Community policing - VU-DARE Home - Vrije Universiteit Amsterdam

3 Community policing in Nederland
Hoe heeft de relatie tussen politie en burgers zich in Nederland de laatste vijftig
jaar ontwikkeld? Dit hoofdstuk beschrijft eerst chronologisch de ontwikkelingen in
Nederland vanaf de jaren vijftig. Uitgaande van een situatie waarin sprake was van
een afstandelijke relatie van de politie tot burgers, wordt de introductie van community
policing in Nederland beschreven en de daaruit voortspruitende inspanningen om te
komen tot meer verbinding met burgers en maatschappij door introductie van achtereenvolgens
wijkagenten, wijkteams en gebiedsgebonden politiezorg.
Vervolgens ga ik nader in op enkele belangrijke ontwikkelingen uit die periode,
namelijk de opkomst van het idee van sociale zelfredzaamheid, het integrale veiligheidsbeleid,
veiligheidsnetwerken en de multi-etnische samenleving. Aansluitend ga ik
in op de vraag of community policing onder druk staat. Het hoofdstuk besteedt daartoe
achtereenvolgens aandacht aan de toegenomen professionaliteit bij de politie, de
recente herwaardering van repressieve strategieën en de enigszins ambivalente effecten
van community policing. Het hoofdstuk sluit af met ambivalente ontwikkelingen in de
praktijk van wijkagenten en een samenvatting.
3.1 Afstand in de jaren vijftig
Net als in Amerika kenmerkte ook de Nederlandse politie zich in de jaren vijftig en
vroege jaren zestig door wat Cachet en Versteegh (2007: 1049-1050) noemen ‘een
betrekkelijke non-relatie tot de samenleving’. De eerste jaren na de Tweede Wereldoorlog
was de politie vooral met zichzelf bezig. Het bevel over de politie was gedurende
de oorlog namelijk overgenomen door de Duitse bezetter. De politie werd door
de bezetter ingezet bij de Jodenvervolging en na de oorlog was het zaak de politie te
zuiveren van deze smet (Fijnaut, 2007). Verder veranderde weinig aan de traditionele
werkwijze van de politie, haar optreden was voornamelijk reactief, repressief en incidentgericht.
De zichtbaarheid van de politie was beperkt tot individueel dan wel collectief
repressief optreden (Cachet & Versteegh, 2007: 1049).
Aangezien de Nederlandse verzuilde samenleving in die periode gericht was op wederopbouw
was er een redelijke mate van informele sociale controle en sociale cohesie.
Een politie op afstand van de bevolking leverde dan ook geen problemen op, zij hoefde
immers alleen in actie te komen als ‘ultimum remedium’. De werkdruk van de politie
was in die jaren laag, wat ook blijkt uit de daling van de politiesterkte in de jaren
vijftig. De Nederlandse maatschappij was overzichtelijk, ordentelijk en kende weinig
grote problemen. De bevolkingssamenstelling was betrekkelijk homogeen, evenals de
49