zijne geheimfte gedagten hem
toetevertrotivven. Ik verlangde een vriend te mogen
hebben, zeide hij hem, en toen ik u gezien had,
begreep ik dat gij de man waart dien ik zogt.
Sedert zes maanden ben ik verëenigt aan eene gade,
die ik aanbidde, ik zou de gelukkigile mensch
zijn, maar mijne liefde gaat verzeld van een -on­
gelukkig lot. Ik heb eene vrouw ten deel gekre­
gen, die den eerbied waardig is van de ganfche
wereld; maar zij heeft voor mij die hartelijke
liefde niet, met welke ik haar,bemin. Zij heeft
mij evenwel niet bedrogen, toen ik haar mijn hart
en hand aanbood, antwoordde zij mij met die op­
rechtheid, welke zij in alles laat blijken:- mijn­
heer, ik heb achting voor u, ik del uwegleugden
op hooge waarde, maar ik kan u die liêïde niet
toedragen, welke tot de vereeniging van twee harten
behoordt; een ander heeft die mij ingeboezemt;
hij flierf op 't oogenblik dat mijn geluk, en ik
durf zeggen, het zijne naderde, op het oogenblik,
toen

LUTHER'S MEISJE, LHI. HOOFDST. 277
toen een eerfte knoop den band ftond te leggen tot
eene gelukzaligheid, welke ons toekwam. Ik draag
aan zijne fchim de liefde toe, welke ik voor hem
had; liever verkies ik met zijn beeld te leven,
dan den grootften throon der wereld te beftijgerr;
ik wil mijne fmert voeden, met mij geftadig den
echtgenoot te herinneren dien ik verlooren heb.
Hoe dikwijls deden deze verfchrikkelijke antwoor­
den mijne ziel wankelen, hoe menigmalen ver-
wenschte ik een leven, het welk mij, zonder haar,
hatelijk was. Hoe heb ik leggen kwijnen in tra­
nen, en in de fmerten der liefde. Ik, die alles
te werk ftelde om haar hart te bezitten. Haar
ftandvastig weigeren, zou mij in 't graf hebben
ter nedergeftort; ik verviel geheel en al, ik was
reeds ftervende van wanhoop, toen zij, op het
herhaalde aanzoek mijns vaders, aan wien zij 't be­
houd van haar eer en leven fchuldig was, haar
hand aan mij toeftond. Mijn vader omhelsde harp
kniën, en bezwoer haar, bij zijne hooge jaren en
bij zijne grijze haairen, mij niet ongelukkig te
maken! hij bragt haar onder het oog , dat een
fchim zoo veel getrouwheid niet vorderde. Zij liet
zich door de tranen van den ouden man overwin­
nen, die zich toen aan hare voeten nederwierp;
zij hief hem op, en fternde in haar huwelijk
met mij.
Zij liet geene gevoelens blijken welke zij in haar
hart niet koesterde. Achting en, vriendfehap waren
S 3 het

a7* GESCHIEDENIS VAN EEN
hét alleen welke zij mij betoonde, en deze waren
ook de eenige gevoelens welke zij mij belooft had,
de eenigfte welke zij voor mij gewaar wierd. o
Hoe dikwijls heb ik het lot benijd van die fchim,
tot welke zij zoo veele diepe zuchten opzond, in
de hevigfte oogenbükken mijner tederheid ! . . . .
Dusdanig is de toeftand waar in ik mij gedompeld
vinde. Ik bemin haar allerkrachtigst. Terwijl zij,
in de plaats der liefde, enkel hare plichtmatige
gevoelens feit: zij heeft alle deugden, maar in
mijn oog ontbreekt haar de grootfte van alle, de
liefde. Wat zeg ik, de liefde heerscht in haar
hart, maar blaakt voor een' ander, en ik ben het
niet, die die gevoelige en diep doorwondde ziel heb
kunnen treffen Ach! hoe groot is mijn on­
geluk! ... Ik zie hare oogen geftadig bedaauwt
met tranen! in mijne tegenwoordigheid, 't is waar,
poogt zij te glimlachgen en mijn verdriet te lenigen \
mij een bedaard en vriendelijk gelaat te vertoonen,'
maar hare gemoedsbewegingen kunnen zich niet ver­
bergen. Zij ziet in mij altoos een vriend, en
zoo gij wilt een echtgenoot, maar nooit een min­
naar. Ik kan haar niet van ondankbaarheid be-
fehuldigen. Ik kan haar niet verwijten dat zij niet
erkentelijk genoeg is. Ik kan alleen mij over mijn
lot beklagen; dat lot is het, het welk haar on-
verwinnelijk gehegt heeft aan die fchim, welke zij-
betreurd. Inmiddels hoope ik dat de tijd de zuch­
ten zal fmooren, die eindelijk eens moeten ver­
min-

LUTHER'S MEISJE, LUI. HOOFDST. 479
minderen. Alle hoop is in mijnen boezem nog niet
opgegeven. Ik bemin te fterk om niet ten eenigen
dage° bemind te worden; maar ik zie haar alle
gelegenheden- aangrijpen, welke haar van mijn bed
kunnen verwijderen. Zoo zeer als zij mij geerne
ziet, om mij op de aandoenlijk de wijze blijken
van'hare oprechte achting te geven, even zeer
ontvliedt zij mij wanneer ik haar van mijne
liefde fpreke.
Eene onzer bloedverwanten heeft haar uitgenodigt,
om zich wat te komen opbeuren aan haar huis,
't welk vijfden mijlen van hier gelegen is; maar
reeds zijn 'er vier ganfche maanden verloopen dat
ik haar verwagt, zij koomt niet terug. Zij fchept
behagen de zoetigheden eener afwezenbeid te fma-
ken, C
welke mij lastig valt en verflind. Duizend
malen ftond ik op 't punt om naar haar toetevlie-
gcn; eene tegendrijdige neiging heeft mij telkens
wederhouden. Laten wij afwagten, zeide ik, dat
zij van zelve terug kome. Laten wij haren wd
niet weêrftreeven. Zal ik mijne fmerten gaan ver­
meerderen met haar te zien bloozen, op het zien
van een man, dien zij fchijnt te willen ontwij­
ken?... Dat wij aan den tijd alles overlaten!...
Ik blijve haar fteeds verwagten. Ik verga van
verveeling en van ongeduld. . . . Zij komt niet
terug! op 't uiten dezer laatfle woorden, leende
hij op den fchouder van hem, tegen wien hij zijn
leed uitboezemde. Jezennemours die, federt hij
S 4
ï n

£SÖ GESCHIEDENIS VAN EEN
in dat huis was, de fterkfte pogingen deedt om
de hartstocht eener liefde te verbergen, welke hem
heimelijk wanhopend maakte, was naargeestig ge-
worden en mijmerde altoos; hij kon iets aanhoo­
ren, zonder daar op iets te zeggen of te ant­
woorden. Zijn ganfche lichaam trilde. De open-
hartige uitboezeming van zijnen vriend, trof hem
geheel en al met veelerlei aandoeningen, aangenaam
en fmertelijk tevens. Een zoo geweldigen fchok
kon hij niet langer weerftaan; hij wilde van zijn
kant zich insgelijks ontlasten, van iet gewigtigs
dat hem drukte. Reeds drukte hij met kracht de
handen zijnes nieuwen vriends, en hem aanziende,
biggelde hem de tranen in de oogen: toen de heer
de chaterbaun eensklaps binnen trad... vreugde,
vreugde, mijne waarde kinderen! zoo lang mijne
dochter afwezig was , kon ik dulden dat men
eenïgzins droefgeestig ware; maar nu zij terug is
gekomen, 't geen ik u kom aankondigen, moet hier
niet dan vreugde en blijdfchap heerfchen!
VIER EN VIJFTIGSTE HOOFDSTUK.
tiet tafereel, het welk de tijding door den ouden
heer aangebragt, Opleverde, zou, om naar 't leven
getroffen te worden, een ander penceel vcreisfchen
dan het mijne, en is meer gefchikt om op het
doek

LUTHER'S MEISJE, LIV. HOOFBST. a«<
doek afgebeeld, dan op het papier befchreven te
worden. De echtgenoot vergat al zijn verdriet, en
vloog zijne gade te gemoet om haar te omhelzen.
Jezennemours kwam langzaam achter hem aan­
treden; maar wat wierd 'er van hem, toen hij
zijne fuzanna zag en herkende? Hij gaf een
gil, ftrekte zijne handen naar haar uit, wierp
zich in hare armen, en weenende op haren boe­
zem, gaf hij zich over aan de uitterfte vreugde.
Dit alles gefchiedde zoo haastig, dat de getuigen
zelv' 'er niets van gewaar wierden; maar van
verbaastheid onbeweeglijk ftaan bleven. Wie kan
den toeftand befchrijven van den achtbaren heet
de chaterbaune, dien van zijn zoon, die nog
met open armen ftaan bleef, en zijne oogen niet
durfde liaan op die van zijnen vader, dan om 'er
in te lezen, het gene hij nog niet kon ontwarren!
dan, deze eerfte drift over zijnde, maakte fuzan­
na, die de ontroering van haren man zag, zich
eensklaps los uit de armen van jezennemours,
en -den een en anderen aanziende, riep zij uit,
hemel!- wie van beiden is mijn echtgenoot? En
gij, vader, toen gij mijne zwakheid aanzogt ten
voordeele van uwen zoon, toen gij mijne hand
eischte ter belooning uwer weldaden, toen ik u
met tranen in mijne oogen het verhaal deedt van
mijne rampen, toen ik voor uwe fmeekingen
zwichtte, om u niet ten grave te doen dalen,
toen verzekerde gij mij den dood van den eenigden
S £ man,

afcs ' GESCHIEDENIS VAN ÏE^
mandien ik bemin, en dien gij mij thans levend
voor de oogen brengt, nu het geen tijd meer is?...
waarom fprak uwe ongelukkige deugd tot een hart,
dat uit erkentenis zich liet misleiden? waarom ben
ik niet in 't graf, waar gij mij verzekerde dat die
gene reeds begraven lag, wiens beeldtenis mij zoo
veel ftrijds en wroegingen kostte. . v . 't Is ge­
daan! . . . Zij bedekte toen haar aangezicht, en
liep bleek en wanhoopig heen, zander dat iemand
hunner 't vermogen had om haar tegen te houden.
Hoe! zeide eindelijk haar echtgenoot tegen je­
zennemours, na dat hij weder was bij geko­
men, hoe! zoudt, gij de gelukkige fterveling zijn,
dien zij bemind, en voor wien haar hart het eerfte
blaakte? zijt gij den mededinger, dien ik benijdde,
fchoon ik meende dat [hij geftorven ware? Ach!
gij zijt het . . . gij zijt het, ik twijfel 'er niet
san. Wat kan 'er meer nodig zijn, gij hebt al
het recht om mij wanhopig te maken.
Neen, hernam jezennemours, met een flauwe
ftem en nedergeflagen oogen; ik ben de man niet
om uw hart met wanhoop te vervullen, 't Is het
mijne dat door alle de fchigten der wanhoop ge-
grieft word. ... Ga, ik zal alle de tooneelen,
die voor mij bereid zijn, weten te ondergaan, zij
zullen, ongetwijfelt, een einde maken van mijn
leven. Ik was reeds tegen den dood bereid, maar
«iet tegen dezen nieuwen fchok van 't noodlot.
Wie kan ik befchuldigen van het onheil dat mij
treft.

LUTHER'S MEISJE, LIV. HOOFDST. 283
treft. Wie is dat fchrikkelijk, dat onbekend ver­
mogen, het welk den fpot drijft met onze geloften,
met onze verlangens, met ons geluk? had ik dan
niet genoeg geleden , met eenmaal fuzanna te
Verliezen; moet ik haar wederzien om haar nog-
lnaal kwijt te raken? Ik meende haar in 't graf
te zijn, zij leeft, niet voor mij, maar voor een
ander. Haar hart moge vrij het mijne roepen, ik
bezef nogthans maar al te wel dat zij niet voor
mij beftaat! Wel nu, dat zij leve, dat zij, in­
dien het mogelijk zij, gelukkig leve! ik .dank in­
middels den hemel haar het graf ontkomen te zien;
dat zij voor een ander zij en mij vergete, indien
haar aandenken aan mij, haar geluk een oogenblik
ftoore. . . . En gij, goedhartig en edelmoedig
grijsaart, vrees niets van de hevigheid mijner
liefde, nimmer zal ik u reden geven tot berouw
van mij gehuisvest te hebben; ik zal niets beftaan
tegen de wetten der maatfehappij, niets tegen de
verfchrikkelijke bevelen van het onherroeplijk nood­
lot. Zoo 't nodig zij, zal ik alles in mijn' boezem
fmooren. Gij, derhalven, die den tijtel van echt­
genoot voerdt, een tijtel dien mij toekwam, maar
welken de hemel mij ontnomen heeft, gij, die mij
uwen vriend noemde, ga, ik zal uw vriend blij­
ven. Gebied over uwen geest, ik zal den mijnen
bevelen... . Werkt mede tot mijne ontwerpen...
nog maar weinige dagen, en misfchien zullen wij
alle drie minder ongelukkig zijn.
VIJF

«84 GESCHIEDENIS VAN EEN
VIJF E N VIJTIGSTE HOOFDSTUK.
Suzanna had zich fchielijk begeven naar het
naaste vertrek. Zij had het gezicht niet kunnen
verdragen van jezennemours, daar zij, helaas!
zich zelve Defchuldigde hem ontrouw te zijn ge­
weest ; zijne tegenwoordigheid alleen was voor haar
een fchrikkelijk verwijt. Men vergeeft zich
alles, maar 'i gene men zich zelve niet kan ver*
geven , is, zijn eigen onheil bewerkt te hebben.
Zij had tegen haar eige, tegen hem gehandelt. Zij
had de liefde beledigt, en haar eigen hart be-
fchuldigde haar nog meer dan jezennemours haar
zou hebben kunnen befchuldigen. Beiden even zeer
.verbaast, kwam 't in hen niet op om te vragen,
welke fchakel van gevallen hen weder bij eikande­
ren gebragt had, en 't was eerst na verfcheide
ftomme tooneelen, dat zij deswegens eenig Jicht
ontvingen.
De heer de chaterbaune had zich aan 't hoofd
bevonden van een voorpost in het kleene bosch,
waar jezennemours die wreede roovers ontmoet
had. Toen deze terug trokken, fleepten zij, be-
halven hunnen prooi, nog eenigen te vooren ge-
maakten buit mede. Zij rekende fuzanna geen­
zins voor het minfte ftuk van hunnen roof. Die
woeste

LUTHER'S MEISJE, LV. HOOFDST. 485
woeste tijgers hadden 'befloten nog dien zelfden
avond met eikanderen om haar te dubbelen; doch
eensklaps zagen zij zich omringt door eene talrijker
bende dan de hunne: na eenen vrij hevigen te-
gendand, wierden zij allen ter nedergefabeld. Su-
zsanna wierd gevonden op het flagveld in zwijm,
en half dood aan de zijde van eenen ter nederge-
houwen husfaar. •— Deze bezwijming moet ten
minften plaats gehad hebben zoo ik meene; en
indien de lezer moede is zoo veele bezwijmingen in
eiken roman aantetrefTen, in welke ieder perfonaadie
fchijnt afgefproken te hebben op zijn beurt te be­
zwijmen , kan ik evenwel thans ter believing mijner
lezers, een daad, die wezenlijk gebeurt is, niet met
ftilzwijgen voorbijgaan. Dat zij zich zeiven Hechts
in eene zoo verfchrikkelijke omftandigheid plaatzen,
en vervolgens beilisfen of 't wel anders zijn konde.
Men meende haar dood te zijn, en indien hare
fraije leest en fchoone wezenstrekken, niet het groot-
de verlangen verwekt hadden, om hare oogen voor 't
licht weder geopend te zien, zou 'men haar ongetwij-
felt onder de andere lijken , waarmede de grond als
bezaait was, hebben laten blijven liggen, zoo ge­
lukkig is hét eene bevallige gedaante te hebben,
welke bij alle gelegenheden veel uit doet,
Naaulijks uit een zoo groot gevaar gered, zou
de rampfpoedige fuzanna in een ander niet min
ernstig gevaar hebben kunnen komen, zoo hare
verlosfers geene Franfchen geweest waren, wier
hop-

aS6 GESCHIEDENIS VAN EEN
hopman geene minder menschlijkheid dan dapperheid
bezat; en dan zou het voor haar beter zijn ge­
weest, op de piaats dood te hebben blijven liggen.
Zij zag zich met al die beleefdheid behandelen,
Welke hare fexe toekomt. Zelfs nog alvorens zij
wist op welke wijze zij in de handen van anderen
was gekomen. Haar geval was zoo vreemd, dat
het zelfs haar niet toeliet daar over te peinzen.
Zij opende verwonderde oogen, en fcheen verbaast
te ftaan dat zij nog leefde. De goedhartige officies
fprak haar aan met de tederh rtigheid eens vaders,
zette haar ter neder, troostte haar en bragt lang­
zamerhand de kalmte weder in haar gemoed. Toen
zij 't gevaar vernomen had, 't welk zij was ont­
komen, fchepte zij ruimer adem; zij dankte god
dat hij haar nog meerder dan bet leven had doen
behouden! Maar de nagedagten verfpreidden een
afgrijslijk en zorglijk licht over haren verbazenden
rampfpoed. Zij eischte jezennemours weder;
zij riep hem; zij verviel tot de fterkfte vervoerin­
gen van wanhoop en van droefheid. Waar is hij,
zeide zij, waar toch is hij? Gij hebt niets ver-
rigt met het redden van mijn leven; gij moet mij
mijnen minnaar weder bezorgen; hij was bij mij;
red hem! Liever wil ik fterven dan het leven ge-
Bieten , indien hij hetzelve moet misfen. Men
fchaarde zich om haar heen; men ontving van
haar alle mogelijke 'ophelderingen ; maar verre van
te kunnen zeggen, naar weiken kant men hem
moesf.

LUTHER'S MEISJE, LVI. HOOFDST. a$?
moest zoeken, wist de ongelukkige zelve niet waar
zij zich bevond en van waar zij kwam.
ZES EN VIJFTIGSTE HOOFDSTUK.
De edelmoedigheid van hare veiiosfers putte
zich uit in vergeeffche wenfchen; 't geklag van
eene minnares verandert niets aan den loop des
oorlogs. Men was al ipoedig genoodzaakt eenen
anderen weg inteflaan, dan dien zij zouden verko­
ren hebben. De zoon van den heer de c ha ter-
baun bragt aan zijn vader bevel om aftetrekken;
het geflagen leger drong zich digter in een. 't Was
een dier aftogten, bij welke men honderd mijlen
ver terug trekt. Suzanna was verplicht het op­
perhoofd harer verlosftrs te volgen; dan eens was
zij genoodzaakt te paard te Hijgen, dan eens zich
van een rosbaar te bedienen. De oude krijgslieden
waren over zulk eenen aftogt niet te vreden. Zij
beklaagden zich, dat de misllag van een oogenblik
zoo veele behaalde voordeden in eens vruchteloos
maakte. Zij konden zich niet weerhouden te zuch­
ten over zoo veele groote verrichtingen, die thans
niets nuttigs hadden voortgebragt, en dat hunne
dapperheid tot niets was dienstig geweest.
Op de aankomst ftond de zoon in 't eerst Ver­
baast, eene vrouw al weenende zijn vader te zien
vol-

s88 GESCHIEDENIS VAN EEN
volgen, in 't midden van 't gewoel en 't gedruis
eens legers. Hij durfde niet vragen wie zij ware;
doch hij gevoelde zich fterk getroffen, hij had haar
maar even gezien en was reeds fmoorlijk verheft;
eenigen tijd meende hij enkel het voorbeeld van
menschlievenheid te volgen, waar in zijn vader hem
voorging; en hij handelde reeds als een vuurig
minnaar.
Suzanna, in 't midden van het tros eens ver-
ftrooiden legers, bleef nogthans een voorwerp .van
oplettenheid; men droeg eerbiediglijk zorge voor
haar. Door hare goedaartigheid en zachtzinnigheid,
nam zij allen de genen kj, die haar omringden;
en ik weet niet welk eene edele droefgeestigheid,
haar' de harten won van den foldaat. Maar de
zoon van den heer de chaterbaun, ijveriger dan
alle de andere officieren, fcheen dezulken van haar
te verwijderen, die geerne in 't vertrouwen zouden
geweest zijn van haare mistroostigheid.
Zij had met weinige woorden een verflag gegeven
van haar wedervaren, en dewijl de toon der waar­
heid , die. toon , welke niet ligt is natebootzen,
daar in gepaart ging met dat eenvoudige, het welk
treft, had de heer de charerbaune befloten
haar tot vader te verdrekken , haar eerst in
Frankrijk' te brengen, en vervolgens haar naar
Switzerland te geleiden bij hare bloedverwante, zoo
haast de gelegenheid daar toe zou gimftig wezen.

