Community policing - VU-DARE Home - Vrije Universiteit Amsterdam

Buurtregie met mate
persoonlijke vrijheid en de vrijheden van meningsuiting en geloof. Vervolgens kwamen
daar in de negentiende eeuw politieke rechten bij, zoals passief en actief kiesrecht
en in de twintigste eeuw allerlei sociale rechten, waaronder bijvoorbeeld het recht op
bestaanszekerheid, onderwijs, deelname aan het maatschappelijke leven en niet in de
laatste plaats het recht op veiligheid (Waddington, 1999: 21).
Overigens was burgerschap in de vroegere eeuwen voorbehouden aan een kleine elite
en werd pas in de loop van de twintigste eeuw een algemeen goed voor alle burgers van
een staat, waarbij vrouwen als laatste volledig burgerschap verkregen met alle bijbehorende
rechten (Dekker & Hart, 2005: 20-42). Tegenwoordig hebben alle staatsburgers
burgerrechten. Hierdoor is een paradoxale relatie tot de staat, en in zijn verlengde, de
politie ontstaan, doordat de staat zowel waarborg als de meest machtige bedreiging
van de vrijheid van burgers is (Waddington, 1999: 21).
Voor de politie is in dit opzicht essentieel hoe zij zichzelf percipieert: is zij er voor de
staat of is zij er voor de burgers? Die kwestie, de politie als ‘sterke arm van de overheid’
of de politie als ‘je beste vriend’, of het combineren van beide aspecten, werd uiterst
actueel vanaf de jaren zestig van de vorige eeuw. De gewelddadige confrontaties tussen
politie en publiek destijds riepen vragen op over de legitimiteit van de politie,
die in veel opzichten vervreemd bleek te zijn van de burger. Politiewerk werd object
van weten schappelijk onderzoek en de uitkomsten daarvan brachten aan het licht dat
politie hervormingen gericht op meer nabijheid tot burgers onontkoombaar waren.
Sociaalwetenschappelijk onderzoek naar de politie kwam in eerste instantie in Amerika
op gang naar aanleiding van kritiek in de jaren zestig op het optreden van de
politie ten aanzien van de minder bedeelden en minderheden, destijds vooral de
zwarte bevolking (Rumbaut & Bittner, 1979). Deze minderheden kwamen in opstand
tegen discriminatie en achterstelling en stuitten daarbij vaak op de sterke arm van de
staat, de politie (Waddington, 1999: 29). Dit emancipatiestreven zou zich vervolgens
uitbreiden over de hele Westerse wereld, waar andersdenkenden in opstand kwamen
tegen de gevestigde orde. Dit resulteerde vrijwel overal in gewelddadige confrontaties
met de politie, kritiek op haar functioneren en druk om te veranderen.
De studies naar het functioneren van de politie in de jaren zestig en zeventig leverden
een aantal belangrijke inzichten op. Tot dan was de heersende opinie dat politiewerk
ging om het bestrijden van de misdaad, over boeven vangen en wetshandhaving.
Empirisch onderzoek naar de politiepraktijk bracht echter aan het licht dat hier
sprake was van een mythe. Deze mythe werd in de jaren zestig en de daarop volgende
decennia langzaam ontrafeld, wat leidde tot moeizame en deels mislukte hervormingen
van politieorganisaties. Hoewel de eerste impulsen voor hervormingen van buiten af
kwamen, werden de hervormingen zelf grotendeels aan de politie overgelaten en juist
vanuit de politie zelf kwam het meeste verzet (Rumbaut & Bittner, 1979: 275-280).
Het eerste baanbrekende wetenschappelijk inzicht was dat politieagenten gebruikmaakten
van een grote mate van discretionaire ruimte in hun optreden, later gevolgd
door de constatering, dat deze ruimte ook een essentieel onderdeel vormde van goed
20