Klik hier om die volledige joernaal in PDF-formaat af te laai - LitNet

LitNet Akademies Jaargang 9(2), Augustus 2012
(soos in F) toe die delik gepleeg is, aanduidend van aanspreeklikheid te wees. Hierdie faktor
behoort swaarder te weeg hoe meer die werknemer tydens delikspleging aan diens van
ooglopend beroepsverwante gebruiksvoorwerpe van sy werk gebruik gemaak het. 114
In teenstelling met die voorgaande beskou die hoogste hof van appèl in F risikoskepping nie
as ’n faktor om middellike aanspreeklikheid te bepaal nie. 115 Die hof is van mening dat indien
die staat D weens sy misdaadrekord nie in diens behoort te gehou het nie en die verbreking
van die staat se plig in hierdie verband kousaal met die verkragting verbind was, die staat
eerder direk as middellik vir die verbreking van sy plig aanspreeklik behoort te gewees het. 116
Nietemin aanvaar die hof dat die idee van risiko-aanspreeklikheid lank nie begrawe is nie,
soos ook blyk uit die buitelandse beslissings waarna die hof verwys. 117 Ongelukkig het die
konstitusionele hof in F 118 hom nie oor risikoskepping uitgelaat nie.
6. Gevolgtrekking
In die lig van die konstitusionele hof se uitsprake in K en F is dit duidelik dat die staat in
beginsel middellik aanspreeklik is vir die verkragting waaraan polisiebeamptes hulle skuldig
maak. Of sodanige aanspreeklikheid in ’n bepaalde geval bestaan, is afhanklik daarvan of ’n
voldoende noue verband tussen die verkragting en die polisielid se werk bestaan het. Hier dui
grondwetlike en statutêre imperatiewe om die publiek, veral kwesbare groepe soos vroue en
kinders, teen geweldsmisdaad te beskerm, in die algemeen op die bestaan van sodanige
verband. In die besonder kan die volgende faktore aanduidend wees van bedoelde noue
verband: die staat se kontrole oor polisiebeamptes, die publiek se vertroue dat die polisiediens
hulle sal beskerm, die feit dat die polisieverkragter deur die gebruik van polisietoerusting in
staat gestel is om die verkragting te pleeg, die wisselwerking tussen die positiewe daad van
verkragting en die versuim om die slagoffer te beskerm, en die risiko wat die staat skep deur
die aanstelling en indienshouding van onbetroubare polisielede. Sonder om enigsins afbreuk
te doen aan die konstitusionele hof se prysenswaardige “grondwetlike” benadering tot die
standaardtoets by middellike aanspreeklikheid, kan oorweeg word om staatsaanspreeklikheid
by verkragting eerder op ’n direkte grondslag te plaas (waar bovermelde faktore ook ’n rol
kan speel), aangesien die vereiste by middellike aanspreeklikheid dat daar ’n voldoende noue
verband tussen die verkragter en sy polisiewerk moet bestaan, by verkragting oënskynlik
oorspan word.
Die vertroue word uitgespreek dat die toenemende erkenning van deliktuele
staatsaanspreeklikheid weens polisieverkragting sal bydra om die skynbaar onbeteuelde
deelname van polisiebeamptes aan hierdie walglike optrede in toom te hou. Die algemene
beginsels wat nou ten aansien van verkragting deur die konstitusionele hof neergelê is,
behoort de lege ferenda na ander geweldsmisdade deur die polisie uitgebrei te word.
Bibliografie
Baxter, L. 1984. Administrative law. Kaapstad: Juta
Calitz, K. 2007. The close connection test for vicarious liability. Stellenbosch Law Review,
(18):451–68.
89