Community policing - VU-DARE Home - Vrije Universiteit Amsterdam

3 Community policing in Nederland
Boutellier (2011) belicht in ‘Eigenrichting uit medemenselijkheid. De paradoxale actualiteit
van het werk van Frans Denkers’ de eigenzinnige tegendraadsheid van Denkers’
ideeën in zijn eigen tijd en de verrassende hernieuwde actualiteit daarvan voor het
hedendaagse veiligheidsveld. Hij wijst er echter tevens op, dat het achterliggend
gedachtegoed van Denkers en de hedendaagse roep om actief burgeroptreden tegen
criminaliteit een tegenovergestelde achtergrond hebben. Denkers pleitte voor sociale
zelfredzaamheid als substituut voor overheidsoptreden. De opdracht van de politie lag
zijn inziens immers in het streven naar zichzelf overbodig maken. Tegenwoordig pleiten
politici en politie voor burgeroptreden tegen criminaliteit als surplus van strengere
handhaving.
Denkers verzette zich tegen het idee dat de oplossing moest komen van politie en justitie
en was ervan overtuigd dat juist het vermogen van de samenleving om zelf te zorgen
voor handhaving van de maatschappelijke orde moest worden versterkt. Daarom
pleitte hij voor grotere zelfredzaamheid vanuit de overtuiging dat die verborgen kracht
daadwerkelijk in burgers schuilt (Boutellier, 2011: 9-10).
Zijn redenering was dat het merendeel van intermenselijke conflicten, waaronder criminaliteit,
zonder betrokkenheid van politie en justitie plaatsvinden, terwijl tegelijkertijd
van slachtoffers en omstanders verwacht werd dat zij zouden afzien van ingrijpen
bij confrontatie met criminaliteit. Toename van bemoeienis door politie en justitie
achtte hij echter niet wenselijk. Daarom pleitte hij ervoor het taboe van eigenrichting
te doorbreken en slachtoffers en getuigen te stimuleren om zo veel mogelijk zelf op te
treden in het geval van overlast en/of criminaliteit (Boutellier, 2011).
Hij definieerde eigenrichting als: ‘ieder spontaan en relatief onmiddellijk optreden
van particuliere burgers, buiten de politie en de justitie om, tegen verdachten/daders
van een strafbaar feit waarvan zij direct slachtoffer of als omstander direct getuige
zijn’ (geciteerd in Boutellier, 2011: 4). Hij stelde aan dit optreden van burgers een
tiental eisen om toelaatbaar te zijn, waarvan de meest kenmerkende zijn de gerichtheid
op gedragsbeïnvloeding en/of conflictoplossing en geen overdracht van politiële en
justitiële bevoegdheden. Het ging Denkers erom de menselijke factor terug te brengen
in de sociale controle omdat mensen nu eenmaal meer invloed hebben op andere
mensen dan allerlei instituties en hun vertegenwoordigers. Volgens Denkers is omgaan
met agressie en criminaliteit een algemeen menselijk en interpersoonlijk vraagstuk en
actief burgeroptreden tegen overlast en criminaliteit een basale vorm van menselijke
omgang (Boutellier, 2011).
In de jaren negentig won het idee van sociale zelfredzaamheid in ieder geval terrein,
al werd daaraan veelal de meer conventionele betekenis gegeven van actief burgerschap
in collectieve zin zonder zo ver te gaan als eigenrichting. De algemene achterliggende
gedachte was dat als burgers zichzelf verantwoordelijk voelen voor hun directe
leefomgeving en daarnaar handelen dit hun gevoel van veiligheid zou versterken en
onveiligheidsgevoelens zou doen afnemen. Het zou hun mogelijkheden om de eigen
leefsituatie te beïnvloeden verder verruimen, ze minder afhankelijk maken van de
59