Download als pdf-bestand - Maatschappijwetenschappen ...

nationaal niveau stonden velen er van den aanvang af sceptisch tegenover. Vooral
op de hogere schaalniveaus kwam daarom in de jaren zeventig de procesplanning
in zwang, die zich richtte op het in kaart brengen van sociaal-ruimtelijke systemen
en de ontwikkeling daarvan. Het onderzoek van deze systemen vierde hoogtij,
maar de ontwerpers raakten de greep op de concrete werkelijkheid enigszins
kwijt; het was geen toeval dat in de jaren tachtig de Eo Wijersprijsvraag werd
ingesteld teneinde het grootschalig ontwerpen weer een impuls te geven. Inmiddels
zag men, op alle schaalniveaus, ook een min of meer sluipende verschuiving
naar planning van projecten in plaats van grotere gehelen. Op nationaal niveau
kwam dit tot uiting in de structuurschema’s, op lokaal niveau in postzegelplannen
en het grootscheepse gebruik van artikel 19 WRO. Het belang van onderzoek
nam hierdoor sterk af, of beter gezegd: werd veel minder ingezien.
De ontwikkeling is uiteindelijk uitgemond in de zogenaamde communicatieve
planning, waarbij de plannen tot stand komen door onderhandeling tussen
verschillende overheden en belanghebbende particulieren (onder andere door
publiek-private samenwerking). Ook voor de bovenbeschreven problemen met
de grondaankopen in de Vinex-wijken wordt de oplossing in deze richting
gezocht. De rol van onderzoek en ontwerp in deze planningaanpak is het toeleveren
van gegevens en ideeën waarover onderhandeld kan worden en die als
argumenten kunnen worden ingebracht.
Verschillende invalshoeken
Zoals de bovenstaande uiteenzettingen reeds doen zien is een kenmerk van de
Nederlandse ruimtelijke ordening dat er zeer veel verschillende instellingen bij
betrokken zijn. Regelmatig hoort men opmerkingen over onoverzichtelijkheid
(zie de opsomming in de bijdrage van Sterk in deze bundel) en klachten over
versnippering en verkokering. Daar is natuurlijk in de eerste plaats de verdeling
van bevoegdheden over de drie bestuursniveaus. Binnen elk van deze bestuursniveaus
vindt men taakverdelingen tussen departementen, afdelingen en beleidsvelden,
waarbij omdat de inrichting van het grondgebied overal mee te maken
heeft regelmatig de noodzaak van samenwerking c.q. het probleem van competentiestrijd
optreedt. Maar ook buiten de overheid bemoeien veel instellingen
zich met de ruimtelijke ordening. Universiteiten, semi-publieke instituten en
particuliere bureaus doen aan onderzoek en ontwerp. Projectontwikkelaars en
belangen-, pressie- en actiegroepen trachten het beleid te beïnvloeden. En individuele
burgers doen ook mee.
Het gaat te ver om deze hele kluwen van instellingen en actoren hier te beschrijven.
We volstaan met één voorbeeld. Gezien de achtergronden van de auteurs
van deze bundel ligt dat op het terrein van het onderzoek. In 1975 heeft het
PSC-TNO (thans INRO-TNO geheten) het ruimtelijk onderzoek in Nederland
geïnventariseerd. Dat leverde een grote hoeveelheid gegevens op. Het bleek dat
13