LUTHER'S MEISJE, LVII. HOOFDST. 2S9
ZEVEN EN VIJFTIGSTE HOOFDSTUK.
heer de chaterbaune had vele vijanden
niet ouder de zulken die hij dagelijks met 200 veel
dapperheid en voorfpoed beftreed, maar van die be-
nijders, welke niet zeldfaam gevonden worden onder
krijgslieden, en in een beroep, waar in de menig­
vuldige rangen en het aantal lauweren, geen voet
fcheenen te moeten geven aan deze laage hartstocht,
't Is waar, men had hem dikwijls zijne gedagten
vrij uit hooren zeggen over zekere bewegingen,
welke hem mishaagden. Dan, daar die bewegin­
gen regelregt aanliepen tegen de veiligheid van
't vaderland, had hij, als een goed burger, zich
niet kunnen weerhouden , zijn gevoelen aan den
dag te leggen, om dat 'er te veel aan gelegen
was, en >v
dergelijke misflageh het binnenfte van 't
koningrijk blootftelden aan het zwaard des vijands.
Hij was ftreng in zijne verachting jegens lieden,
die het verlies kunnende voorkomen, zulks niet
doen om dat zij hovelingen zijn alvorens burgers
te wezen. Hij had zich 'deswegens met die rond-
borftigheid en vrijheid uitgelaten, als een man van
zijn beroep, jaren en ondervinding voegde. Zijne
benijders waren niet zoo dra onderrigt van zijne
gezegdens, of zij ftelden alles te werk om hem
T te

spa GESCHIEDENIS VAN EEN
te doen tuimelen. De heer de chaterbaune,
die de vriend was van waarheid en eere, kon van
zich niet verkrijgen te loochenen, het gene hij
eenmaal gezegt had! 't was zijn geluk dat hij
vrij raakte met eene afdanking. Zijn zoon, ge-
belgt over deze onrechtvaardigheid, verzogt zijn
ontflag, en volgde zijn vader naar de ftreek waar
deze de ftilte en rust ging zoeken. Zijn bloed
niet meer kunnende ftorten voor zijn vaderland,
hield hij niet op de rampen daar van te beweenen,
om dat hij hetzelve tederlijk beminde.
Een optimist (*~) die alles gade flaat , zal m
den draad van elke gebeurtenis, de werking van een
onvermijdelijk noodlot' trachten te vinden. Hij zal
niet in gebreken blijven te Hellen, dat het vol-
ftrekt en noodzaaklijk was dat de beide Switfers,
den ftrijd voerden voor een vreemd vorst in een
vreemd land, hij zal zijne onwederfpreeklijke re­
den gronden op de redding van fuzanna, welke
redding niet kon gefchieden dan door de edelmoe­
dige hulp van die ftrijders, eene redding, waar
- aan
(*) Een optimist is de aanklever van liet gavoelen dier wijsgeeren,
die ftellen, dat deze wereld de best mogelijke is, welke god heeft
konnen fchepptn. Vader mallebranche en vooral leibnitz,
hebben veel toegebragt om dat gevoelen aanneemiljk te maken. ,%eï
beste dichtfluk van pope, is ter beweering vau dat ftelzel ingerigt,
men zie zijne proeve over den mensch.
(Vertaler.)

LUTHER'S MEISJE, LVII. HOOFDST. 20i
aan de ontmoeting van jezennemours verknogt
was; en dus voortredeneerende zou hij bewijzen
of m eenen te bewijzen, dat het gerie wij toeval*
ligheden noemen, niet anders zijn dan fchakels,
waar aan de gelukkigfte gebeurtenisfen des mcn-
fchelijken levens verbonden zijn. Dat het verborgen
mengzel van goed en kwaad, faamgefteld is uit eeri
onverbreekbaar famenwecfzel, en dat in dit ftelzel
't vermaak en de fmert aan malkanderen grenzen,
fchoon van malkanderen afgezondert. — Maar ik,
die enkel poog een verhaal te geven van 't gebeur­
de, laat het over aan de zulken, die 'er lust in
hebben, dien afgrond te peilen, waar ik met mijn
zwak en duizelig hoofd niet bij kan. Mijne hersfens
zijn voor 't doorgronden van zulke dieptens niet
gefchikt, des zal ik mij enkel bepalen tot het
verhaal van het vervolg dezer gevallen.
Suzanna, in 't huis gebragt van een zoo
goeddaadig man en die haar ten vader ftrekte, zon­
der haar het gewigt der weldaad te doen gevoelen,
kon met geen ongunftig oog den zoon befchouwen
van hem, aan wien zij het behoud van haar le­
ven en eer verfchuldigt was. Ik ben zelfs bijna
zeker dat dc lezer, ten minften zoo hij niet tot
het oude gcflacht behoord en overdreven is in de
greijidbeginzels van deugd, het haaf om zoo te
fpreken zoude vergeven hebben, indien ik gezegt had
dat zij voor den zoon van haren weldoener die zoort
van erkentenis had opgevat, welke geene liefde
T % la,

apa. GESCHIEDENIS VAN EEN
is, maar tot liefde leid. Jong, beminlijk, ver­
plichtende, altoos gedienstig, haar voorkomende in
hare verlangens, eerbiedig en ijverig, moest men
fuzanna wezen om hem tot echtgenoot te wei­
geren. Maar hoe kwam het dan dat hij evenwel
haar echtgenoot wierd? Hoe wist hij haar van het
vast befluit, het welk zij genomen had om de fchim
van jezennemours getrouw te blijven, aftebren-
gen? Want zij hield' reeds voor zeker dat hij niet
meer beftond. Zij beweende hem in de ftilte des
nachts, en onder de vreugde der aangenaamfte
feesten. Een weinig geduld, en ik zïtl 'er meer
van zeggen; Men zal zien dat de treurige fu­
zanna met hare hand aan hem afteftaan, enkel
gehoorzaamde'aan de erkentelijkheid, wier ftem van
zoo veel vermogen is op regtfchapen harten. Men
zal zien dat deze weigeringen geene gemaakte
plooijen waren, en wat al bittere traanen zij
ftortte,. alvorens zij onwillens zwichtte voor de
vuurige fmeekingen eener vereenigde deugdzame
familie.
Thans geheel wanhopig van haar woord te heb­
ben gegeven aan een' ander' dan jezennemours,
beleed zij openlijk hare fout, welke zij een' mis­
daad noemde. Wat zeg ik, zij durfde zich voor
haren echtgenoot fchwldig verklaren; zij vergat de
heilige huwelijks - eeden, om zich enkel die dei-
liefde te herinneren, 't Was in deze oogenblikken
van ontroering, van droefheid en van angst, waar
in

LUTHER'S MEISJE, LVIII. HOOFDST. 293
in alle de tederheid eener doorgriefde minnares zich
welfpreekend deedt hooren, dat jezennemours
eene nieuwe fterktc van ziel nodig had om zijn
hart, en fuzanna te beftrijden. Hij fmoorde zijne
zuchten, bedwong zijn gelaat, behaalde eene fmer-
telijke zegepraal over zichzelven, zogt de eenzaam­
heid , daar hij tot zichzelven alles zeide, wat de
rede .te vergcefsch tegen de droefheid inbrengt;
aldaar wierd zijn wond dieper, en ontftak zelfs
door het gene hij aanwendde om dezelve te heelen.
J=I ri n ra.__.ci— n __ rw^a.—ra
yro"—"O"—"cr—xy—x-r—xzr—xzr—TD-—xy—xzr—xz>—nU
A G T E N VIJFTIGSTE HOOFDSTUK.
Op zekeren dag, verraste de grijsaart hem ge­
heel verzonken in een droevig gepeins, met het
hoofd verdrietig lenende tegen een ouden eik. . . .
Mijn kind, zeide hij hem, hem uit die houding
opwekkende, en de hand hem' op den fchouder
leggende, mijn kind, uwe fmerten zijn de mijne;
ik meende, bij mangel aan geluk, u ten minften de
rust te bezorgen ; dan, daar eene onzichtbare
hand fchijnt dezelve van u afteweeren, dewijl 'er
niets voor u overblijft dan te kampen in 't midden
dier hartstochten, welke zich zoo zeldfaam door
onze pogingen laten onderbrengen, wat toch - valt
'pr te deen, mijn treurige vriend, wat andèrs dan
te zegepralen? De overwinning is niet twijfelachtig
T 3 meer

£94 GESCHIEDENIS VAN EEN
meer, wanneer men hët zich tot eene vaste ge*
woonte heeft gemaakt, alle krachten te beproeven
die men bezit. Ik zie te klaar dat de mensch
enkel op de aarde geplaatst wierd, om geftadig
hard tc kampen; men heeft bij aanhoudendheid
eenen onzichtbaren vijand te weerdreeven, die alle
mogelijke gedaantens aanneemt om ons aan hem te
onderwerpen. Gelukkig hij, die zich inwendig het
genoegen kan verfchaffen van te zegepralen! Hoe
grooter de poging, te hooger vocld hij zich bo­
ven zichzelven verheven, en te grooter wezen is
hij in zijne eigene oogen geworden. Ik weet te
wel hoe zwaar het valt zich met-dien ftoïcijnfchcn
moed te wapenen, vooral in de jaren wanneer het
hart lijd aan de behoefte van bemind te zijn.
Mijn vriend, ik heb even als gij de folteringen
van eene ongelukkige liefde ondergaan, Wat zeg
ik! ik ben honderdmalen meer te beklagen geweest,
Ik bezat eene echtgenoote die ik aanbad, zij was
mijne liefde ongetrouw, Zij omhelsde mij, maar
*t was om mij te verraden. Hare trouwelooze
liefde befluierde hare dubbelhartigheid; haar hart
fcheen voor mij te zijn , terwijl het voor
een' ander blaakte ; door eenen verleider medege-
fleept, fchaamde zij zich niet een man tc verlaten,
die geen argwaan voedende, haar oprechtelijk ber
minde en haar zpu hebben blijven beminnen; om
den dolk mij te dieper in 't hart te duwen, nam
'ê] het kind mede, welk het eerfte pand mijner

LUTHER'S MEISJE, LVÏII. HOOFDST. 2.95
liefde was, en 't welk ik had voorgenomen zelv'
optebrengen. Wat al gene lichten s beloofde ik mij
niet van die opvoeding, van welke ik de fchets
ontworpen had, met de innigfte vreugde en met
het grootfte genoegen 't welk ik ooit (maakte. Het
kind had bereids die jaren bereikt, waarin het ver­
ftand van een meisje, 't welk gemeenlijk vroeger
rijp is, de voorwerpen om haar heen onderfcheid,
en door hare eenvoudigheid dezelve treffender maakt.
In dien bemhmelijken ouderdom werd zij mij ont­
nomen. 0 God, hoe zwaar trof mij die (lag! zij
was moeder, en dagt niet aan 't har: eens vaders,
het welk zij nogthans had behooren te kennen.
Gelukkig evenwel dat zij mij ten minden dezen
zoon liet, dien zoon, die uw medeminnaar en
uw vriend is. Ik heb hem nooit van zijne moe­
der gefproken, dan als van eene afgeftorvene; en
alle gefprekken over dat onderwerp vermijdende,
heb ik geftadig mijne fchande, mijn leed en mijne
zuchten in mijn eigen boezem opgekropt. . . .
Doch, kom met mij, voegde hij ?
er bij, ik zal
aan u vertoonen, wat ik voor de geheele wereld
heb verborgen gehouden; 't is in een hart, zoo
ongelukkig als het uwe, dat ik mijne zuchten wil
uitboezemen, gij zult ze ten minften verdaan, en
misfchien zullen wij, met famen te weenen, eenigen
wellust fmaken.
Na dit zeggen,, nam hij jezennemours bij de
hand, en naar huis terug keerende, bragt hij hem
X 4 aan

«96 GESCHIEDENIS VAN EEN
aan eene kleene deur, die achter het tapijt van
zijne (kapkamer verborgen was. Tree binnen,
zeide hij, dit is het eenige vertrekje daar ik in
vrijheid- kan tranen ftorten. Befchouw dat portret,
mij dunkt het fchijnt mij nog toetefpreken; deze
zijn hare oogen, welke zich alleen op mij vestigen;
dit 's de mond- die mij liefde gezworen had. . .
Dit volmaakt welgelijkend rfbeeldzel, treft mij zoo
menigmalen ik het op nieuw befchouwe. Zij is
het, en verre van haar hare ontrouw' te verwij­
ten, roep ik haar dagelijks toe; ik ftrek mijne
handen naar haar uit; ik eisch van haar eene doch­
ter weder; en weldra mijne oogen nederflaande,
fidder ik voor haar beiden. . . . Groote god!
riep dc goede oude man, zoudt gij toegedaan heb­
ben ... dat zij, van mij verwijderd, hare mis-
ftap boette door ramp? zoudt gij gedult hebben
dat mijne dochter vervallen ware tot eenen ellendigcn
ftaat, of, 't geen erger is, tot fchande? Ach!
de dood heeft mij te onpas gefpaart, terwijl ik
zijne fiagen met onverfchilligheid trotzeerde.
Jezennemours, die hem reeds niet meer hoor­
de, bevond zich in eenen onbefchrijflijken toeffand.
Wat zie ik? riep hij, ondanks zich zei ven, uit;
kan ik mijne oogen gelooven? ... 't Is flori­
monde; 't is zij zelve. Ach, mijnheer, hoe
zeer hebben deze trekken mij getroffen! zie daar
het ware afbeeldzel van haar die. . . . Hij fprak
«leze woorden i» eene eerde vervoering, zonder te
be-

LUTHER'S MEISJE, LVIII. HOOÏDST. %*>>{
bedenken, welk een' fchrikkelijken flag bij dezen
nandoenlijken vader toebragt: deze bleef een wijl
als verflagen, en zonder een enkel woord te kun­
nen fpreken; maar zijne zinnen vergaderende, en
eensklaps op jezennemours ftaarendc, las hij in
deszelfs oogen wat hij verlangde te weten. Hij
ondervroeg hem, zonder dat het den anderen mo­
gelijk was iets te zeggen, wegens den ouderdom
en andere kleene bijzonderheden van florimonde;
doch eenige ophelderingen bekomen hebbende, wel­
ke eenig licht in deze duistere zaak verfpreiddeu,
vervolgde de grijsaart met eene ontroering vermengt
met vrees, wellust en fmert. . . . Mijn waarde
vriend! De hemel heeft misfchien nog inzichten
met mij, hij heeft uwe gangen herwaards geleid,
om het gewigt mijner rampen te verminderen. Uwe
ziel is goed en aandoenlijk, zij zal medelijden heb­
ben met de loomheid mijnes ouderdoms , welke
mij het gelukkig vermogen beneemt om mij te be­
geven waarheen ik graag zou willen zijn. Ik ver-
wagt van u den uitflekendften dienst; om mij den-
zelven te bewijzen, behoeft gij u flechts te fchikken
naar een nieuwsgierig verlangen, het welk misfchien
niet beredeneerd is, maar fterker bij mij heerscht
dan ik kan uitdrukken. Ik wil heden voorgeven
van op morgen met u te gaan naar een mijner
boerderijen, dan , in ftcde van derwaards te
trekken, zult gij mij bij florimonde brengen; ik
tüoet dat meisje zien, ja, ik moet haar zieir
T 5 't Zou

*t>8 GESCHIEDENIS VAN EEN
't Zou vruchteloos zijn mij daar van te willen
afkeeren: een verward voorgevoel . . . alles wat
gij in H werk zoudt willen ftellen, om mij dit-uit
het hoofd te praten, zal mij niet weerhouden haar
te gaan opnemen, het zij alleen of met u. Ik
ga, 't zij ik eene fchaduw, eene beguicheling om-
helze, zij is mij te waardig om zelfs haar fchim
te kunnen weerftaan. Indien ik kwame te fterven
alvorens haar te zien, zou ik niet vergenoegt ten
grave, dalen. Ik zal, beter onderrigt of niet, vol_
daan hebben aan het eenigfte verlangen dat mij nog"
aanport. Laten wij ons haasten, de uurcn ver­
vliegen, een oogenblik toevens zou mij misfchien
te duur kunnen te ftaan komen.
Jezennemours kon niet bezefFen hoe een man
van zulke hooge jaren, zoo fchielijk kon befluiten
tot eenen dergelijken togt, en dat op zulke'zwakke
aanduidingen. Hij bragt hem de vermoeijingen van
de reis onder 't oog, den grooten afftand; doch
hij begreep tevens, dat hij den wil van zijnen
weldoener niet langer moest tegenftreeven, die zich
nog eeniglijk (heelde met het denkbeeld, het welk'
hij had opgevat. Jezennemours ftond een wijl
in beraad, of hij den zoon zou bewegen pm door
fmeekingen deszelfs vader van 't voornemen afte-
brengen; maar bedenkende dat hij daar door het
vertrouwen zou verraden van een' man, die hem
had aanbevolen niets van het geheim te laten blij-
ken, weerhield hij zich.
NE-

LUTHER'S MEISJE, LIX. HOOFDST. S&
N E G E N E N VIJFTIGSTE HOOFDSTUK,
Suzanna durfde aan den heer de chaterbaune
niet vragen naar de reden van de bedruktheid, wel­
ke over zijn ganfche gelaat heerschte, noch naar
het doel van dit 200 haastig vertrek, het welk
haar toefcheen iet ongemeens te beduiden. De eer­
waardige grijsaart, de aandoeningen van zijn hart
imoorende, bediende zich voor het eerst van zijn
leven van een' voorwendzel ter harer gerustftelling,
dewijl hij niet anders konde. Bij 't affcheid om­
helsden zij allen eikanderen al weenende, zonder een
enkel woord te konnen uiten. Het verlangen om
ter beftemde plaatze te komen, deedt den ouden
man ongemakken uitftaan, weike zelfs de derktte
knapen zouden hebben doen klagen. Zij hadden
voorgegeven een reis te zullen doen van drie we­
ken, om, zoo zij zeiden, eenige moeilijke zaken
te regelen, en fommige bouwvallige woningen te
doen herdeden. Suzanna en haar echtgenoot
konden gemakkelijk bevroeden, dat men iets voor
haar verborgen wilde houden, dan, de geheimen
van eenen vader eerbiedigende, durfden zij zich niet
verder uitlaten.
De heer de chaterbaune dagt niet meer aan
zijne hooge jaren, de ligfte en vaardigde rijtuigen
werden, in weerwil van derzelver ongemakken, altoo»

ijoc GESCHIEDENIS VANEEN
toos verkozen. Over weg fprak hij „iets anders
dan van de treffende gelijkenis: hij bedankte je­
zennemours voor de genoeglijke hoop welke hij-
hem had doen opvatten; hij omhelsde in verukking
den vertroostenden fchijn, welke zijne verbeelding-
bekoorde, en beklaagde zich de kortftondige rust,
welke de vermoeidheid en nacht vorderden.
Na eenige, dagen reïzens, befpeurde jezenne­
mours van verre het landhuis, daar hij zoo wel
mede bekent was. Al zuchtende wees hij het aan
den heer de chaterbaune, zie daar' een plaats
zeide hij, waarheen ik mij zonder u nimmer zou­
de terug begeven hebben , en 't is eerst op dit
oogenblik dat ik de vrijheid neem u zulks 'te ter-
klaren, dat ik met weerzin aan uw verzoek vol­
deed, dan, daar gij 'er op bleef aandringen, liet
s'k mij door u overhalen; weest thans wel te vre-
den, wij zijn 'er. Nog niet, antwoordde de
onverduldige man ; ik heb menigmaal onverzaagd
den dood onder de oogen gezien, maar nu vrees
ik dat hij mij overvalle. O! mijn waarde jezen­
nemours! mij dunkt ik voel hem naderen, en
het flerfuur zal verfchrikkelijk voor mij zijn, indien
ik vooraf het voorwerp niet te zien krijge, het
Welk ik bemin. Groote god! gij weet waarom
ik naar 't leven wenfche', tref mij met alle andere
flagen, maar behoed mij voor dezen!
Eene fchielijke rilling, eene ongemeene beroering '
greep zijn ganfche lichaam aan. Jezennemours
beef-

LUTHER'S MEISJE, LX. HOOFDST. 30**
beefde mede; toen zij aan 't huis gekomen wa->
ren, vernamen zij dat monval, fints een maand,
florimonde weder had naar Parijs gebragt, en
dar dit landhuis thans door andere lieden bewoond
wierd. Zonder zich een oogenblik optehouden,
zonder eens uitterusten, wierd de reis voortgezet.
Jezennemours bekommerde zich den ganfchen
weg over, hij bekommerde zich over den goeden
grijsaart, die hoe zwak en hoog van jaren niets
ontzag, en geftadig meende niet fpoedig genoeg te
Pa, ijs te zullen komen.
Aan zijn kant was hij insgelijks ten prooi aan
een menigte heimelijke beroeringen! Hij" ging naar
een huis terug, het welk hem moest doen blozen;
hij begaf zich weder onder 't oog van bedervers
en yan verdorvene menfchen, van welken hij den
uiterften afkeer had. Met welk een oog moest
hij hen befchouwen? hoe zich in hunne tegen­
woordigheid gedragen? welk eene houding moest
hij aannemen, bij 't leenen van den arm aan den
heere de chaterbaune?
ZESTIGSTE HOOFDSTUK.
13ij hunne aankomst lachten de knechts, die aan
de deur ftonden, eikanderen toe: ja, waarlijk hij
is' 'i; 't is die fraije wijze man, die op een fchoo-
neh

