01.05.2013 Views

Klik hier om die volledige joernaal in PDF-formaat af te laai - LitNet

Klik hier om die volledige joernaal in PDF-formaat af te laai - LitNet

Klik hier om die volledige joernaal in PDF-formaat af te laai - LitNet

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

<strong>LitNet</strong> Akademies Jaargang 9(2), Augustus 2012<br />

Figuur 11. ’n Hipo<strong>te</strong>tiese akoestiese vokaalkaart, waar<strong>in</strong> vier basiese vokale<br />

aangebr<strong>in</strong>g is. Die vokaaldriehoek word ook gesien.<br />

Vokaalkaar<strong>te</strong> soos dié <strong>in</strong> Figuur 11 word op <strong>die</strong> standaardwyse gekonstrueer. Deur F1 op <strong>die</strong><br />

y-as <strong>te</strong> plaas, met lae Hz-waardes bo en hoës onder, en F2 op <strong>die</strong> x-as, met lae waardes regs<br />

en hoës l<strong>in</strong>ks, word ’n voors<strong>te</strong>ll<strong>in</strong>g geskep wat gelyksoortig is aan artikulatoriese<br />

vokaalkaar<strong>te</strong> (vgl. Figuur 3), met <strong>die</strong> vertikale dimensie parallel aan F1, en <strong>die</strong> horisontale<br />

dimensie parallel aan F2. Die hoë voorvokale (soos <strong>hier</strong> /i/ – <strong>die</strong> BIER-vokaal) lê dus<br />

byvoorbeeld, soos ook <strong>in</strong> <strong>die</strong> geval van <strong>die</strong> artikulatoriese kaart, l<strong>in</strong>ks bo, <strong>die</strong> hoë ag<strong>te</strong>rvokale<br />

(soos <strong>hier</strong> /u/ – <strong>die</strong> BOER-vokaal) lê regs bo. Lae vokale (soos <strong>hier</strong> /ɑ/ – <strong>die</strong> BAAR-vokaal)<br />

lê, soos <strong>die</strong> benam<strong>in</strong>g aandui, onderaan <strong>die</strong> kaart. Afhangende van wat<strong>te</strong>r taal <strong>te</strong>r sprake is,<br />

kan dit m<strong>in</strong>der of meer vorentoe of ag<strong>te</strong>rtoe skuif. Dit is ook <strong>in</strong><strong>te</strong>ressant <strong>om</strong> <strong>te</strong> meld dat<br />

Nederlandse ag<strong>te</strong>r-/a/ meer na Afrikaanse voor-/α/ kl<strong>in</strong>k, en anders<strong>om</strong>. Die V-vorm wat <strong>hier</strong><br />

gesien kan word, k<strong>om</strong> <strong>in</strong> alle tale voor wat <strong>die</strong> vokale /i, ɑ, u/ het. /@/ is ’n neutrale vokaal:<br />

dit lê nóg voor, nóg ag<strong>te</strong>r; nóg hoog, nóg laag. Let wel op dat <strong>hier</strong><strong>die</strong> vokaal selde <strong>in</strong> ander<br />

tale as foneem voork<strong>om</strong>.<br />

Vokaalforman<strong>te</strong> se spektrale eienskappe kan visueel <strong>in</strong> <strong>die</strong> vorm van golfvorme en<br />

spektrogramme voorges<strong>te</strong>l word. Voorbeelde <strong>hier</strong>van is reeds hoër op gesien. Voordat <strong>die</strong><br />

vokaalforman<strong>te</strong> behandel kan word, moet eers aandag gegee word aan <strong>die</strong> wyse waarop<br />

vokale geïdentifiseer of gesegmen<strong>te</strong>er word, asook <strong>die</strong> areas <strong>in</strong> ’n vokaal waar <strong>die</strong> <strong>in</strong>ligt<strong>in</strong>g<br />

gev<strong>in</strong>d kan word op grond waarvan forman<strong>te</strong> geanaliseer en beskryf kan word.<br />

720

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!