Klik hier om die volledige joernaal in PDF-formaat af te laai - LitNet

Opsomming
LitNet Akademies Jaargang 9(2), Augustus 2012
Deliktuele staatsaanspreeklikheid weens
polisieverkragting
J. Neethling en J.M. Potgieter
J.Neethling: Departement Privaatreg, Universiteit van die Vrystaat
J.M. Potgieter: Departement Privaatreg, Universiteit van Suid-Afrika (Unisa)
Die polisiediens verkeer in ’n haglike toestand onder meer weens die pleeg van
geweldsmisdade soos verkragting deur polisiebeamptes. Uiteraard behoort die burgery teen
sodanige misdadige optrede beskerm te word. In hierdie verband het ons reg ver gevorder om
die nodige beskerming deur middel van deliktuele aanspreeklikheid te verskaf, en het die
Grondwet met sy invloedryke handves van regte ’n deurslaggewende rol gespeel. Dit blyk
duidelik uit die toonaangewende uitsprake van die konstitusionele hof in K v Minister of
Safety and Security 2005 6 SA 419 (KH) en F v Minister of Safety and Security 2012 1 SA
536 (KH) dat die staat in beginsel middellik aanspreeklik is vir die verkragting waaraan
polisiebeamptes hulle skuldig maak. Middellike aanspreeklikheid hang daarvan af of daar in
’n bepaalde geval ’n voldoende noue verband tussen die verkragting en die polisielid se werk
bestaan het. In die algemeen dui grondwetlike en statutêre imperatiewe om die publiek –
veral kwesbare groepe soos vroue en meisies – teen geweldsmisdaad te beskerm, op die
bestaan van so ’n verband. In die besonder kan die volgende faktore aanduidend wees van ’n
voldoende noue verband: die staat se kontrole oor polisiebeamptes, die publiek se vertroue
dat die polisiediens hulle sal beskerm, die feit dat die polisieverkragter deur die gebruik van
polisietoerusting in staat gestel is om die verkragting te pleeg, die wisselwerking tussen die
positiewe daad van verkragting en die versuim om die slagoffer te beskerm, en die risiko wat
die staat skep deur die aanstelling en indienshouding van onbetroubare polisielede.
Daar kan oorweeg word om die konstitusionele hof se “grondwetlike” benadering tot
middellike aanspreeklikheid by verkragting eerder deur direkte aanspreeklikheid van die staat
te vervang (waar bovermelde faktore ook ’n rol kan speel), aangesien die vereiste by
middellike aanspreeklikheid dat daar ’n voldoende noue verband tussen die polisieverkragter
en sy werk moet bestaan, by verkragting oënskynlik oorspan word.
Trefwoorde: Bemagtiging deur polisietoerusting; Delik; Diensbetrekking; Direkte
aanspreeklikheid; Genoegsaam noue verband; Grondwet; Grondwetlike imperatiewe;
Handves van regte; Hoogste hof van appèl; Identifikasie van polisie; Konstitusionele hof;
Kontrole oor werknemer; Late; Middellike aanspreeklikheid; Onregmatige daad;
Onregmatigheid; Opsetlike delikte; Polisie; Polisiebeampte; Polisiemisdaad;
Polisieverkragting; Polisieverpligtinge; Positiewe optrede; Risikoskepping;
Staataanspreeklikheid; Suid-Afrikaanse Polisiediens (SAPD); Verkragting; Vertroue in
73