Jö4 GESCHIEDENIS VAN E::,
ven morgen in ftilte aftrok. Jezennemours vmgaé
naar florimonde, en dewijl men zeide dat &
zij
bij monval een vertrek had, liet hij zich terftond
bij haar aandienen. Zij wierden aangekondigt, als
een oud officier verzelt van een jong man, waar­
op zij binnen gelaten' werden.
Alvorens eene affchildering te geven van het vol­
gende tafereel, moet ik zeggen, dat florimonde,
alhoewel befchaamt over het losbandige leven, voor
*f welk zij niet was opgebragt, nogthans de fterkte
van geest niet gehad had om hetzelve te laten va­
ren. Geen mensch, die zich meer aanbood om
haar te helpen ontkomen uit eenen afgrond, waar
de beguicheling van 't vermaak niet doet denken
om 'er zich uit te redden. Jezennemours was
de eenige geweest, die op eene welmeenende wijze
haar over haren ftaat had onderhouden, maar je­
zennemours was vertrokken. Alleen en we­
der aan zich zeiven overgelaten , had zij zich
even zwak bevonden als te voren, het verleide­
lijke van een gemakïijk en ruim leven hield haar
in de ftrikken verward, welke men haar fints haren
vaderlijken ftaat, gefpannen had. Zij zugtte en
weende in ftilte; zij betreurde jezennemours,
zij bevond zich verachtelijk voor hem; zij befchul-
digde zich zelve, maar zonder kracht genoeg te
hebben om zich te onttrekken aan eene weelde, in
welker midden zij zich bevond. Zij die het ver­
mogen der bekoring kennen, welke de weelde ver­
zelt,

LUTHER'S MEISJE, LX. HOOFDST. 303,
zelt, zullen gewis eerder geneigt zijn haar te be­
klagen dan te verachten: de deugd, die altoos in
ftilte en in de middelmaat geleeft heeft, moge zich
met recht tegen haar vergramme, maar weet juist
niet altijd in welke omftandigheden de deugd kan
geraken. 't Valt zoo moeilijk zich van hebbelijke
behoeftens te ontdoen, wanneer men uit den beker
van wellust heeft gedronken.
Florimonde had maar pas het bed verlaten»
Welk een treffend tooneel ! jezennemours ver-
fcheen eensklaps voor haar! zij trad terug van
verbaastheid. Hij was nogthans de voornaamfte
perfonaadie niet. De eerwaardige grijaart, die on­
beweeglijk voor haar ftaat, haar ftijf aanziet, zijne
armen wijd open houd, wiens ftilzwijgen enkel af­
gebroken word door tranen en fnikken, die grijsaart
hield haren aandagt bezig. Zij meent in zijn ge­
laat eenige bekende trekken te ontdekken; dit ont­
rust haar, zij ontftelt, durft haar oog niet vestigen
op het gelaat eens mans, wiens grijze lokken zijne
eerwaardigheid vermeerderen. Zij verbleekt op de
beweging van zijn gezicht, toen zij eensklaps de
klank boorde dier ftemme, welke haar zoo gemeen­
zaam en aangenaam was geweest in haren kinder­
lijken ftaat, en welke thans haar, op een klagen-
den toon, toeriep, cecilia, cecilia! kendt gij
uwen vader niet? zij gaf een gil, en wierp zich
aan de knikkende kniën van den grijsaart neder,
dien zij thans herkende. Naauwlijks heeft de ouden
man

S°4 GESCHIEDENIS VAN EEN
man krachts genoeg om zijne handen te brengen
op de fchoüders zijner dochter; zijne beene rillen,
men fchuift hem een ftoel onder 't lijf, hij laat
'er.zich op nedervallen; maar helaas! om 'er nimmer
weder van opteftaan. Ja, hij gaf den geest, de
oogen gevestigt op zijne dochter; het eenigfle 't
geen hij nog doen konde, was, haar flaauwlijk de
hand te drukken. Jezennemours riep om hulp,
terwijl florimonde uit eenen bangen boezem haren
vader toeroept: vergeef mij, vergeef mij! daar
zij zelve getroffen door ójf angfleu des doods, bij
't zien fterven van den grijsaart, de fcherpfte uit­
gillingen van wanhoop laat volgen op het verfchrik-
kelijkfte zwijgen der wroegingen en der inwendige
droefheid. Vruchtelooze droefheid, onvermogenden
bijfïand; de grijsaart, geheel överftelpt, gevoelde
de zwakke veafkracht zijns levens bezwijken, on­
der dè hevigde aandoening zijner ziele; hij had
nog een enkelen fnik te geven, en die fnik liet
uit den mond eens ftervenden en liefhebbende vader
zich mompelende hooren: cdcilia, mijne waarde
cécilia!
Monval, de onverwagte aankomst van jezenne­
mours vernomen hebbende, trad eensklaps met
zijne gewone. houding de kamer in. Welk een
fchouwfpel! De oude man met grijze hairen ziel­
togende in eene leningftoel, voor 't laatst flori­
monde aanziende, die voor hem nedergeknield
liggende, insgelijks fcheen te fterven. Monval
ho»r-

LUTHER'S MEISJE, LX. HOOFOST. 305
hoorde haar, die 't hem behaagt had op 't fchan-
delijkst te verleiden, met eene benaauwde ftem
uitroepen, vader, waarde vader! Hij* ziet haar
met haren mond de befturven wangen drukken van
den ouden man, als mede de koude handen, welke
reeds in de haren begonden te verftijven. Jezen­
nemours, onbeweeglijk aanfehouwer van dit ver­
fchriklijk tooneel, als omringt van den blixem eens
wrekenden gods, bedekte zijn aangezigt, doch
waarop eene edele gramfchap begon te blaken, toen
hij monval zag. Kom nader bij . . . kom nader
bij, riep hij hem overluid toe, verlustig u met
een oogenblik, het welk gij bereid hebt, befchouw
het gelaat diens ongclukkigen vaders, waarop fchaam-
te en droefheid, aan welke hij fterft, ftaan uit­
gedrukt; hij fterft verdrietiger over het wedervinden
zijner dochter in de handen van een man als gij,
, dan indien hij ze nimmer had mogen wedervinden.
Barbaar! ga voort, zoo gij durft, in uwe fchan-
delijke ontwerpen, ruk haar zoo gij durft van dat
verftijfde lijk af, om haar te voeren in 't midden
dier misdadige vermaken, bij welken gij u vleid
uwe wroegingen te fmooren. Deze dringen, in
weêrwil van uw zeiven, in uw hart door, zij
befchuldigen u, zij verwijten u uw vorig gedrag.
Monval, monval, meer dan eene ftem verheffen
zich in dit oogenblik tegen u, tegen die valfche
grondbeginzels, welke gij blindelings omhelsde, en
deze is de eenigftc vader niet wiens geluk gij ver-
V ' bit-

3©6 GESCHIEDENIS VAN EEN
bitterde, wiens boezem gij griefde, en dien gij
met tranen van fmert ten- grave deedt dalen. Wee
u! wee den genen die' een fchuldig leven leid!
die zijn vermaak ftelt in ft bederven van de onfchuld
en in 't verleiden der deugd. Wat toch doet zulk
één anders dan de maatfehappij ontrusten, den
vreede der ziele ftoren van hem, die al zijn ver­
trouwen ftelde in de lesfen van deugd en wijsheid,
welke hij zijne kinderen.had ingeboezemt? Dit is
de vrucht van het verachten der heiligde wetten.
Ik, ik mede heb die wetten gefchonden; maar gij
zijt het, die de ftrik had gefpannen, in welke ik
mij liet vangen. Indien een knagend geweten mij
thans vervolgt, bedenk hoe verfchrikkelijk de 'wroe­
gingen zullen wezen die op u wagten.
EEN EN ZESTIGSTE HOOFDSTUK.
N. zich aldus uitgelaten te hebben, keerde je­
zennemours den rug aan monval, die met een
hangend hoofd ftond en niets antwoordde; hij durfde
dat fchouwfpel noch aanzien noch ontwijken. Je­
zennemours vatte de handen van florimonde,
die, als geheel buiten haar zelve aan de voeten van
den grijsaart, overftelpt was van droefheid en fmert.
Hij beurde haar een weinig op. Ongelukkige en
tedergeliefde dochter van den besten der vaderen,
zei-

LUTHER'S MEISJE, LXI. HOOFDST. 307
aeide hij haar, vergeef, vergeef het mij, zoo ik
u veroordeelde als medeplichtige van hem, die u
verleidde; neen, gij waart enkel zijn flachtoffer!
o florimonde, florimonde! ontwaak, ontwaak
uit deze doodelijke fluimerïng, en daar ik op mij
neem u alle troost toetebrengen, zoo verlaat u
geheel op mij, wanneer het onwedert moet men
zich zoeken te redden.
Florimonde antwoordde enkel met fnikken;
men had de grootfte moeite om haar van het lijk
hares vaders aftefcheuren; zij befchuldigde den he­
mel haar ten zclven tijd den dood te weigeren.
Bij tusfehenpozen riep zij overluid om denzelven en
antwoordde niemand.
Monval, in weêrwil van zijne grondbeginzels,
trotsheid en ongevoeligheid, fcheen nooit zoo aan­
gedaan te zijn geweest. Het doodbleeke gelaat des
grijsaarts fprak tot hem : ook gij zult fterven f hij
las op dat onbeweeglijke en verflijfde wezen, de
ganfche lijst zijner fnoode bedrijven; ftom en diep
gewikkelt in zich zeiven fcheen hij als verfteend,
zoo koel en ftijf was zijne houding.
Jezennemours beijverde zich florimonde van
daar te doen verhuizen, en het lijk hares vaders
elders heen te voeren. Monval durfde zich daar
niet tegen verzetten. Daar zijn huis buiten den
flagtboom der ftad was gelegen, viel het jezen­
nemours gemakkelijk het lijk te laten overbren­
gen naar* een naburig huis, dat te huur ftond.
V* Hij

308 GESCHIEDENIS VAN EER
Hij bezorgde de begrafnis, cn had reeds met een
priester de kosten van den uitvaart bedongen, toert
zich het gerucht verfpreidde, men weet niet hoe,
dat de overleden een protestant was. Een ijver­
zuchtig commisfaris kwam daarop beflag leggen op
het lijk, het welk hij, na een verbaal proces,
met zich nam, dewijl het elders moest begraven
worden. Jeaennemours zuchtte over dit nieuwe
tooneel, alle menfchen een gelijk recht hebbende
op den gemeenen grond; want na hun overlijden
houden hunne dwaze en razende twisten op. Zij
liggen vreedzaam in 't graf, en de wreedfle vijan­
den rusten naast eikanderen; zou die rust niet het
af beeldzei zijn van de . onverfchilligheid, welke zij
als dan hebben, voor alles wat hen zoo driftig
bezig hield gedurende den droom des levens? Maar
zommige menfchen fcheppen behagen zelfs dan nog
hunne broeders en evenmenfchen te vervolgen, wan­
neer deze niet meer zijn dan ftof en asfche.
Jezennemours, geheel verzonken in diepe en
treurige bedenkingen, toonde enkel medelijden met
die ellendige gewoontens; hij deedt zijn best om
florimonde tot bedaaren te brengen, en hare
verbeelding afteleiden van die droevige oogenblik-
ken, in welke men levendig fchijnt ten grave te
dalen, met het beminde hart dat in 't graf word
nedergelaten. Zijn eigen toeftand zelv eischte zich
geheel aan zijne droefheid overtegeven, welke hij
gedwongen was te ontveinzen; hij deedt de
flerk-

LUTHER'S MEISJE, LXI. HOOFDST. 309
fterktte pogingen op zich zeiven om niet uitte-
barllen in zuchten en tranen. Hij meende dat hij
dien waardigen vader meer dienst zou doen met
deszelfs dochter niet te verlaten , dan met haar
gelegenheid te geven om op zijn graf vruchteloos
te kermen. Ween, zeide hij tegen florimonde,
ween; verre van uwe traanen intehouden, wil ik
de mijne 'er mede vermengen, dit 's eene hulde,
V/eike wij den overleden grijsaart verfchuldigd zijn;
maar wagt u den hemel te befchuldigen. Deze
fchonk u de grootfte weldaden, gij hebt uwen
vader wedergezien, daar gij niet op rekende; gij
hebt tijd gehad om voor hem te blozen. Ga, hij
was in zijne laatfte oogenblikken wel overtuigt van
't gene in uw hart omging; ik heb hem vergenoegt
zien fterven; hij is van blijdfehap geflikt, en in
de vertedering met welke hij u aanfehouwde, las
ik duidelijk alles wat hij u wilde zeggen. Geloof
mij, hij heeft u aangezien als zijne dochter; inwen­
dig heeft hij u gezegend, zijne handen ftrekte hij
tot u uit, ik heb zijn groot gemoed te wel ge-
kent, om niet te kunnen gisfen wat hij dagt. Toen
hij IJ wilde gaan opzoeken, gefchiedde zulks min­
der om u uwen ramp te verwijten, als om zijnen
vaderlijken boezem voor u te openen en u te ver­
troosten. Hij wist dat de verleiding u aan uwe
moeder onttrokken had in de jaaren uwer onfchuld.
Hij wist dat uwe wroegingen altoos het afwijken
van uwen plicht verzelt hadden; maar dat indien een
V 3 rechte

3io GESCHIEDENIS VAN EEN
rechtfchapen hart zwak kan zijn, het zelve toch
altoos het recht blijft behouden, om tot de deugd
weder te keeren.
TWEE EN ZESTIGSTE HOOFDSTUK.
Eenige dagen daar na, gaf jezen n emours aan
haar een verflag van alles, wat tusfchen hem en
den heer de chaterbaune was voorgevallen; hoe
dat zijne fuzanna de vrouw was geworden van
haren broeder. Vervolgens befloot hij om terftond
naar fuzanna terug te reizen. Florimonde, ten
uitterften aangedaan over zoo veele in eenen zelfden
tijd te famenlopende gebeurtenisfen, was zich zel­
ve niet meer. Overftelpt van droefheid, kon zij
naaulijks. eenige woorden uitbrengen. Zij liet zich
leiden zoo als men wilde: Het was eerst toen
zij op reis en half weg waren, dat zij eensklaps
tot baar zelve kwam als uit een diepen flaap ont­
wakende — jezennemours, jezennemours,
• waar voerdt gij mij heen? waar ben ik? wat is
'er van mijn' vader geworden? Hemel! kan 't mo­
gelijk zijn dat ik hem fleehts een oogenblik be-
fchouwde, en zulks om hem voor altoos te verhe­
zen! op mijn gezicht zal hij van fmert geftorven
ZU>; hij zal zijne dochter verfoeid hebben, en
WSt ftaat 'er voord-aan voor mij te doen, voor
mij,

LuTii-R-'s MEISJE, LXII. HOOFDST. 3"
mij, die oorzaak ben van zijn' dood? zal ik als
„ene ontëerde mij gaan vertoonen aan zijnen zoon,
die mij zal afwijzen, en dien ik mijn broeder niet
zal durven noemen? Mijne fehande eu onëer zal
hij uit mijn gezicht lezen, daar die duidlijk op
gefchreven ftaan; deze hebben het hart doen ijzen
van eenen vader, die niets kende dan de eer. Zijn
zoon zal mij met al het gewigt zijner verachting
verpletteren, welke ik te wel verdiend hebbe.
Neen, ik zal zijne tranen niet zien, ik zal zijne
verwijtingen niet aanhooren. Die rampzalige on­
voorziene dood is eene waarfchuwing des hemels.
Deze dood moet, over het overige mijner dagen,
bet donkere en ondoorfchijnbare floers der afzonde­
ring uitbreiden. Ziet gij op gindfche hoogte, het
' kruis van dat eenzaam e klooster. Hoort gij het
naar gebrom van die klok? deze roept mij, en
fpreekt tot mijn hart; rampzalige, zegt zij, bekeer
u, en doe boete voor uwe voorleden misdaden.
Ik neem deze roeping van den hemel aan, ik ver­
werp ze niet, dezelve drukt zich te klaar uit: ja,
ik wil mij in dat klooster begeven, daar, achter
eeuwig gefloten traliën, wil ik mij met den hemel
bevrcedigen, en eenen rouw aannemen, welke niet
dan met mijn leven zal eindigen.
Hoe fterk jezennemours zich tegen dit fchie-
lijk voornemen mogt verzetten, met redenen welke
de voorzichtigheid hem ingaven, zij hoorde die
aan, maar dezelve vermogten niets; 't was hem
V 4
O F C T

Si* GESCHIEDENIS VAN EEN
niet mogelijk eenen anderen weg inteflaan, dan die
langs 't klooster liep, het welk zij voor hare oogen
had. Zij reikhalsde 'er naar met al het verlangen
van eene berouw hebbende ziel.
Jezennnemours verzekerde haar te vergeefsch,
dat het zelfde brave en edelmoedige hart van den
ouden heer de chaterbaune, in den boezem van
deszelfs zoon huisvestte, en dat die zoon, erfge­
naam van 's vaders .Gegevenheid, haar met , de
grootfte biijdfchap zou ontvangen. Zij bleef bij
haar genomen befluit, van hare overige dagen te
fhjten in de fchaduw eens kloosters: zij zwoer
hem, dat de wereld haar voord-aan onverdraaglijk
zou zijn; dat zij van al het aardfche afzag, ten
einde de goddelijke barmhartigheid voor zich aftebid-,
den. Hare gebeden, hare traanen waren zoo oprecht
en kwamen voort uit een zoo boetveerdig hart, hare
verzuchtingen waren zoo treffende, dat jezenne­
mours ten ïaatden oordeelde, door een langer
tegenftreeven den hemel te zullen mishagen; hij
kwam des met haar tot een verdrag, en deedt
haar beioven, dat zij geene gelofte doen zou,
alvorens met haren broeder te fpreeken. Zij wierd
des enkel als kostgangfter aangenomen, en jezen­
nemours verwagtte van den tijd, 't geen deze
alleen kan uitwerken: -dan, de tijd, gelijk wij in
r
t vervolg zien zullen, vermogt niets op dit ftand-
vastig hart, het welk zich gewijd had aan traanen
#n boet4oeningen ;
Zij

LUTHER'S MEISJE, LXIII. HOOÏDST. 313
Zij fchreef evenwel een brief aan haren broeder,
belastte jezennemours daar mede, en dwong
hem daarop tot een treurig vaarwel. Ga, zeide
zij, na zoo veele Hagen heb ik de eenzaamheid
Hoodig; daar kan ik mijne ziel ondertasten in de
tegenwoordigheid van god, hij beloont, maar ftraft
tevens. 0 Mij rampzalige! ik heb noch geen recht
op zijne goedertierenheid. Geloof vrij, het geluk
is niet van binnen deze muuren verbannen; de
godsdienst beerscht 'er, deze is een fteun en troost,
wanneer alles ons verlaat, al het overige is een
ijdelen droom. Ga, en zoo de vriendfehap bij u
nog voor mij fpreekt, herinner u dan eene on­
gelukkige , alleen om voor haar uwe gebeden,
welke zij van uw medelijden verwagt, ten hemel
optezenden.
DRIE EN ZESTIGSTE HOOFDSTUK.
f^lorimon d'e ftelde alle hare diamanten en ju-
weelen aan jezennemours ter hand. Om de­
zelve te geven aan haren broeder; hierin handelde
zij- als eene ftervende, die onder hare naastbeftaan-
de en vrienden het kostelijkfte uitdeelt van 't gene
zij bezit. Zij bleef fleclits eene geringe fom hou­
den, om in 't klooster te kunnen blijven, of lie­
ver om zich in een foort van graf te begraven.
V 5 Maar

314 GESCHIEDENIS VAN EEN
Maar wat wierd 'er van jezennemours, toen
hij alleen in 't rijtuig en niemand meer bij zich
hebbende om hem te troosten , zich overgelaten
vond aan zijne eige bedenkingen ? De vloed van
tranen, welke hij fteeds gepoogt had intehouden,
berstte met geweld door. Hij gaf zich ongedwon­
gen over aan zijne droefheid. De ontmoeting van
dien waardigen ouden man, het huwelijk zijner
beminde met diens zoon, de aandoenlijke en wree-
de erkentenis, de fchielijke en noodlottige dood,
alles vervulde zijne ziel met fmertelijke en akelige
gedagten. Hoe zal hij het gezicht verdragen van
twee echtelieden, die als zij hem alleen zien terug
komen, hem te famen als uit eenen mond zullen
vragen: waar is onzen vader? wat zal hij hen
antwoorden? Hij had bijkans befloten hen van 't
een en anderen te verwittigen door een brief, bij
welken hij dien van florimonde meende te voe­
gen ; maar behalven dat zoodanig gedrag weinig
vertrouwen, vriendfchap, ijver en verknogtheid zou
hebben te kennen gegeven, zou het tevens hem
dc gelegenheid benomen hebben te voldoen aan
zijne verlangens om fuzanna nog eens wederte-
zien. Naar rijpelijk daar over gepeinst te hebben,
wagtte hij zich wel aan hun te fchrijven, dewijl
hij buiten de mooglijkheid zou geweest zijn de wond
te verzachten, welke hij hen zou hebben toege-
bragt. De plichten der vriendfchap gaan veel ver­
der, zijne gedienstige hand moest den flag vermin­
deren ,

