Download als pdf-bestand - Maatschappijwetenschappen ...

Van middeleeuwse nederzetting naar democratisch streekplan
VOOR, IN EN NA DE JAREN VEERTIG
Nederland heeft een eeuwenoude traditie in het planmatig te werk gaan bij de stichting
of uitbreiding van dorpen en steden. Suzan Steigenga-Kouwe schetst in haar
bijdrage met een paar grove penseelstreken de evolutie van de ruimtelijke opbouw
vanaf de middeleeuwen tot aan het eerste democratische streekplan van 1969. Speciale
aandacht wijdt ze aan de situatie tijdens de oorlogsjaren en de periode kort
daarna, toen ze de ontwikkelingen samen met haar man op de voet heeft kunnen
volgen.
Suzan Steigenga-Kouwe
EEN LANGE GESCHIEDENIS IN KORT BESTEK
In Nederland is het geordend aanleggen van nederzettingen door de overheid
een eeuwenoude traditie. Zowel landverlies en landaanwinning in laaggelegen
delen, als ontginning van hoger gelegen zandgronden, hebben reeds in de middeleeuwen
aanleiding gegeven planmatig te werk te gaan bij de stichting of uitbreiding
van dorpen en steden. Daarnaast waren er militaire redenen voor zorgvuldige
planning: denk bijvoorbeeld aan steden als Naarden en Elburg.
In de zeventiende eeuw waren het vooral de economische bloei en de toestroom
van vreem delingen die leidden tot programmatisch handelen. Georganiseerde
herbouw van verwoeste steden en stichting van bewoonde vestigingen op strategisch
belangrijke punten (zoals Bour tange, Willemstad, Retranchement Cassandria)
vonden plaats. Ook nederzettingen in nieuwe polders en droogmakerijen
(bijvoorbeeld Midden-Beemster, of Schoondijke in de Generale Prins Willempolder)
en vele stadsuitbreidingen kwamen strikt planmatig tot stand. Van
de laatste is Amsterdam het bekendste voorbeeld: stelselmatige uitbreidingsplannen,
strikte bebouwingsvoorschriften en een op uitvoering gericht beleid - waarbij
wat in de weg stond met behulp van onteigening werd verwijderd - waren
daarvan de kenmerken.
In de negentiende eeuw lijkt er een einde aan deze traditie te zijn gekomen.
De ontwikkeling van een nieuw vervoermiddel, de spoorweg, wordt ondanks de
grote betekenis voor de eco nomie en de ruimtelijke opbouw van het land, aan-
23