Download als pdf-bestand - Maatschappijwetenschappen ...

vankelijk grotendeels overgelaten aan het particulier initiatief. Ook de woningbouw
is in particuliere handen. Als na de voltooiing van het Noordzeekanaal en
de Nieuwe Waterweg de van het platteland afkomstige, werkloze arbeiders doorstromen
naar de nieuwe werkgelegenheid in de steden, vinden ze onderdak in
speculatieve bouw van op en tegen elkaar geplaatste arbeiderswoningen. Alleen
de riolering en de aansluiting op water- en gasleiding bleken winst ten opzichte
van de toestand op het platteland.
UITBREIDINGSPLANNEN
De slechte gezondheidssituatie van de burgers in de steden, gekoppeld aan de
wijze van huisvesting, leidde toch weer tot overheidsinmenging, aanvankelijk
van stedelijke autoriteiten en aansluitend daarop van de rijksoverheid. Na een
aantal goed bedoelde maar niet altijd gelukte plaat selijke initiatieven, en het
door het hoger gezag ongeldig verklaren van ondeugdelijke gemeente lijke verordeningen
op huisvestingsgebied, kwam in 1901 de Woningwet tot stand, die in
1902 in werking trad. Deze wet vormt het begin van het landelijk regelen van de
ruimtelijke ordening. Ter regulering van de groei moesten gemeenten (althans de
grotere en snelst groei ende onder hen) in het vervolg uitbreidingsplannen opstellen,
waarin toekomstige straten, pleinen en grachten waren vastgelegd. Gemeenten
vroegen architecten en ingenieurs de plan nen op te stellen. Wanneer die hun
technisch inzicht verbonden met economische gegevens en sociale motieven ontstond
vernieuwende stedebouw, zoals het plan Berlage in Amsterdam-Zuid. Een
plan voor Den Haag-Zuid, ook van Berlage, mislukte, maar de stad dankt er wèl
het Zuiderpark aan.
De herziening van de Woningwet in 1921 versterkte de status van het uitbreidingsplan.
Er werd namelijk bepaald, dat voor een bouwaanvrage die niet voldeed
aan een goedgekeurd uitbreidingsplan, de bouwvergunning zou kunnen
worden geweigerd. Ook werd intergemeentelijk overleg voorgeschreven, als een
plan consequenties had voor omliggende gemeenten.
Evenals in Groot – Brittannië en Duitsland begon men geleidelijk in te zien dat
meer kennis nodig was over de structuur en ontwikkelingsmogelijkheden van
een gebied. Aan het ontwerp diende een ‘vooronderzoek’ ofwel ‘survey’ vooraf te
gaan. De wetswijzi ging van 1931 introduceerde de provinciale streekplannen en
op gemeentelijk niveau het uitbreidingsplan in hoofdzaak - het latere structuurplan
- en op onderdelen. Ook het opstellen van een komverordening voor reeds
bebouwde gebieden werd mogelijk gemaakt.
In Amsterdam kwam in 1934 het Algemeen Uitbreidingsplan tot stand, een
uitbreidingsplan in hoofdzaken dat gebaseerd was op zorgvuldig en diepgaand
onderzoek. Vooral voor de naoorlogse ontwikkeling van Amsterdam is dit plan
25