LUTHER'S MEISJE, LXIII. HOOÏDST. 315
deren, welke hij niet vermijden kon hen te doen
o-evoelen; aan deze kiefche omzichtigheid was de
zorg bevolen een verzachtenden balzem te ftorten op
eene verfche wonde. Hij ging derhalven in perfoon
hen deze treurige en onvervvagte tijding brengen.
Naaulijks ontdekte zijn oog van verre het huis,
het welk hij in rouw ftond tc dompelen, of de
jonge de chaterbaune, die van de hoogte hem
van verre had zien aankomen, deeg te paard, en reed
hem te ge'moet. Jezennemours ftapte fchielijk
uit het rijtuig en vloog te voet naar zijnen vriend,
die van 't paard af fprong om hem te verwelle-
komeir en te omhellen, tot hem zeggende: ftou-
tert/i daar gij zijt! van waar toch uwe komst?
welke verdrietelijke oogenblikken hebt gij ons niet
veroorzaakt! vijftien uuren in 't ronde heeft men
naar u laten vernemen; gij zult braaf bekeeven
worden, maar aan tafel en in 't vriendelijke.
Waarom een reis van korten duur voorgewend e»
'er eene zoo lange gedaan; waarom ons geene
tijding van u doen toekomen ? Hij was op 't punt
om naar zijnen vader te vragen, hij ging als uit
natuurneiging voort naar 't rijtuig, 't welk nog
op een afftand langzaam aankwam, toen jezenne­
mours hem tegenhield, hem nauwer in zijne armen
drukte, en in zijnen boezem de tranen ftortte,
welke hij niet langer kon weêrhouden. Vriend,
zeide hij hem met eene doffe ftem, fpaar mij voor
dit oogenblik, fpaar mij! weest edelmoedig genoeg
om

%i6 GESCHIEDENIS VAN EEN
Om niets meer te vragen; heb vermogen genoeg op
u zeiven, om u naar huis te laten geleiden, daar
men u alles zal zeggen. . . . Hoe fpoedig volgt
meenigmaal het ongeluk op eenige oogenblikken van
geluk! duldt dat ik een verflag verwijle, bereid
uw hart om mij te kunnen aanhooren, maar ver­
geet niet dat de l^eftuurder van ons lot, tegen het
gene wij ongeluk heten, eenen onverhoopten troost
weet te verfchaffén. Maar, helaas! niet dan na
het ftorten uwer tranen, zult gij u zulks herinne­
ren. Weent, en laten wij famen weenen. Hij
drukte hem op nieuw in zijne armen, latende aan
zijn zwijgen de zorg over dat gene te melden, het
gene hij nog een wijl tijds voor hem wilde verbergen.
De jonge de chaterbaune liet zich geheel over
aan zijne omhelzingen; maar ontdek, niet kun­
nende weenen, bevende, en zijnen vriend ftijf aan­
ziende. Mijn vader is overleden, zeide hij,
met ontroering! Groote god! zou ik het ongeluk
hebben van hem niet weder te zien? heeft een
ander dan ik, hem de oogen gefloten? zeg mij,
vriend, is hij in dat rijtuig, welks tragen voort-?
gang mij iet treurigs fchijnt aanteduiden ? fpreek,
hij is 'er voorzeker in, 't zij dervende of dood..
Jezennemours, het hoofd omwendende en niets
antwoordende, fleepte hem zachtkens naar het buis.
Suzanna ftond op hen te wagten; toen zij hen
z a
g 3
ging zij hen te gemoet; eene onwillige blijd-
fchap verlevendigde haar gelaat op 't zien van haren
waar-

LUTHER'S MEISJE, LXIIJ. HOOFDST. 317
waarden jezennemours, dien zij niet gedagt had
weder te zullen aanfchouwen, en die blijdfchap
was even onfchuldig als het hart waarin dezelve
ontftond.
Het hooge woord moest 'er eindelijk uit, hij
verkondigde hen dien dood, maar deed zulks in
het overhandigen van den brief" van florimonde,
want de droefheid belette hem te fpreken. Flo­
rimonde gaf in dien brief eene korte gefchiedenis
van haar leven: zij verhaalde daar in, hoe zij in
hare kindsheid verlaten van eene wulpfche moeder,
zich bij dier affterven verdoken van alle hulp
en bijfland had gezien. Zij verzweeg niet hoe zij
was gevallen in de ftrikken der verleiding, en hoe
zij haren vader herkent hebbende op 't oogenblik
dat eene beroerte, zoo ongelukkig eigen aan zijne
hooge jaren, hem van 't leven ftond te berooven,
door wanhoop en wroeging over haar vorig onge­
regeld gedrag was aangegrecpen. Zij verbloemde
in dien brief niets van hare misftappen; zij noemde
ze op met het gevoel van een berouw-vol hart,
dat zelfs een affchuwen had van de losbandighe­
den, tot welke het zich zoo lang had laten ver­
voeren. De rampzalige florimonde was indedaad
meer beklag en medelijden dan verachting waardig.
Het voorbeeld dat altoos zoo veel vermag, de jeugd
welke zoo zeldfaam op hare hoede is, de afwe-
zenheid eens vaders, die in Duitschland het oorlog
hielp voeren, de luister dar weelde, alles had
gft-

3i§ GESCHIEDENIS VAN EEN
gefïrekt tot haren val. Hoe veele eerlijke, zacht­
zinnige, gevoelige en tot deugd neigende' harten,
zijn niet in dergelijke ftrikken gevallen. Zij zou'
vroeger tot het pad van eer hebben kunnen terug
komen, indien zij Hechts het geluk had mogen
hebben, een eenig mensch aantetreffen van eenen
ftandvastigen en deugdzamen aart; maar hoe zich
te onttrekken aan de gerieflijkheden des levens,
vooral in de jaren, wanneer de driften het fterkst
fpreken en 't meest met dezelven ophebben? De
eerst gedane flap word zoo gemakkelijk van eenen
tweeden gevolgt, en verre van den fchandigen fcha-
kel te kunnen verbrceken , ftrekken alle de be-
guichelingen, welke de verbeelding aanvuren, om
die nog fterker te maken. Het gezicht eens fter-
venden vaders, was 'er nodig om zijne dochter
tot inkeer te brengen, om haar de oogen op haar
zelve te doen Haart;, om haar als bij verrasfing op
eene fchielijke wijze buiten dien zoo geliefden en
gevaarlijken draai-kolk te vervoeren.
VIER E N ZESTIGSTE HOOFDSTUK
X-/e jonge de chaterbaune, wiens vader jegens
hem altoos een voldrekt ftilzwijgen had gehouden
wegens zijne moeder, gingen de oogen open op
't lezen van dien brief, en begreep eindelijk de
oor-

LUTHER'S MEISJE, LXIV. HOOFDST. 3*9
oorzaak der zuchten , welke de ouden man ver-
geef'sch had gepoogt te fmooien in zijn bijwezen.
Hij had hem maar eenmaal in zijn leven gevraagt,
wat 'er toch van zijne moeder en zuster was ge­
worden? en die vraag had dien vader, dien on-
gelukkigen echtgenoot, zoodanig ontroerd, dat hij,
bij 't antwoord dat zij dood waren, hem tevens
verboden had immer hare namen te noemen.
De brief van florimonde gaf hem in eens de
gefchiedenis van verfcheidene jaren; hij herlas den-
zclven meer dan eens met eene ffille en fmertelijkc
aandoening. Hij bleef lang zonder te kunnen
fpreeken, en na een fchrikbarend zwijgen voor
hun, die hem omringden, riep hij uit: moet ik
dan over zoo veele famenloopénde onheilen tranen
ftorten ? was liet niet genoeg den dood eens vader9
te betreuren, zonder het fmertelijk gevoel van de
fchande eener moeder, en 't verlies eener zuster
tevens gewaar te worden 1 Neen, ik wierd niet
geboren om ééns vrijen adem te halen, en om
flechts eenmaal gelukkig te zijp. De hoop, door
welke wij geftreelt en bedrogen worden, had mij
tot hier toe onderfteund; maar 't is gedaan, ik
heb geen reden meer om naar een langer leven te
verlangen. Ja, wanneer ik terug zie, begeeft mij
de moed, om verder voorttegaan. Ik ben niet
langer bevreest voor den dood, ik begin hem te
beminnen; hij opendt voor ons het ftille graf.
O! zoo vreede en rust waarlijk in eene andere
we-

$20 GESCHIEDENIS VAN EEN
wereld heerfchen, wat dan heb ik hier te doen?
waarom mij niet geplaatst aan de zijde van mijnen
vader dien ik aanbad? Als dan zoade ik geens
tranen meer behoeven te ftorten; als dan zou mijn
hart niet gegrieft worden door duizende fchigten,
de een fcherper dan de andere, als dan zou ik
mijns gelijken niet meer nodig hebben, noch de
vertroostingen der vriendfchap. Maar vergeef mij,
mijn vriend, mijn ongeluk vervoert mij; vergeef
mij, zoo ik nogmaal de zinnelooze klagten herhale,
welke de droefheid mij doet uitgalmen, en welke
gij tot bedaaren zult weten te brengen. . . . Wat
dan is mijn lot ? . . , kan 'er een zijn dat ver-
fchrikkelijker is? Ik heb den besten der vaderen
verlooren, ik heb' nooit de liefkozingen mijner
moeder ondervonden, mijne zuster gaat hare fchande
verbergen in de fchaduwe eens kloosters! Ik heb
Hechts een vriend, en van dezen ben ik de me-
deminnaar; terwijl voor mij op aarde alles verloren
is, vader, zuster, beminde en echtgenote. Neen
ik bezit niets meer; ik weet niet waar mijne
plaats is. Hij wrong zich uit de armen van zijnen
vriend, die hem wilde tegenhouden, hij ontvlugtte
de tegenwoordigheid van fuzanna, hij ontweek
hare oogen, en was fchuw voor zich zclven. Te
vergeefsch riep zijne echtgenoote hein achter na.
Ik heb niets meer op deze wereld, riep hij, ik
fta alleen ... ik fta alleen. De fluier is ver-
fcheurt, en het vonnis van mijn wreed noodlot,
ver-

LUTHER'S MEISJE, LXV. HOOFDST. 321
vermeerdert voor mij* het drukkendfte van alle des-
zelfs wreedheden.
Men droeg zorg hem niet aan zijne . wanhoop
overtelaten. Deze beide vrienden waren door de
naauwfte banden van eensgezindheid verbonden,
en de jonge de chaterbaune, was zelfs
in de fterkfte uitboezemingen zijner klagten, nog
een teder vriend. Jezennnemours bezat het
voordeel eener natuurlijke welfprckenheid , welke
de overreding met zich voerdt; de andere van
een droefgeestiger geftel, was gevoeliger voor
fmert. Dan eens gaf hij zich over aan de he-
vigfte vervoeringen, dan eens gaf hij gehoor aan
de bedaarde ftem der vriendfchap; en die beide
vurige harten, verwonnen door hunne eige drift,
kwamen dus tot bedaaren; een aandoenlijk ftilzwij-
gen volgde de buitenfporige taal op, welke het
voortbrengzel was van hunne ontroerde ziel. Je­
zennemours vermijdde een bijzonder gefprek met
fuzanna, vormde het ontwerp om haar voor altoos
te ontvlugten; verfchrikkelijk ontwerp, fmertelijke
opoffering, maar welke hem door de wetten, de
deugd en de rust zijner ziel tevens werden opgelegt.
VIJF EN ZESTIGSTE HOOFDSTUK.
D e jonge de chaterbaune gaf, aan zijn kant,
te kennen, dat hij zijne zuster wilde gaan zien,
X en

3-* GESCHIEDENIS VAN EEN
en drong jezennemours bij zijne ecbtgenoote
te blijven,. om dat het wreed zoude zijn haar
alleen te laten; dat daarenboven de hemel hen
vereenigt hebbende, geen zulke ftrenge fcheiding
gebood. Deze wederzijdfche heldhaftige vrien

LUTHER'S MEISJE, LXV. HOOFDST. 313
diend de verkoeling uwer liefde indien de nfljnd in
wezen blijft, en, in weerwil van 't noodlot en van
u, niet -nerven kan, maar altoas zal blijven voort­
duren? Gij zoudt mij verlöeijen zoo de man, die
mij zijne echtgenoote deedt noemen, daarom niet
dierbarer wierd aan mijn hart. 't Kan hem niet
mogelijk zijn nieuwe gevoelens aantenemen; dat
hart zal aan den eerften indruk dien het ontving
getrouw blijven. Geloof mij, je z enne m o ur s j
die indruk is onuitwischbaar; zelfs in gedagte heb
ik mij niet kunnen verbeelden dat dezelve kon op-»
houden zoodanig te zijn; ik befchouw en houde
dat inwendige gevoel, voor de ftem des hemels
en als den heiligden band. i . . Hou op, riep
jezennemours, hou op, fuzanna! gij weet
niet van Wilk een fehigt gij u tegen mij bediend;
Wie beu ik thans? een rampzalige, dien dt dood
gisteren fpaarde, maar dien hij morgen zal treffen.
Het onverbiddelijk noodlot heeft u andere plichten
opgelcgt, en fuzanna is gefchikt om over alles
te zegepralen, zij houdt in hare handen het geluk
eens mans, die den tijtel van echtgenoot heeft,
en aan hem alleen behoort uwe liefde toe, zou hij
ongelukkig worden door u en door mij? En wat
naam zou men dan geven aan dén genen ^ die
onder den naam van vriend, hem dagelijks ean
dolk in den boezem zou duwen? Ik b.en het die
vluchten poet, die mijn hart moet verfcheureiij
en een band eerbiedigen, -daar de tcgenwoordig-
x' _ héld

324 GESCHIEDENIS VAN EEN
/
heid van een' vreemden geen verandering in moet
maken.
Ik "ken mijne plichten, hernam fuzanna, ik
weet wat ze mij opleggen, en ik zal ze ten allen
tijde betrachten. Alhoewel gij de eenigfte zijt-, aan
wien mijn hart zich gewillig heeft overgegeven,
alhoewel uwe rechten verre die van het noodlottig
verdrag, het welk ik tekende, overtreffen, toen ik
meende zeker te zijn van uwen dood, zijn 'er
thans grenzen, welke ik niet kan overfchreden,
en liever zoude ik derven,, dan in mijne gedagten
te nemen die te fehenden. Ik heb beloften ge­
daan, en fchoon mij den eed uit den hals gerukt
wierd, dezelve blijft echter voor mij geheiligt '•>
maar hoe meer ik tegen mij zelve werke, te fter-
ker verzet mijn hart zich 'er tegen. Neen, het
is in mijn vermogen niet eenen anderen te bemin­
nen; welk is dan dat vermogen, 't geen fterker
is v
dan alle menfchelijke wetten ? welk is het ?
waarom zegepraalt het in weerwil van ons zelve....
Ei! wie kan mij verbieden u te beminnen, daar
mijn hart het u gezworen heeft? wie kan mij een
gevoel tot misdaad rekenen, 't welk al het zuivere
heeft eener tedere liefde, en al het vuur van eene
altoos heerfchende hartstocht! Dat men mij bevele
te fterven, maar dat men mij niet gebiede onver-
fchillig te zijn. Gij zijt de man, dien ik verkoos,
om wien ik mijn vaderland en vader verliet; van
l) ontrooft, zal ik betreuren den dood niet onder-
- gaan

LUTHER'S MEISJE, LXV. HOOFB'ST. 325
gaan te hebben waarmede men mij bedreigde. Ik
voelde mijn levenseind naderen, maar 't was met
eene liefde fmert, welke iets van het wellustige
had; ik zonk in 't graf en bleef nog aan u den­
ken, en ik zag met verontwaardiging terug op een
heilloos en gedwongen huwlijk; en nu ik u weder-
vinde, nu de hemel u voor mijn gezigt terug
brengt, wreeder nog dan het noodlot zelv', door
meerder wroegingen geknaagt dan zoo gij fchuldig
geweest ware, nu gij u zeiven eene valfche en
barbaarfche deugd fchept, verhaast gij mijne laatfte
oogenbükken, en maakt mij dezelven honderdmalen
bitterer en treuriger. . . . Gij wilt u van mij verwij­
deren. . . . Gij weent! ach! mogten die tranèn voor
mij vlieten.... En voor wie anders kunnen zij vlie­
ten, riep jezennemours toen uit, altezeer aange­
daan om ze te kunnen weerhouden! wie anders dan
gij kan mijne voeten boeijen, mij de magt tot vlugten
beneemen, en het vermogen om eene noodwendige
zege te bekaaien ! Zie hoe groot uwe heerfchappij
over mij is, en zoo gij niet voor u zelve behoeft
te beven, beef dan voor mij. ... Ik heb van
't oogenblik af dat ik u zag nooit opgehouden u
te beminnen, ver buiten uw gezicht heb ik een
bitter leven geleid. . . . Maar waar toe diend het
onze harten voor eikanderen uitteftorten ? Door
onze wonden te peilen, vermeerderen wij 'er enkel
de fmert van. 'Er is geen hulpmiddel voor ons
verdriet. Ga, volg uwen echtgenoot, aan wien
X 3 het

$.6; GESCHIEDENIS VAN EEN
bet lot n verbond, en laat mij geheel over aan
het wreede noodlot, welks fpeelbal ik ben. Het
mijne is verfchrikkelijker dan het uwe, hernam
fuzanna, en om het dragelijker te maken" heb
ik deze oogenblikken gezogt om met u te fpreken,
ik moest u deze bekentenis doen, om niet tot
wanhoop te vervallen. En waarom zouden wij ons
den laatlten troost benemen welke ons overblijft? De
deugd vorderd dat wij ons zelve verwinnen, maar
Zij verbied de bekoorlijkheden der vriendfchap niet;
weest fteeds de vertrouwde van mijne geliefde ge-
dagten, blijf nabij mij, verwijder u niet, help
mij het juk torfchen , 't welk mij drukt; denk
niet aan jpij te ontvluchten, en laten wij ons
overgeven aan die onfchuldige neiging, welke onze
beider zielen tot elkander lokt. Indien die neiging
ons fchuldig koude maken , zoude ik de eerfte
zijn, die u zou aanraden mij te ontvlieden; maar
ik ben van de zuiverheid mijnes harte zeker; men
is piet misdadig dan met den wil; ik befpeur geene
raisuaa 1, dezelve is te vérre van mij, ik heb 'er
te grpQten afkeer van om dezelve niet te kennen,
tot waarborg van mijne uouw, heb ik uwe deugd
ei} misfchien de mijne,
Suzanna, hernam jezennemours, hoe on-,
bedreven is uw hart in de werking der hartstoch­
ten, h Qe weinig kendt gij die gevaarlijke zwakheid,
yan welke men menigmaal het flagtofler is, zelfs
Pp 't oqgciiblik dat wij die. meende te verachten I
men

LUTHER'S MEÏSJE, LXV. HOOFDST. 327
men moet zich zeiven wantrouwen, wanneer men
zich zeiven wil leeren kennen. Wie het gevaar
wil vermijden moet 'er zich niet in begeven. In­
dien ik niet bij ondervinding de broosheid van 't
mcnfchelijk harte kende, zou ik even ligtgeloovig
zijn als gij, ik zou mij aan die dreelendè hersfen-
fchim overgeven, die de deugdzame harten misleid,
welke te veel vertrouwen op hunne eige krachten
ftetiea. Laten" wij ons wagten een vijand te trot-
fecrem, die te geduchter is om dat hij tot mede­
plichtige het vertrouwen heeft, 't welk wij in
onze cjge harten nellen. Wij beminnen clkan-
deren te fterk om niets te duchten te hebben.
'Er is eene fchuldige oprechtheid; dat ten minden,
wanneer wij in onze liefde ongelukkig zijn, wij
ons niet bloot dellen misdadig te worden. Laten
wij ons hoeden voor het afgrijzen van t'eeniger tijd
het oogenblik te verfoeijen, in 't welk wij elkander
wederzagen, van te beeven, van te _ blozen op
elkanders gezicht. Ik durf niet zeggen hoe dierbaar
gij mij zijt; al trillende erken ik voor u, hoe ik
heimelijk in mijn "ziel een ontwerp fmeedde om te
vertrekken, daar gij uwe toedemming aan moest ge­
ven; wij zouden eikanderen altoos blijven beminnen,
maar afgefchciden van den anderen leven. Ik heb
nu reeds lang genoeg verwijld, wagt u, bij dit ver­
fchrikkelijk vaarwel, u tegen mij te wapenen met
den toon der fmart. Neen, ik gevoel in mij die
derkte niet, welke gij bezit; verberg voor mij
X 4 uwe

