Community policing - VU-DARE Home - Vrije Universiteit Amsterdam

Buurtregie met mate
beslissing tot het instellen van wijkagenten vaak genomen onder invloed van politieke
druk van het gemeentebestuur (Bastiaenen & Vriesema, 1981: 12). De meeste korpsen
organiseerden de uniformdienst in drie taakvelden: gemotoriseerde reactieve en preventieve
surveillance en daarnaast wijkagenten (Van der Vijver & Zoomer, 2004: 255;
Punch et al., 2007: 67).
Overigens is geen sprake van een terugkeer van ‘oom agent’ uit de vroege jaren vijftig.
Deze verzorgde de zogenaamde blokbewaking, de surveillance te voet of op de fiets,
die vierentwintig uur per dag werd uitgeoefend. Zijn taak was wetshandhaving: het
uitoefenen van controle op de naleving van wetten en verordeningen. Zo nodig diende
hij repressief op te treden. Het was slechts in het kader van deze opdracht dat hij contacten
met het publiek mocht onderhouden. Daarbuiten werden toenaderingen tot de
bevolking ontmoedigd via een strak controlesysteem en strafdiensten bij overtredingen.
Voor de wijkagent daarentegen is contact met het publiek juist de belangrijkste
bestaansreden (Bastiaenen & Vriesema, 1981: 10).
De wijkagenten werkten solitair in een beperkt geografisch gebied en waren daar
belast met criminaliteitspreventie, probleemaanpak en het doorgeven van informatie
aan de criminele inlichtingen eenheid. In de praktijk voelden deze wijkagenten
zich verantwoordelijk voor het rustig en veilig houden van hun wijk, herstel van de
contacten met burgers en het leggen van contacten met andere instanties. Hun werkgebied
beperkte zich tot de eigen wijk. Daar surveilleerden ze zichtbaar, dus per fiets
of te voet, bezochten winkels en openbare gebouwen om daar met burgers te praten
en poogden problemen op te lossen, die burgers aan hen kenbaar maakten (Van der
Vijver & Zoomer, 2004: 255; Punch et al., 2007: 67).
In de vroege jaren zeventig verschenen vervolgens de eerste studies naar het functioneren
van die wijkagenten, destijds uitgevoerd door de politie zelf (Huijsmans, 1973;
Weenk, 1975), maar ook kleinschalige wetenschappelijke studies, zoals de studie van
Punch naar het functioneren van de Rotterdamse wijkagenten (Punch, 1974). In 1980
verscheen het eerste onafhankelijk wetenschappelijk uitgevoerd deelonderzoek 8 van
Bastiaenen en Vriesema met de sprekende titel ‘Wijkagent: diender van twee meesters’.
De titel reflecteert de ingewikkelde positie van deze politiefunctionarissen in
8 Dit deelonderzoek betrof een kwalitatief onderzoek in 1979 naar wijkagenten bij de gemeentepolitie Haarlem
en werd in 1980 vastgelegd in een tussentijds verslag, dat alleen voor intern gebruik van de gemeentepolitie
Haarlem en de begeleidingscommissie bestemd was. De uitgebreidheid en herkenbaarheid van de
beschrijvingen in het rapport maakte het volgens de onderzoekers ongeschikt voor verspreiding in ruimere
kring. In 1980 werd dit eerste deelonderzoek in Haarlem vervolgens voortgezet door kwalitatief onderzoek
bij de gemeentepolitie van Amersfoort en Amsterdam. Ten slotte werden in 1981 bijeenkomsten gehouden
met 220 politieambtenaren uit 70 korpsen (per korps een wijkagent, brigadier en hogere rang), waarin deelnemers
eigen meningen, ervaringen en visies inbrachten naar aanleiding van het tussentijds verslag en door
onderzoekers geponeerde stellingen. Samen resulteerden de drie deelonderzoeken in 1981 in de eindnota: Een
kwestie van aanpak. Wijkagent zet politie op het kruispunt van twee wegen (Bastiaenen & Vriesema, 1981: 7-9).
52