Download als pdf-bestand - Maatschappijwetenschappen ...

10
een regio of het land als geheel (VNG afdeling SGBO, nu verzelfstandigd; zie de
bijdrage van Bours in dit boek). Oude bekenden zijn bijvoorbeeld ook de sociografi
sche bureaus in ‘t Gooi, West- Friesland en elders. De ontwerpers maken dikwijls
deel uit van diensten voor publieke werken en dergelijke, terwijl bovendien lange
lijsten van particuliere bureaus (deels) werkzaam zijn in opdracht van afzonderlijke
of samenwerkende gemeenten. (Het NIROV en de ONRI publiceren jaarlijks dergelijke
lijsten.)
De Provinciale Planologische Diensten (PPD) maken (of maakten) minder gebruik
van particuliere bureaus, omdat zij zelf veelal toereikend zijn (of waren) toegerust, of
mede kunnen terugvallen op andere provinciale diensten en verwante instellingen.
De vloedgolf van reorganisaties in de jaren tachtig heeft overigens zowel de PPD-en
als een deel van die andere diensten (zoals de Economisch-Technologische Diensten)
doen verdwijnen, maar daardoor is de ruimtelijke planning juist meer ingebed in
het provinciale apparaat als geheel. Reeds eerder had zich, met de opkomst van de
inspraak in de ruimtelijke ordening, de dimensie van steeds intensiever bestuurlijk
overleg en van contacten met de bevolking aan de werkwijzen toegevoegd (zie de
bijdrage van Steigenga-Kouwe).
De Rijksplanologische Dienst (RPD) is het meest abstract bezig en, misschien daardoor,
het meest complex georganiseerd. Die complexiteit komt vooral tot uiting
in wat wel genoemd is de tweeledige functie van de RPD: zowel beleidsdienst als
facetplanbureau. Jarenlang is over deze dubbelrol gediscussieerd. Als facetplanbureau
werd de Dienst geacht kennis te ontwikkelen en (ontwerp)ideeën te genereren ook
los van, of vooruitlopend op de beleidsontwikkeling. De dienst zou de opgedane
inzichten en ideeën zelfstandig in de openbaarheid moeten brengen, bijvoorbeeld in
de Ruimtelijke Verkenningen. De dubbelrol leverde uiteraard confl icten en onzekerheden
op, maar versterkte ook de beleidspositie van de Dienst, die bij gebrek aan wettelijke
instrumenten en fi nanciële middelen vooral op overredingskracht berust (zie
de bijdrage van Ter Heide). In de jaren negentig werd de planbureaufunctie nochtans
ontkend, maar dat bleek de effectiviteit aan te tasten. Vandaar dat thans het plan
bestaat om een afzonderlijk planbureau voor de ruimtelijke ordening op te richten.
Veranderingen in de tijd
De zojuist beschreven inrichting van het ruimtelijk beleid gaat terug op de
Woningwet van 1901, gemodifi ceerd in 1921. In 1931 werd de mogelijkheid
van een intergemeentelijk facetplan geïntroduceerd. De ruimtelijke ordening
werd in 1942 afgesplitst uit de Woningwet, nadat in 1941 de uitvoering in
handen was gegeven van een aparte Rijksdienst voor het Nationale Plan, thans
de Rijksplanologische Dienst. De Wet op de Ruimtelijke Ordening, die in 1965
in de plaats kwam van de Noodwet die in 1950 de bezettingsmaatregelen had
vervangen, is in later jaren talloze malen gemodifi ceerd; maar de verplichting tot
onderzoek is op alle bestuursniveaus blijven bestaan. Na de invoering van ver-