3-S GïSCHIÏDENIS VAN EIN
uwe tranen, ik zou de beminde, den kuiTcheti
echtgenoot, den vriend aan wien ik alles fchuldig
ben, verraden; tot nog toe verdien ik de achting
van beiden, morgen zou ik een trouwlooze kun­
nen worden. Zijt op uwe hoede, fuzanna, zijt
op uwe hoede, in 't gene gij gaat zeggen; verzet
u niet. tege/t een ontwerp, tot welks volvoering
mij alles dringt.
Suzanna wendde het hoofd om, en liep met
drift, onder het geven van een jammerlijke gil,
weg; deze poging op haar zelve, was de grootde
welke zij in haar gantfche leven deedt. De bange
fnikken fmoorende, welke haar bijkans verdikten,
wilde zij nog zeggen, vertrek, waarde minnaar;
doch haar mond weigerde dit verfchrikkelijk en veel
beduidend woord uittefpreken. Haar echtgenoot
kwam eensklaps te voorfchijn, en zonder de minde
ontroering te laten blijken, vatte hij hare beide
handen, en dezelve vriendelijk en tederlijk kusfen-
de, dwong hij haar naar jezennemours terug
te keeren, die geheel ontdeld van zijnen kant, met
rasfche fchreden vlugtte, niet om eene onvoorziene
verrasflng; want, zeker van zijn hart, behoefde
hij het oog niet te vreezen Van een' vriend, noch
dat van een' echtgenoot.
ZES

LUTHER'S MEISJE, LXVI. HOOÏDST.
ZES EN ZESTIGSTE HOOFDSTUK.
De heer de chaterbaune, naar onzen onge-
Iukkigen minnaar toetredende, zeide hem: «gij zijt
de oorzaak van mijne verdrieten; gij moest mij
verwenfchen, en met dat alles kan ik verlangen dat
wij vrienden zijn. Vervolgens zich wat levendiger
uitlatende, voegde hij 'er bij: gij zoudt mij mogen
haten, jezennemours, en zoo gij het niet doet,
word zulks belet door de edelmoedigheid en braaf­
heid van uw hart; ik integendeel heb reden u te
beminnen en aan u te verklaren: dat ik voor u
de tederfte en welmeenendfte genegenheid heb op­
gevat; van het oogenblik af dat ik u zag, heeft
eene lieflijke overeenftemming onze zielen verbonden.
Zoo haast het bekend wierd dat ik de echtgenoot
was van uwe beminde , beefde ik, om dat ik
befpeurde dat gij haar beter verdiende dan ik, de
minnenijd kwam daarop, in weerwil der vriend­
fchap, mij heimelijk kwellen; hoe wreed ook die
beweging der ziele zij, was dezelve nogthans on­
willig. Gij deedt mij in de afwezenheid eens
vriends, hoe hard mij die afwezenheid viel, ik
weej niet welke eene rust fmaken, welke mij
fcheen te voldoen: bij uwe wederkomst wilde ik
naar eene zuster heen fnellen, doch ik wierd gewaar
X 5
D A T

'33° GESCHIEDENIS VAN EEN
dat ik fuzanna niet meer kon verlaten. Wil het
mij vergeven; deze bewegingen, welké niet te be­
teugelen zijn, welke men verfoeit, op 't oogen­
blik dat men 'er het flagtoffer van word, hebben
niets van de achting verminderd , welke ik een
vriend en een echtgenoote toedroeg. Ik befpeurde
zeer ügt, o mijn waarde jezennemours ! alle
de voordeden welke gij boven mij had , en ik
kwam zoo- ver, dat ik mij van die wreede kwaal
genas; ja, ik wierd 'er van genezen om 'er nim­
mer weder inteftorten. Je z e n n e m o ur s! gij hebt
mij een groot voorbeeld gegeven, ik zal trachten
hetzelve mij ten nutte te maken. Verre van mij
te beklagen over fuzanna, heb ik reden om de
fchoone goedaartigheid harer ziele te prijzen, 't is
hare fchuld niet dat zij mij het eerfte kende. De
liefde, welke zij voor u behouden heeft , is de
waarborg dat zij mij zal getrouw blijven. Zoo
gij mij niet haat, zoo gij den roover niet verfoeit,
die zich van uwen fchat meester maakte, indien
gij nog een vriend erkent in hem, die u het hart
doorboort, moet gij meer doen dan vluchten, gij
-moet. blijven. Ik zie u van verbaastheid terug v
treden. Geef gehoor aan de ftem,, die 'er u om
bid. Ik vertrek, ik ga eene zuster bezoeken,
die ik, voor lange, meest omhelst hebben. Ik
zal de onwaardige minnenijd, welke u beiden even
zeer hoont, verder trachten te vernielen; ik wil
mij zeiven ftraffen, om dat ik haar een oogenblik
heb.

LUTHERS MEISJE, LXVÏ. Hoof DST. 33*
hebbe gekoefterd. Jezennemours, fuzanna aart
u toevertrouwende, wil ik de misdaad boeten,
welke ik lieb kunnen begaan; want wat grooter
misdaad is 'er dan onbillijk te zijn ? Als ik terug
zal zijn gekomen, zult gij ons kunnen verlaten,
indien het verblijf in dit huis voor u ondraaglijk
mogt worden.
Suzanna, die op het eerfte voorkomen zeer ont­
roerde, had geen woord kunnen uitbrenger. Toen
z"j wat bedaard was, begreep zij de mening van
baren echtgenoot, zij zag hoe fel hij verfcheurd
wierd door de hand, welke hij haar aan den voet van
't altaar gegeven had. Te oprecht om |e veinzen,
te openhartig om de gevoelens van hare ziel te
verbergen, welke daarenboven haars ondanks zich
duidelijk openbaarde, verzogt zij hem verfchooning
op eene wijze, welker eenvoudigheid de onfchuld
alleen eigen is, "t Speet haar geweldig dat zij
voor 'hem niet kon gevoelen , 't gene zij voor
jezennemours gewaar wierd; haar plicht echter
was daarom in hare oogen niet minder heilig. Zij
zwoer, dat zij haren echtgenoot niet zou laten
vertrekken, zonder hem te verzeilen. Men moest
zich lang tegen haar voornemen aankanten, en de
heer de chaterbaune was zelfs genoodzaakt,
een zeker vriendelijk maar klemmend gezach te ge­
bruiken, om haar tc doen t'huis blijven. Eene
echtgenote , een oprecht vriend , die beide die
uitmuntende namen verdienden, deden alles wat
Zij

GESCHIEDENIS VAN EEN
jzij konden om hem terug te houden; maar daar
zijn befluit genomen was , wist hij hunne waak­
zaamheid te ontfnappen, en onder begunftiging van
den duister, in ftilte, wegtekomen.
ZEVEN EN ZESTIGSTE HOOFDSTUK.
Na eene zoo lange en wreede fcheiding, zich
nu bij eikanderen bevindende , hadden de eerfte
oogenblikkcn, welken zij onder hun beiden door-
bragten, hun zoet en bitter. Zij vergeleken die
bij de dagen toen zij famen reisden, toen de hoop
onder goude bergen voor hen de rampen verborg,
welke hen bedreigden. Thans was 'er geen hoop
meer om 'er zich mede te kunnen vleijen, alleen
fmaakten zij den troost van eikanderen wedertezien.
Hoe meer jezennemours zich aan het kiefche
vermaak overgaf, van zich te bevinden bij haar
die hij lief had, te ftrikter waakte hij over zijne
liefde, die kuisch en rein was, welke hij voor
't oog des hemels mogt belijden, en de goedkeu­
ring der deugd zelve waardig was. Suzanna,
bezielt met een natuurlijk eenvoudig gevoel, volgde
met minder fchroom de neiging van haar hart,
zij meende nimmer .de minfte trouwloosheid te kun­
nen begaan, 't Was eerst na verloop van zekeren
tijd, dat jezennemours, na lange teugen uit
de

,1
LUTHER'S MEISJE, LXVII. HOOÏDST. 335
den maalftroom der liefde gedronken te hebben,
bemerkte, dat hij te veel op zijne krachten ge-
fteund had, dat de wijze wel tegenftand kon bie­
den, maar altoos zich niet vleijen kon te overwin­
nen. Hij begreep dat het tijd wierd aan zijn eerfte
ontwerp te denken. Hij ontving een brief van zijn
vriend, dezelve kwam van Nantes, en was van
den volgenden inhoud:
„ Waarde vriend, waarde fuzanna, die ik in
„ mijn hart beide even zeer achte. Na alles ge-
„ wikt, na alles ingezien, na alles overdagt te
„ hebben, moet ik u de rust des levens toeftaan.
Is 'er wel een ander middel om ulieden aan
„ eikanderen wedertegeven? Dit doe ik, die op-
,, offering was ik u fchuldig; ik leerde mij kennen,
„ en ik, haaste mij om billijk te zijn. Gevormt
,, om famen te leven, zal ik ulieden niet van den
„ anderen fcheiden. Ik geef u aan uwzelven we-
,, der, verwerp dan mijne opoffering niet, die
,, verwerping zou mij niet gelukkiger maken, en
„ gij zoudt 'er te rampzaliger om worden. Het
„ geluk, waar in ik mij nog zou kunnen verheu-
„ gen, kan enkel beftaan in de verbeelding, welke
„ ik mij van 't uwe maken zal. Door een eeuwi-
s, gen fcheidsmuur zullen wij voord-aan van elkan-
„ deren afgezondert zijn. Dit moet zoo wezen;
„ ik ga eene nieuwe wereld bewoonen, welke ik
„ voor lange, eer ik fuzanna gezien had, met
„ drift verlangde te doorreizen. Aldaar zal ik,
„ ver-

331
GESCHIEDENIS VAN EEN
„ verwijderd van uw geziekt, u van verre be-
„ fchouwen met meer vergenoegen en gelukkiger
„ dan in mijn bijzijn, en dit zal mij verheugen,
„ Ik zal bedaarder zijn, ongelukkig ten aanzien
„ van mijn hart, maar gelukkiger dan zoo ik
„ gebleven ware. Mijn befluit is, nimmer weder
„ den grond te betreeden, daar ik mij niet heb
„ kunnen doen beminnen. Geniet het vermaak
„ van eikanderen te hébben wedergevonden ; 't
„past mij niet de banden te verbreeken, door
„ de wettigde liefde gelegt. Suzanna heeft mij
„ niet bedrogen, zij heeft mij vooraf gezegt, dat
„ haar hart haar niet meer toebehoorde. Ik meen-
„ de dat haft te kunnen verwinnen, thans zwicht
,, ik voor ouder rechten, en welke meer te eer-
„ biedigen zijn dan de mijne. Welhaast' zal de
„ dood, naar welken ik verlang, u de volle vrij-
„ heid verzekeren, welke ik in mijn vermogen niet
,,.heb s
u te fchenken. Gedenkt aan mij om mïj
„te beklagen; bemind mij die u beminne. De
.„ rampen of het leed welk ik onderga, wijt ik
„ alleen aan 't noodlot. -Befchouw in mijne edeï-
„ moedigheid niet 'anders dan het hart-verlangen
„.van hem, die het geluk begeerde van alle drie;
j, en die liever alleen het flagtoffer wilde zijn, dan
,, 'er twee te maken. Aan ulieden beveel en ver-
„ trouwe ik mijne zuster. Naauwlijks heb ik mij
„ tijd gegunt om haar ,te omhelzen ; naauwlijks
hebben wij eikanderen durven toefpreken. Doet
„ haar

LUTHER'S MEISJE, LXVII. HOOÏDST. 335
„ haar weten, wat deel mijne ziel neemt in hare
„ rampen , en hoe hare nieuwe gevoelens haar
„ waardiger maken aan mijn hart. Ik zoude haar
„ gaarne met mij hebben willen nemen, naar lan-
,, den, daar zij zich niet langer' zou hebben be-
„ hoeven te fchamen; maar haar befluit was ge-
„ nomen om in 't klooster te fterven. Bezoekt
„ haar, en tracht haar van een zoo treurig leven
'„ te doen afzien. Aan alle drie laat ik de twee
„ derde gedeeltens mijner goederen over; het andere
,, derde heb ik uitgezet, en de fom daar van is
„ aanzienelijk geuoeg, om mij een gemakk'lijk le-
„ ven te bezorgen, in deze nieuwe wereld, waar
„ ik de rust ga zoeken , welke mij ontvlied.
„ Vaart wel! denkt 'er niet aan om mij te wif-
„ len opfporen; want wanneer dezen brief u zal
,V geworden, zat ik onder een vreemden naam
„ reeds aan boord, en verre verwijderd zijn van
„ de plaatfe, van waar ik u dezen fchrijf. Nog
,, eens, en voor de laatfte maal, vaart wel!"
Deze brief was een donderflag voor fuzanna:
zij wierp een treurig oog op den ontroerden je­
zennemours, dien zij met eene vlugheid vol
vuur, / aldus aanfprak: Gij hebt uwen vriend ge-
hoort, maar heeft zijn taal denzelfden indruk op
u als op mij? ach! zij treft u even zeer a!s mij,
uw hart is 'er van aangedaan, mijne tranen ont­
rollen mij, in dit oogenblik word gij mij min Ier
waard,

33

LUTHER'S MEISJE, LXVfll. HQOEDST. 33?
A G T E N ZESTIGSTE HOOFDSTUK.
Jezennemours drukte met kragt, zonder een
enkel woord te fpreken, de hand van fuzanna,
en deedt op ftaande voet alles gereed maken tot
zijn vertrek: hij fprak niet, maar was druk bezig,
en in alles wat In'j verrigtte was iet groots en
verhevens; hij geleek naar een jong krijgsheld, die
door de ftem der eere naar 't ftrijdveld Word ge­
roepen, voor wien elk oogenblik kostlijk is, en
wiens hart van verlangen brand om reeds voor den
dageuraad daar te zijn. Hij omhelsde fuzanna,
en zeide haar met een edel vertrouwen, ik zal
hem aan u terug brengen. Hij fteeg te paard en
vertrok. Hij verlangde fleclits de zee-haven te
bereiken, van waar hij den brief had ontvangen,
ten einde op het rechte fpoor te zijn ter achterhaling
zijnes vriends. Naaulijks vergunde hij zichzelven
eenige uuren rust. Hij fnelde geduurig Voort, op
hoop van hem nog aan land te mogen aantreffen,
zich verlatende óp de vertragingen welke bij eene
infeheeping altoos plaats hebben ; hij liet zijn
gezicht niet eens gaan over de landen, welke langs
zrjnen weg lagen. Enkel bij wijlen floeg hij zijne
oogen ten hemel, uitroepende: mogt ik hem We­
dervinden, hem bij fuzanna brengen en hetu
1 Y «ast*

33Ï GESCHIEDENIS VAN EEN
omhelzen, als dan zoude ik mij mijn leven niet
beklagen! Aan de haven-plaats gekomen zijnde,
waar hij eenige tijding wegens zijnen vriend hoopte
optedoen , deedt hij alle mogelijke ' naarfporingen
doch alle vruchteloos. Dit benam hem den moed
niet, om zijne naarfporingen voorttezetten naar alle
de havens dier kust. Na de meeste te vergeefsch
bezogt te hebben, begon hij te wanhopen van hem
te ontdekken, toen een marskramer hem een degen
te koop aanbood. Hij herkende in dat ftuk
den degen zijnes vriends, hij ondervroeg daarop
den kramer, en wilde van hem weten, hoe hij
aan dien degen was gekomen. De kramer ant­
woordde , dat hem denzelven te Brest in ruiling
was gegeven tegen een enter fabel, door iemand,
die op een gewapend vaartuig de reis meende te
doen naar Guadeloupe, De ophelderingen, welke men
hem gaf, en vooral de befchrijving welke men
hem van den perfoon maakte, deedt hem geen
oogenblik twijfelen, of deze was dezelfde dien hij
zogt; hij twijfelde niet, of hij zou welhaast een
fchip aantreffen, gereed om in zee te fteken; hij
moest echter drie vervelende weken wagten, welke
hem als zoo veele jaaren toefchenen. Intusfchen
gaf hij aan fuzanna kennis van zijn oogmerk om
zich fcheep te begeven. Zij had den tijd om op
zijnen brief te antwoorden, en meldde hem: dat
zij de zorg van haar huis had toevertrouwd aan
een opziener, en zich had begeven naar flori-
mon-

LUTHERSS MEISJE, LXVIÏL HOOEDST. 339)
monde, die zij tot op dat ftond Wederhouden had
het nonnenkleed aantenemen; dat zij te famen kost-*
gangfters zouden blijven in 't zelfde klooster 1
, töï
dat haar echtgenoot zou wedergekeerd zijn. Zij
bleef aandringen, dat hij niet moest ophouden zijné
naarfporingen te achtervolgen, tot dat hij zijnen vriend
zou hebben wedergevonden. Keef met mijnen echt*
genoot wedef, fchreef zij hem, of ik zal met geeii
vermaak u zien terug keeren; keer met hem terug ^
of onze gefprekken zullen niet dan door wroegin*
gen geftoord worden; want als dan zal ik mij zei*
ven Verwijten oorzaak te zijn Van zijne vlucht en
van zijne rampen i
Jezennemours kon op 't lezen van dezen
brief ^ zich niet weerhouden te ontftellen* Zijrt
hart wierd vervult met de bitterde fmert. Hij had
moeite zich tot bedaren te brengen. De overwin­
ning, bij grooter gevaar, zou hem minder moeilijk
toegefcheenen hebben. Suzanna, eensklaps zulke
dierbare banden verbrekende, had hem den ijsfelijk*
ften (lag toegebragt. Maar op 't voorbeeld Zijns
Vrieuds en meesters eene poging doende, kwam
hij tot zich zeiven terug, en deedt alles wat in
zijn vermogen was, om zich in zijn eigen leid
troost te verfchaffen.
y * ME-

34»
GESCHIEDENIS VAN EEN
NEGEN EN ZESTIGSTE HOOFDSTUK.
{-Jet oogenblik van een vertraagd vertrek afwag-
tende, poogde jezennemours zijn verdriet te
verzetten door : de befchouwing van nieuwigheden,
welke zich aan zijn oog voordeeden. Hoe verftelt
ftaat een mensch, die voor 't eerst die verbazende
vlakte der zee befchouwt! welken eerbied boezemt
dezelve hem niet in, vooral wanneer zijn verftand
zich opend als zijne oogen, wanneer hij het geluk
heeft het groote te bezeffen en te bewonderen! Het
was dus met jezennemours gefteld. Bijkans
onbeweeglijk op den top eener rotze, verloor zijn
gezicht, of liever zijne verbeelding zich in de uit-
geftrektheid van die onpeilbare^ en onafmetelijke
waterplas, welks vergezicht zic^ tot in 't onein­
dige fcheen uitteftrekken, waar niets het oog
en het ftoutmoedige der gedagte bepaalde. De
verbeelding vergroot zich als dan met de wereld
en is opgetoogen van verwondering, wanneer zij
zich verheft tot den hemel, om dien te ver­
heerlijken, geene grenzen meer kendt en zich mü-
lioènen andere werelden voorftelt, bij welken deze,
die door zoo veele uitgebreide en diepe zeeën
omvangen word, Hechts een kleene ftip fchijnt.
Getroffen door de groote menigte van wezens, zou
. de

LUTHER'S MEISJE, LXIX. HOOEDST. 341
de mensch de meester wel willen zijn van 't heelal;
zijne gedagte zinkt weg en verliest zich in die roe-
kelooze bedenking; het onfterflijk licht, op 't welk
hij wil daren, verbijstert hem en doet hem de
oogen fluiten; bij word eenen meester gewaar,
die aan zijne gedagten palen heeft geftelt, gelijk
hij die ftelde aan die fchuimende en golvende ber­
gen , die op eikanderen fchijnen te tuimelen om
alles intezwelgen, en die zich verbrijzelen tegen
eene zand-korrel. Dus leert de mensch, in 't mid­
den der vervoeringe zijner grootheid, de zwakheid
van zijn begrip kennen, en ziet de afbeelding zijner
eige gedagte in dien oceaan, welke in weerwil
van deszelfs geweld en uitgeftrektheid, terug wijkt
voor den onzichtbaren vinger die zijne grenzen
bepaalt.
Het teken om te fcheep te komen wierd eindelijk
gegeven, en jezennemours trad voor het eerst
zijns levens in een dier brooze gebouwen, welke
ten brug verftrekken aan beide de wereld-deelen,
en dienen om de afgelegende volken met eikanderen
te vereenigen ; het doutfte gedenkftuk van het
vermetel vernuft der menfchen, die niet vreesden
den woesten afgrond te bevaren, welke altoos ge-
rjed is hen ti verzwelgen: in 't gezicht van dat
ontzachlijk graf, fcheen hij den dood te verachten;-
het oog gevestigt op de fterren, fcheen hij in die
houding de ware koning der natuur, en gemaakt te
zijn om de wet te dellen aan de. hoofddoffen.
Y 3 J e-

14*
GESCHIEDENIS VAN EEN
Jezennemours befchouwde met verwondering
bet famenftel der fchepen, waarin de vorm der
groote visfchen wierd nagebootst, en hij erkende
in dat werk (het meesterftuk van den mensch,)
zijne ondergefchiktheid aan het model der natuur
en aan de hand des fcheppers,
Welhaast zag hij het land deinzen, en daarna
zich eeniglijk omringt van lucht en water; hij
fcheen zich toen in eene nieuwe wereld te bevin­
den; het Ichip kwam hem voor het afbeeldzel-der
dwaalfterren te zijn, die in de ruimte drijven, en
de vlaktens van den ether beploegen. Zijn aan-
dagt viel vervolgens op de zeelieden , hij was
verplicht zijne bedenkingen te teugelen, toen hij
den mensch befchouwde in een' ftaat zoo zeer
afwijkende van zijne natuur. Wat toch kon den
mensch aanzetten om zijn wezen, zijn aanzijn ,
zijn leven te wagen op eenen altijd gapenden af»
grond? Wat hem aanbelangde, hij wierd gedre­
ven door vriendfchap en eer; deze twee vermo­
gende drangredenen, deeden hem de ongemakken
verduuren en die benaauwde ongefteldheid, welke
gemeenlijk den reiziger bevangt die zich voor 't
gerst op zee begeeft,
3
Er heerschte eene labbere koelte, en alles be­
loofde eenen vooifpoedigen overtogt. De hoofd,
ftofFen eerbiedigden den mensch, maar de mensch
zocht den mensch om hem te vernielen. Eens-.
Ifeps, z.ag men van verre een groot fchip opdagen.
Ter.

