Community policing - VU-DARE Home - Vrije Universiteit Amsterdam

3 Community policing in Nederland
Opkomst en institutionalisering van veiligheidsnetwerken in Nederland moeten
worden gezien tegen de achtergrond van de ontwikkelingen die zich sinds eind jaren
tachtig, begin jaren negentig hebben voorgedaan in de wijze waarop in Nederland
wordt omgegaan met veiligheidsvraagstukken. Veiligheid wordt niet langer gezien als
uitsluitend de verantwoordelijkheid van de politie en andere partijen wordt gevraagd
hierin verantwoordelijkheid te nemen en een aandeel te leveren. Dit resulteert in een
meer proactieve aanpak van veiligheidsproblemen. Het is een poging tot een antwoord
op het hoge criminaliteitsniveau en onveiligheidsgevoelens onder de bevolking.
De reacties op deze situatie zijn ook in Nederland tegenstrijdig. Enerzijds, vooral het
laatste decennium, verharding van beleid en anderzijds responsibilisering. Responsibilisering
betreft zowel het compenseren van een tekort aan financiële en personele
middelen van de overheid en politie als een moreel appel aan andere partijen om het
algemeen belang niet alleen aan de overheid over te laten. Deze nadruk op partnerschap
verandert de rol van de overheid: ‘De overheid neemt daarbij niet meer alle uitvoerende
taken in eigen hand, maar probeert op een afstand als een regisseur andere
partijen te stimuleren en eventueel te coördineren bij de uitvoering daarvan. Bepaalde
taken blijven echter bij de overheid liggen, zoals taken die zijn afgeleid van het strafrecht
of die samenhangen met het monopolie van geweldsmiddelen’ (Terpstra & Kouwenhoven,
2004: 262).
Terpstra en Kouwenhoven (2004) komen in hun onderzoek naar Nederlandse veiligheidsnetwerken
tot de volgende conclusies. Veiligheidsnetwerken kenmerken zich
door diversiteit en spanningen. Ze komen meestal van onderop tot stand, waarbij het
telkens gaat om het vinden van een antwoord op enkele fundamentele problemen
in de aanpak van criminaliteit, overlast en onveiligheid. Enerzijds verwacht men de
oplossing nog steeds vanuit overheid en politie, anderzijds kunnen deze niet aan die
verwachting voldoen. Veiligheidsnetwerken zoeken het antwoord in het mede verantwoordelijk
maken van andere partijen. Dit roept echter nieuwe vragen op over
doelgerichtheid, verantwoording en legitimiteit van veiligheidsnetwerken (Terpstra &
Kouwenhoven, 2004: 245-264).
Een duidelijke aanwezigheid en betrokkenheid van politie en lokale overheid in veiligheidsnetwerken
is volgens Terpstra en Kouwenhoven noodzakelijk. Alleen zij beschikken
over bepaalde middelen, informatie, deskundigheid, kanalen en bevoegdheden
zonder welke de netwerken niet kunnen functioneren. Streven naar sociale zelfredzaamheid
vereist dat burgers ervaren dat zij kunnen rekenen op steun van de politie
doordat zij in de achtergrond duidelijk aanwezig is. Veiligheid is een publiek goed
en daarom zijn betrokkenheid van politie en lokale overheid bij de publieke verantwoording
en onafhankelijk toezicht op de lokale veiligheidsnetwerken noodzakelijk.
Het mede verantwoordelijk stellen van andere partijen voor de veiligheidszorg kan
niet gepaard gaan met het terugtrekken door politie en overheid. Daarmee gaat het
morele element van responsibilisering, namelijk dat eenieder dient op te komen voor
65