Download als pdf-bestand - Maatschappijwetenschappen ...

HET STADSGEWEST NIJMEGEN
In 1972 bracht het Planologisch Instituut Nijmegen (PIN), in opdracht van het toenmalige
Stadsgewest Nijmegen, een rapport uit over de “Ruimtelijke ontwikkeling van het
Stadsgewest Nijmegen tot 1985”. De in dit rapport gevolgde aanpak was een mengeling
van de toenmaals in de Angelsaksische wereld gepropageerde systeembenadering, en pragmatische,
Nederlands-nuchtere opvattingen over planning en besluitvorming. Deze aanpak,
die in de jaren zeventig ook elders in Nederland werd toegepast onder andere op
nationaal niveau, wordt in de planologische vakwereld aangeduid als procesplanning.
Een basisgedachte is dat de toekomstige ruimtelijke ontwikkeling moet worden uitgezet met
behulp van een ontwikkelingsprogramma, gekenmerkt door in de tijd gefaseerde strategische
keuzemomenten en daarbij behorende uitwaaierende, alternatieve ontwikkelingslijnen. In concreto
werden voor Nijmegen drie spreidingsbeelden geschetst: een westmodel, een oostmodel en
een gespreid model.
In het Liber Amicorum Gerrit Wissink: Dertig jaar universitair planoloog (1993) bespreken
Gerard Linden en Ties Ganzevles dit rapport en de wijze waarop daarvan door de Nijmeegse
bestuurders (geen) gebruik werd gemaakt. Zij constateren dat de strategische ruimtelijke beleidskeuzen
in Nijmegen meermalen nogal snel en gemakkelijk werden aangepast, zonder dat dit
werd ondersteund door de noodzakelijke operationele beslissingen die daarvoor nodig waren. De
procesplanningsgedachte werd dus uit het oog verloren of onvoldoende in de praktijk gebracht.
Men vergat dat vliegwieleffecten, zoals de groei van bedrijfsgebieden (Brabantse Poort, Groot-
Bijsterhuizen), niet zomaar kunnen worden stopgezet. Ook verzuimde men vanuit de
beleidskeuzen op lange termijn terug te redeneren naar beslissingen die in een eerder stadium
moesten worden genomen, zoals de aanleg van een nieuwe Waalovergang. (HtH)
houden, ook niet als de perspectieven veranderen. Mede daardoor hebben overheid
en private partijen te weinig aandacht en geld gegeven aan het ontwikkelen van een
doelmatig openbaar personenvervoer. Zo er al kansen waren geweest, dan is men nu
waarschijnlijk te laat om een goed evenwicht met de auto te vinden. Evenmin is er
nog een goede balans gevonden waar het gaat om economische groei versus welzijn.
Denk bijvoorbeeld aan het gehannes met geluidshinder en emissies. Jammer dat het
falen van de politiek achteraf zo weinig vaders blijkt te hebben. Vrijwel niemand
neemt de consequenties van gemaakte fouten voor zijn verantwoording.
Bovendien signaleer ik sinds kort weer de tendens om op een achterhaalde
manier met ruimtelijke concepten om te springen. Vóór omstreeks 1970 werd
er met betrekking tot de uitbreiding van steden veel gedacht en geredeneerd in
termen van voor- en nadelen van abstracte macro-vormen, zoals concentrisch,
ringvorm, bandvorm, vingervorm, gespreid en nieuwe satellietsteden. Men deed
alsof de in abstracto “beste” vorm overal toepasbaar was. Dat is daarna een hele
reeks van jaren nauwelijks meer het geval geweest.
73