01.05.2013 Views

Klik hier om die volledige joernaal in PDF-formaat af te laai - LitNet

Klik hier om die volledige joernaal in PDF-formaat af te laai - LitNet

Klik hier om die volledige joernaal in PDF-formaat af te laai - LitNet

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

2. Die t<strong>af</strong>ereel<br />

Van Dale (1975:947) <strong>om</strong>skryf ’n t<strong>af</strong>ereel soos volg:<br />

<strong>LitNet</strong> Akademies Jaargang 9(2), Augustus 2012<br />

1. Afbeeld<strong>in</strong>g, voors<strong>te</strong>ll<strong>in</strong>g van een gebeur<strong>te</strong>nis of situasie als zodanig; – ook een<br />

uitbeeld<strong>in</strong>g <strong>in</strong> woorden; een ~ van iets ophangen; – 2. Schouwspel, geval dat men<br />

waarneemt: een huiselijk ~ ; – 3. (persp.) loodrecht plat vlak waardoor men<br />

veronders<strong>te</strong>lt dat de oogstralen gaan.<br />

Vir ons doele<strong>in</strong>des is natuurlik net <strong>die</strong> eers<strong>te</strong> twee be<strong>te</strong>kenisse van belang, naamlik <strong>die</strong> aspek<br />

van <strong>af</strong>beeld<strong>in</strong>g/voors<strong>te</strong>ll<strong>in</strong>g wat ’n visuele k<strong>om</strong>ponent veronders<strong>te</strong>l, asook <strong>die</strong><br />

gebeur<strong>te</strong>nis/situasie (<strong>die</strong> toneel) self. Van Dale (1975:946) gee ook <strong>om</strong>skryw<strong>in</strong>gs van<br />

tableau, asook van tableau vivant. In sy eers<strong>te</strong> verklar<strong>in</strong>g van tableau br<strong>in</strong>g <strong>die</strong> woordeboek<br />

bogenoemde twee aspek<strong>te</strong> weer bymekaar, naamlik dat tableau Frans is vir “1. T<strong>af</strong>ereel,<br />

schilderij; – als uitroep: dat was een mooie situasie.” Tableau vivant beskryf hy as Frans vir<br />

“levende schilderij, voors<strong>te</strong>ll<strong>in</strong>g van een t<strong>af</strong>ereel door levende personen” (Van Dale<br />

1975:946).<br />

W.M.H. Hummelen, wat gereken word as ’n kenner van <strong>die</strong> Middeleeuse rederykers en ’n<br />

spesifieke stu<strong>die</strong> gemaak het van <strong>die</strong> gebruik van <strong>die</strong> tableau vivant <strong>in</strong> <strong>die</strong> Nederlandse laat-<br />

Middeleeuse drama, voer <strong>die</strong> <strong>te</strong>rm toog <strong>in</strong> (1992:193). Dit is volgens h<strong>om</strong> ’n <strong>te</strong>rm wat self<br />

deur <strong>die</strong> vroeë rederykers gebruik is. Van belang vir <strong>hier</strong><strong>die</strong> stu<strong>die</strong> is <strong>die</strong> kenmerke van <strong>die</strong><br />

toog wat Hummelen uitlig. Die fisiese voork<strong>om</strong>s van <strong>die</strong> “<strong>te</strong>a<strong>te</strong>r” van <strong>die</strong> tyd, naamlik eerder<br />

“toneels<strong>te</strong>llages” genoem, het <strong>in</strong> <strong>die</strong> 16de eeu uit ’n platform en ’n “speelhuis” bestaan. “Het<br />

speelhuis is een aan alle vier zijden (meestal met gordijnen) <strong>af</strong>geslo<strong>te</strong>n ruim<strong>te</strong>, kle<strong>in</strong>er dan het<br />

platform en er zo op geplaast dat ervóór, en vaak ook ernaast, ruim<strong>te</strong> overblijft” (Hummelen<br />

1992:195). Hummelen beskou <strong>hier</strong><strong>die</strong> fisiese gegewe, “een met gordijnen <strong>af</strong>sluitbaar<br />

c<strong>om</strong>par<strong>te</strong>ment”, wel as ’n noodsaaklike voorwaarde vir <strong>die</strong> voork<strong>om</strong>s van ’n toog, maar nog<br />

nie as ’n voldoende gegewe nie. In sy pog<strong>in</strong>g <strong>om</strong> tot ’n duideliker def<strong>in</strong>isie (of <strong>te</strong>n m<strong>in</strong>s<strong>te</strong> ’n<br />

breë <strong>om</strong>skryw<strong>in</strong>g) van <strong>die</strong> toog <strong>te</strong> k<strong>om</strong>, noem hy ook <strong>die</strong> aspek van swye (stil<strong>te</strong>):<br />

Inderdaad is zwijgen de regel. Maar daaraan <strong>die</strong>nt iets <strong>te</strong> worden toegevoegd. Dat<br />

zwijgen moet namelijk wel direct met het toogkarak<strong>te</strong>r van het getoonde samehangen<br />

en niet veroorzaakt zijn door het feit dat de getoonde personnages niet kunnen spreken<br />

<strong>om</strong>dat ze bijvoorbeeld slapen of <strong>om</strong>dat op hetzelfde m<strong>om</strong>ent door andere personages,<br />

op het voortoneel, gesproken wordt. (Hummelen 1992:200)<br />

Dus, <strong>in</strong> <strong>die</strong> mees<strong>te</strong> gevalle praat <strong>die</strong> karak<strong>te</strong>rs nie, maar s<strong>om</strong>s kan hulle wel. Dieselfde met<br />

stilstaan: “Het is dus <strong>in</strong> overeens<strong>te</strong>mm<strong>in</strong>g met de opvatt<strong>in</strong>g van de rederijkers <strong>om</strong> zwijgen en<br />

stilstaan niet als noodzakelijke voorwaarde voor een toog <strong>te</strong> beschouwen” (Hummelen<br />

1992:201).<br />

Mens sou as algemene kenmerke van <strong>die</strong> toog/t<strong>af</strong>ereel kon s<strong>te</strong>l dat daar dikwels sprake is van<br />

’n (visuele) <strong>om</strong>ram<strong>in</strong>g van ’n spesifieke groep spelers, asook ’n stoll<strong>in</strong>g van ’n bepaalde<br />

(dramatiese) m<strong>om</strong>ent. Hier<strong>die</strong> gestolde aksie kan <strong>in</strong>hou dat <strong>die</strong> karak<strong>te</strong>rs nie praat of beweeg<br />

nie (s<strong>om</strong>s eg<strong>te</strong>r praat/beweeg hulle wel), maar gewoon <strong>in</strong> ’n geposeerde houd<strong>in</strong>g bly staan vir<br />

’n spesifieke tydsduur vir dramatiese effek.<br />

750

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!