Community policing - VU-DARE Home - Vrije Universiteit Amsterdam

1. Introductie
1.1 Tussen nabijheid en distantie
In de eerste weken van de maand mei 2010 wordt Amsterdam getroffen door een staking
van de reinigingsdienst; de vuilniszakken stapelen zich op en de stad ligt bezaaid
met zwerfvuil. Maar niet op de ooit beruchte Zeedijk, want daar halen de winkeliers
het vuil zelf op met een gezamenlijk gehuurde vrachtwagen. Na een zeer roerige periode
met extreme drugsoverlast in de jaren tachtig, werd de Zeedijk in de jaren negentig
door politie, justitie en gemeente stevig aangepakt en is inmiddels omgetoverd tot een
keurige winkelstraat met een actieve ondernemersvereniging.
Kennelijk hebben ondernemers van dit verleden geleerd dat verloedering de aanzet kan
zijn tot grotere problemen, dus laten ze het vuil niet liggen. Groot is de verbolgenheid
als vervolgens een van de winkeliers tijdens het ophalen van de vuilnis een bekeuring
van negentig euro van de politie krijgt, omdat de ‘vuilnisvrachtwagen’ het verkeer
zou hinderen op de Zeedijk. ‘Het is de wereld op zijn kop. De Zeedijk is dezer dagen
de schoonste straat van Amsterdam,’ verklaart de betrokken winkelier die dag aan de
plaatselijke televisiezender (www.at5.nl).
Hoewel de precieze achtergronden van dit incident mij onbekend zijn en ik mij dus
zeker niet wil begeven in de discussie wie hier gelijk heeft, illustreert dit voorbeeld hoe
fragiel de relatie tussen politie en burgers is. Voor de politie is moeizaam opgebouwd
vertrouwen snel verloren (Terpstra, 2008). Enerzijds zelfredzaamheid stimuleren en
samenwerken met burgers en anderzijds repressief optreden tegen diezelfde burgers,
levert een zekere spanning op. Toch zijn politie en burgers tot elkaar veroordeeld, ze
zijn wederzijds afhankelijk. Autoriteit en legitimiteit van de politie zijn afgeleid van
burgers en daarenboven is de effectiviteit van de politie voor een groot deel afhankelijk
van het functioneren van burgers. Omgekeerd verwachten burgers in noodsituaties
hulp en bescherming van de politie en zijn burgers bovendien de meest belangrijke
informatiebron voor de politie (Cachet & Versteegh, 2007; Tyler, 2006; Waddington,
1992; Bayley, 1994).
De relatie tussen politie en burgers is intrinsiek tegenstrijdig en wordt over en weer
gekenmerkt door een behoefte aan zowel nabijheid als afstand tot elkaar. De politie
heeft nabijheid tot burgers nodig om zich te verzekeren van publieke steun en
afstand om haar objectiviteit in optreden te bewaren en het algemeen belang te kunnen
behartigen. Burgers hebben behoefte aan verbondenheid met de politie als ze hulp
en bescherming nodig hebben, maar houden graag afstand als zij het onderwerp van
orde- of wetshandhaving door de politie zijn (Cachet & Versteegh, 2007). Bovendien
11