LUTHER'S MEISJE, LXIX. HOOFDST. 343
Terftond mankte het fcheepsvolk een gcjuil, als
of het eenig gevaarlijk monfter befpeurde , ge­
reed om een gansch fchip inteflokken. 't Was een
vijandhjke bodem voerende honderd nukken ge-
fchut, 't welk regelregt op zijnen prooi afkwam.
Aldus werpen de fterke en groote visfchen zich
dwars door de golven op de kleene die hen ten
fpijze verftrekken. Het kleene vaartuig, op 't
welk jezennemours zich bevond , wierd ' eens­
klaps den prijs van. 't groote fchip dat nu hetzelve
was op zijde gekomen; de overmagt was zoo
groot, dat men niet eens een fchot behoefde te
doen om hetzelve te vermeesteren, men gaf zich
over, en men deedt wel. Jezennemours zag
zich ontwapenen en als flaaf behandelen, maar hij
wilde liever lijden dan getuigen zijn van eene af.
gri'sl'jke flagting. Hoe treurig is het den mensch
's menfchen vijand te zien. Jezennemours kon
zich geen begrip vormen van de woeste vreugde,
welke de overwinnaars lieten blijken. Beze vreugde
kwam hem erbarmelijk voor, toen hij zag, dat
dezelve enkel ontltond uit de gretigheid, om den
roof onder malkanderen te verdeelen. Dit was het
dan , 't welk hen tot woestheid , wreedheid en
menfchen moorden aanzetten? Deze razernij was
niet die der dieren, die door den onwederftaan-
baren prikkel des hongers worden aangedrongen;
't was eene beredeneerde en misdadige hebzucht;
't waren menfeheu, die meer dan het benodigde
y 4
e n

544 GESCHIEDENIS VAN EEN
cn zelfs het overbodige hadden, die thans eene
nieuwe en onbegrijpelijke fchraapzucht kwamen vol­
doen, ten koste van het bloed hunnes evenmensch.
Zij gaven aan die afgrijzelijke roofzucht, den
fchoonen tijtel van roem en natiönaal belang, 't
welk nogthans niets anders was dan een ongerijmd
voorwendzel, want geen hunner beminde het va­
derland, welks ftandert zij voerden. Jezenne­
mours zeide bij zich zeiven, ik kende de land-
/ monfters in de zwarte husfaren, die mij in de
bosfchen van Duitschland aanvielen en beroofden,
maar hier zie ik zee-monfters die mij verdrukken
op die fchommelende afgronden , welke in een
eogenbük alle onderfcheiding tusfchen verwinnaars
en verwonnenen kunnen wegnemen en vernietigen.
Jndien men door de lucht kon reizen, wie twij­
felt 'er aan , of men in die ongemeten ruimte
geen moorddadig gedacht zou aantreffen , gretig
naar roof en menfchen-moord.
Terwijl de dolde uitgelatenheid bij deze verove­
raars heeischte, en zij zich op de golven over­
gaven aan eene luidruchtige ongebondenheid, terwijl
zij zorgeloos op eene trouwelooze maar thans ftille
zee lagen te dobberen, kwamen eenige fchepen
onder Franfche vlag, den roover op zijde, en
boden hem het gevecht aan. Het kanon, dat
verfchrikkelijk wapentuing van Verwoesting en ver­
nieling, bulderde met verdubbelde fchoten, en de
fthi der m loeide 'er van, het vuur flikkerde

LUTHER'S MEISJE, LXIX. HOOFBST. 345
cn fcheen de golven in vlam te zetten, de rook
fteest in draaikringen opwaards, en 't gekerm der
gekwetften en «dervende verfpreidde zich door de
lucht. Jezennemours ftaat in een damp van
brandende zwavel, hij ziet van rondsomme bloed
ftroomen, zonder het werktuig te befpeuren dat
treft en doodt. De donder brand in de handen
van den mensch, en de bruizende baren voeren
de lijken weg. Het fcheepsvolk van zijn kleen
vaartuig, opgewakkert door de onverhoopte hulp,
welke hunne boeijen verbrijzelt, werpt zich op
de aangevallen veroveraars , men ftrijd en vecht
op dit kleene vaartuig als op een flagveld. Je­
zennemours verdedigt zijne landgenoten, zijne
vrijheid en zijn leven, hij wreekt de zullen, die
hij had zien vermoorden; de overwinning verklaart
zich voor zijne fcheepsmakkers; men boeidt de
handen van hun,' die'één uur te voren de handen
van anderen kluisterden. Gelukkig de zulken, die
op de fchepen der verwinnaars waren overgebragt,
om geboeit te worden, want kort daar na zag
men dat trotfche fchip, 't welk bevel fcheen te
voeren over de golven, die hetzelve droegen, aan
alle kanten gebeukt door het gefchut , reddeloos
en open wankelen op de diepte, en langzaam te
gronde gaan, onder 't afgrijzelijkfte en 't grievendst
gejammer cn gehuil van het overige fcheepsvolk,
als om aan die rampzaligen den tijd te lat*n, van
l»et te meerder gevoel de ijslijkheden des doods te
Y 5 hna-

546 GESCHIEDENIS VAN EEN
Imaken. Het verdween geheel, latende aan de
oppervlakte der zee niets meer van alle zijne trots­
heid oyer, dan de golvende wimpel van zijne
groote mast.
$C% W% $0% ¥04 Htë ^Oü JiÖSf Söï ^
Z E V E N T I G S T E HOOFDSTUK.
de drie commisfie-vaarders, welke tot bijV
ftand van het koopvaardij fchip, op 't welk j e-
zennemours zich bevond, waren komen opzei­
len, bleven 'er maar twee overig, het derde was
gezonken. Wat wierd 'er van jezennemours,
toen hij vernam, dat deze fchepen vertrokken wa­
ren op denzelfden tijd, toen 'zijn vriend zich had
fcheep begeven? Eene rilling beving zijn ganfche
lighaam, hij had het fchip bij den aanvang van
't gevecht zien zinken, en het gejammer van zoo
veele rampzaligen deedt zijne verbeelding nog ijzen.
O! waardige en tederlievende echtgenoot van mijne
beminde! was het uw gejammer ook, het welk
mij door 't harte drong, waart gij onder den hoop,
welke ik de handen even boven 't water zag ten
hemel heffen, terwijl gij levendig in 't holle graf
der zee nederzonkt? waarom herkende ik u niet?
ik zou mij aan uwe zijde nedergeftort, en alle
mijne krachten in 't werk geftelt hebben, om u
te redden of om met u te fterven.
Be-

LUTHER'S MEISJE, LXX. HOOIDST. $ 47
Bevangen dbor de bangfte vrees, zogt hij overal
tijding op wegens zijnen vriend; hij liet zich van
't eene fchip naar 't andere overbrengen, maar zijne
navorfchingen verwierven hem geene de minfte op­
helderingen. Hij wist den naam niet naar welken
hij vernemen moest, en op het afbeeldzel , 't
welk hij van zijnen vriend poogde te geven, kon
niemand hem iets antwoorden. . Alles wat men
hem met zekerheid wist te zeggen, was, dat deze
drie commisfie-vaarders te gelijker tijd famen ver­
trokken waren, dat zij zich onderweg een maand
hadden opgehouden, en dat zij de eenigfte fchepen
waren, welke uit de haven van Roebelle waren
uitgelopen.
Al wie zich aan boord bevond , wierd door
jezennemours van 't hcofd tot de voeten naau-
keurig bekeeken, in 't eerst zag hij ieder voor
zijn vriend aan. Doch hem niet vindende, twij­
felde hij niet langer, volgens fommiger naaukeurig
verhaal, of zijn vriend was in het akelig gevegt
omgekomen: ondertusfehen wenschte zich elk geluk
den vijand ontkomen te zijn, zich weinig bekreu­
nende aan den dood van anderen, fchoon elk
zulk een hoogen prijs op zijne eigene verlosfing
ftelde.
Hij was evenwel ver af van deswegens eene gun-
ftige hoop voor zijn liefde optemaken, hij beminde
zijnen vriend, en zijne wijze van denken zoude
het hem als eene misdaad hebben doen befchou­
wen,

34* GESCHIEDENIS VAN EEN
fchouwen, indien hij flechts in zijne ^gedagten
had genomen, zich een ongeluk ten nutte te
maken , 't geen hij meende altoos te be-
Weenen.
Zij landden aan de kust van daar zij
ontfcheepten. Jezennemours was alles ontnomen
geworden, . en daar in het gevecht niemand iets
behouden had dan het leven, en het fchip vergaan
•was, het welk den buit binnen had, bevond hij
zich volftrekt ontbloot van alles. Toen hij zich
in een vreemd land zag zonder vriend, zonder
geld, en daarenboven nog de edele bedoeling zijner
reize mislukt was, verviel hij in eene naare droef­
geestigheid. Zijn akcligen toeftand , gevoegd bij
al zijn ander verdriet en bij het verlies van zijnen
vriend, benevens het denkbeeld dat het lot hem
fteeds bleef vervolgen, bragten hem tot dat uit-
terften, waarin men het tafereel des levens van
de donkerde zijde befchouwt; de naargeestigfte ge­
dagten vervulden zijne ziel. De lucht was zwaar
betrokken, en de op eengepakte donkere wolken
deden het licht der zonne als verdwijnen; de grond
was klam en verbleekt. Jezennemours zag niet
dan voorwérpen die gefchikt waren de naargees­
tigheid van zijne ziel te verdiepen. Hij wandelde
waar 't geval hem leidde, tusfchen de klippen van
het ftrand en de zee, en dien waterplas aan-
fchouwende, vroeg hij deozelven zijnen vriend
weder. De golven bruischten, en fcheenen al
grom=

LUTHER'S MEISJE, LXX. HoornsT. 349
grommende zijne verzuchtingen- en klagten te beant­
woorden; het fteil en klippig ftrand was dor en
woest: hij zag naar alle kanten uit, alles was
treurig en doodsch; hij befpeurde Hechts een enkel
mensch, en dat mensch nog fcheen wanhopig,
was in eene gedurige beweging op den top eens
rots , de hairen woeijen hem om 't hoofd, hij
hield zijne handen uitgeftrekt, en gaf alle blijken
van de wreedfte fmert. Jezennemours ging hem
te gemoet, en een gezicht ziende overftroomt van
tranen, vergat hij zijn eigen rampfpoed om deel te
nemen in het leed eens evenmensch, die meer te
beklagen fcheen dan hij. Hij naderde hem, en
ftak hem de hand toe, met dien edelen nadruk
welke door geen konst nagebootst word, noch
door dezelve kan uitgedrukt worden. — Gij zijt
dan insgelijks ongelukkig? wel nu, van dit oogen-
blik af ben ik uw broeder en vriend! Hij zogt
hem te vertroosten zoo goed hij kon, hij fprak
hem op 't vriendelijkfte toe, om zijn vertrouwen
te winnen: wie zijt gij, antwoordde de vreem­
deling, het hoofd omwendende, wie zijt gij, om
mij hulp te durven aanbieden, gewisfelijk moet gij
een armen bloed zijn, wijl gij moeds genoeg hebt
om mij aantefpreeken, en zoo gij rijk zijt, heb
ik u fleclits een enkel woord te zeggen, om u de
vlucht te doen nemen. ... Ik ben een bedorven
man . . . hoe! gij blijft nog! ... Ja, ik ben
bedorven . . ontvlugt roe. . . » 't Is drie dagen
ge-

55« GESCHIEDENIS VAN EEJÏ
geleden', dat men mij met vriendelijkheid naderde,
mij de vleijendlte woorden toefprak, mij bejegende
met die beleefdheid en onderdanigheid, waarmede
men gewoon is die gene te begroeten, die nog in
goeden doen en in de gunst van 't fortuin zijn;
men lachte mij overal toe, men ftreelde mijn ge­
hoor door de vleijendfte taal. Sints drie dagen is
al die wierook, welken men mij toezwaaide, ver­
vlogen, met het goud waar uit die opdampte. Ik
wierd rijk geboren, een uitgeftrekten koophandel
Vermeerderde dagelijks mijne bezittingen, ik wierd
eindelijk de^ afgod van allen die mij omringden,
toen raadde mij aan de kapitalen, welke ik had
behooren t'huis te houden, uittezetten; ik waagde
die, en het volgende jaar waren zij verdubbelt»
Door zulke groote voordeden nog grooter aanzien
bekomen- hebbende, plaatfte een iegelijk zijne gel­
den in mijne handen : ik poogde mijn gelukftaf
zoo ver te beproeven als mogelijk ware. Zij
verduisterde in één oogenblik, alles nam een andere
keer, drie mijner fchepen vergingen, mijn bankier
fpeelde bankroet, de brand vernielde mijne volle
pakhuizen, ... Ik kwam hier te lande aan, om
met eene jonge en rijke Indifche te trouwen, doch
deze reeds voor mijne aankomst onderrigt van mijne
verliezen, fcheen enkel mij afgewagt te hebben,
om onder mijn oog aan eenen anderen de hand te
geven, welke zij mij had belooft, Zij drukt voof
altoos het zegel op het onheil, het welk mij vart
al-

LUTHER'S MEISJE, LXX. HOOFDST. 351
alle kanten vervolgt. Indedaad, welke veranderin­
gen heb ik niet gezien in die zelfde plaatzen,
waar te voren ieder een zich beijverde om mij in
zijne' armen te drukken, en alles aantebieden wat
ik niet noodig had! Thans zie ik enkel ijskoude
gezichten, op elks wezen lees ik den afkeer van
alle de valfche vrienden, die mij ontmoeten; 't
fchijnt dat ik hen een fchuld terug vraage, welke
zij geen zin hebben te voldoen; anderen fchijnen
met verachting op mij nedertezien, en niet de
oogen naar den grond geflagen, fchijnen zij mij
aanteraden mijn plaats te nemen in 't ftof, waarin
de armoede kruipt. Ach! liever zou ik willen
fterven, dan mij onder 't oog te begeven van
fommigen. Neen, zij zullen het genoegen niet
hebben te zien, dat ik mij verneder om ben een
ftuk broods aftebedelen, dat maar al te bitter zou­
de zijn. Op het oogenblik, dat gij mij aanfprak,
was mijne razernij op 't felst; ik ftond gereed,
om mij van deze rots nederteftooten in de zee.
Op uw gezicht trad ik terug. Indien gij vermo­
gend genoeg zijt, om mij weder op eene der
trappen te helpen, van welke ik ben nedergetui-
rnelt, weerhou mij dan, en dwing mij u te vol­
gen; zoo niet, vlugt; want dan zijn alle uwe
redeneeringen overbodig ; ik wil een gemakkelijk
beftaan hebben of niet leven. Zoo gif integen­
deel tot den rang dier (laven behoort, die niets
hebben, om dat men hen alles ontnomen heeft,
dan

3 5 F T
GESCHIEDENIS VAN EEN
dan zegt mijn voorbeeld u genoeg, om u ter na­
volging te konnen ftrekken.
Jezennemours, die zoo veel droefheid in 't
leven ondervonden en bijna verlangt had hetzelve
te eindigen, verre van zijne droefgeestigheid bot
te Vieren, vond zich geneigt dien ongelukkigen
deszelfs voornemen uit het hoofd te praaten. Hij
zeide hem alles, wat hij tot zich zeiven had
moeten zeggen. Zoo iemand, zeide hij , het
leven moede moest zijn , zoude ik het wezen,
maar hoe veele hulpmiddelen blijven den rampza­
ligden mensch nog ©ver. . . . Hulpmiddelen voor
mij, hernam de vreemdeling, op eenen norfchen
toon! neen, daar kunnen 'er geene zijn, te ver-
geefsch fpilt gij uwe woorden aan mij. Zie hier
wat ik op dezelven antwoorde. Dit zeggende,
liep hij naar den kant der zee, en wierp zich
van boven neder in dezelve, terwijl jezenne­
mours hem naliep en hem trachtte te weêrhou-
den. Hij bereikte maar even de flip van zijn'
rok, doch te laat, hij zag hem nederftorten in
de woedende baren, die zich tegen de rots ver­
brijzelden. De ongelukkig» fcheen toèi te willen
ontkomen, hij fchreeuwde , hij riep om hulp;
maar 't was niet meer mogelijk om hem te red
den; dan eens fcheen hij te zinken, dan eens
kwam hij weer boven, worftelende met alle kracht,
en vertoonende op zijn gelaat alle de angften des
doods. De plaats was fteil, de zee was verbol­
gen.

LUTHER'S MEISJE, LXX. HOOFBST.
gen. Jezennemours kon niets anders voor hem
doen dan bidden; z i j n 0 ö g v o ] g t i e ^
achtte hem reeds veriooren, toen hij hem weer
' ^ boven komen zich vast houdende aan èe,T
zoort van wrak, * Weik hij had aangegrepen.
De .wind dreef hem naar den oever, een onver-
hoopte goif wierp hem op * drooge, op eenden
affland van de rots, van welke hij was afge­
dongen. Van rots tot rots te fnellen, biL
ademloos dezelve afteklauteren, bij den ongeluk­
ken te komen, hem op de been te helpen,
hem het mgezwolgen zee-water te doen overgee-
ven, dit alles was voor jezennemours het
werk van een oogenblik, zijn moed en menseli­
jkheid verleende hem krachten, die hem tot eer
verfhekten. Hij trok hem de kleederen van >t
hjf, welke vernaauwt door 't vocht, hem klem­
den en bijkans verdikten.- Hij f c, uldde h e m h e m •
en weder om hem te doen bekomen, en ziende
dat dit alles niet' Hielp en dat hem bijna geen
ademhaling meer overbleef, befchouwde hij fcml
als dood, tranen Hortende van getuigen te zijn
geweest van een zoo treurig geval.
De vloed had insgelijks e«n dak van 't ver
meende wrak aan 't ftrand gefpoelt, >t was een
zoort van open koffer. Terwijl jezennemours
het uitgerekt lijk beweende, welks betrokken en
beek gelaat naar hem gekeert, eene verfchrikke-
ISfe vertooning maakte, befpeurde hij eenige be-
> ' Z
we-

354 GESCHIEDENIS VAN EEN
wegingen, welke aanduidden dat de rampzalige
herleefde: de tekenen vermeerderden, jezenne­
mours fpreidde zich over het koude lichaam, om
het met zijne warmte te koesteren, en Wies het
bij herhaling in den mond. Wel rasch beweegde
het een arm; de ademhaling, in 't eerst zwak
en onzeker, werd zichtbarer door de herhaalde
kloppingen van de pols; de oogen openden zich,
hij herleefde eindelijk, en fcheen als uit een die­
pen flaap te ontwaken. Waar ben ik, zeide hij:
ik heb daar een ijslijken droom gehad. En
eensklaps de oogen op jezennemours flaande en
hem ftijf aanziende , herinnerde hij zich zijnen
- ftaat. O hemel! riep hij uit, gij hebt mij den
dood ont&rokken, dien ik zogt, en tegen wien
ik mij zoo fterk verweerde , zoo haast ik zijn
prooi dagt te worden. Jezennemours begon
hem ernstig aantefpreeken. ... O mijn vriend,
Zeide de ongelukkige, de natuur heeft mij in één
oogenblik meer gezegt, dan gij mij immer zoudt
kunnen doen, zij heeft mij gedwongen mij zeiven
tegentefpreeken. Tegen de baren worf telende,
wenschte ik gelukkig genoeg te zijn om weder aan
land te komen, al zoude ik daar de geringde fter-
veling moeten wezen. Als toen wierd ik de ftraf
gewaar, welke ik voor mijne verachting van 't
leven verdiende. Neen, ik wil niet meer fterven.
O god! ik ftneeke u om vergiffenis! Ik fidder
nog wanneer ik herdenk, hoe ik op 't punt ftond
om

