Download als pdf-bestand - Maatschappijwetenschappen ...

ten in het onderzoek. Daarbij valt op dat reeds de VSWO-werkgroep vroeg om
beleidsevaluatief onderzoek (Planologisch onderzoek in Nederland, 1959, 18-19);
dat zou pas veel later goed van de grond komen. De in de jaren zeventig ingestelde
Verkenningscommissie noemde verstedelijking en bestuurlijk/instrumentele
aspecten als op dat moment onderontwikkelde probleemvelden, maar belangrijker
was dat de commissie aanbeval het ruimtelijk onderzoek op gecoördineerde
wijze te gaan programmeren. Daartoe werd door VROM het Programmeringsoverleg
Ruimtelijk Onderzoek (PRO) ingesteld, dat thans is opgegaan in de
Raad voor het Milieu- en Natuuronderzoek (RMNO).
* Onder meer dankzij activiteiten van het PRO ontstond in het begin van de jaren
negentig aandacht voor het vierde van de bedoelde preoccupaties: kennismanagement.
In opdracht van het PRO ontwikkelden Horrevoets & Ter Heide (1992),
wat zij noemden, “kenniseconomische werkschema’s”, die later werden samengevat
in een “Werkwijzer voor kennismanagement”. Ongeveer tegelijkertijd onderzocht
Arts (1991) voor het eerst in Nederland het feitelijke kennisgebruik in de ruimtelijke
planning op gemeentelijk niveau. Hij constateerde dat kennis uit onderzoek
slechts indirect een rol speelt; de directe kennisbronnen zijn documenten, extern
overleg, de politiek, en maatschappelijke signalen. Arts vestigde aldus ook de aandacht
op de verschillen naar schaalniveau die zich ook in het werken met kennis
voordoen (publicaties waarin de praktijk op nationaal resp. provinciaal niveau aan
de orde komt dateren van enkele jaren later: Ter Heide 1996; De Haas 1998). Teneinde
dergelijke verschillen nader te analyseren organiseerde het PRO, uitgaande
van de “Werkwijzer” en van door Arts (1991, 167-178) geformuleerde aanknopingspunten
voor kennismanagement, een tweetal bijeenkomsten en een experiment.
De resultaten daarvan werden gepubli-ceerd in wat als een aanzet voor een
soort leerboek over kennismanagement in de ruimtelijke ordening zou kunnen
worden gezien (Arts & Van Alphen 1996).
* Ondertussen werd (ten vijfde) de vraag of er wat betreft onderzoek en kennisgebruik
in de ruimtelijke ordening sprake was van vooruitgang of achteruitgang
heel verschillend beantwoord. Buit (1991, 28) concludeerde, het toenmalige
heden afzettend tegen de jaren vijftig en de jaren zeventig: “Voor 1990 geldt
een aanzienlijk positiever oordeel voor wat betreft de positie van het onderzoek
in relatie tot ruimtelijk ontwerp, planning en beleid.” Daarentegen komt Stolzenburg
(1994, 15), twee plannen vergelijkend, tot de uitspraak: “... dat het
Algemeen Uitbreidingsplan van Amsterdam indertijd in menig opzicht een uitgesproken
stimulans is geweest om de sociale wetenschappen bij de ruimtelijk
planning en planvorming verder te betrekken en dat het plan Kattenbroek eigenlijk
het einde van die betrokkenheid betekent.”
De vijf preoccupaties komt men in de bijdragen in dit boek, expliciet of meer
impliciet, op verschillende plaatsen tegen. De relatie tussen onderzoek en ont-
17