LUTHER'S MEISJE, LXX. HOOFDST. 355
om voor een vergramt rechter te verfchijnen. ik
heb fchuld, dit vrees ik, en ik liep roekeloos
zijn wraak-zwaard tegen.
Jezennemours weende van vreugde, hij om-
helsde een man, die tot het "even wedergekomen
zijn vriend ftond te worden; die krachtdadig g e-
waarfchuwt door den angst, waarmede de natuur
den boezem van den ftervenden mensch vervult,
het misdadig befluit niet meer zou nemen om zich
van kant te helpen. Maar wie kan 't gelooven,
wie kendt de onzichtbare kracht der droefgeestig­
heid, of liever den brandenden dorst van 't eigen­
belang niet! Naaulijks tot het leven wedergekeert,
riep die zelfde man uit : hoe, zou ik arm en
veracht moeten leven! zal het gezicht van hun,
die mij fchatrijk gekent hebben , mij vervolgen!
zal ik een ellendig leven leiden in dat zelfde land,
waar ik om mijnen rijkdom bewonderd wierd, en
waar men den bezitter van denzclfden vierde • en
naar de oogen zag! Onder 't fpreken dier woor­
den , befchouwde en wentelde hij de koffer die
tot zijne redding gediend had. Dezelve fcheen
ledig te zijn; maar onze man zag door 't bekleed-
zei van den bodem iets glinsteren. Hij rukte 't
bekleedzel af, en daar 't hout van den bodem
half verrot was, kostte het hem weinig moeite
eene ijzere plaat los te maken, onder dewelke hij
eene platte langwerpige doos vond, hij opende die:
welk een verfchijnzel! zij was opgevult met goude
Z a klei-

3j6 GESCHIEDENIS VAN EEN
kleinoodiën, en veele kostbare diamanten en edele
gefteentens. Beide even gretig in 't bezichtigen
van dien fchat, konden zij naaulijks van, verbaast-
heid eenige woorden uiten; want jezennemours
was een mensch, en deze onverhoopte fchat, al
ware het Hechts om de wonderbare ontdekking,
had het recht om hem te verbijsteren. Wat den
anderen aanbelangt, deze werd 'er bijna krankzin­
nig van; hij omhelsde zijnen verlosfer, dankte
den hemel en de zee, en maakte veel gebaar.
Zie daar, zeide jezennemours, die nooit de
hebbel'rkheid verloor van pbilofopheeren, op het
oogenblik als men meend alles verloren te zijn,
vind men in het ongeluk zelf de treffen :fte hulp­
middelen. jDe andere fprak niets, maar de oogen
fteeds op de glinsterende voorwerpen gevestigt hou­
dende , berekende hij reeds derzelver waarde, en
maakte tevens ontwerpen ter herftelling zijner for­
tuin. De helft daar van komt u toe, zeide hij,
met eenige t'onvredenheid tegen jezennemours.
Ach! ik had twaalfmaal zoo veel moeten hebben,
om weder tot dien luisterrijken ftaarte komen daar.
ik in geweest ben, en daar niemand mij om be­
klaagt. . . . Hoe! hernam jezennemours, alles
wat gij weet, komt uit op begeeren en niet op
genieten! Een oogenblik te voren bezat gij niets,
thans bezit gij veel, en nog zijt gij niet te vreden.
Laat uw verlangen naar meerder vaaren; maar zoo
de hebzucht u beheerscht, zoo gij 'er de lijdelijke
flaaf

LUTHER'S MEISJE, LXX. HOOFDST. 357
(laaf van zijt, neem dan de drie vierde deelen,
het overige zal voor mij genoeg zijn, om naar
mijn vaderlend terug te keeren en 'er vergenoegt
te leven.
Terwijl hij dit zeide, zag zijn medgezel naar
't ftrand heen, en 'er op nieuw eenige ftuk-goe­
deren ontdekkende, welke door de baaren wierden
aangefpoelt, twijfelde hij niet, maar verbeeldde
zich reeds dat het nieuwe fchatten waren, welke
het lot hem toezond; hij wilde die derhalven aan
de woede der baren onttrekken ; hij begaf zich
van 't ftrand in zee, tegen den raad van jezen­
nemours, die hem terug wilde houden; te ver-
geefsch riep deze hem toe, dat de vloed aankwam
en welhaast de banken zou overftroomen, op welke
hij zich te roekeloos waagde; hij was doof, hij
verftond noch de ftem der rede, noch die der
vriendfchap. Hij greep naar iets dat zwaar was,
hij ligtte het op, en fpande al zijne krachten in
om 'er zich meester van le maken, zonder acht
te geven op de waterbergen, die gereed waren om
hem naar dien zelfden oceaan terug te fleepen,
welken hij maar even te voren door een mirakel
ontfnapt was.
Jezennemours was intusfehen genoodzaakt om
achter uittewijken, zonder den minften bijftand te
kunnen geven aan zijnen hebzuchtigen medgezel;
hij had maar even tijd genoeg om 't koffer, 't
welk zoo veele fchatten inhield, naar eene veilige
Z 3 plaats

55 8
GESCHIEDENIS VAN EEN
plaats te voeren. Verfcheide juweelen bleeven op
't ftrand liggen. Hij bergde zich tusfchen de rot-
zen, en zag van daar dien rampzaligen mensch,
in 't midden der bruisfchende golven met den dood
worftelen, te vergeefsch om hulp fchreeuwende en
de handen uitdekende om weder aan 't ftrand te
geraken. Jezennemours had veele moeite om
van zijne ontfteltenis tot bedaren te komen, zo­
danig had hem de ramp diens mans getroffen,
die enkel uit hebzucht zich te diep in zee had
begeven. Niet dan met moeite fleepte hij het
koffer met zich van tusfchen de rotzen, en bragt
hetzelve naar de plaats zijnes verblijfs.
EEN EN ZEVENTIGSTE HOOFDSTUK.
Ann dezen vreemden oever ontfcheept, en alle
zijne nafporingen van geen vrucht zijnde, wat zou­
de hij nu doen om fuzanna te verwittigen, dat
hij haren echtgenoot nergens had aangetroffen, en
dat de chaterbaune zich, denkelijk, onder den
rang der dooden bevond ? Hij herinnerde zich
maar al te wel haren laatften wil; drie malen
wilde hij aan haar fchrijven, en drie malen lag
hij de pen neder. Hij befloot derhalven om nieuwe
nafporingen te doen, en om liever te fierven dan
haar zulk eenen gevoeligcn dag toetebrengen.
Je-

LUTHER'S MEISJE, LXXI. HOOFDST. 359
Jezennemours kreeg in de gedagten, om den
ganfchen oord te doorlopen der plaats, waar hij
maar kortelings was aangeland: de fchat, welke
de voorzienigheid hem in de hand had doen vallen,
was ongetwijfelt het middel, van 't welk zij wilde
dat hij gebruis zoude maken ter volvoeringe, zijner
voornemens.
Jezennemours was te zeer de vriend der men-
fchelijkheid, om geen afkeer te hebben van de
flavernij, welke op dat ongelukkige vasteland vrij
geboren menfchen drukte, om dat zij zwart en
robust waren. Die menigte rampzaligen tot flaaven
gemaakt, door een kleen getal blanken; van Afiika
weggevoert om den fuiker te bearbeiden, welke de
Europanen zich tot een kunst behoefte gemaakt
hebben; veroordeelt tot den arbeid van last- of
trekdieren, dit was voor hem een gezicht, het
welk hem met reden verbaasde: hij zag met af­
grijzen dat zijne landsgenoten niet eens wroegingen
lieten blijken wegens deze onmenfcbelijkheid, om
dat zij die ongelukkiger gekogt hadden , die zij
zonder ophouden den zwaarden arbeid deden ver-
rigten, en maar fchaars van het benoodigde tot
hun beftaan bezorgden. Wat al wreedheden pleegde
en veroorloofde men zich niet, enkel ten behoeve van
wellustige overtolligheden! 't Is het bloed van Jfri
ka, vermengt met dat van Amerika, 't geen het
nageregt uitmaakt van eenen lafhartigen fibariet, die
hetzelve koeltjes en met eene trotfche houding nuttigt.
Z 4 Hij

360 GESCHIEDENIS VAN EEN
Hij nam het befluit, om eenige dier rampzaligen
der flavernij te onttrekken, en zoo hij ze allen
niet kon verlosfen, wilde hij ten minden 'er eenige
fcoopeu, om hen weder in vrijheid te dellen. Hij
begaf zich ten dien einde maar eene marktplaats,
waar de rechten van den mensch , onder het op­
zicht der wetten, openlijk gefchonden werden; en
bij vraagde aan zich zeiven, of het den mensch
voegde van billijkheid te reppen , wanneer hij
zoodanig het fpoor bijder zich door een vuig eigen­
belang liet verblinden. Indien jezennemours zijn
hart gevolgt had, zou hij van alle zijne fchatten
niets overgehouden, maar zich zeiven arm gemaakt
hebben, enkel om 't vermaak te genieten van eenige
engelukkigen gelukkig te maken; maar hij dagt aan
de reis welke hij nog te doen had; want alle
nachten droomde hij van zijne wederkomst in
Europa, waar hij niets meer verlangde dan een
met riet gedekt huis en tien morgen lands, om tc
beproeven of hij aldaar niet ftil en gerust kon le­
ven, zoo 't mogelijk ware verre verwijderd van
fu z a n n a,
Bij 't koopen der flaven, gaf hij altoos de voor­
keur aan dje genen, die hem het bedaagst of
gebrekkigst voorkwamen, of die niet in daat fchee-
mn het juk der flavernij te torsfehen; onderwij.
len hij met dezen handel bezig was, befpeurde
bij een Europaan, die mede daarop uitging, en
wiens gelaat hem op 't eerfte aanzien trof; hoe
meer

LUTHER'S MEISJE, LXXI. HOOFDST. 36"!
meer hij hem bekeek, te minder konde hij van
zijne eerfte verbaastheid herkomen. Deze den aan-
dagt bemerkende waarmede men hem befchouwde,
fcheen op zijn beurt niet min verwonderd, beiden
aarzelden zij om de eerfte blijken van herkenning
te geven, uit vreeze van zich' te vergisfen. Ein­
delijk bevond jezennemours zich in de armen
van een' man, die hem al bevende en half wee-
nende omhelsde. Hoe, zoudt gij het zijn, zou
het lot u zoo ver gebragt hebben, om . . . ja,
ik herkenne 11 . . . ik herkenne u, hoe zeer gij
ook veranderd zijt. Gij leeft, gij zijt een man
geworden, ik ben te vreden. Ga, gij hadt ge­
lijk mij te ontvlieden, maar thans behoeft gij niet
te vreezen, ik beu hier niet om u te kwellen,...
Jezennemours, die drie treden was terug gewe­
ken, en nu nader bij hem kwam, kon naaulijks
zijne oogen gelooven. — Is 't mogelijk! vader
de la hogue! gij, mijn doop-vader, in dezen
oord, en in die kleeding ? Gij zijt dan geen
je... hij ftond op- 't punt om '4 woord jefuiü
Uittefpreken, toen de doop-vader hem de hand op
den mond hield, en tot hem zeide: ftil! volg
mij flegts en gij zult alles weten.- Ga, ik ben
dezelfde man niet meer, ik heb u veele dingen
te zeggen, volg mij.
Daar men niet van zins was lang te talmen,
werd de koop voor deze uitgekozen flaven ipoedig
gefloten, en zij volgden hunnen meester naar de.
Z 5 wo«

36a GESCHIEDENIS VAN EEN
woning daar jezennemours in trad, geleid door
den gewezen vader jefuit, wiens karakter en ge­
drag men zich nog wel zal herinneren.
Naaulijks waren zij met hun heiden alleen in
eene kamer, van welke de deur zorgvuldig gefloten
werd, of vader de la hogue begon zijn verhaal,
met al de drift van iemand, die onverduldig is.
om zich te doen kennen, op de volgende wijze.
Luister toe, mijn vriend, en verwonder u niet
langer mij hier te zien. Ik ben 'er vrij gelukkiger
dan ik in Europa was. Onze maatfehappij is niet
meer in wezen; fchoon zij op onwrikbare grond­
vesten fcheen geftigt te zijn, heeft men ze onder­
mijnd, daar wij zelf de hand toe leenden. Onze
onverdraagzaamheid, onze onverzettelijke wraak,
onze onbedagtzamen hoogmoed en eene uitermate
vermetelheid, hadden ons zoo veele vijanden ge­
maakt, dat toen de vorsten ons wilden vernietigen,
de ganfche wereld hun voornemen toejuichde. Wij
zijn gevallen; maar wat toch heeft men 'er bij
gewonnen? wij hebben onze rijkdommen medege­
nomen, en zijn bij onze wijze van denken ge­
bleven. Ik behoorde tot den rang dier genen,
die eenig recht op de deeling hadden, en ik ging
«rijken met het lot dat mij te beurt viel.
Ik zal mijn hart voor u openleggen. Ik weet
thans niet welke uwe wijze van denken zij, mis­
fchien zal ik in uw oog een voorwerp van ver­
achting worden; maar ik wil en zal mij vertoonen
zoo
!

LUTHER'S MEISJE, LXXI. HOOFDST. 363
zoo als ik ben. Met zoo veel bezorgdheid als
ik in Europa mij vermomde, mijne geheimen achter
hield, en vooral mijn best deedt om mij niet te
laren doorgronden, even zoo zwaar drukt de dwang
mij hier, vooral in dit tijdftip, en fpoedig zult
gj het waarom weten.
Herinner u den tijd, toen gij met zoo veel rede
een leven ontweek, dat zoo ftrijdig was met uw
karakter. Ik was als toen afhanglijk van mijne
plaats, van mijn gewaad, de dringendfre wet die
mij bekent is. Het kleed wijzigt de ziel meer dan
alle natuurwetten te famen het lichaam niet wij-
zigen. Ik was gedwongen mijne ware gevoelens
te ontveinzen. Ik moest hevig uitvaren tegen de
zulken, die niet fcheenen te denken als ik. Toen ik
zeer beflisfend de verdoemnis over u uïtfprak, (peelde
ik enkel een geveinsde rol, en geene dier fchrik-
kelijke bedreigingen kwamen uit mijn hart voort.
Waarom hebt gij dat hart niet mogen kennen?
men zogt u vroegtijdig tot onze geheimenisfen toe.
telaten. Gij verzette 'er u tegen, en de uitkomst
heeft uwe dwaasheid gebillijkt. Nooit was ik een
geestdrijver, 't was mij genoeg het te fchijnen.
Er* waren groote vooruitzigten aan mijn post ge-
hegt; ik was in mijn canton een zoort van koning,
en gehoorzaamde flechts aan weinigen om over
veelen te gebieden. Dit uiterlijk ftrenge leven
wierd rijkelijk vergoed, door het vermaak van t»
heerfchen, 't geen van alle vermaken het grootfte
is,

364\ GESCHIEDENIS VAN EEN
is, en 't welk men nimmer moede word. Gij
zult u nog wel herinneren, dat ik indedaad
heerschte als de volltrekfte monarch. Zoo gij mijne'
plaats had vervangen, gelijk mijn oogmerk was
u te doen doen, zoudt gij even als ik onttroond
zijn geworden, zoo uwe uitfporigheid doer 't on-
begrijpelijkfte geval, bij u de plaats niet had ver­
vult van voorzichtigheid en wijsheid. Ik vrees
siet hier te veel voor u te zeggen. Gij moet
mijn perfoon aankleven, en daar de hemel u aan
mij heeft wedergegeven ,' zal ik u zeggen , hoe
veel recht ik heb om mij aan u te laten gele­
gen zijn.
Dit gezegt hebbende zweeg hij, en daar jezen­
nemours hem befchouwde met oogen even zeer
verwonderd als vertederd, en tevens de verandering
zag, welke de tijd en tegenfpoed op zijn gelaat
gemaakt hadden, verhief de ex-jefuit zijn ftem, en
zeide zonder de rninfte vooraffpraak . . . zeg mij,
hebt gij nooit gedagt aan hem, die zorg droeg
voor uwe opvoeding? hebt gij nooit gehaakt naar
eenen vader? hebt gij nooit den hemel befchiddigt
u een verlaten wees te doen geboren worden ? "
Mijnheer, hernam dadelijk jezennemours, ach!
waartoe eene aandoening te verwekken , welke ik
meer dan eens heb zoeken te ftnooren? Herinnerdt
gij u de herhaalde vragen welke ik u deed! waarom
dat ftuk aangeroert, zoo gij mij niets anders te
antwoorden hebt, dan 't gene gij mij toen reeds
deedt....

LUTHER'S MEISJE, LXXI. HOOFDST. 36"$
deedt ... Ik beef, ik wil en aarzel te fpreken,
hernam vader de la hogue; j"a ik zal u eene
openhartige belijdenis doen: maar duld, alvorens
ik u uwen vader noeme, dat ik vooraf u zijne
gefchiedenis verhak. Ach! toef niet langer! viel
met veel. drift jezennemours hem in de reden,
zou hij nog leven! Ik zal 't u zeggen, zeide
de ex-jefuit, misfchien zult gij u over uwe ge­
boorte fchamen; en wie weet of het mij nader­
hand niet zal berouwen mij tegen u uitgelaten te
hebben; zeg mij, jezennemours, zoudt gij
niet liever wenfcben nooit het daglicht gezien te
hebben dan hetzelve verfchuldigt te zijn aan eene
onwettige liefde? antwoord mij. Ik ken gene
onwettige liefde dan van hun, die eikanderen trouvr
hebben gezworen en dezelve verbreeken. Ik
verfta u. — Dat u zulks niet weêrhoude, nim­
mer zal ik mij fchamen over mijne geboorte, ik
zal alioos den vader eeren die mij het leven
gaf. Indien ik bekende uw vader te zijn, her­
nam de gewezen regent, zoudt gij mij dan niet
haaten? — Gij mijn vader! en zulks eerst heden
te vernemen, riep jezennemours uit. — Gij
zijt mijn zoon, hernam de la hogue, gij zijt
het! en dit hart blaakte van liefde in 't midden
der godgeleerde twisren: ik predikte de overwin­
ning, welke de menfchen over zich zeiven kunnen
behalen, en ik liet mij overwinnen door de fchoon-
heid, fchoon omvangen van eene rommel-zode befto-
vene

3Ó6 GESCHIEDENIS VAN EEN
vene boeken. Wat al bekommering baarde mij
uwe geboorte niet! Hoe zeer vreesde ik niet,
dat mijn geheim mogt ter ooren komen van mijne
norfche overftens. De angst van ontdekt te wor­
den, deedt mij de grootfte voorzorg gebruiken. Ik
kon geene vrouw verlaten, die op ~ het punt ftond
te verlosfen van eene liefde - vrucht, voor welke
ik reeds zoo veele genegenheid gevoelde. Wij be-
fteedden meer zorg om uwe geboorte geheim te
houden, dan een moordenaar, om het lijk te ver­
bergen van den genen dien hij vermoordde. Gij
kwaamt ter wereld in 't heimelijke, en wierd
onder den mantel weggebragt naar een dorp, drar
ik u liet opvoeden, en daar ik u aanbcveeide aan
den priester, die mijnen nederigen dienaar was.
Men deedt u doorgaan voor een ongelukkigen
wees, wiens bezorging ik liefdadiglijk op mij had
genomen. Uwe rampzalige moeder fcheen zich in
't eerst van hare kraam te herftellcn, maar bleef
vervolgens lang in eenen kwijnenden ftaat: het
vergif van angst verzuurde haar zog en verbitterde
haar leven. 'Er waren eenige dagen verloopen
dat ik haar niet was komen zien; eindelijk ging
ik op zekeren avond, onder begunftiging van den
duister, haar bezoeken; ik vond haar op het
fterven liggen. Hoe was haar gelaat veranderd!
de frisfche kleur der gezondheid was van hare
wangen gevaagt, in haar oogen flikkerde dat vuur
niet meer van eene blakende liefde, de bleeke
dood-

LUTHER'S MEISJE, LXXI. HOOFDST. 367
dood-verw had zich over haar gelaat verfpreid,
alles kondigde het noodlottig tijdftip aan, waarin de
fchoonheid zelve affchuwlijk word. Alles kondigde
eindelijk de verfchrikking der laatfte oogenblikken
aan. Al bevende naderde ik haar; haaulijks had
ik moeds genoeg om onder hare oogen te komen;
zij wendde het gezicht van mij af; wat wilt gij
nog van mij, zeide zij? ik fterf, ik boet voor
mijnen misftap. Gedenk aan eenen zoon, verlaat
hem niet; dit 's alles wat ik van u vorder. Ik
heb bereids mijn leven opgeoffert aan dien god,
die misfchien mij ftreng zal oordeelen over eene
misdaad, van welke gij de oorzaak zijt.
o, Mijn zoon! laten mijne tranen zich vermen­
gen met de uwen, vervolgde de ex-jefuit. Dit
verfchrikkelijk tooneel blijft mij geftadig bij, 't
verlaat nimmer mijn geheugen, en toen gij door
uwe vragen mijn hart van één reet, hoe dikwijls
keerde ik mij toen niet om, om dc ontroering te
verbergen over 't gene ik thans in uwen boezem
uithort. Haar beeldtenis vervolgt mij onophoudelijk,
en hoe menigmalen heb ik mij haren dood ver­
weten! Mijn vader, hernam je zen n em ours, hoe
het mij ook fmerte, mijne moeder niet gekent re
hebben, dank ik nogthans de voorzienigheid dat ik
ten minften u heb wedergevonden! De hemel had
zijne oogmerken met haar, met u en met mij.
Hij befhsurd alles, en daar hij, na zoo veele be­
proevingen toelaat dat ik, als zoon , jegens u mijn
plicht

568
GESCHIEDENIS VAN EEN
plicht betrachte, wil ik alhier mijn verblijf vesti­
gen, en mij nier meer van u af begeven. Ach!
waarom zeide gij mij voorhencn niet het gene gij
mij thans openbaart? Ik zoude niet gevlucht heb­
ben , maar bij u gebleven zijn, ik zou u miin
liefdesgeheim hebben toevertrouwt, en gij zoudt
mijne min goedgekeurt hebben.
Daarop deedt bij aan zijn vader een verhaal van
de gewigtigfle zijner lotgevallen, en hoe hij, daar
hij meende alleen en verlaten te zijn in de wereld,
de hand had gevolgt van 't noodlot. Hetzelve,
zeide hij, heeft mij van ramp tot ramp geleid;
en terwijl gij vervolgt wierd door den lang/amen,
maar zekeren gang der wetten, welke zich tegen
uwe orde verzette , werd ik geflingert door een
gevoel van liefde, het welk nog heden al het
onheil mijns levens uitmaakt. Nooit was een
minnaar zoo ongelukkig als ik, ik heb enkel het
fmertelijke van die aangename en gedugte hartstocht
gefmaakt. Hij bleef vervolgens ftildaan op eenige
bijzonderheden, welke hij niet wel kon verzwijgen.
Dit vertederde den ouden jefuit, fchoon hij in
geen vijf en twintig jaren één traan geftort had,
zoodanig, dat hij begon te weenen. O! zeide
hij, welke wisfelvalligheden in 's werelds zaken!
Wat al veranderingen! de onvoorziende, de onge-
hoordfte zaken gebeuren en verwezenlijken zich.
Zie daar, het geen men in geene godgeleerde,
twistfehriften aantreft, maar 't geen wij befpeureu
op

LUTHER'S MEISJE, LXXII. HOOFDST. 369
op het veranderend tooneel der wereld. Bij 't
dooraderen van alle onze cafuisten, bij 't hooren
fpreken van onze zendelingen , die onze verfpieders
zijn, hebben wij nimmer kunnen vermoeden dac
onze maatfehappij , welke zoo onwankelbaar ge­
vestigt fcheen, echter in weerwil van hare talrijken
aanhang en befchermers, zou overhoop gefmeten en
vernietigt worden, zonder den minften te.ïenftand,
na zoo veel trots gebrom, hoogmoed en ftoutheid.
O! . . . en hier . zweeg hij,
-=S! t&=» «3SSB*=»-"^S38*=*-=S33!&»-'=*¥»B&—«^JÜEo—
TWEE EN ZEVENTIGSTE HOOFDSTUK.
iVjfijn vader, vervolgde jezennemours, gij
ziet mijnen toeftand, ik ben nog in 't nafpooren
van mijnen edelmoedigen vriend; ik kan naar
Frankrijk niet wederkceren, voor dat ik hem ge­
vonden heb. Liever wilde ik hier fterven: ik zou
niet voor 't gezicht durven komen van fuzanna
zonder haren echtgenoot; 't was haar wil, en 't
is voor mijn hart een wet en plicht. Weet gij
niet, of 'er onlangs eenig vreemdelmg is aange­
komen ? Ik meen te mogen denken dat hij zich
op 't fchip bevond, dat zoo gelukkig en ter goe­
der uur tot onzen bijftand kwam. Zou de hemel,
die mij een vader heeft wedergegeven, zich bepalen
tot die eenige weldaad! Neen, ongetwijfelt, zoo
A a bij

37°
GESSHIEDENIS VAN EEN
hij in leven is, zal ik hem wederzien, ik zal
hem aan fuzanna terug brengen, zij is de zijne,
zij behoort hem toe. Die fchat is mij ontfnapt; de
hemel heeft het dus gewik . . . daar na zal ik
mijne dagen bij u komen flijten, en zoo 't mo­
gelijk zij al het overige vergeten.
Mijn zoon, antwoordde hij, ik ben hier een
koopman geworden, en niets zal u ontbreken; ik
heb eenige winsten gedaan, welke ik dagelijks
vermeerder. Nog aan deze plaats denk ik geftadig
aan mijne ongelukkige broeders; ik zal u belasten
met den bijftand, dien ik hen fchuldig ben. In
ftede van te kruipen en zich met ftreeken te be­
helpen aan de hoven, welke doof zijn geworden
voor onze rechtmatige eisfchen; in ftede van hunne
ellende herom te voeren, en het trotfche mede-
doogen lastig te vallen, ware het beter geweest
dat alle de groote mutzen van onze orde gedaan
hadden zoo als ik deed. Aan veelen hunner was
de koophandel niet onbekend; ik ben altoos met
hart en ziel gehegt gebleven aan eene maatfehappij,
in welke ik een groot gedeelte van mijn leven ge-
fleten heb. De dweepzucht, van welke zij zich
fomtijds zoo onvoorzichtig bediende, en welke haar
haren val berokkend heeft, heb ik afgezwooren;
maar ik betreur eene orde, welke hare armen tot
in alle monarclnjen van Europa uitftrekte, en
grondflagen had, gefchikt om haar tot den hoogden
trap van rijkdom en vermogen te brengen. Zij is
ge-

LUTHER'S MEISJE, LXXII. HOOFDST. 371
gevallen, tot mijne groote verwondering; zij is
gevallen, om dat het despotismus zijne ongerijmd­
heden mengde met de heilzaamltc en wijste in-
rigtingen. Welke orde heelt beter het menfchelijk
hart gekent! Maar verblind als wij waren, zagen
wij niet, dat daar de eeuw veranderd was, wij
met dezelve moesten veranderen, en zwichten voor
den ftroom van gevoelens. Wij verbeeldden ons
nog te doen te hebben met janfenistcn, en wij
hebben ons vijanden gemaakt, die wij gemakkelijk ons
tot vrienden hadden kunnen verkrijgen. Dusdanig
was onze waan, cn dit was de oorzaak van onzen
val ! De fpar , die den trotzen top buigt en
weder opricht, gehoorzaamt aan alle winden, om
vervolgens een fchooner groen te vertoonen , dit
had ons zinnebeeld moeten zijn en ons tot een
voorbeeld behooren te ftrekken. Maar on/.e on­
kunde dat 'cr een magt beftond, onverwinlijker
dan de onze, heeft ons meer kwaad gedaan dan
wij nut getrokken hebben uit onze wezenlijke
meerderheid over alle andere klooster-ordens. De
zaak ligt 'cr toe, in weerwil van de beguiche-
lende hoop onzer opgetoogenen, vergeet ik alles
wat ik geweest ben; ik ben een nieuw mensch
geworden, en ik bevind mij 'er wel bij. Men
moet zich weten te V0egen naar de omdandig-
heden. Ik yeracht Volftrekt alle twisten. En zoo
ik flechts een beftaan hebbe voor mij zeiven, en
nog iets kan mededeelen aan mijne zuchtende broe-
A a 2 ders,

37* GKSCHIEDS.VIS VAN EEN
ders, zal zulks mij meerder genoegen geven, dan
indien ik alle de janlcnisrcn der wereld had neder-
gevelt. Dat liet hun wel ga, wcoïch ik hen van
harte toe!
Jezennemours zou in het huis zijns vaders,
daar de overvloed heerschte , zeer .gelukkig heb­
ben kunnen zijn, indien zijn hart zich had kun­
nen gerust dellen wegens het lot eens vriends, en
wegens dat eener beminde. De geest van regel­
matigheid, welken de regent had laten blijken,
toen hij aan 't hoofd was van een talrijk huis­
gezin, daar hij de befchikking over alles had,
kwam hem in Amerika, in zijnen nieuwen ftand
wo' der wel te dade. Indedaad , de afdand is
niet groot tusfchen het bewind over leer-broeders,
ovef arme fchoolicren, of over arme .negers. Hij
bezat alle de menfchelijkheid, welke men in-dien
post ©effenen kan ; hij was voorbeeldig in het
werkzame, en dat meesterachtig en beflisfend ka­
rakter was met de jaren verkeerd in eene ernst-
haftigiieid, ten deele zacht, ten deelc onverzette­
lijk. Hij had door rampfpoed geleerd, en als
hij den val zijner orde bedagt, zag hij niets onder
de zonnc dan onbeftendigheid, zelfs in die din­
gen , welke het devigst gevestigt fcheenen. Die
gebeurtenis had hem de wijsbegeerte der tegen-
fpoeden doen omhelzen; hij befchouwde zich en­
kel als den pitdeeler der rijkdommen, die hem
Ccr hand gefield waren. Daarenboven fprak de
ge-

LUTHER'S MEISJE, LXXIII. HOOFDST. 373
gevoelige en zuivere ziel van jezennemours,
welfprckend tot de zijne. Hij wierd dag aan dag
zachtaartiger, zelfs tegen de gewoonte der lucht-
ftreek aan; hij zag met fmert het verdriet zijns
zoons, en deedt alles in zijn vermogen om hem
daar van afteleiden; te vergeefsch nogthans liet
hij hem lange togten doen in een land, daar
alles nieuw aan hem moest voorkomen, daar de
natuur eene kracht en vrije werking heeft, wc.lke
aan eene vrije ziel moest behagen. Jezenne­
mours ontmoette in het diepfte der bosfehen,
welke een iegelijk buiten hem aan iet anders zou­
den hebben doen denken , de beeltenis van fu-
zanna, hij zag haar haren echtgenoot wedereis-
fchen. De vader kon niet langer afgefcheiden van
zijn zoon leven, en de gevoelige zoon beefde,
om flechts voor een oogenblik zich van zijn vader
tc verwijderen. O, welk eene'gelukkige verande­
ring had 'er bij hen plaats!
DRIE EN ZEVENTIGSTE HOOFDSTUK.
Drie maanden waren 'er verloopen, eer jezen­
nemours beftaan durfde naar Europa te fchrijven.
hoe hij, in weerwil van alle zijne nafporingen,
nergens den genen had kunnen ontdekken, dien
A a 3 hij

S74 GESCHIEDENIS VAN EEN
hij zogt. Hij voegde 'er bij, de nieuwe wereld
niet te zullen verlaten, voor dat hij in 't zekere
zou weten waar zijn vriend zich bevond; hij gaf
een breedvoerig verflag van alle zijne nafpoorin-
gen, ten betooge dat hij niets had verzuimt ter
voldoeninge dei begeerte van fuzanna; in zijn
brief had hij zich verfcheide tedere uitdrukkingen
laten onlfnappen, en onder anderen te kennen ge­
geven , dat hij in plaatze van een vriend een
vader had gevonden.
Op zekeren dag, dat zij tot een bosch voort-
gewandeld hadden, vonden zij aan de zijde van
hetzelve een hut opgeslagen , welke nog nieuw
fcheen. Aan de deur gekomen, welke zich op
hunne ftem opende, zagen zij twee negers bezig
bij een man, die te bedde lag; zijn aangezicht
was bedekt en hij fcheen in een' diepen flaap.
Jezennemours eerbiedigde de rust des mans,
bleef op deszelfs ontwaking wagten, en bezag in-
tusfchen met zijnen vader de ganfche woning. Zij
maakten hunne aanmerkingen over het leven van
een zoodanig mensch, die zich vrijwillig het ge­
lief der maatfehappij onttrekken had. Zij vroegen
de negers, wie hij was? Deze gaven te verdaan
dat het een Franschman was, die zich fints negen
maanden daar had nedergezet, en die geftadig niet
deedt dan zuchten en een zeer treurig leven
leiden. Op 't vernemen van eenig geftommel,
meende men dat hij wakker was geworden, doch
bij

LUTHER'S MEISJE, LXXIII. HOOFDST. 375
bij" nader onderzoek vond men, dat eene bcnaanw-
de droom hem ontrustte. Jezennemours luis­
terde met aandagt naar eenige half afgebrokene
woorden, hij ligtte den doek op, welke hem 't
aangezicht bedekte, hij ziet en herkent zijnen
vriend, den ongelukkigeu de chaterbaune. Hij
werpt zich aan de zijde van 't bed neder, vat ftil
zijn hand, en drukt die aan zijn hart. De heel­
de chaterbaune, van zijnen benaauwden droom
eenigzins bekomen, vestigt zijn gezigt op hem
Ik bedrieg mij niet, zeide hij, de vriendfchap
voerde u naar 't einde der wereld; maar wat
koomt gij doen? Ik kom, hernam jezennemours,
op bevel van fuzanna; zij eischt u weder, zij
verwijt zich uwe fmert: zij is getioffen van uwe
liefde; zij kan niet meer gelukkig leven zonder
u: ik ben de oorzaak van uw leed, en ben ge­
reed om u alle vergoeding te doen. Deze woning
is juist voor mij gefchikt, ik zal mij in uwe plaats
ftellen, de uwe is in het hart van uwe echtge­
note, daar gij voord-aan alleen zult heerfchen. —
Neen, neen, 't is te laat, hernam de rampzalige
echtgenoot: de doodlijke flag is mij toegebragt;
dewijl ik niet voor haar heb kunnen leven, zal ik
voor haar fterven. De zaak ligt 'er toe. ... Ik
heb haren wil overmand, ik ben 'er voor geftraft.
Ik had de banden van hare tedere liefde moeten
eerbiedigen; ik meende dezelven te kunnen bree-
ken , maar ik heb mij bedrogen, alks is voor
A a 4 mij,

376 GESCHIEDENIS VANEEN
mij, en wel federt langen , geëindigt. Ga, ik
vinde iet zoets in 't fterven; waarde jezenne­
mours, verwijt uzelven niets, het lot heeft alles
verrigt; ik bemin u, en dit laatfte bewijs van
uwe vriendfchap zou mij doen herleven, indien de
zaak mogelijk ware; maar neen, wat zoude ik
langer op de wereld doen! Suzanna bemind
u! zeide jezennemours, op eenen toon, welke
die der waarheid was. Zij bemind u, ik heb
haar zien weenen om uwe vlucht; zij verwijt
zich al uw leed; zij verlangt naar u, om het
zelve uittewisfchen in de vervoering der tederfte
liefde, haar .plicht, haar hart, haar berouw, alles
vereenigt zich om haar tot u wedertebrengen: de
liefde is verwonnen door eene edeler en grootmoe­
diger liefde. . . . Zij bemind mij! hernam de heer
de. chaterbaune: zij bemind mij! wel nu,
ontvang dan het pand mijner vriendfchap: neem
dezen brief, dien men haar na mijn' dood zal ter
hand ftehen , die dood zal niet verfchrikkelijk zijn,
dewijl ik in uwe tegenwoordigheid den geest ga
geven . . . zeg haar, dat tot op 't laatfte
oogenblik dit hart voor haar geklopt heeft van
liefde, en voor u van vriendfchap; dat ik de
minnenijd beteugeld hebbe, en dat indien - mij
eenig gevoel overblijve, ik mij nimmer met iet
anders zal bezjg houden, dan met haar en met
haar geluk.
Te

LUTHER'S MEISJE, LXXIII. HOOFDST. 377
Te vergeefs verleende men hem allen bijftand; te
vergeefs zogt men alle die akelige denkbeelden van
hein te verwijderen ^ hij glimlachte over alle die
verfpilde zorg, en de hand des doods, die federd
langen over zijn hoofd gewaard had, mismaakte
reeds zijne trekken. Zijn flervend oog vestigde zich
op zijnen vriend met die onuitfprekclijke tooverkragt,
welke door geen pen is uittedrukken. Het gezicht
eens vriends, in die laatfte oogenblikkcn,. is zoo
treffend en fprcekt zoo nadrukkelijk. ! Hij ftierf in
hunne armen zonder pifn, zonder geklag; 'hij (l rf
drukkende voor 't laatst de hand van jezenne­
mours, en ónder 't noemen van fuzanna's
naam.
De brief, aan haar gerigt, was ongezegeld en
van den volgenden inhoud:
,, Dierbare echtgenote ! 't is uit het harte van
„ 't graf dat ik u fcbrijf. En 't is de waarheid
„ die zich aan u doet hooren, zoodanig als zij
„ zich vertoond voor 't oog mijns rechters. Geen
„ mensch in de wereld werd , meer bemind dan
„ gij, en toen ik bemerkte dat uw hart de liefde
„ van 't mijne niet kon beantwoorden, zuchtte ik
,, over mij zeiven, doch zonder de minste aan-
„ doening van gramfchap of van haat. 'Er zijn
„ neigingen die niet te beteugelen zijn, de mijne
„ behoorde tot dat getal; toen ik mijnen medemin-
„ naar zag, vatte ik achting voor hem op, en
„ kon niet anders doen dan hem te beminnen.
„ Ik

3?3 GESCHIEDENIS VAN EEN
„ Ik verweet mij zeiven de banden vervveldigt te
„ hebben, die ons vereenigden; ja, mijne vrieud-
„ fchap voor hem, evenaarde de liefde, welke ik
-„ voor u had. Daar de dood thans onze banden
„ verbroken heeft,- zal, wensch ik, het geluk, van 't
„ welk ik u beroofde, tot u wederkomen! word da
„ zijne, waarde fuzanna, mijn fchim zal in 't graf
,, zich daar over verheugen! het ftaat aan u, u
met eikanderen te vereenigen, voor .altoos ver-
„ eenigen! Ik heb mijn einde niet verhaast, maar
,, ik heb 'er naar gereikha'st. Vaarwel, wanneer
„ gij te famen 'zijt, denk dan aan mij, en noem
„ fomtijds mijn naam met vertedering. Een zucht
,, van uwe harten zal het best mijn asch ver-
„ ëeren. Wij zullen in eene andere wereld mal-
„ kanderen wederzien; 't is die vertroostende hoop,
„ welke voor mij den weg naar 't graf effen
„ maakt. Ik had uw vriend moeten zijn, en niet
„ uw echtgenoot! maar wat praat ik! in dit oogen-
,, blik waarin ik den geest geve, ben ik niet meer
„ dan uw vriend, en jezennemours word uw
,, echtgenoot."
Overflelpt van droefheid, bleeven zij alle in een
diep ftilzwrjgen gefchaart ftaan om het ligchaam,
waarin eene zoo tedere en grootmoedige ziel had
gehuisvest. Zij volbragten den laatften plicht aan
dien ongelukkigen, en gaven aan de beide negers,
volgens den wil hunnes meesters, de vrijheid. Zij
be-

LUTHER'S MEISJE, LXXTÏÏ. IIOOFDST. 379
beloofden eikanderen deze hut nu en dan te zullen
bezoeken, welke de tempel was geweest van den
held der vriendfchap.
't Zoude thans onnoodig zijn in de gewone bij­
zonderheden te ..treden, waar mede deze gefchiede-
nis eindigde. De vader haalde den zoon over om
naar Europa wedertekeeren, en gaf hem een ge­
deelte zijner middelen, het welk gcvoegt bij 't gene
hem overbleef van dc juweelen, hem door 't lot
zoo zonderling toegezonden, een fortuin uitmaakte,
viij benijdenswaardig. Hij bragt aan de voeten
van fuzanna zijn hartzeer en zijne tranen, deedt
aan haar een verhaal van den dood eens vriends,
over wiens verlies hij een geruimen tijd ontrooste-
lijk bleef.
Welk gelnk bejegende jezennemours in 't ver­
volg? Ik zou zijne kieschheid te kort doen, indien
ik hetzelve met levendige verwen wilde affchilderen.
De rouw over een vriend, fcheen nog twee volle
jaren te heerfchen in het huis, daar dit huwelijk
treurig gevierd werd. Ik zal hunne ingetogenheid
navolgen, welke naaulijks aan hun hart veroorloofde
vreugde te vertoonen. Ik zal eeniglijk zeggen, dat
toen jezennemours de tijding van 't affterven
des heeren de chaterbaune aan fuzanna over-
bragt, zij nog een jaar in 't klooster bleef om
haren echtgenoot te beweenen, zich zelve befchou-
wende als de oorzaak zijnes doods. Zij wilde niet
luisteren naar de ftem, die haar uit de diepte van
't graf

jSo GESCHIEDENIS VAN EEN
*i graf toefprak , noch naar die van haar e'gci
hart; maar -de 'tijd-,- die geene' volkomene- vertroos­
ting ' aanbrengt, doch die de rievigfle droefheid
flijt; de tijd, die de fl-erkfte bel uiten verandert,
maakte haar de echtgenote van j e z e n h e m o u r s. —